“Ku Cintu Conse Kwabe Nshita Iyalingwa”

“Ku cintu conse kwabe nshita iyalingwa, kwaba ne nshita ku mulandu onse mwi samba lya kasuba.”—LUKALA MILANDU 3:1.

 1. Bwafya nshi abantunse bashapwililika bakwata, kabili finshi fimo fimo ifyafuma muli ci?

ILINGI abantu batila, “Kanshi nga nalibombelepo bwangu.” Nelyo lintu cimo cacitika kuti batila, “Kanshi nga nalilolele.” Iyi milandile ilalangilila ubwafya abantunse bashapwililika bakwata mu kwishiba inshita yalinga iya kucitilamo ifintu fimo. Uku kupelebela kwalenga abantu abaleumfwana ukupatana. Kwalenga bamo ukulengwe nsoni no kukalifiwa. Kabili icabipisha ca kuti, kwanenuna icitetekelo ca bamo muli Yehova no kuteyanya kwakwe.

2, 3. (a) Mulandu nshi cabelamo amano ukukonka inshita ya kwa Yehova iyalingwa? (b) Mimwene nshi iyalinga tulingile ukukwata pa lwa kufishiwapo kwa kusesema kwa mu Baibolo?

² Apo alikwata amano no kushilimuka ifyo abantunse bashakwata, Yehova nga alefwaya, aleshibila kabela ifingafuma mu ncitilo iili yonse. Kuti aishiba “impelekesho ukutula pa kutendeka.” (Esaya 46:10) E co, kuti asala inshita yawamisha iya kucita ico alefwaya. Mu cifulo ca kucetekela ukupima kwesu ukwa nshita ukwalubana, cisuma ukukonka inshita yalingwa iya kwa Yehova!

³ Ku ca kumwenako, muli bucishinka Abena Kristu bakosoka balolela inshita ya kwa Yehova iyalingwa iya kufishiwapo kwa kusesema kumo kumo ukwa mu Baibolo. Baba abapamfiwa mu mulimo wakwe, ilyo baleibukisha icishinte caba pa Inyimbo sha Bulanda 3:26 apatila: “Cisuma ukulinda tondolo ukupususha kwa kwa Yehova.” (Linganyeniko Habakuki 3:16.) Pa nshita imo ine, balishininkisha ukuti ubupingushi bwa kwa Yehova ubwabilishiwa ‘nangu bwashingashinga, bukesa, tabwakashimbe iyo.’—Habakuki 2:3.

 4. Bushe amalembo ya kwa Amose 3:7 na Mateo 24:45 yafwile ukutwafwa shani ukulolela pali Yehova?

⁴ Lubali lumbi, nga ca kuti twafilwa ukumfwikisha amalembo yamo aya mu Baibolo nelyo ubulondoloshi bwaba mu mpapulo sha Watch Tower, bushe tulekabila ukukanatekanya? Ukulolela inshita ya kwa Yehova iyalingwa iya kulondolwelamo ifintu ni nshila ya mano. “Pantu Shikulu Yehova tacita kantu, kano abala asokolwele ca nkama cakwe ku babomfi bakwe bakasesema.” (Amose 3:7) We bulayo ulawama! Lelo tufwile ukwishiba ukuti Yehova asokolola ifya nkaama fyakwe pa nshita amona iyalinga. E co Lesa apeela insambu “umusha wa cishinka kabili uwashilimuka” ukupayanishisha abantu bakwe “ifya kulya [fya ku mupashi] mu nshita iyene.” (Mateo 24:45) E ico, takwaba umulandu wa kucishamo ukusakamikwa, nelyo ukumfwa ububi, ukuti ifintu fimo tafilondolwelwe mu kukumanina. Lelo, kuti twacetekela ukuti nga twalolela mu kutekanya pali Yehova, akapayanya icilekabilwa ukupitila mu musha wa cishinka “mu nshita iyene.”

 5. Kuti twanonkelamo shani mu kubebeta Lukala Milandu 3:1-8?

⁵ Imfumu ya mano Solomone yalandile pa fintu 28, cimo na cimo icakwata “inshita iyalingwa.” (Lukala Milandu 3:4) Ukumfwikisha no kwishiba umo Solomone aloseshe kukatwafwa ukwishiba inshita yalinga ne nshita ishalinga iya ncitilo shimo, ukulingana ne mimwene ya kwa Lesa. (AbaHebere 5:14) Ico cikatulenga ukwikala ukulingana ne fyo twalaumfwa.

“Inshita ya Kulila, ne Nshita ya Kuseka”

6, 7. (a) Finshi filenga abantu bayangwako ilelo “ukulila”? (b) Ni shani fintu icalo cesha ukucefyako ubu bwafya bukalamba cabamo?

⁶ Nangu cingati kwaliba “inshita ya kulila, ne nshita ya kuseka,” ni bani bashifwayapo ukuseka ukucila ukulila? (Lukala Milandu 3:1-8) Ku ca bulanda, tuleikala mu calo icitulenga ukulila. Imbila sha bulanda e shaisula mu fya kusabankanishishamo amalyashi. Tulabipilwa lintu twaumfwa pa lwa bacaice abalepika abana be sukulu banabo, abafyashi balecusha abana, bakalulunkanya baleipaya no kulemanika abantu bakaele, ne fyo beta ati amasanso ya mu fyabumbwa pe sonde fileonaula ifintu no kwipaya abantu. Abana balafonka mu menso pa mulandu wa nsala ne mbutushi filenga twapoosako amano ilyo tulebatamba pa televishoni. Amashiwi ayo tushaishibe kale pamo ngo kukufyo mukowa, AIDS, ubulwi bwa fyanso fya tushishi, na El Niño nomba yaletusakamika, ukulingana ne nshila fishilamo.

⁷ Ukwabula no kutwishika, icalo ilelo ciswilemo utuyofi na malanda. Lelo kwati nalimo kufwaya ukunashako ukuluma kwa iyi mibele, aba mu bukwebo bwa fya kusekesha lyonse balangisha amafilimu yashalondoloka, ilingi ayabipa kabili aya lukakaala, ayapangilwa ku kutulenga ukusuulako ku bucushi bambi balepitamo. Lelo imilandile yabipa ne cisekeseke ifyo ifi fya kusekesha filangisha tafilingile ukumonwa ngo buseko bwine bwine. Ukusekelela ukwaba cisabo ca mupashi wa kwa Lesa cintu cimo ico icalo ca kwa Satana cishingapayanya.—Abena Galatia 5:22, 23; Abena Efese 5:3, 4.

 8. Bushe Abena Kristu ilelo balingile ukutangishako ukulila nelyo ukuseka? Londololeni.

⁸ Apo natwishiba imibele ya bulanda iyo cino calo cilimo, kuti twaumfwikisha ukuti ino te nshita ya kutangisha ukuseka. Te nshita ya kwikalila fye ukukokoloka ne fya kusekesha nelyo ukuleka ifyo abantu beta ati e musamwe fyatangilila ifya ku mupashi. (Linganyeniko Lukala Milandu 7:2-4.) Umutumwa Paulo atile: “Ababombelako ku fya pano isonde babe nga bashibombelako.” Mulandu nshi? Pantu “imibele ya cino calo ileyaluka.” (1 Abena Korinti 7:31, NW) Abena Kristu ba cine bekala cila bushiku abailuka pa lwa kuibela kwa nshita tuleikalamo.—Abena Filipi 4:8.

Baba ne Nsansa sha Cine Cine te Mulandu no Kulila!

 9. Mibele nshi iya bulanda yali mu nshiku ilyo Ilyeshi lishilaisa, kabili ici catukuma shani ilelo?

⁹ Abantu ba pa nshita ya Lyeshi lya calo conse tabaishibe ifya kumona inshita baleikalamo. Batwalilile ne mikalile yabo no kufilwa ukulila pa ‘bubi bwa bantu ubwafulile pano isonde,’ baalemona kwati cili fye bwino ilyo “pano isonde paiswilepo ulufyengo.” (Ukutendeka 6:5, 11) Yesu alilandilepo pali iyo mibele ya bulanda, kabili asobele pa lwa mibele imo ine iya bantu mu nshiku shesu. Asokele ukuti: “Ifyo cali mu nshiku shilya pa ntanshi ya lyeshi, abantu balelya no kunwa, baleupa no kuupwa, ukufika pa bushiku Noa aingile mu cibwato, kabili tabaishibe lyasukile ilyeshi lyaisa no kusenda bonse; e fyo kukaba no kwisa kwa Mwana wa muntu.”—Mateo 24:38, 39.

10. Ni shani fintu abena Israele baleikala mu nshiku sha kwa Hagai balangile ukuti tabatesekeshe inshita ya kwa Yehova iyalingwa?

¹⁰ Inshiku nalimo 1,850 pa numa ya Lyeshi, mu nshiku sha kwa Hagai, abena Israele abengi na bo bene tabayangilweko ku fya ku mupashi. Mu kukonkelela ifyabo, bafililwe ukwiluka ukuti inshita baleikalamo yali ya kutangishako ifya kwa Yehova. Tubelenga ukuti: “Aba bantu batila, Tailaisa inshita iya kuti ing’anda ya kwa Yehova ikuulwe. E ico icebo ca kwa Yehova caishile mu kuboko kwa kwa Hagai, aciti, Bushe ni nshita ya kuti imwe bene mwikale mu mayanda yenu ayafimbwako ifipampa, ne ng’anda iyi yaba amapopa? E ico nomba e fyo Yehova wa milalo atila, bikeni imitima yenu pa mibele yenu.”—Hagai 1:1-5.

11. Fipusho nshi ifyalinga twingaipusha?

¹¹ Pamo nge Nte sha kwa Yehova ilelo, abakwete imilimo na mashuko pa ntanshi ya kwa Yehova ukupala abena Israele mu nshita sha kwa Hagai, tufwile ukubebeta imikalile yesu. Bushe ‘tulalila’ pa mibele ili mu calo no museebanya ileleta pe shina lya kwa Lesa? Bushe tulakalifiwa lintu abantu batila takwaba Lesa nelyo lintu basuulilila fye ifishinte fyakwe ifyalungama? Bushe twankulako nga bantu bashililwe akashilwa abo Esekiele amwene mu cimonwa apapitile ne myaka 2,500? Pa lwa bene tubelenga ukuti: “Yehova atile ku [muntu wakwete ulusengo lwa inki ulwa bukalemba], Pita mu kati ka musumba, mu kati ka Yerusalemu, no kushila akashilwa pa mpumi sha bantu abateta no kulila pa fya muselu fyonse ifilecitwa mu kati ka uko.”—Esekiele 9:4.

12. Ilembo lya kwa Esekiele 9:5, 6 lyakuma shani abantu ilelo?

¹² Kuti twamona ifyo ili lyashi litukuma ilelo lintu twabelenga amakambisho yapeelwe ku baume 6 abakwete ifyanso fya kukomenako, aya kuti: “Piteni mu musumba mulemukonka, kabili komeni; mwileka amenso yenu yekwate ubulanda, kabili mwilanguluka; ipayauleni no konaula abakote, abalumendo na bakashana, abaice na banakashi: lelo pa muntu onse uwashilwapo akashilwa mwipalamapo; kabili mubalile ukwipaya ukutula apashila pandi.” (Esekiele 9:5, 6) Ipusukilo lyesu ilya bucushi bukalamba ubulepalama lubilo lubilo lyashintilila pa kwibukila ukuti ilelo ili maka maka ni nshita ya kulila.

13, 14. (a) Bantu ba musango nshi Yesu atile ba nsansa? (b) Londololeni umulandu muletontonkanishisha ukuti ubu bulondoloshi bulinga Inte sha kwa Yehova.

¹³ Kwena, icishinka ca kuti ababomfi ba kwa Yehova ‘balalila’ pa mibele ya bulanda iili mu calo tacipilibula ukuti tababa ne nsansa. Lelo baba bantu bakwatisha insansa pe sonde. Yesu alandile apashintilila insansa shine shine lintu atile: “[Ba nsansa abaibukila ulwa kukabila kwabo ukwa ku mupashi, NW] . . . abaloosha; . . . abafuuka; . . . abali ne nsala ne cilaka ca bulungami; . . . aba luse; . . . abasanguluke mitima; . . . abacito mutende; . . . abalamatilwa pa mulandu wa bulungami.” (Mateo 5:3-10) Kwaliba ubushinino ubwingi ubulangilila ukuti ubu bulondoloshi bulinga Inte sha kwa Yehova, nge bumba, ukucila imipepele imbi.

¹⁴ Abantu ba kwa Yehova aba nsansa balikwata umulandu wa ‘kusekela’ na kucilisha ukutula pa kubweshiwa kwa kupepa kwa cine mu 1919. Lwa ku mupashi, basekelele nge fyasekelele ababwelele ukufuma ku Babele mu mwanda wa myaka uwalenga 6 B.C.E.: “Ilyo Yehova abweseshe bunkole bwa Sione, twali nga baleloota: e lyo utunwa twesu twaiswilemo inseko, ne ndimi shesu shaiswilemo akapundu; . . . Yehova abacitile fikalamba. Yehova atucitile fikalamba; twasamwa.” (Amalumbo 126:1-3) Nalyo line na lintu basekelela lwa ku mupashi, Inte sha kwa Yehova shilebukisha ukuti shino ni nshita shaibela. Lintu icalo cipya cikesabako na bekashi ba pe sonde ‘bakekata ku mweo uwabo mweo wine wine,’ lyene inshita ikafika lintu inseko shikapyana ukulila ku ciyayaya.—1 Timote 6:19; Ukusokolola 21:3, 4.

“Inshita ya Kufukatila, ne Nshita ya Kuikaanya ku Kufukatila”

15. Mulandu nshi Abena Kristu basalila ifibusa?

¹⁵ Abena Kristu balasala ababa ifibusa fyabo. Bebukisha ukusoka kwa kwa Paulo ukwa kuti: “Mwilufiwa: ukubishanya kubi konaule mibele isuma.” (1 Abena Korinti 15:33) Kabili Imfumu ya mano Solomone yatile: “Enda na ba mano e lyo ukabo wa mano, lelo uucito bunabo ku bawelewele akacula.”—Amapinda 13:20.

16, 17. Inte sha kwa Yehova shimona shani bucibusa, abakashana ukutandashanya na balumendo, ne cupo, kabili mulandu nshi?

¹⁶ Ababomfi ba kwa Yehova basala nge fibusa abantu na bo bene abatemwa Yehova no bulungami bwakwe ubo bacita. Nangu cingati balatesekesha no kuipakisha ukuba ne fibusa, mano mano basengauka ukwangusha umwata waseeka mu fyalo fimo umo abakashana batandashanya na balumendo. Mu cifulo ca kuibimbamo ngo musamwe ushabipa, bamona ukutandashanya ngo lutampulo lwacindama ulutungulula ku cupo ulo lulingilwe ukukonkwa lintu umo ali uwaipekanya lwa ku mubili, mu muntontonkanya, lwa ku mupashi—na lintu Amalembo yalemusuminisha, ukwingila mu cupo.—1 Abena Korinti 7:36.

¹⁷ Bamo batila fya kale ukukwata imimwene ya musango yu pa lwa bakashana ukutandashanya na balumendo ne cupo. Lelo Inte sha kwa Yehova tabaleka umupatikisha wa fibusa ukwambukila imisalile yabo iya fibusa nelyo ifyo bapingulapo pa lwa kutandashanya kwa musango yu na pa cupo. Balishiba ukuti “amano yapeelelwe nsambu ku fifumamo.” (Mateo 11:19) Lyonse Yehova aleshiba icawamisha, e co balikatamika ukufunda kwakwe ukwa kuupila “muli Shikulu epela.” (1 Abena Korinti 7:39; 2 Abena Korinti 6:14) Balasengauka ukubutukila mu cupo mu kuba ne mimwene yalubana iya kuti ukulekana nelyo ukupaatukana kuti fyasuminishiwa lintu icupo caba na mafya. Balatekanya pa kufwaya uwa kuupana nankwe uwayana, ukwibukila ukuti lintu balapa imilapo ya cupo, ifunde lya kwa Yehova ilya kuti: “E ico tababa nomba babili, lelo mubili umo. E ico, ico Lesa alundenye, umuntu elundulula” lilatendeka ukubomba.—Mateo 19:6; Marko 10:9.

18. Cinshi cingaba icitendekelo ca cupo ca nsansa?

¹⁸ Icupo cilayo ca ciyayaya icilingile ukupekanishisha bwino. Kuti calinga umwaume ukuipusha ukuti, ‘Bushe uyu mwanakashi cine cine naninga?’ Lelo icacindama na cimbi ca kuti alingile ukuipusha ukuti, ‘Bushe cine cine nimulinga? Bushe ndi Mwina Kristu wakosoka uwingamusakamana lwa ku mupashi?’ Aba babili abalefwaya ukuupana balikwata umulimo kuli Yehova uwa kuba abakosa lwa ku mupashi, ukuba na maka ya kupanga icupo cakosa icisuminishiwa na Lesa. Iminshipendwa ya Bena Kristu abaupana kuti basuminisha ici cishinka pa mulandu wa kuti ubutumikishi bwa nshita yonse bukomaila pa kupeela te pa kupokelela, bwaba citendekelo cisuma ica cupo ca nsansa.

19. Mulandu nshi Abena Kristu bamo batwalilila ukuba abashimbe?

¹⁹ Abena Kristu bamo ‘balaikaanya ku kufukatila’ ukupitila mu kusalapo ukuba abashimbe pa mulandu wa mbila nsuma. (Lukala Milandu 3:5) Bamo bapingulapo ukukanaingila mu cupo ukufikila bayumfwa ukuti nabafikapo lwa ku mupashi ukucebusha uwa kuupana nankwe uwayana. Lelo natwibukisheko na Bena Kristu abashimbe abafwaisha icitemwiko ne fisuma fyaba mu cupo lelo abafilwa ukusanga uwa kuupana nankwe. Kuti twashininkisha ukuti Yehova alasekelela pa kuti tabatoba ifishinte fya bulesa pa mulandu fye wa kufwaya icupo. Kabili tulingile ukubatasha pali bucishinka bwabo no kubatungilila.

20. Mulandu nshi inshita shimo na baba mu cupo ‘baikanisha ukufukatila’?

²⁰ Bushe inshita shimo abaupana balingile “ukuikaanya ku kufukatila”? Kuti caba mu mibele imo imo, pantu Paulo atile: “Mwe ba bwananyina, ndetila, naipipe nshita iyashalako; abali na bakashi babe nga bashaba na bo.” (1 Abena Korinti 7:29) E co, inshita shimo ubuseko na mapaalo ya cupo filingile ukuba ifya cibili ku fya Bufumu. Imimwene yalinga pali ci tayakanashe icupo lelo ikacikosha pantu ici cicinkulako abaupana ukuti Yehova lyonse alingile ukuba e shinte lya kukosha icupo cabo.—Lukala Milandu 4:12.

21. Mulandu nshi tushilingile ukupingwila abaupana pa lwa bufyashi?

²¹ Na kabili abaupana bamo balisalapo ukukanakwata abana pa kuti cibapeleko inshita ikalamba iya kubomba umulimo wa kwa Lesa. Baliipusula, kabili Yehova akabalambula pali cene. Ilyo Baibolo ikoselesha ubushimbe pa mulandu wa mbila nsuma, tailandapo mu kulungatika pa kukanakwata abana pa mulandu umo wine. (Mateo 19:10-12; 1 Abena Korinti 7:38; linganyeniko Mateo 24:19 na Luka 23:28-30.) E ico, abaupana balingile ukuipingwila ukushintilila pa mibele yabo na kampingu wabo. Te mulandu ne fyo bapingulapo, abaupana tabalingile ukulengululwa.

22. Cinshi cili icacindama ukwishiba?

²² Cine cine “ku cintu conse kwabe nshita iyalingwa, kwaba ne nshita ku mulandu onse mwi samba lya kasuba.” Kwaba ne “nshita ya bulwi, ne nshita ya mutende.” (Lukala Milandu 3:1, 8) Icipande cikonkelepo cili no kulondolola umulandu cacindamina ukwishiba ni cili kwi pali ifi fibili ico twingacita pali ino nshita.

Bushe Kuti Mwalondolola?

◻ Mulandu nshi cacindamina ukwishiba ukuti “ku cintu conse kwabe nshita iyalingwa”?

◻ Mulandu nshi ilelo ibelele ni nshita ya “kulila” maka maka?

◻ Mulandu nshi Abena Kristu nangu cingati ‘balelila,’ babela aba nsansa?

◻ Ni shani fintu Abena Kristu bamo balangilila ukuti bamona ino nshita nge “nshita ya kuikaanya ku kufukatila”?

[Ifikope pe bula 6, 7]

Nangu cingati Abena Kristu ‘balalila’ pa mibele ili mu calo . . .

. . . baba bantu bakwatisha insansa mu calo

[Icikope pe bula 8]

Ubutumikishi bwa nshita yonse citendekelo cisuma ica cupo ca nsansa