Abacaice Bepusha Ukuti . . .

Bushe Ukulandula Cilubo?

Conneel uwa myaka 15, uwaba mu cifungo pa mulandu wa kwipayo muntu asosele ati: “Alintukile.”

Andrew uwa myaka 14, uwaipeye kafundisha mwanakashi ku ciila ca pa sukulu, asosele ukuti alipata bakafundisha na bafyashi bakwe kabili abakashana balamukalifya pantu balamukaana.

MAGAZINI wa Time atila ubu bwafya “cikuko cabipisha.” Umulumendo uwakalifiwe aile ku sukulu ne mfuti no kuyalasa abana be sukulu banankwe na bakafundisha. Imipamba ya musango yu naitendeka ukuseeka sana mu United States ica kuti umulabasa umo uwa TV waitile ilya mibele ukuti “ukwanana kwa lukaakala.”

Iciwemeko fye ca kuti ukulasana imfuti mu masukulu kucili takulaseeka sana. Nalyo line, imilandu iicitwa mu cipyu iyacitilwe nomba line isokolola ifyo bamo abacaice bafulwa. Bushe cinshi cilenga icipyu ca musango yo? Cilemoneka kwati icakalifye bamo pali aba bene abacaice lufyengo atemwa umutitikisha wa bakafundisha. Bambi na bo cilemoneka kwati balifulilwe pa mulandu wa kusekwa ku banabo. Kalume umo uwa myaka 12 uwalashile uo alesambilila nankwe imfuti—no kuilasa umwine—balemuseka pantu ali uwaina.

Ca cine, abacaice abengi tabatala abatontonkanya pa lwa kucita ulukaakala lwa musango yo. Lelo kwena, tacayanguka ukushipikisha ukukalifiwa lintu bakucita akapaatulula ka mushobo, bakucusha, atemwa ukukupumya. Lintu Ben aibukishe ifyalemucitikila ku sukulu, atile: “Abacaice abengi umushinku wandi bali abatali pali ine. Kabili pa mulandu wa kuti nalebeya ulukuuso, abacaice banandi lyonse balenseka no kuntoba amapi ku mutwe. Ici calemfulwisha nga nshi. Icalengele ukuti mfulwe sana ca kuti ilyo nalesosa kuli bakafundisha, tabalepoosako amano. Ico calengele mfulwe sana!” Ben akonkanyapo ukusosa ati: “Kwena ankwata fye imfuti nga nalibepeye”

Bushe ufwile ukumona shani abacaice abafwaya ukulandula ababakalifya? Kabili kuti wacita shani nga ni we balecusha? Pa kwasuka, mona ifyo Icebo ca kwa Lesa cisosa.

Ukuteko Mutima—E Cishibilo ca Bukose!

Umucusha no lufyengo ni kale fyatendeka. Kalemba umo uwa Baibolo afundile ati: “Nashako ubukali, no kuleke cipyu; wilalunguluka [“wilakalipa,” NW], calola fye ku kubifya.” (Amalumbo 37:8) Ilingi, apali icipyu tapaba kuteko mutima, kabili umuntu kuti acita ifintu icicitecite. “Ukukalipa” kuti kwalenga wabubuka mu bukali! Cinshi cingafumamo?

Mona ica kumwenako ca mu Baibolo ica kwa Kaini na Abele. ‘Kaini afulilwe cibi’ Abele munyina. E ico, “nomba bene pa kuba mu mpanga, Kaini aimina Abele munyina, no kumwipaya.” (Ukutendeka 4:5, 8) Umuntu umbi uushanashishe icipyu cakwe ni Mfumu Shauli. Ilyo aumfwile akalumwa pa fyo umulumendo Davidi alecimfya mu bulwi, apoosele amafumo kuli Davidi na kuli mwane Yonatani!—1 Samwele 18:11; 19:10; 20:30-34.

Ca cine, inshita shimo ca nsambu ukufulwa. Nalyo line, nga taunashishe ubukali bwalungama kuti wacite cabipa. Ku ca kumwenako, kuli Simeone na Lebi, cali ca nsambu ukuti bafulilwe Shekemu lintu baumfwile ukuti nacenda nkashi yabo Dina. Lelo ukucila ukuti batekanye, bena babubwike mu bukali, ubulangililwa mu mashiwi basosele pa numa abati: “Bushe engacite nkashi yesu kwati ni cilende?” (Ukutendeka 34:31) Awe ilyo ubukali bwabo bwafikile pa kalume, “babuulile umuntu onse ulupanga lwakwe, baile na pa musumba apo tabaibukile, no kwipaya umwaume onse” uwa mu mushi wa kwa Shekemu. Icipyu cabo cayambukile “abana ba kwa Yakobo” bambi ica kuti na bo baipooselemo mu kwipayaula abantu. (Ukutendeka 34:25-27) Na lintu papitile imyaka iingi, Yakobo wishi kwa Simeone na Lebi, atiipile ubukali bwabo bwa kukanateko mutima.—Ukutendeka 49:5-7.

Kuli ici twasambililako icintu cimo icacindama ica kuti: Ubukali bwa kukanateko mutima te cishibilo ca bukose lelo cishibilo ca bunake. Amapinda 16:32 yatila: “Awama uukokolo kukalipa ukucile mpalume, no uteko mutima awama ukucilo wacililo musumba.”

Ukulandula Takwawama

E ico Amalembo yafunda ukuti: “Mwiba ababwesesho muntu nelyo umo ububi pa bubi; . . . Mwiba abalandula.” (Abena Roma 12:17, 19) Ukulandula—nampo nga kwa kucito lukaakala nelyo ukupontelo muntu—te mibele ya bukapepa iyo. Na kabili, ukulandula kwa musango yo takwafwa kabili te kusuma iyo. Pantu, ilingi ukucita ulukaakala kulalundulwilako ulukaakala. (Mateo 26:52) Kabili ilingi imiponto ilalenga imiponto ukufulilako. Ibukisha, kabili ukuti ilingi tapaba na mulandu wine wine uwa kufulilwapo. Ku ca kumwenako, bushe kwena kuti waishiba ukuti uwakukalifye alikupata? Bushe talesabaila fye atemwa ukucita ifintu mu kukanaishiba? Nangu ni ku mufulo, bushe ninshi ufwile ukulandula?

Mona ifyo Baibolo ilanda pali Lukala Milandu 7:21, 22 apatila: “Wibika mutima obe ku fyebo fyonse ifyo abantu basosa, ukuti wiumfwa umusha obe alekutuka; pantu umutima obe waishibo kuti imiku iingi na iwe watukile bambi.” Ca cine, taciwama abantu nga balesosa ifibi pali iwe. Lelo Baibolo itila ifya musango yu filacitika. Bushe na iwe tawasosapo pali bambi ifyo ushali na kusosa? Nga kanshi cinshi iwe ukalipila sana ilyo umbi asosa icibi pali iwe? Ilingi, cisuma ukusuulako fye nga balekuseka.

E cimo cine na lintu wayumfwa ukuti nausaalulwa, te cisuma ukukalipa sana. Uwaicaice umo ishina lyakwe David ebukisha icacitike lintu aleteya umupila wa basketball pamo na Bena Kristu banankwe. Davidi atila: “Uwa mwi bumba limbi antobele umupila.” David pa kumona kwati ni ku mufulo acitile, na o alimutobelemo umupila. David asumina ati: “Nalifulilwe icibi.” Lelo ilyo ifintu tafilabipilako, David apepele kuli Yehova. Alandiile mu mutima, ati, ‘Bushe kwena cisuma, ukulwa na munyinane uwa Bwina Kristu?’ Pa numa, bonse basukile babelelana uluse.

Nga cabe fi kuti cawama ukwibukisha ica kumwenako ca kwa Yesu Kristu. “Wene ilyo atukilwe tatukene, ilyo aculile tapangishe iyo.” (1 Petro 2:23) Ca cine, ilyo wakalifiwa, wikalipa iyo, pepa kuli Lesa no kumulomba ukuti akwafwe ukuteko mutima. Apeelo “mupashi wa mushilo ku bamulomba.” (Luka 11:13) Wilandula lintu umuntu akukalifya, nalimo ico wingacita uyeko fye, uwikishanye nankwe. (Mateo 5:23, 24) Nga ca kutila lyonse ulacushiwa sana, nalimo kuli cintomfwa umo pa sukulu, wikansana nankwe iyo. Lelo, ulekabila fye ukukonka imitubululo iingakwafwa ukuicingilila.a

Uwacaice Uwalekele Icipyu

Abacaice abengi balikonka ifi fishinte fya mu Baibolo kabili balitunguluka. Ku ca kumwenako, Catrina, abafyashi bakwe bamushiile ilyo ali umwaice. Atila: “Nali uwa cipyu pantu nafililwe ukumfwikisha umulandu bamayo abamfyala banshiliile. E ico nalefulilwa bamayo abaleshi. Mu buwelewele bwandi, nalemona kwati nga nabakalifya, ninshi ndekalifya bamayo abamfyala. E co kanshi nalecita fyonse—naleponta, nanyantaula pa nshi, no kotooka. Ukupunka ifiibi e ko natemenwe sana. Kabili natemenwe no kusosa ati, ‘Nalimupata!’—pantu nalefulwa icibi. Kwena nga naibukisha ifyo nalecita, na ine nshaishiba ico nalecitila filya.”

Cinshi cayafwile Catrina ukulama ubukali bwakwe? Ayasuka ati: “Kubelenga Baibolo! Ici calicindama nga nshi pantu Yehova alishiba ifyo tuyumfwa.” Kabili ilyo Catrina no lupwa lwakwe babelengele ifipande fya muli Loleni! ifyalelanda pa bwafya bwa lupwa lwakwe, alisansamushiwe.b Ebukisha ukuti: “Bonse twaikele capamo kabili twasukile twafika pa kumfwikisha ifyo umo na umo aleyumfwa.”

Na iwe wine kuti wasambilila ukulama icipyu cobe. Nga bakuseka, bakucusha, atemwa ukukusaalula, ibukisha ifyebo ifya mu Baibolo pa Amalumbo 4:4 apatila: “Tutumeni, kabili mwibembuka.” Ifi fyebo kuti fya kwafwa ukukanaba ne cipyu ca boni.

[Amafutunoti]

[Icikope pe bula 15]

Ilingi, cilawama ukusuulako fye nga balekuseka