Umupashi

Ubulondoloshi: Ishiwi lya ciHebere ruʹach na pneuʹma wa ciGreek, ayo ilingi line yapilibulwa “umupashi,” yakwata ubupilibulo ubwingi. Yonse yalosha kuli ico icishimoneka ku menso ya buntunse kabili icipeela ubushininkisho bwa maka mu kubomba. Amashiwi ya ciHebere ne ciGreek yalabomfiwa ukulosha ku (1) umwela, (2) amaka yabomba aya bumi mu fibumbwa fya pe sonde, (3) amaka yakunta ayafuma mu mutima wa muntu uwa cimpashanya kabili ayamulenga ukusosa no kucite fintu mu nshila imo, (4) ifyebo fyapuutwamo ififuma ku ntulo ishimoneka, (5) abantu ba mipashi, na (6) amaka yabomba aya kwa Lesa, nelyo umupashi wa mushilo. Ukubomfiwa ukwingi ukwa uku nakulandwapo mu kwampana na malyashi ayengemako mu butumikishi bwa mwi bala.

Umupashi wa mushilo cinshi?

Ukulinganishiwa kwa malembo ya mu Baibolo yalosha ku mupashi wa mushilo kulanga ukuti ulandilwako ngo ‘uleisula’ mu bantu; kuti ‘babatishiwa’ muli wene; kabili kuti “basubwa” na wene. (Luka 1:41; Mat. 3:11; Imil. 10:38) Takwingaba nangu kumo ukwa uku kulumbulula kwingaba ukwalinga nga ca kuti umupashi wa mushilo muntu.

Yesu na kabili aloseshe ku mupashi wa mushilo ngo “bukota” (ciGreek: pa·raʹkle·tos), kabili asosele ukuti ubu bukota bwali no “kusambilisha,” “ukucitilo bunte,” “ukulanda‚” no ‘kuumfwa.’ (Yoh. 14:16, 17, 26; 15:26; 16:13) Tacili icishili ca lyonse mu Malembo ku cintu cimo ukulandilwako ngo muntu. Ku ca kumwenako, amano yasoswa ukukwata “abana.” (Luka 7:35) Ulubembu ne mfwa fyalandilwako nge shamfumu. (Rom. 5:14, 21) Ilintu amalembo yamo yasosa ukuti umupashi “walilandile,” ifipande fimbi ficilengo kumfwika ukuti ici cacitilwe ukupitila muli bamalaika nelyo abantunse. (Imil. 4:24, 25; 28:25; Mat. 10:19, 20; linganyako Imilimo 20:23 na 21:10, 11.) Pali 1 Yohane 5:6-8, te mupashi weka lelo na kabili “amenshi no mulopa” fyasoswa ‘ukucitilo bunte.’ E co, takuli nangu imo iya numbwilo shisangwa muli aya malembo mu iine yeka ishininkisha ukuti umupashi wa mushilo muntu.

Ukwishibikwa kwalungikwa ukwa mupashi wa mushilo kufwile ukulinga amalembo yonse ayalosha kuli uyo mupashi. Mu kuba ne yo mimwene, cilimo ukupelulula ukusondwelela ukuti umupashi wa mushilo maka yabomba aya kwa Lesa. Te muntu lelo maka yabamo bulamba ayo Lesa alenga ukufuma ku mwine ku kupwilikisha ukufwaya kwakwe ukwa mushilo.—Amalu. 104:30; 2 Pet. 1:21; Imil. 4:31.

Mona na kabili amabula 82, 83, pe samba lya mutwe “Bulesa Butatu.”

Cinshi cipeela ubushininkisho bwa kuti umuntu mu cituntulu nakwata umupashi wa mushilo, nelyo “mweo mutakatifu” (KJ)?

Luka 4:18, 31-35: “[Yesu abelengele ukufuma mu cimfungwa ca kwa kasesema Esaya:] Umupashi wa kwa [Yehova] waba pali ine, pantu ansubile ku kubile mbila nsuma . . . E lyo atentemukile ku Kapernahumu, umushi wa mu Galili, no kusambilisha abantu pe sabata; na bo bapape misambilishishe yakwe, ico icebo cakwe cabamo amaka. Kabili mwi sunagoge mwali umuntu uwali no mupashi wa ciwa icakowela, na o abilikishe ishiwi likalamba, . . . Lelo Yesu aliukalipile, ati, Talala, kabili fumamo, Ne ciwa camuwishishe mu lwalala, cafumine muli wene, no kukanamucita akabi.” (Cinshi capeele ubushininkisho bwa kuti Yesu alikwete umupashi wa kwa Lesa? Icalembwa tacisoso kuti alitutwime nelyo ukupunda nelyo ukwendauka mu kucincimuka. Ukucila, cisoso kuti alandile mu kuba no bulashi. Cili icamonekesha, nangu cibe fyo, ukuti pali ako kashita umupashi wa cibanda waseseshe umuntu ukupunda no kuponena pa nshi.)

Imilimo 1:8 isoso kuti lintu abakonshi ba kwa Yesu bapokelele umupashi wa mushilo baali no kube nte shakwe. Ukulingana ne Milimo 2:1-11, lintu bapokelele uyo mupashi, abalebamona balyebekeshiwe ku cishinka ca kuti, nelyo cingatila abalelanda baali bonse bena Galili, balelanda pa lwa fikalamba ifya kwa Lesa mu ndimi isho shali ishabeleshiwa kuli bambi bambi abasangilwepo. Lelo icalembwa tacisosa ukuti kwaliko ukupuulika ukuli konse ukwa nkuntu pa lubali lwa abo abapokelele umupashi.

Cili icamonekesha ukuti lintu Elisabete apokelele umupashi wa mushilo kabili lyene abilikishe “ishiwi likalamba” taali mu kulongana kwa kupepa lelo aleposha umuntu wakwe uwaishile mu kutandala. (Luka 1:41, 42) Lintu, nga fintu cashimikwa pa Milimo 4:31, umupashi wa mushilo waishile pa kulongana kwa basambi, icifulo calitenshiwe, lelo ukusonga kwa uyo mupashi pa basambi, takwali ukuti balitutwime nelyo ukuti baleikunkulusha, lelo ukuti ‘balandile icebo ca kwa Lesa no kushipa.’ Mu kupalako ilelo, ukushipa mu kulanda icebo ca kwa Lesa, ukuibimba mu kupimpa mu mulimo wa kucitilo bunte—ifi e fipeela ubushininkisho bwa kuti umuntu nakwata umupashi wa mushilo.

Gal. 5:22, 23: “Ifisabo fya mupashi kutemwa, ukusekelela, umutende, ukutekanya, icongwe, busuma, icishinka, ukunakilila, ukuteko mutima.” (Ni fi fisabo, ukucila ukupuulika kwa kucincimushiwa kwa butotelo, e fyo umo alingile ukufwaya lintu alefwaya ukusanga abantu abo mu cine cine bakwata umupashi wa kwa Lesa.)

Bushe amaka ya kulanda mu kuba no kukuntwa kukalamba mu lulimi ulo umuntu ashabala asambilila cishininkisha ukuti nakwata umupashi wa kwa Lesa?

Mona umutwe ukalamba “Indimi, Ukulandilamo.”

Bushe ukundapa kwa cipesha amano ukulecitwa mu kasuba kesu kuli kupitila mu mupashi wa kwa Lesa?

Mona umutwe ukalamba “Ukundapa.”

Ni bani babatishiwa mu mupashi wa mushilo?

Mona ibula 381, pe samba lya “Ulubatisho,” na kabili umutwe ukalamba “Ukufyalwa Libili.”

Bushe kwalibako ulubali lwa mupashi ulwa muntu ulupusunsuka imfwa ya mubili?

Esek. 18:4, NW: “Umweo uubembuka—e ukafwa.” (RS, NE, KJ, na Dy, yonse yapilibula ishiwi lya ciHebere neʹphesh muli ici cikomo pamo ngo “mweo,” muli ifyo ukusoso kuti mweo e ufwa. Amabupilibulo yamo ayapilibula neʹphesh pamo ngo “mweo” mu fipande fimbi yabomfya inumbwilo “umuntu” nelyo “umo” muli ici cikomo. E co, neʹphesh, umweo, muntu, te lubali lushili icintu ulwa wene ulupusunsuka lintu umubili wakwe wafwa.) (Mona umutwe ukalamba “Umweo” ku fyebo fyafulilako.)

Amalu. 146:4: “Wafumo [mupashi, NW] wakwe, abwelela ku mushili wakwe, ubushiku bulya bwine yaloba amatontonkanyo yakwe.” (Ishiwi lya ciHebere pano ilyapilibulwa “umupashi” lyafuma kuli ruʹach. Bakapilibula bamo bapilibula lyene ngo “mupu.” Lintu ulya ruʹach, nelyo amaka yabomba aya bumi, yafuma mu mubili, amatontonkanyo ya muntu yalaloba; tayatwalilila mu cifulo cimbi.)

Luk. Mil. 3:19-21: “Iciponena abana ba bantu e ciponena ne nama; cimo cine ciponena fyonse fibili. Ifyo yabe mfwa ya aba, e fyo yabe mfwa ya isho, kwabo [mupashi] umo kuli fyonse fibili. Umuntu tacila nama; pantu fyonse fibili mupu. Fyonse fibili fileya ukuntu kumo; fyonse fibili fyafumine ku lukungu, na fyonse fibili fibwelela ku lukungu. Ni ani aishibo [mupashi] wa bana ba bantu ukuti unina ukuya mu mulu, no [mupashi] wa nama ukuti utentemukila pa nshi?’ (Pa mulandu wa kupyana ulubembu ne mfwa ukufuma kuli Adamu, abantunse bonse balafwa no kubwelela ku lukungu, nge ficite nama. Lelo bushe umuntunse umo na umo alikwata umupashi uutwalilila ukuba uwa mweo ngo buntu bwalamuka pa numa waleka kukubomba mu mubili? Iyo; icikomo 19 casuko kuti abantunse ne finama “kwabo mupashi umo kuli fyonse fibili.” Ukushimpwa fye pa kubebeta kwa buntunse, takuli nangu umo uwingasuka mu kuba no bulashi icipusho caimishiwa mu cikomo 21 ukukuma ku mupashi. Lelo Icebo ca kwa Lesa casuko kuti takwaba icili conse ico abantunse bakwata pamo nge ca kufumamo ca kufyalwa icibapeela ukucilapo pa nama lintu bafwa. Nangu cibe fyo, pa mulandu wa kupayanya kwabamo inkumbu ukwa kwa Lesa ukupitila muli Kristu, icilolelo ca kwikala ku ciyayaya calisuka ku bantunse ababelesha icitetekelo, lelo te ku nama. Ku bengi aba mutundu wa muntu, ici cikalengwo kubako ukupitila mu kubuushiwa, lintu amaka yabomba aya kwa Lesa ukufuma kuli Lesa yakabapeela ubukose na kabili.)

Luka 23:46: “Yesu abilikishe shiwi likalamba, ati, Tata, mu minwe yenu e mo ndetuulo mupashi [ciGreek, pneuʹmaʹ] wandi; na pa kusose fi alekele umweo.” (Mona ukuti Yesu alekele umweo. Lintu umupashi wakwe wafuminemo taali pa nshila ya kuya ku mulu. Ni pa numa fye ya bushiku bwalenga shitatu ukufuma apa e lintu Yesu abuushiwe ukufuma ku bafwa. Lyene, nga fintu Imilimo 1:3, 9 ilanga, caali inshiku na shimbi 40 pa ntanshi talanina ukuya ku mulu. E co, cinshi caba ubupilibulo bwa cintu Yesu asosele pa nshita ya mfwa yakwe? Alesoso kuti alishibe ifyo, lintu afwile, ifilolelo fyakwe ifya bumi bwa ku ntanshi fyashele fye kuli Lesa. Ku kulandapo na kumbi ukukuma ku ‘mupashi uubwelelamo kuli Lesa,’ mona ibula 417, pe samba lya mutwe “Umweo.”)

Nga Umo Asoso Kuti—

‘Bushe walikwata umupashi wa mushilo (nelyo Mweo Mutakatifu)?’

Pambi kuti wayasuko kuti: ‘Ee, kabili uyo e mulandu njishile na pa mwinshi wenu ilelo. (Imil. 2:17, 18)’

Nelyo kuti wasoso kuti: ‘Ico e cinenga ukwakana mu butumikishi bwa bwina Kristu. Lelo nasanga ukuti te onse akwata imfundo imo ine ukukuma ku cipeela ubushininkisho bwa kuti umuntu mu cituntulu nakwata umupashi wa kwa Lesa. Cinshi mumwenako?’ Lyene nakalimo lundapo ukuti: (Ukulanshanya kwa fyebo fimo pa mabula 401, 402.)