Beni Abafwala Ubufuuke!
“Nga basalwa ba kwa Lesa, abashila kabili abatemwikwa, fwaleni umutima wa nkumbu, icongwe, ubupete, [ubufuuke, no kushishimisha, “NW”].”—ABENA KOLOSE 3:12.
1-3. Pa Abena Kolose 3:12-14, cinshi umutumwa Paulo asosele pa lwa bufuuke ne mibele imbi iya bukapepa?
YEHOVA apeela abantu bakwe ica kufwala cacilishapo kuwama ica mampalanya. Na kuba, bonse abafwaisha ukusenamina kwakwe bafwile ukufwala ilaya lyakwata ubushishi bwakosa ubwa bufuuke. Iyi mibele yalibe ya kusansamusha pantu ilacefyako ukufinininwa ne mibele ya kubombomanika. Yaliba na kabili iya kucingilila, pantu ilatandula ukukansana.
2 Umutumwa Paulo acincishe Abena Kristu basubwa banankwe ukuti: “Nga basalwa ba kwa Lesa, abashila kabili abatemwikwa, fwaleni umutima wa nkumbu, icongwe, ubupete, ubufuuke, no kushishimisha.” (Abena Kolose 3:12) Imilandile ye shiwi lya ciGreek ilyapilibulwa “fwaleni” ilangilila incitilo ili no kubuulwa mu kuba na mano ye pamfya. Abasubwa, abasalilwe, abashila, kabili abatemwikwa kuli Lesa, tabaali no kushingashinga mu kufwala imibele ya musango uyo pamo ngo bufuuke.
3 Paulo alundileko kuti: “Mube abashipikishanya, no kubelelano luse nga umo aba na kafiimbo ku mubiye; ifyo [Yehova, NW] amubelelo luse, e fyo na imwe mubelele uluse. Awe pali fyonse ifi fwalilenipo no kutemwa, e kukakila fyonse pamo mu kwitabana.” (Abena Kolose 3:13, 14) Ukutemwa, ubufuuke, ne mibele imbi iya bukapepa ilacilenga ukucitikako ku Nte sha kwa Yehova “ukwikalilila pamo.”—Ilumbo 133:1-3.
Bakacema Bafuuka Balakabilwa
4. Abena Kristu ba cine balafwala ilaya lya mampalanya ilyapikulwa na mibele nshi?
4 Abena Kristu ba cine balaibikilishako ‘ukulenga fifwe ifilundwa fya mibili yabo ukulosha ku bulalelale, ukukowela, umufimbila, ulwinso, na bucilende,’ kabili babombela pa kufuula ilaya lya kale ilili lyonse ilyapangwa no bukali, icipyu, ububi, imiponto, ne lyashi libi. (Abena Kolose 3:5-11) Balafuula “ubuntu bwa kale” (ukukonke shiwi, “umuntu wa kale”) no kufwala “ubuntu bupya” (nelyo, “umuntu mupya”), ica kufwala calinga. (Abena Efese 4:22-24, Kingdom Interlinear) Ilaya lyabo ilipya, ilyapikulwa ku cililishi, icikuuku, ubupete, ubufuuke, no kushishimisha, lilabaafwa ukupikulule mpika no kwikala ubumi bwa bukapepa.—Mateo 5:9; 18:33; Luka 6:36; Abena Filipi 4:2, 3.
5. Cinshi cabako pa lwa mibombele ya cilonganino ca Bwina Kristu icicilenga ukuba ica buseko bwa musango uyo ukuba ulubali lwa ciko?
5 Abaume abalangulukwa abatunguluka muli ici calo ilingi line baba abashilangulukilako, nelyo fye abankalwe. (Amapinda 29:22) Fintu cabe capusana mu kupembesula pa kati ka bantu ba kwa Yehova! Icilonganino ca Bwina Kristu tacibomba pamo nga fintu abantu bamo babomba ubukwebo—mu musango wa kufumamo cimo lelo uwakaluka uwingalenga pambi abantu ukubulwe nsansa. Ukucila, caliba buseko ukuba ulubali lwa cilonganino. Umulandu umo uli wa kuti ukufuuka lubali lwa mano yalangishiwa na Bena Kristu mu cinkumbawile kabili ukucilisha na baume abali abafikapo ukusambilisha abasumina banabo. Ee, ubuseko bwisa ukufuma ku makambisho no kufunda ifipeelwa na baeluda basontwa abasambilisha “mu bufuuke bwa mano.”—Yakobo 3:13.
6. Mulandu nshi baeluda ba Bwina Kristu bafwile ukubela abafuuka?
6 Umupashi, nelyo imibele yapulamo, iya bantu ba kwa Lesa ifwaya ukuti abaume baseekeshiwa ubwangalishi mu cilonganino babe abafuuka, abapelulula, kabili abomfwikisha. (1 Timote 3:1-3) Ababomfi ba kwa Yehova bapala impaanga shanakilila, te mbushi shatalama, imfalashi ishumankonso, nelyo imimbulu ya kutakanya. (Ilumbo 32:9; Luka 10:3) Pa kuba nge mpaanga, balakabila ukusungwa mu bufuuke no mutembo. (Imilimo 20:28, 29) Ee, Lesa enekela baeluda ukuba abafuuka, aba cikuuku, aba kutemwa, kabili abatekanya ukulola ku mpaanga shakwe.—Esekiele 34:17-24.
7. Ni shani fintu baeluda balingile ukusambilishisha bambi nelyo ukwaafwa abalwala lwa ku mupashi?
7 Pamo ngo “mubomfi wa kwa Shikulu,” eluda “afwile ukuba uwa congwe kuli bonse, uwakampuko kusambilisha, uushipikisha; afunde ifibambe mu kufuuka. Nalimo Lesa engabapeela ukulapila ukwalola ku kwishibe Cine.” (2 Timote 2:24, 25) Bakacema ba Bwina Kristu balingile ukulanga ukulangulukilako kwa mutembo lintu baleesha ukwaafwa abalwala lwa ku mupashi, pantu impaanga sha kwa Lesa. Baeluda tabafwile ukubasunga nge fingacita uwa cilambu lelo balekabila ukuba abafuuka, ukupala Umucemi Musuma, Yesu Kristu.—Yohane 10:11-13.
8. Cinshi cacitike kuli Mose wafuuka, kabili mulandu nshi?
8 Eluda kuti pambi pa nshita shimo acisange cayafya ukusungilila umupashi wafuuka. “Mose ali uwafuukisha ukucilamo mu bantu bonse aba pano isonde.” (Impendwa 12:3) Nalyo line, lintu abena Israele balolenkene no kubulisha kwa menshi pa Kadeshe, baumenye Mose no kumupeelo mulandu wa kubafumya mu Egupti ukubengisha mu matololo yaswaluluka. Te mulandu na conse cintu Mose mu kufuuka ashipikisheko, alandile mu kupuuka, bukali bukali. Wene na Aarone baiminine ku cinso ca bantu no kulungika ukusakamana kwabo ku bene, Mose ukusoso kuti: “Shi umfweni, mwe fintala; bushe mu cilibwe icasumbuka ici e mo tuli no kumufumisha amenshi?” Mose lyene aumine pa cilibwe icasumbuka inkonto yakwe imiku ibili, kabili Lesa alengele “amenshi ayengi” ukufumamo aya bantu ne finama fyabo. Yehova alifulushiwe pantu Mose na Aarone tabashishishe Wene, e co Mose takwete ishuko lya kutungulula abena Israele ukwingila mu Calo Calaiwa.—Impendwa 20:1-13; Amalango 32:50-52; Ilumbo 106:32, 33.
9. Ni shani fintu pambi ubufuuke bwa kwa eluda bwingeshiwa?
9 Ubufuuke bwa kwa eluda wa Bwina Kristu kuti pambi bwaeshiwa mu nshila shalekanalekana. Ku ca kumwenako, Paulo asokele Timote ifyo kuti kwaimako umuntu umo ‘uwatuumikwa’ kabili “asabaila fye ifya fikansa no lubuli lwa fyebo.” Paulo alundileko kuti: “Muli ifyo mufuma akalumwa, ukukansana, imiponto, ukutunganye fya bubifi, ifikansa pe pe ifya bantu abaonaike mitima no kubulwe Cine.” Kangalila Timote taali no kubomba mu kukaluka lelo aali no ‘kufulumuke fi fintu,’ kabili aali no “kukonkelelo bulungami, bukapepa, icitetekelo, ukutemwa, ukutwalilila, ukufuuka.”—1 Timote 6:4, 5, 11.
10. Ni ku lwa cinshi Tito aali no kucinkulako icilonganino?
10 Nangu cingati baeluda balakabila ukuba abafuuka, bafwile ukuba abashangila ku cili calungama. Tito e fintu aali, ukucinkulako abo ababishenye ne cilonganino mu Krete “ukupontelo muntu nangu umo iyo, ukuba ababulo lubuli, aba mutembo ku bantu bonse.” (Tito 3:1, 2) Pa kulanga umulandu Abena Kristu balingile ukuba abafuuka kuli bonse, Tito aali no kulungika ukusakamana ku fintu Yehova aali uwa cikuuku kabili uwa kutemwa. Lesa tapuswishe abasumina pa mulandu wa milimo iili yonse iyalungama intu bali nabacita lelo umwabela inkumbu shakwe ukupitila muli Yesu Kristu. Ubufuuke bwa kwa Yehova no kutekanya fipilibula ipusukilo na kuli ifwe bene. Ukupala Tito, kanshi, baeluda ba mu kasuba ka lelo balingile ukucinkulako ifilonganino ukunakila Lesa, ukupashanya Wene pa kusunga bambi mu nshila yafuuka.—Tito 3:3-7; 2 Petro 3:9, 15.
Ubufuuke Bulatungulula Uupanda Amano
11. Ukulingana na Abena Galatia 6:1, 2, ni shani fintu ukufunda kulingile ukupeelwa?
11 Ni shani nga ca kuti impaanga ya mampalanya nailufyanya? Paulo atile: “Mwe ba bwananyina, umuntu nga asangilishiwa mu bubi bumo, imwe mwe ba bumupashi, mupuupuutuleni uwabe fi ne mitima iyanakilila; uleilolekesha we mwine, epali nobe waeshiwa. Musendelane ifisendo, kabili e fyo mufishepo imbela ya kwa Kristu.” (Abena Galatia 6:1, 2) Ukufunda kulacilapo kufumamo cimo nga ca kuti kwapeelwa mu mupashi wa bufuuke. Nelyo fye nga ca kuti baeluda baleesha ukufunda umuntu wa bukali, balingile ukulangisha ukuilama, ukumwensekesha ukuti “ululimi ulwanaka lutobe fupa.” (Amapinda 25:15) Umuntu umo uwakosa pamo nge fupa kuti pambi anashiwa ku bulondoloshi bwafuuka, kabili ukukosa kwakwe kuti pambi kwatobeka.
12. Ni shani fintu umupashi wafuuka wafwa uupanda mano?
12 Yehova ni Kafundisha wafuuka, kabili inshila yakwe iyafuuka iya kusambilisha yalibe ya kufumamo cimo mu cilonganino. Ici ukucilisha cilabe fyo lintu baeluda bacisange cakabilwa ukufunda abo abalefwaya ukwaafwa kwa ku mupashi. Umusambi Yakobo alembele ukuti: “Ni ani wa muli imwe uwa mano kabili uwasalapuka? Alange imilimo yakwe ku mibele yakwe isuma, mu bufuuke bwa mano.” Ubufuuke butuntuka ku mucinshi no kutasha pa “mano ayafuma mu mulu,” capamo no kwishiba kwayana ukwa kupelebela kwa umo kwine. Umupashi wafuuka kabili uwa kuicefya ulacingilila uupanda amano ukufuma ku kucita ukulandapo kwa konaula ne filubo kabili kulenga ukufunda kwakwe ukwacilapo kwanguka ukupokelela.—Yakobo 3:13, 17.
13. Ni shani fintu “ubufuuke bwa mano” bwambukila inshila ukufunda kupeelelwamo?
13 “Ubufuuke bwa mano” bulacilikila ukuba kwa upanda amano uwa kushikimika mu kukanalangulukilako nelyo uwakaluka. Nalyo line, ukwangwako pa lwa bucibusa nelyo ukukwata ukusuminishiwa kwa muntu umo takufwile ukusesha eluda ku kusosa ifintu ifipekanishiwe ku kusekesha ukucila ukupeela ukufunda kwa kulungatika mu bufuuke ukwashimpwa pa Cebo ca kwa Lesa. (Amapinda 24:24-26; 28:23) Ukupanda amano Amnone apokelele ukufuma ku mwana mwaume wa kwa munyina wa kwa wishi kwaikwishe ulunkumbwa lwakwe, lelo kwasendele ubumi bwakwe. (2 Samwele 13:1-19, 28, 29) Baeluda ba kasuba ka lelo tabafwile, kanshi, ukunenuna ifishinte fya Baibolo ku kwangushako kampingu wa muntu umo, pantu ukucite fyo kuti kwabika mu busanso ubumi bwakwe. Ukupala Paulo, baeluda tabafwile ukukwinda ukwebako bambi “ukupanga konse kwa kwa Lesa.” (Imilimo 20:26, 27; 2 Timote 4:1-4) Uupanda amano Umwina Kristu wakosoka alanga akatiina ka bukapepa no kupeela ukufunda kwalungama mu kuba no bufuuke bwa mano.
14. Mulandu nshi eluda alingile ukubo wasakamana ukukanacita ukupingulapo uko bambi balingile ukuicitila abene?
14 Ubufuuke pamo na mano ya mu mulu bukacilikila eluda ukucita ukupinda kwakaluka. Alingile na kabili ukumwensekesha ukuti tacili ca mano kabili tacili icalinga kuli wene ukupanga ukupingulapo uko umuntu umbi alingile ukuipangila umwine. Eluda kuti abo washingamwa ku fya kufumamo nga ca kuti acitile ukupingulapo kwa bambi, kabili kuti ayakana mu kupeelwa kwa mulandu ku ca kufumamo cabipa icili conse. Eluda kuti aleta ukusakamana ku cintu Baibolo isosa, lelo nga ca kuti takuli ifunde lya mu Malembo pa mulandu, ubupingushi bwa muntu wine na kampingu filingile ukupima ico akacita nelyo ico takacite. Pamo nga fintu Paulo asosele: “Umuntu onse ali no kusende cipe cakwe umwine.” (Abena Galatia 6:5; Abena Roma 14:12) Nangu cibe fyo, uuleipusha kuti pambi aafwiwa ukulola ku kucita ukupingulapo kwalungama ku kwipusha kwa kwa eluda ifipusho ifingafwilisha uyo muntu ukupelulula pa malembo yaampana ku nshila sha kusalapo ishingaba ishaisuka kuli wene.
15. Cinshi cilingile ukucitwa nga ca kuti eluda teshibe icasuko ku cipusho?
15 Nga ca kuti eluda teshibe icasuko ku cipusho, talingile ukwasuka pa kuisebulula fye nsoni. Ubufuuke bwa mano kuti bwamutalusha ukufuma ku kutunganya kabili nakalimo ukupeela icasuko calubana ico pa numa icingalenga ukumanama. Kwalibako “inshita ya kutalala, ne nshita ya kusosa.” (Lukala Milandu 3:7; linganyeniko Amapinda 21:23.) Eluda alingile “ukusosa” lyeka fye lintu eshibe icasuko ku cipusho nelyo lintu acitile ukusapika kwakumanina pa kupeela ukwasuka kwalungikwa. Calibe ca mano ukusha ifipusho fya kutunganya ifyabulo kwasukwa.—Amapinda 12:8; 17:27; 1 Timote 1:3-7; 2 Timote 2:14.
Umutengo wa Bapanda Amano Abengi
16, 17. Mulandu nshi cabele calinga kuli baeluda ukwipushanya?
16 Ipepo ne sambililo fikaafwa baeluda ukwasuka ifipusho no kubomba pa mpika shayafya, lelo cilingile ukwibukishiwa ukuti “ukuli abapanda amano abengi amapange yaleminina.” (Amapinda 15:22) Ukwipushanya na baeluda bambi kufumamo ukukumbinkanya kwa mutengo ukwa mano. (Amapinda 13:20) Te baeluda bonse bakwata ukubelesha kwalingana nelyo ukwishiba kwa Baibolo. E ico, ubufuuke bwa mano bulingile ukusesha eluda wakwata ukubelesha kunono ku kwipushanya na baeluda bambi abakwata ukwishiba kwakulilako no kubelesha kwakulilako, ukucilisha lintu umulandu wakakala ulekabila ukubombwapo.
17 Lintu baeluda basalwa ukubomba pa mulandu wakakala, nalyo line kuti pambi mu nkama bafwaya ukwaafwa. Pa kumwafwilisha mu kupingula abena Israele, Mose asalile “abaume ba mucetekanya, abatiina Lesa, abaume ba cishinka, abapato [bunonshi bwa nsoni, NW].” Nangu cingati baali baeluda, tabakwete ukwishiba ukwingi no kubelesha ngo kwakwete Mose. E ico, “umulandu uwayafya batwele kuli Mose, no mulandu onse unono balipingwile abene.” (Ukufuma 18:13-27) Nga ca kuti cakabilwa, lyene, baeluda abalebomba pa mulandu wayafya ilelo kuti mu kulinga bafwaya ukwaafwa kwa bakangalila babelesha, nangu cingati e bacito kupingulapo kwa kupelako abene.
18. Mu kubomba pa milandu ya bupingushi, finshi fili ifya kusangwilako fya kupingulako ifishininkisha ukupingulapo kwalinga?
18 Mishnah (ifishilano) ya ciYuda isosa ukuti muli Israele abo abapangile ifilye fya mu mushi bapusenepusene mu mpendwa ukulingana no kufina kwa mulandu. Kwalibako umutengo wa cine mu bwingi bwa bapanda amano, nangu cingati impendwa yeka tayebekesha ukulungama, pantu icinabwingi kuti calufyanya. (Ukufuma 23:2) Ifya kusangwilako fya kupingulapo ukushininkisha ukuti ukupingulapo kwalinga kukacitwa fili Malembo no mupashi wa kwa Lesa. Amano no bufuuke fikasesesha Abena Kristu ku kunakila kuli ifi.
Ukucitilo Bunte mu Kuba no Bufuuke
19. Ni shani fintu ubufuuke bwaafwa abantu ba kwa Yehova ukucitilo bunte kuli bambi?
19 Ubufuuke na kabili bulaafwa abantu ba kwa Yehova ukucitilo bunte ku bantu ba mibele yalekanalekana. (1 Abena Korinti 9:22, 23) Pa mulandu wa kuti Yesu asambilishe mu kuba no bufuuke, abalanda tabamutiinine, nga fintu batiinine intungulushi sha butotelo ishakaluka. (Mateo 9:36) Kwena, inshila shakwe ishafuuka shacebwishe “mpaanga,” te “mbushi” ishibifi. (Mateo 25:31-46; Yohane 3:16-21) Nangu cingati Yesu abomfeshe amashiwi yakosa mu kubomba na babumbimunda bapale mbushi, Inte sha kwa Yehova bafwile ukuba abafuuka lintu balebilisha ubukombe bwa bupingushi bwa kwa Lesa ilelo pantu tabakwata ukushilimuka kumo kwine no bulashi ifyo Yesu akwete. (Mateo 23:13-36) Ilyo baleumfwa ubukombe bwa Bufumu ubushimikilwa mu kuba no bufuuke, ‘abo abasontelwa ku bumi bwa mweo wa muyayaya balatetekela,’ nge fyacitile abapale mpaanga abaumfwile Yesu aleshimikila.—Imilimo 13:48.
20. Ni shani fintu umusambi wa Baibolo amwenamo lintu asambilishiwa mu kuba no bufuuke?
20 Ifya kufumamo fisuma filasangwa pa kucitilo bunte no kufunda bambi mu kuba no bufuuke kabili pa kwipukisha kuli bene pa cishinte ca kupelulula, ifishinte fya Baibolo, ne cine. “Shisheni Kristu nga Shikulu mu mitima yenu,” e fyalembele Petro, “abaiteyanya pe ku kuisosela kuli onse uwingamulubulwisha pa kucetekela ukuli muli imwe, lelo asukeni no bufuuke na katiina.” (1 Petro 3:15) Umusambi uulesambilishiwa mu nshila yafuuka kuti atontomesha pa fyebo mu cifulo ca kupusaulwa nelyo mu kucitikako nelyo fye ukupunushiwa no musango wakaluka, uwa kupaasha. Ukupala Paulo, abatumikishi abafunda mu kuba no bufuuke kuti basosa ukuti: “Tatubika ca kupunwisha nangu cimo, ukuti bukapyunga bwesu bwitungwa kabi.” (2 Abena Korinti 6:3) Nelyo fye bakakaanya inshita shimo balankulako bwino kuli abo abalefunda mu kuba no bufuuke.
Ubufuuke Bulafwaikwa Kuli Bonse
21, 22. Ni shani fintu ubufuuke bunonsha bonse abantu ba kwa Yehova?
21 Ubufuuke bwa Bwina Kristu tabufwile ukufwalwa ku kucebusha fye abo abali ku nse ya kuteyanya kwa kwa Yehova. Iyi mibele yaliba na kabili iyakatama mu kwampana pa kati ka bantu ba kwa Lesa. (Abena Kolose 3:12-14; 1 Petro 4:8) Ifilonganino filakuulwa lwa ku mupashi lintu baeluda bafuuka na babomfi batumikila babombela pamo mu kwikatana. Ukulangisha ubufuuke ne mibele imbi iya bukapepa na ko kwine kwalicindama ku uli onse uwa bantu ba kwa Yehova pantu kwabako “amalango yamo yene” kuli bonse.—Ukufuma 12:49; Ubwina Lebi 24:22.
22 Ubufuuke bulasangwilako ku mutende ne nsansa ifya bantu ba kwa Lesa. Bulingile, kanshi, ukuba ulubali lwa mipangilwe ya mibele iipanga ilaya ilifwalwa na Bena Kristu bonse pa ŋanda, mu cilonganino, no kuli konse kumbi. Ee, ababomfi bonse aba kwa Yehova balekabila ukuba abafwala ubufuuke.
Kuti Waasuka Shani?
◻ Mulandu nshi baeluda ba Bwina Kristu balingile ukuba abafuuka?
◻ Ni shani fintu ubufuuke butungulula uupanda mano?
◻ Mutengo nshi uwa kufula kwa bapanda mano?
◻ Mulandu nshi cabela ica kunonsha ukucitilo bunte mu kuba no bufuuke?
[Icikope pe bula 17]
Abantu ba kwa Yehova bapale mpaanga kabili bakabila ukusungwa mu kuba no bufuuke
[Abatusuminishe]
Garo Nalbandian
[Icikope pe bula 19]
Ubufuuke bulafwilisha abantu ba kwa Yehova ukucitilo bunte ku bantu ba mibele yalekanalekana