Pashanyeni Icitetekelo Cabo

Aletungilila Ukupepa kwa Cine

ELIYA aletamba uko abantu baleikula fye pa kuniina Ulupili lwa Karmele. Nangu ca kuti ni ku macaca, aba bantu balemoneka ukuti kwena balecula kabili bali ne nsala icine cine. Icilala caliko pa myaka itatu na hafu e calengele ukuti balecula ifi.

Pali aba bantu pali na bakasesema 450 aba kwa Baali, aba cilumba pa kwenda kabili balipatile sana kasesema wa kwa Yehova Eliya. Nangu ca kuti Namfumu Yesebele alipaya ababomfi abengi aba kwa Yehova, Eliya ena acili alelwisha ukupepa Baali. Lelo, bushe akatwalilila ukulwisha abapepa Baali ukufika lilali? Bashimapepo ba kwa Baali nalimo baletontonkanya ukuti umuntu umo te kuti abacimfye pantu bena bali abengi. (1 Ishamfumu 18:3, 19, 20) Imfumu Ahabu na yo yalishile nainina ne celeta lya iko. Na yo ine yalipatile Eliya.

Ifyalacitikila uyu kasesema uuli fye eka tafyatala aficitikapo mu bumi bwakwe. Awe Eliya aletamba uko abantu baleisa kabili ifyalacitika fyalalanga ubupusano bwine bwine ubwaba pa busuma no bubi ubo abantu mu calo bashatala abamonapo. Bushe aumfwile shani ilyo bwacele? Uyu muntu kwena ali no mwenso, pantu “ali muntu wa myumfwile nga ifwe bene.” (Yakobo 5:17) Lelo kwena icintu cimo ico twishibe ca kuti: Ilyo abantu abashakwete icitetekelo bamushingulwike, ukubikako fye ne mfumu yabo iyalepepa utulubi, na bashimapepo abankalwe, Eliya alimwene ukuti ena fye eka e washele alepepa Lesa wa cine.—1 Ishamfumu 18:22.

Nomba bushe cinshi calengele ukuti abena Israele baleke ukupepa Lesa wa cine? Kabili finshi mwingasambililako kuli ifi fyacitike? Baibolo itukonkomesha ukuti tulingile ukulatontonkanya sana pa baume na banakashi abali ne cishinka kuli Lesa no ‘kulapashanya icitetekelo cabo.’ (AbaHebere 13:7) E ico, nomba tontonkanyeni pa fyo Eliya ali.

Ubwafya Bakwete pa Nshita Ntali Bwapwa

Pa myaka iingi nga nshi Eliya alemona uko abantu baleya baleleka ukubika amano ku kupepa Yehova, icintu ico abena Israele bacindike sana. Pa nshita ntali, abena Israele bali no bwafya, ubwafya bwa kusala untu bali no kulapepa, nampo nga bali no kulapepa Yehova Lesa wa cine nangu ukulapepa tulesa twa bufi uto aba mu nko shimbi balepepa. Mu nshiku sha kwa Eliya, ubu bwafya bwalikulile nga nshi.

Imfumu Ahabu yaupile Yesebele, umwana wa mfumu ya ku Sidone. Yesebele alefwaya ukuti abena Israele bonse baleke ukupepa Yehova no kutendeka ukupepa Baali. Tacapoosele na nshita, Ahabu alikonkele ifyo umwina mwakwe alefwaya. Akuulile itempele ne cipailo apa kutuulila amalambo kuli Baali kabili e wakoselepo no kulapepa tulesa twa bufi. Ahabu alikalifye sana Yehova.—1 Ishamfumu 16:30-33.a

Mulandu nshi ukupepa Baali kwabipile? Kwalengele abena Israele abengi ukuleka ukupepa Lesa wa cine. Iyi mipepele yalibipile sana kabili abantu bali abankalwe. Abaume na banakashi balecita bucilende pe tempele, balecita ubulalelale pa lwalala, kabili baleoca na bana mu mulilo pa kutuula amalambo kuli Baali. E mulandu wine Yehova atumine Eliya kuli Ahabu pa kuti ayemweba ukuti icilala cali no kwisa kabili cali no kupwa fye ilyo kasesema wa kwa Lesa ali no kulanda ukuti nacipwe. (1 Ishamfumu 17:1) Palipitile imyaka iingi pa kuti Eliya ayemonana na Ahabu, kabili ilyo bamonene amwebele ukuti abantu balongane pa Lupili lwa Karmele ukubikako fye na bakasesema ba kwa Baali.

Nomba bushe ifi fyacitike fyacindama shani kuli ifwe muno nshiku? Bamo limbi kuti bamona kwati ilyashi lilanda pa kupepa Baali talyacindama pali ino nshita, pantu takwaba amatempele ne fipailo apo batuulila amalambo kuli Baali. Lelo, ili te lyashi fye lya kale iyo. (Abena Roma 15:4) Ishiwi lya kuti “Baali” lyalola mu kuti “umwine” nangu “shikulu.” Yehova aebele abantu bakwe ukuti balingile ukusala ena ukuba “baali” wabo, nangu umulume wabo. (Esaya 54:5) Bushe tamulesumina ukuti na pali ino nshita abantu tababombela Lesa Wa maka yonse, lelo babombela ifintu ifyalekanalekana? Na kabushe, abantu nga babika amano ku kulafwaya fye ndalama, ukubomba incito, ukwangala, ukucita ubupulumushi, nangu ukulapepa tulesa tumbi utwalekanalekana uto abantu bapepa mu nshita ya kulapepa Yehova, ninshi ico cine babikako amano e shikulwibo. (Mateo 6:24; Abena Roma 6:16) Kanshi kuti twatila ifyalecitika shilya nshiku ilyo kwali ukupepa Baali e ko fyaba na ino nshita. Ili lyashi lilanda pa fyo Eliya acitile pa kuti abantu beshibe uwali Lesa wa cine pali Yehova na Baali kuti lyatwafwa ukusala bwino uo ifwe twakulapepa.

Bushe Abantu ‘Balesunta’ Shani?

Nga ca kuti umuntu aiminina pa Lupili lwa Karmele kuti amona impanga iikalamba iya mu Israele, ukutampila fye pa mukonko wa Kishone ukuyashinta na kuli Bemba Mukalamba (Mediterranean Sea) na ku mpili sha Lebanone ishaba ku kapinda ka ku kuso.b Nomba ilyo akasuba kaletula pali bulya bushiku ilyo kwali no kucitika icintu icacindeme sana, icalo cali fye cimbi cimbi. Umushili uwali no mufundo mu calo ico Yehova apeele abana ba kwa Abrahamu walyonaike nakalya nakalya. Walikosele pa mulandu wa kasuba kalelotokelapo, kabili icalengele fyonse ifi buwelewele bwa bantu ba kwa Lesa! Ilyo balya bantu balongene capamo, Eliya alipaleme kuli bena no kubeba ati: “Bushe ukufika pa nshita nshi mukaba abasunta ba mitima ibili? Nga Yehova e Lesa, mukonkeni; nga ni Baali, mukonkeni.”—1 Ishamfumu 18:21.

Bushe Eliya aloseshe mwi ilyo alandile amashiwi ya kuti “abasunta ba mitima ibili”? Balya bantu tabailwike ukuti balingile ukusalapo fye cimo nampo nga kulapepa Yehova nangu kulapepa Baali. Bena balemona kwati kuti balepepa Baali na Yehova pa nshita imo ine, e kutila uku balecita ifya makankamike ifya kusekesha Baali e lyo pa nshita imo ine balelomba Yehova Lesa ukubapaala. Nakalimo balemona kwati Baali ali no kulapaala ifilimwa fyabo ne fiteekwa, e lyo “Yehova wa milalo” ena ali no kulabacingilila mu nkondo. (1 Samwele 17:45) Balilabile icishinka ico umuntu onse alingile ukwishiba, ico na bantu ba ino myaka bashaishiba, ica kuti Yehova tafwaya abantu ukulamupepa pa nshita imo ine balepepa na tulesa tumbi. Afwaya tulemupepa fye eka. Na kuba, e ka fye e walinga ukulapepa. Nga ca kuti umuntu alepepa Lesa no kulapepa tulesa tumbi, awe ninshi Lesa te kuti apokelele ukupepa kwa uyo muntu, kabili umuntu wa musango yo alakalifya Lesa!—Ukufuma 20:5.

Kanshi balya bena Israele ‘balesunta’ kwati muntu uulefwaya ukwenda mu nshila shibili pa nshita imo ine. Ici cine e cilubo na bantu abengi muno nshiku bacita, balaleka ‘ba baali,’ nelyo bashikulwibo, bambi ukubapumbula ica kuti balaleka no kulapepa Lesa! Kanshi amashiwi Eliya asosele ilyo abacincishe ukuleka ukusunta kuti yatwafwa ukumona ifyo twacindamika ne fyo ukupepa kwesu kwaba.

Ifyo Bacitile pa Kwishiba Lesa wa Cine

Eliya nomba atile beshe pa kuti bamone Lesa wa cine nga nani. Ifyo bali no kucita pa kwesha tafyayafishe. Bashimapepo ba kwa Baali bali no kupanga icipailo no kubikapo ilambo; e lyo bali no kupepa kuli lesa wabo ukuti apoonye umulilo uwakoca inama. Eliya na o ali no kucita cimo cine. Atile: “Umulungu uwayasukila ku mulilo, wene e Lesa.” Eliya ena alishibe bwino bwino uwali Lesa wa cine. Ali ne citetekelo cakosa nga nshi ica kuti aebele balya bakasesema ba kwa Baali ukubalilapo ukupepa. Apeele balya balwani bakwe ishuko ilya kusala fyonse ifyo balefwaya, abalekele ukusala ing’ombe iilume iya kutuula ilambo no kuleka babalilepo ukupepa kuli Baali.c—1 Ishamfumu 18:24, 25.

Shino nshiku takwaba ifipesha amano. Lelo kwena Yehova ena taaluka. Kuti twamucetekela nga filya fine Eliya amucetekele. Ica kumwenako fye, bamo nga baletalika ifyo Baibolo isambilisha, tulingile ukubapeela ishuko lya kulanda ifyo batontonkanya. Na ifwe tufwile ukushintilila pali Lesa wa cine ukuti alatwafwa ukulungika ifintu. Tatufwile ukuicetekela, lelo tufwile ukushintilila pa Cebo ca kwa Lesa pantu e ‘cingalungika fye ifintu.’—2 Timote 3:16.

Awe bakasesema ba kwa Baali balipangile icipailo no kubikapo ilambo kabili batampile ukulapepa kuli lesa wabo. Babilikishe imiku ne miku abati: “Mwe Baali twasukeni!” Awe pa maawala ayengi batwalilile fye ukubilikisha kuli Baali. Baibolo itila: “Lelo takwali ishiwi, takwali na wa kwasuka.” Cilya akasuba kafika pa kati Eliya atampile ukubatumfya ukuti nalimo Baali ali ne fya kucita e co ashileasukila, limbi ele ku cimbusu, nangu nalaala kabili alekabila uwa kumubuusha. Eliya acincishe shilya mbifi ati: “Lilileni ishiwi likalamba.” Calimoneke fye apabuuta tutu ukuti uyu muntu alishibe ukuti Baali ali ni lesa wa bufi, kabili alefwaya abantu ba kwa Lesa bashininkishe ukuti Baali tali ni lesa wa cine.—1 Ishamfumu 18:26, 27.

Ilyo Eliya alandile fi, e lyo bashimapepo ba kwa Baali bacililemo ukupunda, “balilile ishiwi likalamba, no kuitetaula ngo lutambi lwabo ku mpoko no tufumo, wasukile umulopa walasasata pali bene.” Na lyo line, tapali nangu cimo icacitike! “Takwali ishiwi, takwali na wa kwasuka, takwali na wa kupeepekako.” (1 Ishamfumu 18:28, 29) Kanshi Baali tali lesa wa cine. Ali fye ni kalesa kabufi ako Satana abikileko pa kulufya abantu ukuti baleke ukupepa Yehova. Nga filya fine cali, kanshi na muno nshiku mwine, umuntu nga asalapo shikulu umbi ukucila pali Yehova ninshi akaseebanapo fye.—Amalumbo 25:3; 115:4-8.

Icasuko Casangwa

Mu cungulo kasuba, ni Eliya nomba e wali no kutuula ilambo kuli Yehova. Apangile icipailo ca kutuulilapo ilambo kuli Yehova pantu cimoneka kwati abalwani ba bantu abapepa Lesa wa cine e baonawile icipailo. Apangile icipailo ku mabwe 12, nalimo ico acitile ifi kufwaya ukucinkulako uluko lwa mikowa 10 ulwa bena Israele ukuti balingile ukulakonka Amafunde ya kwa Lesa ayo apeela imikowa yonse 12. Lyena alibikile inama pa cipailo no kwitilapo amenshi ayengi, nalimo ayo bafumishe muli Bemba ya Mediterranean iyali fye mupepi. Aimbile no mufolo mu mbali ya cipailo no kwisushamo amenshi. Ala uyu muntu alicetekele sana Lesa wakwe pantu mu nshita ya kuti acite nge fyo aebele bakasesema ba kwa Baali ukucita, ena alitiile amenshi ayengi nga nshi pe lambo ali no kutuula kuli Yehova.—1 Ishamfumu 18:30-35.

Ilyo apwishishe ukupekanya fyonse, Eliya alipepele. Ilyo alepepa kuli Lesa, Eliya alandile fye pa fintu ifyacindeme sana kuli ena. Ica ntanshi ca kuti alefwaya abantu ukwishiba ukuti Yehova e “Lesa muli Israele,” te Baali iyo. Icalenga bubili, alefwaya ukuti bonse beshibe ukuti ali fye mubomfi wa kwa Yehova; umucinshi no bukata fyalingile ukupeelwa kuli Lesa. Ne ca kulekeleshako, alangile ukuti alibikile amano ku bena Israele pantu alefwaya sana ukuti Yehova ‘alule imitima yabo.’ (1 Ishamfumu 18:36, 37) Te mulandu na mafya bailetelele pa kukanaba ne citetekelo, Eliya alibatemenwe. Kanshi na ifwe nga tulepepa kuli Lesa, tulingile ukulanga ukuti twalicindamika ishina lya kwa Lesa, twali-icefya, kabili tulalangulukilako abantu abakabila ubwafwilisho?

Ilyo Eliya talapepa, abantu nalimo balemona kwati Yehova na o wine ali no kuba uwa fye nga Baali. Lelo ilyo apwishishe ukupepa, abantu balilekele ukutwishika. Baibolo itila: “E lyo umulilo wa kwa Yehova waponene, waocele ne ca kuninika, ne nkuni, na mabwe, no lukungu, no kumyanga amenshi aya mu mukolwa.” (1 Ishamfumu 18:38) We casuko nobe ulawama! Nga abantu bena, bushe bacitile shani?

Bonse capamo babilikishe abati: “Yehova e Lesa, Yehova e Lesa.” (1 Ishamfumu 18:39) Awe ifi e fyo baishibe ukuti Yehova e Lesa wa cine. Nangu cingati balimwene ifi fyonse, tabacetekele Yehova. Ukulanda fye icishinka, ukusumina ukuti Yehova ni Lesa wa cine pa numa ya kumona umulilo wapona ku muulu ilyo Eliya apepele ipepo takwali na kulanga ukuti umuntu nakwata icitetekelo. E co Eliya abakonkomeshe ukucita na cimbi. Abebele ukulacita ifyo bashalecita pa myaka iingi, e kutila abacincishe ukulakonka Amafunde ya kwa Yehova. Amafunde ya kwa Lesa yatile bakasesema ba bufi na bapepa utulubi balingile ukwipaiwa. (Amalango 13:5-9) Aba bashimapepo ba kwa Baali bali balwani babipa aba kwa Yehova Lesa, abalelwisha ukufwaya kwakwe. Bushe balingile ukubelelwa uluse? Apo balya bashimapepo tabaleumfwila abana baleoca mu mulilo uluse pa kutuula amalambo kuli Baali, nabo bene tabalingile ukubelelwa uluse! (Amapinda 21:13; Yeremia 19:5) Balya bantu balibipile imitima, kanshi tabalekabila ukubelelwa uluse. E mulandu wine Eliya alandile ukuti babepaye, kabili balibepeye.—1 Ishamfumu 18:40.

Abalengulula Icebo ca kwa Lesa muno nshiku batila icacitike pa Lupili lwa Karmele tacaweme. Bamo kuti basakamana ukuti limbi bashimapepo bamo kuti baleipaya abantu no kutila e fyo Icebo ca kwa Lesa citila. Kabili icabipisha ca kuti muno nshiku kwaliba abantu abengi abatila balapepa abacita ulukaakala lwa musango yu. Nomba Eliya ena, tali umunkalwe. Apingwile balya bantu ukulingana ne fyo Amafunde ya kwa Yehova yalandile. E lyo Abena Kristu ba cine balishiba ukuti teti bepaye abantu nga filya Eliya aipeye bakasesema ba kwa Baali. Ilyo Mesia aishile pa calo, aebele abasambi bakwe bonse ukulakonka ifyo aebele umutumwa Petro, atile: “Bwesesha ulupanga umo lwikala, pantu bonse ababuula ulupanga bakafwa ku lupanga.” (Mateo 26:52) Ku ntanshi uku tuleya, Yehova akatuma Umwana wakwe ukwisapingula abantu babipa.

Ico Umwina Kristu wa cine alingile ukucita, kuba ne citetekelo muli Kristu. (Yohane 3:16) Cimo icingatwafwa ukuba ne citetekelo muli Kristu, kulapashanya abantu pamo nga Eliya abali ne cishinka kuli Yehova. Eliya alepepa fye Yehova epela kabili alecincisha na bantu bambi ukulacita cimo cine. Alishipile pa kusansalika ukupepa kwa bufi uko Satana alebomfya pa kulufya abantu ukuti baleke ukupepa Yehova. Taicetekele, lelo ashintilile pali Yehova ukuti e wali no kulungika ifintu. Ala mwandini Eliya aletungilila ukupepa kwa cine. Shi ifwe bonse natulemupashanya!

[Amafutunoti]

[Amashiwi pe bula 20]

Nga twasala shikulu umbi ukucila pali Yehova ninshi tukaseebanapo fye

[Icikope pe bula 21]

‘Yehova e Lesa wa cine!’