Mwileka Ubukali Bumupunwishe

“MINA amate!” “Teeko mutima!” “Talala!” Bushe aya mashiwi yakaaya kuli imwe? Nakalimo mulaitootosha aya mashiwi mu mutima pa kuti mutontolole ubukali mukwete. Abantu bamo, pa kuti bacincintile ukububuka mu bukali, basalapo ukuya baleolola amolu. Ishi ni nshila fye ishayanguka isha kulaminamo ubukali no kusungilila bucibusa na bantu bambi.

Nangu cibe fyo, mu myaka ya nomba line, ifyebo ifipilikana ukufuma ku mpandamano shacenjela pa lwa nampo nga ubukali bulingile ukucincintilwa nelyo ukufubalishiwa fyalipelenganya abengi. Ku ca kumwenako, abasambilila pa fya muntontonkanya bamo balisambilisha ukuti “nga ca kuti mulomfwa bwino,” ilyo mwakalipa, citeni ifyo. Bambi basoka ukuti ukububuka mu bukali libili libili “ca kwishibilako cimo icabulo kutwishika ukuti mukafwa bwangu ukucila abengafwa ku kupeepa, ku kubutukisha kwa mulopa, na ku kufula kwa mafuta mu mubili.” Icebo ca kwa Lesa cilanda ukwabulo kupita mu mbali ukuti: “Nashako ubukali, no kuleke cipyu; wilalunguluka, calola fye ku kubifya.” (Amalumbo 37:8) Mulandu nshi Baibolo ifundila mu kulungatike fyo?

Ukukanalama inkuntu kuti kwalenga mwafilwa ukuilama no kucite fyabipa. Ici e cacitike kale sana ilyo fye umuntu atendeke ukubako. Pa Ukutendeka 4:3-8 tubelengo kuti: “Kaini afulwe cibi, ne mpumi yakwe yawa.” Ni kwi uku kufulwa kwamupeseshe? Kwasukile kwamucisha amaka, ica kuti kwatalamike umutima wakwe afilwa no kumfwila ukufunda kwa kwa Yehova ukwa kucita icawama. Pa mulandu wa kufilwa ukulama ubukali bwakwe Kaini alibembwike icabipisha, aipeye munyina.—Ukutendeka 4:3-8.

Na Shauli, imfumu ya kubalilapo iya Israele afililwe ukulama ubukali ilyo amwene ukuti Davidi atashiwa ku bengi. “Abanakashi abalecinda balaasukana no kutila, Shauli aipaya abakwe amakana, Davidi aipaya abakwe amakana amakumi. Awe Shauli afulilwe icibi, ico cabipile mu menso yakwe icebo ico.” Ubukali bwaiswile muli Shauli ica kuti bwamulengele no kwesha imiku iingi ukwipaya Davidi. Nangu ca kuti imiku iingi Davidi alyeseshe ukuti bawikishanye pa kuti bucibusa butwalilile, Shauli talefwaya umutende no kuwikishanya. Kwi pele pele, alufishe ukusenamina kwa kwa Yehova umupwilapo.—1 Samwele 18:6-11; 19:9, 10; 24:1-21; Amapinda 6:34, 35.

Nga umo alafilwa ukulama ubukali bwakwe kuti alanda nelyo ukucite fintu ifingafulwisha bonse ababimbilwemo. (Amapinda 29:22) Icalengele ukuti Kaini na Shauli babe no bukali mulandu wa kuti cila muntu, mu musango wakwe, alikwete akalumwa na kafindwe. Nangu cibe fyo, kwaliba imilandu yalekanalekana iingalenga umo ukukalipa. Ukulengulula bambi apashilingile, ukusaalula bambi, ukukanaumfwikisha fimo, nelyo ukufyengwa kuti kwabalamuna ubukali.

Ica kumwenako ca kwa Kaini na Shauli cilesokolola icintu cimo icacindama ico aba babili baabulishe. Cilemoneke fyo ilambo lya kwa Kaini talyatuuliilwe mu citetekelo. (AbaHebere 11:4) Ukufilwa ukumfwila amafunde ayaumfwika aya kwa Yehova kabili pa numa ukwesha ukuilungamika, fyalengele Shauli ukulufya ukusenamina kwa kwa Lesa no mupashi wakwe. Ukwabulo kutwishika, aba baume bonse babili balyonawile bucibusa bwabo na Yehova.

Linganyeni imisango ya aba baume ku yakwete Davidi, na kansha wena uwakwete no mulandu usuma uwa kukalipa pa fyo Shauli amucitile. Davidi alilamine ubukali bwakwe. Mulandu nshi? Atile: “Ca kutali fye kuli ine ukucite ci cintu kuli shikulu, ku wasubwa wa kwa Yehova.” Ico Davidi aletontonkanyapo sana ni bucibusa bwakwe na Yehova, kabili ici calyambukile fyonse ifyo alecita kuli Shauli. Mu kuicefya alekele Yehova ukukalulula imilandu.—1 Samwele 24:6, 15.

Cine cine, ififuma mu bukali bwabulo kulamwa fyalibipa nga nshi. Umutumwa Paulo asokele ati: “Kalipeni, lelo mwibembuka.” (Abena Efese 4:26) Ilintu umo kuti akalipa nga calinga ukuti akalipe, ubusanso bubako lyonse bwa kuti ubukali kuti bwasanguka ica kuipununako cesu. E mulandu wine, kanshi, tulingile ukubombela pa kulama ubukali bwesu. Ni shani twingacite co?

Inshila imo iyapulamo kulundulula bucibusa bwine bwine na Yehova. Alamukoselesha ukuti mupongolwele pali wene fyonse ifili ku mutima ne fyo muletontonkanyapo. Mwebeni ifimusakamika ne fimucusha, kabili mulombeni ukuti amupeele umutima uwatekanya pa kuti mulenashako ubukali. (Amapinda 14:30) Ishibeni ukuti “amenso ya kwa Shikulu yalola pa balungami, na matwi yakwe yomfwo kupaapaata kwabo.”—1 Petro 3:12.

Ipepo kuti lyamumumunga no kumutungulula. Mu nshila nshi? Kuti lyayambukila nga nshi ifyo mucita kuli bambi. Ibukisheni ifyo Yehova aamucitila. Nga fintu Amalembo yalanda, Yehova “tacita kuli ifwe umwabele membu shesu.” (Amalumbo 103:10) Ukulekelela bambi kwalicindama pa kuti ‘twipusulwa kuli Satana.’ (2 Abena Korinti 2:10, 11) Ukulundapo, ipepo kuti lyamwaafwa ukwisula umutima wenu ukuleka uletungululwa no mupashi wa mushilo, uwingamwafwa ukucimfya ifibelesho fyayafya mu bumi. Mu nsansa Yehova alapeela ‘umutende uwapulamo mu kwiluka konse,’ uwingamulubula ku bukali ubwateka abantu ubusha.—Abena Filipi 4:7.

Nangu cibe fyo, ipepo lilingile ukwendela pamo no kubebeta Amalembo lyonse pa kuti tube “abeluka icabo kufwaya kwa kwa Shikulu.” (Abena Efese 5:17; Yakobo 3:17) Nga ca kuti cilamukosela ukulama ubukali, tukuteni ukwetetula pa fyo Yehova amona ubukali. Belengeni amalembo ayalanda mu kulungatika pa kulama ubukali.

Umutumwa Paulo atucinkulako pali ici icacindama, atila: “Tubombe icisuma kuli bonse, no kucishamo ku ba bwananyina bwa mu citetekelo.” (Abena Galatia 6:10) Lekeni amatontonkanyo yenu ne micitile fitontomeshe pa kucitila bambi ifisuma. Imilimo ya musango yo iisuma kabili iikuulilila ikamulenga ukuba abalangulukilako no kucetekela bambi kabili ikafumyapo ukukanaumfwikisha ukwingamutungulula ku bukali.

Kemba wa malumbo atile: “Pampamikeni inyantilo shandi ku cebo cenu, kabili mwileka buncitatubi bube na bukateka pali ine iyo; Umutende wingi ku batemwa amalango yenu; kuli bene takwaba na ca kuipununako.” (Amalumbo 119:133, 165) E fyo cingaba na kuli imwe.

[Akabokoshi ne Cikope pe bula 9]

IFYA KWAFWA UKULAMA UBUKALI

□ Pepeni kuli Yehova.—Amalumbo 145:18.

□ Bebeteni Amalembo cila bushiku.—119:133, 165.

□ Pamfiweni mu milimo isuma.—Abena Galatia 6:9, 10.