‘Iteni Abakalamba’
“Bushe umuntu wa muli imwe nalwala? Ete abakalamba ba lukuta bese.”—YAKOBO 5:14.
1, 2. (a) Ni mu mibele nshi iya busanso umo ababomfi ba kwa Yehova nomba baisanga abene, kabili ni shani pambi bengayumfwa? (b) Fipusho nshi nomba ifilekabila ifyasuko?
“INSHITA ishayafya” shili pano. Abantu balebomba mu kaso, mu kutemwe fimoneka, mu cilumba, ilingi line ukukolomona icimpungili muli ishi “nshiku sha kulekelesha.” (2 Timote 3:1-5) Nga Bena Kristu abaleikala mu micitile ya fintu iibifi iya ndakai, tuisanga fwe bene abatiinishiwa ku masanso yakalamba yatatu: Satana Ciwa, icalo ca mutundu wa muntu uwabula bukapepa, no kukongama kwesu kwine ukwa lubembu kwapyanwa.—Abena Roma 5:12; 1 Petro 5:8; 1 Yohane 5:19.
2 Ukutiinishiwa na ya masanso, pa nshita shimo kuti pambi twayumfwa abacimfiwa. Ni kwi, lyene, twingasanga ukutungilila ku kutwaafwa ukushipikisha mu busumino? Ni kuli ani twingalukila ku butungulushi lintu twalolenkana no kupingulapo pa lwa mibombele yesu iya Bwina Kristu no kupepa kwesu?
Ukwaafwa Epo Kwaba
3. Kufuma kuli ani twinganonka ukwebekesha kwa kusansamusha, kabili shani?
3 Ukwishiba ukuti Yehova e Ntulo ya bukose bwesu kutupeela ukwebekesha kwa kusansamusha. (2 Abena Korinti 1:3, 4; Abena Filipi 4:13) Kemba wa malumbo Davidi, uwakumenye ukwaafwa kwa bulesa, abilishe ukuti: “Konkomwena pali Yehova inshila yobe, kabili mutetekele, na o akacita.” “Poosa pali Yehova icisendo cobe icafina, wene alekulama; pe fye takasuminishe uwalungama ukutelententa.” (Ilumbo 37:5; 55:22) Fintu twingaba aba kutasha pa kutungilila kwa musango yo!
4. Ni shani fintu bonse babili Paulo na Petro batambika icisansamushi?
4 Na kabili kuti twasanga icisansamushi pa kwishibo kuti tatwaba fweka mu kulolenkana ne fya kwesha na masanso. Umutumwa Petro acincishe Abena Kristu banankwe ukuti: “Mukaanyeni [Satana Ciwa]; iminineni abakosa ndi mu citetekelo, pa kwishibo kuti bamunyinenwe ba pano isonde batuulo mutuulo uyo wine wa kucula.” (1 Petro 5:9) Mu kushininkisha, Abena Kristu bonse bafwaisha ukwiminina abashangila mu citetekelo. Ca cine, ilingi line kuti pambi twayumfwa “monse monse . . . abacushiwa,” nge fyayumfwile umutumwa Paulo. Lelo, ‘tamaninkishiwe.’ Ukupala wene, kuti pambi twapelenganishiwa “lelo abashipelelwa.” Nelyo fye nga twapakaswa, ‘tatulekeleshiwa.’ Nga ‘twafuntulwa, tatonaika.’ E ico, “tatunenuka.” Tulatukuta “[ukukanalolekesha] ifimoneka, lelo ifishimoneka.” (2 Abena Korinti 4:8, 9, 16, 18) Ni shani fintu twingacite ci?
5. Kwaafwa nshi ukwa mbali shitatu uko Yehova apayanya?
5 Yehova, “Komfwa we pepo,” apayanya ukwaafwa kwa mbali shitatu. (Ilumbo 65:2, NW; 1 Yohane 5:14) Ica ntanshi, atambika ukutungulula ukupitila mu Cebo cakwe icapuutwamo, Baibolo. (Ilumbo 119:105; 2 Timote 3:16) Ica bubili, umupashi wakwe uwa mushilo utupeela amaka ku kucita ukufwaya kwakwe. (Linganyeniko Imilimo 4:29-31.) Ne ca butatu, ukuteyanya kwa kwa Yehova ukwa pe sonde kwaba ukwaiteyanya ukutwaafwa. Cinshi tufwile ukucita pa kupokelela ukwaafwa?
“Ifya Bupe ku Bantu”
6. Kwaafwa nshi Yehova apayenye pa Tabera, kabili shani?
6 Ica kucitika mu kasuba ka kwa kasesema Mose cilatwafwa ukutesekesha ukwangwako kwa kwa Yehova ukwabamo ukutemwa mu kupayanishisha ababomfi Bakwe ukwaafwa. Cacitike pa Tabera, icipilibula “ukupya; ulubingu; ukubilima.” Pali iyi ncende mu matololo ya Sinai, Lesa alengele umulilo ukubilimina abena Israele baleŋwinta. “Aba cintobentobe” abailundile ku bena Israele ukufuma mu Egupti baali nabailunda kuli bene mu kulumbulula ukukanaikushiwa pa ca kulya calepayanishiwa na bulesa. Ukumona ubukali bwa kwa Lesa no kuyumfwa uwacimfiwa ne cishingamo ku bantu no kukabila kwabo, Mose akuutile ukuti: “Ine nafilwo kusenda neka aba bantu bonse, pantu cintu cafina caŋansha. Kabili nga ni fi e fyo mulencita, shi munjipaye no kwipaya, nga namono kusenaminwa mu menso yenu; mwileka mone ububi ubwalamponena.” (Impendwa 11:1-15) Ni shani fintu Yehova ayankwileko? Asontele “abantu amakumi cinelubali aba mu bakalamba ba kwa Israele” no kubika umupashi wakwe pali bene pa kuti bengakana mu kulinga mu mulimo wa bwangalishi na Mose. (Impendwa 11:16, 17, 24, 25) Mu kuba na baume bafikapo aba musango yo ukupeelwa umulimo, ukwaafwa kwabele ukwayanguka ku bena Israele ne “cintobentobe cikalamba.”—Ukufuma 12:38.
7, 8. (a) Ni shani fintu Yehova apayenye “ifya bupe mu bantu” muli Israele wa pa kale? (b) Kubomba nshi ukwa mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo ukwa Ilumbo 68:18 uko Paulo acitile?
7 Pa numa abena Israele baali mu Calo Calaiwe pa myaka iingi, Yehova mu mampalanya aninine ulupili lwa Sione no kucita Yerusalemu umusumba ukalamba uwa bufumu bwa cimpashanya mu kuba na Davidi nge mfumu ya buko. Mu kulumba Lesa, “Wa maka yonse,” Davidi asanswile ishiwi lyakwe ku kwimba ukuti: “Mwanina mwaya mu muulu, mwatwala bankole muli bunkole, mwabuule [fya bupe, NW] mu bantu.” (Ilumbo 68:14, 18) Mu cituntulu, abantu abasendelwe bunkole mu kati ka kucimfya kwa Calo Calaiwe baliipeele ku kwaafwa abena Levi mu milimo yabo.—Esra 8:20.
8 Mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo C.E., umutumwa wa Bwina Kristu Paulo ayalwile ukusakamana ku kufikilishiwa kwa mu busesemo ukwa mashiwi ya kwa kemba wa malumbo. Paulo alembele ukuti: “Kuli ifwe bonse umo umo kwapeelwa ica kusenamina ku mulingo wa ca bupe ca kwa Kristu. E ico calisoswa, aciti, Alininine aile mu muulu, atwele umulalo muli bunkole, apeele ne fya bupe ku bantu. (Lelo ici, Alininine, calola mwi nga te ca kutila, abalile aikila na pa nshi ya calo? Uwaikile ni uyo wine uwaninine ailepulamo mu myulu yonse, ukuti esushemo ifintu fyonse.)” (Abena Efese 4:7-10) Ni ani uyu “uyo wine”? Te umbi ukucila pa mwiminishi wa kwa Yehova, Davidi Mukalamba kabili Imfumu ya buMesia, Yesu Kristu. E uyo Lesa abuushishe no kusansabika pa “cifulo casumbukisha.”—Abena Filipi 2:5-11, NW.
9. (a) Ni bani baali ifya bupe ku bantu aba mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo? (b) Ni bani bali ifya bupe ku bantu ifya muno nshiku?
9 Ni bani, lyene, aba “ifya bupe ku bantu” (nelyo, “ifyapangwa na bantu”)? Paulo alondolola ukuti Umwiminishi Mukalamba uwa kwa Lesa “apeele bamo ukuba abatumwa, na bambi ukuba bakasesema, na bambi ukuba ababile mbila nsuma, na bambi ukuba abacemi na bakasambilisha, ku kuwamya abashila, ku mulimo wa kupyungila, ku kukuulo Mubili wa kwa Kristu.” (Abena Efese 4:11, 12) Bonse abakonshi ba kwa Kristu ababombele nga batumwa, bakasesema, bakabila ba mbila nsuma, bakacema, na bakasambilisha bacitile fyo pe samba lya butungulushi bwa teokratiki. (Luka 6:12-16; Imilimo 8:12; 11:27, 28; 15:22; 1 Petro 5:1-3) Mu kasuba kesu, abakalamba abafikapo lwa ku mupashi abasontwa no mupashi wa mushilo babomba nga bakangalila mu filonganino fimo 70,000 ifya Nte sha kwa Yehova mu kusaalala kwa calo. Baba e fya bupe fyesu ku bantu. (Imilimo 20:28) Mu kuba no kutanunuka kwa mu kusaalala kwa calo ukwa mulimo wa kushimikila Ubufumu ukutwalilila lubilo lubilo, bamunyina bafulilako ‘baletinamina’ no kusunsa ifishingamo fyayampana ne “cifulo ca bukangalila.” (1 Timote 3:1, NW) Lintu fye basontwa, nabo bene basanguka ifya bupe ku bantu.
10. Ni shani fintu ubulondoloshi bwa kwa Esaya ubwa “bacilolo” bulinga ulubali lwa baeluda ba Bwina Kristu ilelo?
10 Aba baeluda ba Bwina Kristu, nelyo ifya bupe ku bantu, balinga ubulondoloshi kasesema Esaya apeele lintu alesobela ulubali lwa “bacilolo,” abangalishi pe samba lya kuteka kwa Bufumu. Umo umo uwa bene afwile ukuba “ngo mwa kufisama ku mwela, ngo mwa kubelama ku kupongoloka kwa mfula, nge mimana ya menshi apaumisha, nge cintelelwe ca cilibwe cikalamba mu calo icatembuka.” (Esaya 32:1, 2) Ici cisokolola ifyo ubwangalishi bwa aba baume basontwa bufwile ukuba ubwa kutungilila. Ni shani fintu winganonkelamo muli bwene ukufika ku cipimo cakumanina?
Ukubuula Ukuitendekelako
11. Lintu tuli ababotelela lwa ku mupashi, ni shani fintu twingapokelela ukwaafwa?
11 Umuntu ulenwena mu cifyalilwa alakuuta ku kwaafwa. Takuba ukushimunuka. Lintu ubumi buli mu busanso, takuli nangu umo uukabila ukucincishiwa ku kwita ukwaafwa. Bushe Imfumu Davidi taitile ukwaafwa ukufuma kuli Yehova libili libili? (Ilumbo 3:4; 4:1; 5:1-3; 17:1, 6; 34:6, 17-19; 39:12) Lintu tuli mu kubotelela kwa ku mupashi, nakalimo ukutotobela mu kupelelwa, na ifwe bene mu nshila imo ine twalukila kuli Yehova mwi pepo no kumupaapaata ku kutukunkumba ku mupashi wakwe uwa mushilo. (Ilumbo 55:22; Abena Filipi 4:6, 7) Tufwaya icisansamushi ukufuma mu Malembo. (Abena Roma 15:4) Tusokota mu mpapulo sha Bwina Kristu isha Watch Tower Society ku kupanda amano kubomba. Ici ilingi line citupeela amaka ya kupikulula impika shesu shine. Nga ca kuti twamoneka abacimfiwa na mafya, nangula ni fyo, kuti na kabili twafwaya ukufunda kwa baeluda basontwa aba cilonganino. Na kuba, kuti pambi kwabako inshita lintu mu cituntulu tulekabila ‘ukwita abakalamba.’ Mulandu nshi uwa kwitila baeluda ba Bwina Kristu? Ni shani fintu bengaafwa abo abali mu kukabila ukwaafwa kwa ku mupashi?
12-14. (a) Ni nshila nshi iya mano iya kukonka lintu umo alwele? (b) Ukulingana na Yakobo 5:14, cinshi ico Abena Kristu ‘abalwele’ bapandwa amano ukucita? (c) Ni ku musango nshi uwa kulwala uko Yakobo 5:14 alosha, kabili mulandu nshi wayasukile fyo?
12 Lintu twalwala, tulatuusha pa kuti twingapeela amaka ya kuposha aya mubili ishuko lya mu nshita ku kubomba. Lelo nga ca kuti ubulwele bwesu bwakoselela, mano mano tulafwaya ukwaafwa kwa fya cipatala ukwafikapo. Bushe na kabili tatulingile ukucita cimo cine nga ca kuti twaba abanakuka lwa ku mupashi?
13 Moneni cintu umusambi Yakobo atupanda amano muli uku kuloshako. Atila: “Bushe umuntu wa muli imwe nalwala? Ete abakalamba ba lukuta bese, na bo bapepe pali wene, no kumusubila amafuta mwi shina lya kwa [Yehova, NW].” (Yakobo 5:14) Ni ku kulwala kwa musango nshi uko Yakobo pano aloshako? Abalandapo pali Baibolo bamo basondwelela ukuti kulwala kwa ku mubili, ukupelulula ukuti ukusuba amafuta cali cibelesho caseeka ica fya cipatala muli kalya kasuba. (Luka 10:34) Na kabili basumina ukuti Yakobo akwete mu muntontonkanya ukundapa kwa mu cipesha amano ukupitila mu ca bupe ca kuposha. Cinshi, nangu ni fyo, cintu amashiwi yashingulukako yalangilila?
14 ‘Ukusamwa’ kwacilanishiwa no ‘kucula.’ Ici ciletubulula ukuti Yakobo alelanda pa kulwala kwa ku mupashi. (Yakobo 5:13) “Abakalamba [baeluda, King James Version] ba lukuta,” baali no kwitwa, te bashiŋanga nelyo abo abakwete ifya bupe fya cipesha amano ifya kuposha. Kabili cinshi baali no kucita? Yakobo atile: “Bapepe pali wene. . . . Ne pepo lya citetekelo likapususho mulwele.” (Yakobo 5:14, 15; linganyeniko Ilumbo 119:9-16.) Ukushininkisha umupwilapo ukuti Yakobo alelosha ku kulwala kwa ku mupashi cishinka ca kuti akoselesha ukutumbula kwa membu mu kulundana no kuposha kulesubilwa. Alemba ukuti: “Yasanineni imembu shenu no kupepelana, ukuti muposhiwe.” Nga ca kuti ulubembu lwabipisha e lulengele ukulwala kwa ku mupashi, umulwele kuti aenekelwa ukupuupuutuka nga ca kuti fye ayankulako bwino ku kukonkomesha kwashimpwa pa Cebo ca kwa Lesa, alapila, kabili ataluka ukufuma ku nshila yakwe iya lubembu.—Yakobo 5:16; Imilimo 3:19.
15. Musango nshi uwa ncitilo uwatashiwa pali Yakobo 5:13, 14?
15 Pali icintu na cimbi ica kumona ukufuma mu kufunda uko Yakobo apeela. Lintu alecula, Umwina Kristu alingile ‘ukupepa.’ Nga ca kuti nasamwa, “embe isha kulumba.” Imibele imo na imo—nampo nga umo alecula nelyo nasamwa—ita pa ncitilo. Ipepo lilakabilwa pa lubali lumo, ukulumbulula kwa kwanga pa lubali lubiye. E co, lyene, cinshi tulingile ukwenekela lintu Yakobo aipusha ukuti: “Bushe umuntu wa muli imwe nalwala?” Na kabili atasha incitilo yashininkishiwa, ee, ukubuula ukuitendekelako. “Ete abakalamba ba lukuta bese.”—Ilumbo 50:15; Abena Efese 5:19; Abena Kolose 3:16.
Ifyo “Abakalamba” Baafwa
16, 17. Ni shani fintu abakalamba batwaafwa ukubomfya ifishinte fya Baibolo?
16 Inshita shimo caliba icayafya kuli ifwe ukwishiba ifya kubomfya ifishinte fya Baibolo mu mibele ya pa lwesu. Pano baeluda ba Bwina Kristu kuti bashininkisha ukuba intulo ishingapimwa iya kwaafwa. Ku ca kumwenako, bapepa pa ulwele lwa ku mupashi no “kumusubila amafuta mwi shina lya kwa Yehova” pa kubomfya mu kulamuka ukufunda kwa kutontolola ukufuma mu Cebo ca kwa Lesa. Baeluda muli ifyo kuti basangwilako ifingi ku kupuupuutuka kwesu ukwa ku mupashi. (Ilumbo 141:5) Ilingi line, ico tukabila fye kwebekesha kwa kuti tulepelulula mu nshila yalungama. Ukulanshanyapo pa milandu na eluda wa Bwina Kristu uwabelesha kukakosha umupampamina wesu ku kucita icalungama.—Amapinda 27:17.
17 Lintu baitwa ku kutandala, baeluda ba Bwina Kristu bakabila ‘ukukosha abatompoke mitima.’ Na kabili ‘bakakoselesha abanaka, [no kuba] [abashishimisha, NW] kuli bonse.’ (1 Abena Tesalonika 5:14) Ukwampana kwa musango yo ukwabamo isenge, ukwa kulangulukilako pa kati ka “bakalamba” na “banaka” kulasangwilako ku kupalishako kwa kupuupuutukilila kwa butuntulu bwa ku mupashi.
Icishingamo ca pa Lwesu ne Pepo
18, 19. Lubali nshi baeluda ba Bwina Kristu babomba mu kulundana na Abena Galatia 6:2, 5?
18 Baeluda ba Bwina Kristu bafwile ukusunsa icishingamo cabo ukulola ku mukuni wa kwa Lesa. Bafwile ukuba abatungilila. Ku ca kumwenako, Paulo atile: “Mwe ba bwananyina, umuntu nga asangilishiwa mu bubi bumo, imwe mwe ba bumupashi, mupuupuutuleni uwabe fi ne mitima [ya bufuuke, NW]; uleilolekesha we mwine, epali nobe waeshiwa. Musendelane ifisendo, kabili e fyo mufishepo imbela ya kwa Kristu.” Umutumwa na kabili alembele ukuti: “Pantu umuntu onse ali no kusende cipe cakwe umwine.”—Abena Galatia 6:1, 2, 5.
19 Ni shani fintu twingasendelana ifisendo kabili nalyo line ukusenda icipe cesu? Ubupusano mu bupilibulo bwa mashiwi ya ciGreek ayapilibulwa “ifisendo” ne “cipe” bulapayanya icasuko. Nga ca kuti Umwina Kristu aingila mu bwafya bwa ku mupashi ubwafinisha kuli wene, baeluda na basumina banankwe bambi kuti bamwaafwa, muli ifyo ukumwaafwa ukusenda “ifisendo” fyakwe. Nangu cibe fyo, umuntu pa lwakwe enekelwa ukusenda “icipe” cakwe ica cishingamo kuli Lesa.a Baeluda mu nsansa balasenda “ifisendo” fya bamunyinabo ukupitila mu kukoselesha, ukufunda kwa mu Malembo, ne pepo. Lelo, baeluda tabafumyapo “icipe” ca pa lwesu ica cishingamo ca ku mupashi.—Abena Roma 15:1.
20. Mulandu nshi ipepo lishilingile ukulekeleshiwa?
20 Ipepo lyaliba ilyakatama kabili talilingile ukulekeleshiwa. Lelo Abena Kristu abalwala lwa ku mupashi abengi basanga ukupepa ukuba ukwayafya. Lintu baeluda bapepa amapepo ya citetekelo pa lubali lwa ulwele lwa ku mupashi, cinshi ciba e mifwaile? “[Yehova, NW] akamubuusha,” kwati kufuma mu kupelelwa, kabili akamukosha ku kusupila inshila ya cine kabili iya bulungami. Umwina Kristu ulwele lwa ku mupashi kuti pambi akwata imibele ya mutima iyalubana lelo nakalimo tacitile ulubembu lwabipisha, pantu Yakobo atila: “Kabili imembu isho acita shikalekelelwa kuli wene.” Ukufunda kwa mu Malembo ukwa baeluda pamo pene ne pepo lya mukoosha inshita shimo ficincisha umuntu wanaka lwa ku mupashi ukutumbula imembu shabipisha isho pambi acitile no kulangisha umupashi wa kulapila. Ici, mu kukonkapo, ciletako ukulekelela pa lubali lwa kwa Lesa.—Yakobo 5:15, 16.
21. (a) Mulandu nshi Abena Kristu bamo bashimunukila ukwita abakalamba? (b) Cinshi cikalangulukwapo mu cipande cikonkelepo?
21 Ukulolenkana no kusonsomba kwa kusakamana amabumba ya bapya abaleisa mu cilonganino ca Bwina Kristu, abakalamba abasakamanisha balikwata ifingi ifya kucita mu kupayanya ubwangalishi bwakumanina. Mu cine cine, ifi ifya bupe ku bantu kupayanya kushaiwamina ukufuma kuli Yehova ku kutwaafwa ukushipikisha muli ishi inshita shayafya. Nalyo line, Abena Kristu bamo balashimba ukufwaya ukwaafwa kwabo, ukutontonkanya ukuti aba bamunyina baliba abacilapo ukupamfiwa nelyo ukuti balifininwa ne mpika. Icipande cikonkelepo cikatwaafwa ukutesekesha ukuti aba baume baliba aba nsansa ukuba abakwaafwa, pantu mu kuitemenwa babomba nga bakacema banono mu cilonganino ca Bwina Kristu.
[Amafutunoti]
a A Linguistic Key to the Greek New Testament, kuli Fritz Rienecker, cilondolola phor·tiʹon nga “icipe ico umo enekelwa ukusenda” kabili cilundapo ukuti: “Lyalebomfiwa nge numbwilo ya mu mulalo ku mpao sha muntu nelyo ifya bulwi fya mushilika.”
Ni Shani Fintu Wingasuka?
◻ Lintu tulekabila ukwaafwa, kwaafwa nshi ukwa mbali shitatu uko Yehova apayanya?
◻ Ni bani baba ifya bupe ku bantu aba muno nshiku?
◻ Ni lilali tulingile ukwita abakalamba?
◻ Kwaafwa nshi twingenekela ukufuma kuli baeluda ba Bwina Kristu?
[Icikope pe bula 15]
Bushe ulaipakisha ubunonshi bwa ku mupashi ubwe pepo, isambililo lya Baibolo, no kwaafwa ukufuma kuli baeluda ba Bwina Kristu?