Intanda Shilalanga Amaka ya kwa Lesa
“Inwineni amenso yenu mu muulu, moneni; nani uwalengele intanda ishi? Untu afumya umulalo wa shiko mu mpendwa, shonse shiine eta mwi shina ne shina. Pa kuti afulisho kukosa na maka ayengi, takubulapo nangu lumo.”—ESAYA 40:26.
AKASUBA lutanda ulushakula sana. Lelo kalikulapo pe sonde imiku 330,000. Intanda ishingi ishaba mupepi na kasuba, shena shinono pa kasuba. Lelo kwaliba intanda shimo pamo nga ulutanda beta ati V382 Cygni. Ulu lutanda lwakula imiku 27 ukucila akasuba.
Bushe akasuba kaakaba shani? Bushe kuti mwatila umulilo ukabile shani nga ca kuti muleumfwa icikabilila ilyo ukufuma apali umulilo na po mubelele pali bakilomita 15? Ukutula apo akasuba kabela ukufika pe sonde, paba bakilomita amamilioni 150. Lelo nga nakabala, kuti kaoca ne nkanda! Ku ca kupapusha, icikabilila ca kasuba icifika pano isonde, cinono sana fye. Na lyo line, ici cikabilila cilaafwa ifya mweo ukutwalilila ukuba no bumi.
Na kuba abasambilila sayansi batila amaka yonse akasuba kakwata kuti yaafwilisha amaplaneti 31 trilioni ayakula nge sonde. Pa kulanga ifyo amaka ya kasuba yakula, aba ku Space Weather Prediction Center (SWPC) abasambilila ifya mu lwelele, batila amaka akasuba kafumya pali sekondi umo fye, nga kuyasangula amalaiti, “kuti yaafwilisha icalo conse ica United States of America pa myaka 9 milioni.”
Amaka ya kasuba yafumina pa kati na nkati ka kasuba. Akasuba kakalamba sana kabili pa kati palitikama sana ica kutila pa kuti fye ulubuuto ne cikabilila fifumine ku nse, palapita imyaka amamilioni ayengi. Aba ku SWPC batile: “Nga ca kutila akasuba kalilekele ukufumya ulubuuto ne cikabilila, kuti papita imyaka 50 milioni pa kuti abantu pe sonde bamone no kwishiba ukuti akasuba nakapwa amaka!”
Nomba tontonkanyeni pali ifi: Nga mwapunamina mu muulu ilyo kushili makumbi, mulamona intanda ishingi shilefumya ulubuuto nga kasuba. Kabili abasambilila sayansi batila mu muulu mwaba intanda amabilioni na mabilioni!
Bushe ishi ntanda shonse shafumine kwi? Abengi abafwailisha batila, umuulu ne fyabamo fyaishilepangika fye ifine fyeka lelo tabaishiba icalengele. Basosa ukuti apo fyaipangile, palipita imyaka amabilioni 14. Baibolo yalilanda bwino bwino ukutila: “Ku kutendeka Lesa alengele umuulu na pano isonde.” (Ukutendeka 1:1) E mulandu wine Baibolo ilandila ukuti uwapangile ifi fintu fikalamba ifitupeela icikabilila no lubuuto, “aba na maka ayengi.”—Esaya 40:26.
Ifyo Lesa Abomfya Amaka Yakwe
Yehova Lesa alabomfya amaka yakwe ku kwafwilisha abacita ukufwaya kwakwe. Umutumwa Paulo alebomba sana umulimo wa kusambilisha abantu pali Lesa. Paulo ali muntu fye nga ifwe, lelo alibombele imilimo iingi iisuma nangu ca kutila kwali abalemukaanya. Cinshi calengele? Umwine atile, alipokelele “amaka yacila aya lyonse” ukufuma kuli Lesa.—2 Abena Korinti 4:7-9.
Yehova Lesa alibomfeshe amaka yakwe ku konaula bonse abashalekonka ifyo afwaya ku mumbo fye. Yesu Kristu alandile pa konaulwa kwa Sodomu na Gomora e lyo na pa Lyeshi lya mu nshiku sha kwa Noa pa kulangilila ifyo Yehova abomfya amaka yakwe ku konaula ababifi epela. Yesu alisobela ukutila Yehova na kabili akabomfya amaka yakwe ku konaula abakaana ukukonka amafunde yakwe.—Mateo 24:3, 37-39; Luka 17:26-30.
Mwaumfwa Shani Pali ifi Twalandapo?
Nga mwatontonkanya sana pa maka ya kwa Lesa ayamonekela mu ntanda, kuti mwaumfwa filya fine Imfumu Davidi yaumfwile ilyo yatile: “Ilyo nalolesho muulu, umulimo wa minwe yenu, umweshi ne ntanda ifyo mwabumbile, ntila, Wa nshi umuntunse, apo mumwibukisha, no mwana wa muntu, apo mumupempula?”—Amalumbo 8:3, 4.
Ca cine tulamona ifyo twacepa nga twailinganya ku fya mu muulu. Lelo tafufwile ukulatiina Lesa pa mulandu wa maka yakwe. Yehova aebele kasesema Esaya ukulemba aya mashiwi ya nkosho aya kuti: “[Lesa] Apeela amaka ku wapomponteka, no kufusho kucincila ku ushakosoboka. Abalumendo kuti bapomponteka no kufunshika, na bapungwe kuti bawe cipupu; lelo abalolela Yehova bapepemuka amaka, banina na mapindo nga bakapumpe, babutuka no kukanafunshika, benda no kukanapomponteka.”—Esaya 40:29-31.
Nga mulafwaya sana ukucita ifyo Lesa afwaya, akamupeela umupashi wakwe uwa mushilo uukamwafwa ukulacita ifyo atemwa. Lelo mufwile ukulomba uyu mupashi. (Luka 11:13) Lesa kuti amwafwa ukushipikisha amafya kabili kuti amupa na maka ya kucita icalungama.—Abena Filipi 4:13.
[Amashiwi pe bula 7]
Lesa kuti amupeela amaka ya kucita icalungama
[Ifikope pe bula 7]
Pa muulu, ukufuma ku kuso: icipinda bushiku beta ati Whirlpool ne ca Andromeda; icipo ca ntanda beta ati Pleiades; Icipinda bushiku citwa ati Orion Nebula
[Ifikope pe bula 7]
Akasuba kalikulapo pe sonde imiku 330,000
[Abatusuminishe Ukubomfya Ifikope pe bula 7]
Pleiades: NASA, ESA and AURA/Caltech; all others above: National Optical Astronomy Observatories