Icipandwa 9
Yehova Alatusambilisha Ukuti Tumwenemo
1. Bushe aba mano bankula shani ku fyebo fya kwa Yehova?
ILYO Yehova alanda, aba mano balakutika kuli wene no mucinshi nga nshi no kumfwila ifyebo fyakwe. Fyonse ifyo Yehova alanda filatunonsha, kabili ico ayangwako sana ca kuti ifintu filetuwamina. Ku ca kumwenako, ifyo cisansamusha imitima yesu ukubelenga amashiwi Yehova abomfeshe pa kulanda ku bantu bakwe aba pa kale abo apingene na bo icipingo aya kuti: ‘Iye, nga mwapeepeka ku mafunde yandi!’ (Esaya 48:18) Ubucindami bwashininkishiwa ubwaba mu fyo Lesa atusambilisha bulingile ukutulenga ukukutika kuli wene no kukonka ubutungulushi bwakwe. Ukusesema kwafikilishiwa ukwalembwa kulafumyapo ukutwishika konse pa lwa kufwaisha kwa kwa Yehova ukwa kufikilisha amalayo yakwe.
2. Ni bani ifyebo fya muli Esaya 48 fyalembeelwe, kabili ni bani bambi bengamwenamo?
2 Cilemoneka kwati, ifyebo fya mu cipandwa 48 ice buuku lya kwa Esaya fyalembeelwe pa mulandu wa baYuda abali no kuba bankole mu Babele. Kabili, muli ifi fyebo mwaba ubukombe ubo Abena Kristu ba lelo bashingasuula. Muli Esaya icipandwa 47, Baibolo yasobele ukuwa kwa Babele. Nomba Yehova alondolola ipange akwatile abaYuda bankole muli ulya musumba. Ubumbimunda bwa bantu bakwe abasalwa no bumankonso bwabo ubwa kukanasumina amalayo yakwe fyalenga Yehova ubulanda. Lelo, acili alefwaya ukubasambilisha ukuti cibawamine. Amwena libela inshita ya kulopolola iyali no kutungulula ku kubweshiwa kwa bashalapo aba busumino ku calo cabo.
3. Cinshi calubene mu kupepa kwa kwa Yuda?
3 Mwandi abantu ba kwa Yehova nabapaasuka nga nshi ku kupepa kwasanguluka! Amashiwi Esaya abomfya pa kutendeka ya kutontonkanyapo sana, atila: “Umfweni ici, mwe ba ng’anda ya kwa Yakobo, mwe bainikwe shina lya kwa Israele, abafuma mu musana wa kwa Yuda, mwe balape shina lya kwa Yehova, no [kulumbula] Lesa wa kwa Israele, lelo te mu cishinka kabili te mu bulungami. Pantu baiita, abati, Bena musumba wa mushilo, abatungililwa kuli Lesa wa kwa Israele uo Yehova wa milalo e shina lyakwe.” (Esaya 48:1, 2) Kwena ubu bumbimunda! Camoneka fye ukuti “ukulape shina lya kwa Yehova” kuli kubomfya ishina lya kwa Lesa nge cibelesho fye. (Sefania 1:5) Ilyo bashilasendwa bunkole ku Babele, abaYuda balepepela Yehova mu Yerusalemu “umusumba wa mushilo.” Lelo mu mipepele yabo mwali ubumbimunda. Imitima yabo yalitalwike nga nshi kuli Lesa, ne mipepele yabo tayali “mu cishinka kabili te mu bulungami.” Tabakwete citetekelo nge ca fikolwe fyabo.—Malaki 3:7.
4. Kupepa nshi ukutemuna Yehova?
4 Ifi fyebo fya kwa Yehova fitucinkulako ukuti ukupepa takulingile ukuba fye cibelesho. Kulingile ukufuma ku mutima. Umulimo wa kabepesho, uyo nalimo ubombwa fye ku kutemuna bambi nelyo ukuti batumone, tawingapendelwa pa “milimo iya bukapepa.” (2 Petro 3:11, NW) Ukuita fye ati ndi Mwina Kristu takulenga ukuti ukupepa kwa muntu kupokelelwe kuli Lesa. (2 Timote 3:5) Calicindama ukwishiba ukuti Yehova e ko aba, lelo iyo ni ntendekelo fye. Yehova afwaya ukupepa ukufuma ku mutima onse kabili ukubako pa mulandu wa kutemwa kwine kwine no kutasha.—Abena Kolose 3:23.
Ukusobele Fipya
5. Fintu nshi fimo “ifya ntanshi” Yehova asobele?
5 Napamo balya baYuda mu Babele balekabila ukwibukisha ifya ku numa. E co, Yehova na kabili abacinkulako ukuti ni Lesa wa kusesema kwa cine, atila: “Ifya ntanshi nalongola ukutula lilya; mu kanwa kandi e mo fyafuma, nafilengo kuumfwika, e lyo nacita no kupumikisha na fyo fyaisabako.” (Esaya 48:3) Ifi “ifya ntanshi” fintu ifyo Lesa acita kale, pamo ngo kulubula abena Israele mu Egupti no kubapeele Calo Calaiwe ku kube cikwatwa cabo. (Ukutendeka 13:14, 15; 15:13, 14) Ifya kusobela fya musango yo fifuma mu kanwa ka kwa Lesa; fya buLesa. Lesa alenga abantu ukumfwe fipope fyakwe, kabili ifyo bomfwa filingile ukubalenga ukuba ne cumfwila. (Amalango 28:15) Alabombelapo mu kupumikisha ku kufikilisha ifyo asobela. Apo Yehova Wa maka yonse ici cine e cilenga ukuti tushininkishe ukuti ukufwaya kwakwe kulafikilishiwa.—Yoshua 21:45; 23:14.
6. Ni pi abaYuda bafikile mu kuba ‘abomankonso kabili bacintala’?
6 Abantu ba kwa Yehova basanguka ‘abomankonso kabili abatalama.’ (Amalumbo 78:8) Abeeba apabuuta ati: “Uli uwayafya, umukoshi obe mushipa wa cela, ne mpumi yobe mukuba.” (Esaya 48:4) AbaYuda bali abakosa nge fyela, abashingololwa nangu ukwalululwa. Uyu e mulandu umo uo Yehova asokolwela ifintu ilyo fishilacitika. Pantu nga te ifyo, abantu bakwe kuti basosa ulwa fintu Yehova acita abati: “Akalubi kandi e kaficita, icabaswa candi, icaengwa candi, e cacebo kuti cibe.” (Esaya 48:5) Bushe ifyo Yehova alesosa nomba fili no kulenga abaYuda babulwo busumino ukucitapo cimo? Lesa atila kuli bene: “Waumfwa, mone ci conse, na imwe bushe tamwalumbule? Ndekulengo kuumfwe fipya ifya mu nshita ino, ifyafiswa ifyo ushaishiba, ifyalengwa nomba, te fintu fyafuma lilya, ifyo twaumfwile ilyo aka lelo kali takalaisa, epali watila, Moneni, nalifiishiba.”—Esaya 48:6, 7.
7. Cinshi abaYuda bankole bali no kusumina, kabili cinshi bengenekela?
7 Esaya alembele uku kusobela pa lwa kuwa kwa Babele kale sana ilyo kushilacitika. Nomba ilyo bali bankole mu Babele, abaYuda baebwa mu kusesema ukutontonkanya pa lwa kufikilishiwa kwa uku kusobela. Bushe kuti bakaana ukuti Yehova te Lesa wa kusesema kufikilishiwa? Kabili apo abekashi ba mu Yuda balimona no kumfwa ukuti Yehova ni Lesa wa cishinka, bushe na bo te kuti bashimikileko bambi ici cine? Icebo ca kwa Yehova icasokololwa cisobela ifipya ifishilacitika, pamo nga ukusansa kwa kwa Koreshe pali Babele no kulubulwa kwa baYuda. (Esaya 48:14-16) Ifintu fya musango yo ifya kusungusha fimoneka kwati fya kupumikisha fye. Tapali nangu umo uwali no kufimwena libela pa kulolesha fye ifyalecitika mu calo. Fyacitika kwati nalimo tapali uufilengele ukucitika. Nani alenga ifi fintu ukucitika? Apo Yehova afisobele ilyo kucili imyaka 200 ku ntanshi, te kuti tutwishike uwalenga ukuti ficitike.
8. Fintu nshi ifipya Abena Kristu pali lelo basubila, kabili mulandu nshi bacetekelela umupwilapo mu fyebo fya kusesema ifya kwa Yehova?
8 Kabili, Yehova alafishapo icebo cakwe ukulingana ne nshita yakwe. Ukusesema kwafikilishiwa kwalengele abaYuda ukushininkisha ukuti ni Lesa wa cine nga fintu caba na ku Bena Kristu lelo. Ukusesema ukwingi ukwalembwa ukwafikilishiwe ku kale—e kuti “ifya ntanshi”—kwaba ciikatilo ca kuti ifipya ifyo Yehova alaya pamo nga, “ubucushi bukalamba” ubuleisa, ukupusuka kwe “bumba likalamba” muli bulya bucushi, “isonde lipya,” na fimbi ifingi—fikafikilishiwa. (Ukusokolola 7:9, 14, 15; 21:4, 5; 2 Petro 3:13) Cilya ciikatilo cilenga abalungama pali lelo ukuba abapimpa mu kulanda pali wene. Bomfwa ifyo kemba wa malumbo aumfwile, uwatile: “Nimbile mbila nsuma ya bulungami mu lukuta lukalamba; moneni, imilomo yandi nshaikaanya.”—Amalumbo 40:9.
Yehova Aikaanya
9. Bushe uluko lwa bena Israele lwaba shani ulwa ‘bupulumushi ukutula mwi fumo’?
9 Ukukanasumina mu kusesema kwa kwa Yehova kwalenga abaYuda ukukanaumfwila ukusoka kwakwe. E mulandu wine atwalilila ukubeba ati: “Tawatala auumfwa, nangu kwishiba, kabili ukutula lilya amatwi yobe tayakomoka. Pantu naishibo kuti ukufutika ulafutika, no kuti witwo mupulumushi ukutula mwi fumo.” (Esaya 48:8) Yuda alikaana ukuumfwa ku mbila nsuma ya kwa Yehova. (Esaya 29:10) Imicitile ya bantu Lesa apingana na bo icipingo yalangilila ukuti ulu luko ‘lupulumushi ukutula mwi fumo.’ Ukutula pa kufyalwa kwa luko na fyonse ifyalucitikila, ulu luko lwa Israele lwaishibikwa ukuti lwa bucintala. Ubupulumushi no kufutika e membu aba bantu bacita lyonse, te sha limo limo fye.—Amalumbo 95:10; Malaki 2:11.
10. Mulandu nshi Yehova akaikaanisha?
10 Bushe apa e papwila ukusubila konse? Iyo. Nangu line Yuda cintala kabili wa kufutika, Yehova lyonse wa cine kabili wa cishinka. Pa mulandu wa kufwaila ishina lyakwe ubukata, takafumye icifukushi cakwe conse. Atila: “Pa mulandu we shina lyandi ndekokosho bukali bwandi, pa mulandu wa kutashiwa kwandi ndebukaanya kuli iwe.” (Esaya 48:9) We bupusano we! Abantu ba kwa Yehova, Israele na Yuda balifilwa ukuba aba cishinka kuli wene. Lelo Yehova akashisha ishina lyakwe, akacitapo cimo ku kulenga lilumbanishiwe no kucindikwa. E ico, takalete ubukali pa bantu bakwe abasalwa.—Yoele 2:13, 14.
11. Mulandu nshi Lesa ashakasuminishishe abantu bakwe ukonaulwa umupwilapo?
11 Aba mitima yalungama muli aba baYuda bankole bakutuluka pa mulandu wa kwebaula kwa kwa Lesa kabili bapampamina pa kumfwila ifyo alebasambilisha. Ku ba musango yu amashiwi yakonkapo yali aya kukoselesha: “Mona, nakulopola, lelo te pamo nga silfere, nakulabula mwi lungu lya kucula. Pa mulandu wandi, pa mulandu wandi, ndecite ci, pantu ishina lyandi lipelulwe shani? Ubukata bwandi te kuti mpeele kuli umbi.” (Esa. 48:10, 11) Abantu ba kwa Yehova balyeshiwa no kulopololwa ku fya kwesha fyatapata—ifyapala ukuba mwi “lungu lya kucula” ilyo Yehova asuminisha ukwisa pali bene, ku kusokolola ifyaba mu mitima yabo. Ica musango yo calicitike imyaka iingi ku numa ilyo Mose atile ku fikolwe fyabo: “Yehova Lesa wenu amwenshamo iyi myaka amakumi yane mu matololo, ukuti amucushe, ku kumwesha, ku kwishibe ca mu mitima yenu.” (Amalango 8:2) Nangu line bali ni bacintala, Yehova taonawile ulu luko pali ilya nshita, kabili na pali iyi ine nshita takonaule ulu luko umupwilapo. E fyo ishina lyakwe no bukata bwakwe fili no kutungililwa. Nga alekele abantu bakwe ukwipaiwa ku bena Babele, nga ali no kuba uwa bufi ku cipingo apingene na bo ne shina lyakwe nga lyaliseebanishiwe. Nga camoneke kwati Lesa wa kwa Israele takwata maka ya kupususha abantu bakwe.—Esekiele 20:9.
12. Bushe Abena Kristu ba cine balopolwelwe shani pa nshita ya nkondo ya calo iya kubalilapo?
12 Muno nshiku na mo, abantu ba kwa Yehova bakabila ukulopololwa. Ku kutendeka kwa ba 1900, abengi abali mwi bumba linono ilya Basambi ba Baibolo babombeele Lesa pa mulandu wa kufwaya ukumutemuna mu kufumaluka, lelo bamo bali na fimo ku mutima, pamo nga ukufwaya ukulumbuka. Ilyo kalya kalibumba kashilatendeka ukutwala pa ntanshi umulimo wa mwi sonde lyonse uwa kushimikila imbila nsuma uwasobelwe mu nshita ya mpela, bakabile ukusangululwa. (Mateo 24:14) Kasesema Malaki aseseme ukuti uku kwine kulopololwa kwa musango yu e kukacitika ilyo Yehova akesa kwi tempele lyakwe. (Malaki 3:1-4) Ifi fyebo fyakwe fyafikilishiwe mu 1918. Abena Kristu ba cine bapitile mu nshita ya kulopololwa kwatapata pa nshita inkondo ya calo iya kubalilapo yakakele kabili kulya kulopololwa kwalengele Joseph F. Rutherford, uwali pali ilya nshita presidenti wa Watch Tower Society na balashi ba iko bamo ukupooswa mu cifungo. Balya Bena Kristu bafumaluka balimwenenemo muli uku kulopololwa. Ilyo Inkondo ya Calo iya Kubalilapo yapwile bali no mupampamina wacilapo uwa kubombela Lesa wabo umukalamba muli conse ico alefwaya ukuti bacite.
13. Bushe abantu ba kwa Yehova bayankula shani ku kupakaswa bapakaswa ukutula mu myaka ya mu nkondo ya calo iya kubalilapo?
13 Ukutula lilya, Inte sha kwa Yehova libili libili balipita mu misango yatapatisha iya kupakaswa. Ici tacabalenga ukutwishika icebo ca kwa Kabumba wabo. Lelo, balyumfwila amashiwi umutumwa Petro alembeele Abena Kristu ba mu nshiku shakwe abapakeswe aya kuti: “Mulengwo bulanda . . . ku fya kwesha ifingi, ukuti bucishinka bwa citetekelo cenu . . . cisangwe ukulola ku kutasha no lulumbi no mucinshi pa kusokololwa kwa kwa Yesu Kristu.” (1 Petro 1:6, 7) Ukupakaswa kwatapata takonaula bumpomfu bwa Bena Kristu ba cine. Lelo kusokolola amapange yasuma bakwata mu mitima. Kulenga icitetekelo cabo ukube caeshiwa kabili kulangilila ifyo ukuipeelesha kwabo no kutemwa fyashika.—Amapinda 17:3.
‘Nine wa Ntanshi, Nine wa Mpelelekesho’
14. (a) Yehova aba shani “uwa ntanshi” kabili “uwa mpelelekesho”? (b) Milimo nshi iya maka Yehova acitile ukubomfya “ukuboko” kwakwe?
14 Yehova nomba aeba abantu apingana na bo icipingo no kucincimuka ati: “Umfwa kuli ine, we Yakobo, we Israele uwaitwa wandi: Nine wine, nine wa ntanshi kabili nine wa mpelelekesho; cene, ukuboko kwandi kwabikile ica kulimbapo icalo, ukwa kulyo kwandi kwayanshile imyulu; ilyo njita, fiisaimininina capamo.” (Esaya 48: 12, 13) Lesa taba nga bantu, pantu wa muyayaya kabili tateluka. (Malaki 3:6) Mu Ukusokolola Yehova atila: “Nine Alifa kabili Omega, Uwa ntanshi kabili Uwa kulekelesha, icitendekelo kabili impela.” (Ukusokolola 22:13) Takwali Lesa wa maka umbi uwatangilile Yehova kabili pa numa takwakabe. E Wapulamo kabili Wa muyayaya, e Kabumba. “Ukuboko” Kwakwe, e kuti amaka abomfya, e kwashimpile isonde no kwanse ntanda sha mu muulu. (Yobo 38:4; Amalumbo 102:25) Ilyo aita ifibumbwa fyakwe, filaipekanya ukumubombela.—Amalumbo 147:4.
15. Ni mu nshila nshi kabili ni pa mulandu wa bufwayo nshi Yehova ‘atemenwa’ Koreshe?
15 AbaYuda na bashili baYuda balaalikwa ukucite cintu cacindama: “Longaneni, mwe bonse, no kuumfwa: ni cili kwi ica mu fimpashanya icalongole ci, ica kuti, uo Yehova atemwa akacite ca kubekelwa cakwe mu Babele na mu bufyashi bwa bena Kaldi? Ine, ine, nacisosa, kabili namwita, ine namuleta, kabili akashuka umo enda.” (Esaya 48:14, 15) Ni Yehova fye e wa maka yonse kabili e wingasobela ifikacitika ukwabulo kupusa. Tapali nangu umo “mu fimpashanya,” uwingalongole fi fintu. Ni Yehova, te fimpashanya, e ‘watemwa,’ Koreshe, e kuti Yehova alimusala ku kubomba umulimo umo. (Esaya 41:2; 44:28; 45:1, 13; 46:11) Alimwena libela imicitile ya kwa Koreshe pe sonde no kumusala ukuti e ukacimfya Babele ku ntanshi.
16, 17. (a) Mulandu nshi twingasosela ukuti Lesa tasosa ifya kusobela fyakwe mu bumfisolo? (b) Yehova asokolola shani ubufwayo bwakwe ku cintubwingi pali lelo?
16 Yehova akonkanya ukubalaalika atila: “Palameni kuli ine, umfweni ici: ukutula pa kutendeka nshasosa mu bumfisolo, ukutula pa nshita ya kubapo kwa ciko, ine nabamo.” (Esaya 48:16a) Ifya kusobela fya kwa Yehova tafyalandwa mu bumfisolo nelyo ukushimikwa fye kwi bumba lya bantu bamo. Bakasesema ba kwa Yehova Lesa balemulandilako ukwabulo kulamba. (Esaya 61:1) Bashimike ukufwaya kwa kwa Lesa ku cintubwingi. Ku ca kumwenako, imilandu yakumine Koreshe tayali iipya kuli Lesa kabili tayafiseme kuli wene. Ilyo kwali kucili imyaka nalimo 200 ku ntanshi, Lesa asobele pa lwa iyi milandu ukubomfya Esaya.
17 Cimo cine na lelo, Yehova talanda pa bufwayo bwakwe mu bumfisolo. Abantu abengi nga nshi mu fyalo ifingi ne fishi fya pali babemba balashimikila ku ng’anda ne ng’anda, mu misebo, na konse uko bengashimikila balesoka pa lwa mpela ileisa iya buno bwikashi no kushimikila imbila nsuma iya mapaalo yali no kubako mu kuteka kwa Bufumu bwa kwa Lesa. Ca cine, Yehova ni Lesa uusokolola ubufwayo bwakwe.
‘Peepekeni ku Mafunde Yandi!’
18. Cinshi Yehova afwaya ukucitila abantu bakwe?
18 Pa kupuutwamo no mupashi wa kwa Yehova, uyu kasesema atila: “Shikulu Yehova atuma ine no mupashi wakwe. E fyo asosa Yehova Umulubushi obe, Wa mushilo wa kwa Israele: Ine ndi Yehova Lesa obe, uukusambilisho kuti [umwenemo, NW] uukwensha mu nshila iyo ufwile ukuyamo.” (Esaya 48:16b, 17) Uku kutemwa Yehova alanga ukwa kusakamana kulingile ukulenga uluko lwa bena Israele ukucetekela ukuti Lesa akabalubula ukufuma mu Babele. E Mulubushi wabo. (Esaya 54:5) Ico Yehova afwaisha ca kuti abena Israele bakabuukulule ukumfwana baleumfwana na wene no kupeepeka ku mafunde yakwe. Ukupepa kwa cine kwashimpwa pa kumfwila ukufunda kwa buLesa. Abena Israele tabengenda mu nshila shalungama kano basambilishiwa ‘inshila iya kuyamo.’
19. Kucinkulako nshi ukwa pa mutima Yehova acinkulako abantu?
19 Ukufwaya kwa kwa Yehova ukwa kuti abantu bakwe baleuke akayofi no kuipakisha ubumi kwalondololwa bwino muli aya mashiwi: “Iye, nga wapeepeka ku mafunde yandi! Lyene umutende obe nga waba ngo mumana, no bulungami bobe nga mabimbi ya bemba.” (Esaya 48:18) Mwandi uku kucinkulako kwa kufuma pa nshi ya mutima Kabumba wa maka yonse abacinkulako! (Amalango 5:29; Amalumbo 81:13) Ukucila ukusendwa bunkole, abena Israele kuti baipakisha umutende uwingi nga nshi kwati menshi ayalepita mu mumana. (Amalumbo 119:165) Imilimo yabo iya bulungami kuti yafula nga mabimbi ya bemba. (Amose 5:24) Apo nayangwako icine cine kuli bene, Yehova acinkulako abena Israele, mu citemwishi abalanga inshila bafwile ukuyamo. Iye, nga bengakutikako fye!
20. (a) Cinshi Lesa alefwaya ukucitila abena Israele te mulandu na bucintala bwabo? (b) Cinshi tusambilila pa lwa kwa Yehova ku fyo abombele na bantu bakwe? (Moneni umukululo pe bula 133.)
20 Mapaalo nshi yakesa pali Israele nga alapila? Yehova atila: “Nga bwaba ngo musensenga ubufyashi bobe, na bafuma mu nda yobe nge nseke sha uko, nga talingaputulwe shina lya buko, nga talingaloba ku cinso candi.” (Esaya 48:19) Yehova acinkulako aba bantu pa lwa bulayo bwakwe ubwa kuti ubufyashi bwa kwa Abrahamu bukafula, “nge ntanda sha mu muulu, kabili ngo musensenga uuli pa nembenembe ya bemba.” (Ukutendeka 22:17; 32:12) Lelo, ishi ntuntuko sha kwa Abrahamu ni bacintala, kabili tabakwete insambu sha kupokelela icalaiwa. Cine cine, imicitile yabo yalibipisha ica kuti ukulingana fye ne Funde lya kwa Yehova, ishina lyabo bonse bene ngo luko lyawaminwa ukuputulwa. (Amalango 28:45) Lelo, Yehova talefwaya kulofya abantu bakwe, kabili talefwaya kubasuulilila.
21. Mapaalo nshi twingakwata pali lelo nga twafwaya ukufunda kwa kwa Yehova?
21 Ifishinte fyaba muli aya mashiwi yashaiwamina filabomba na kuli bakapepa ba kwa Yehova lelo. Yehova e Kamfukumfuku ka mweo, kabili alishiba bwino ukucila onse ifyo tulingile ukubomfya ubumi bwesu. (Amalumbo 36:9) Alitupeela ifya kututungulula, ku kuti tumwenemo, te ku kutupusula ukuipakisha. Abena Kristu ba cine balankulako ukupitila mu kufwaya ukusambilishiwa na Yehova. (Mika 4:2) Ifya kutungulula fyakwe filacingilila bumupashi bwesu na bucibusa bwesu na wene, kabili filatubaka ku mibele yabipa iya kwa Satana. Nga twatesekesha ifishinte fyaba mu mafunde ya kwa Lesa, tulamona ukuti Yehova alatusambilisha ukuti cituwamine. Tuleshiba ukuti “amafunde yakwe tayayafisha.” No kuti tatwakafitwe.—1 Yohane 2:17; 5:3.
“Fumeni ku Babele!”
22. Cinshi abaYuda ba busumino bacincishiwa ukucita, kabili finshi balaiwa?
22 Ilyo Babele akawa, bushe kukaba abaYuda abakaba ne mitima yalungama? Bushe bakashukila ukulubula kwa kwa Lesa ku kuleka babwelele ku calo cabo, no kuyabwesha ukupepa kwasanguluka? Ee. Ifyebo fya kwa Yehova ifyakonkapo filanga ukuti alicetekela ukuti ici cikacitika. “Fumeni ku Babele, butukeni ku bena Kaldi. Bilisheni kwi shiwi lya kwaula lengeni ukuumfwe ci, cifumyeni ciye ukufika ku mpela sha pano isonde, soseni, amuti, Yehova alubula umubomfi wakwe Yakobo. Abatungulula mu mapopa, tabali ne cilaka; amenshi ya mu cilibwe icasansuka ayalengo kubatulwila, alepule cilibwe icasansuka na menshi yafumfumukamo.” (Esaya 48:20, 21) Abantu ba kwa Yehova bakonkomeshiwa mu fyebo fya kusesema ukufuma ku Babele ukwabulo kushingashinga. (Yeremia 50:8) Balingile ukubilisha ukulubulwa kwabo ukufika na ku mpela sha pano isonde. (Yeremia 31:10) Pa numa ya Kufuma mu Egupti, Yehova alepeela abantu bakwe ifyo balekabila pa nshita baendele mu ciswebebe. E fyo akacitila na bantu bakwe pa lwendo lwa kubwelela ku calo cabo ukufuma mu Babele.—Amalango 8:15, 16.
23. Ni bani bashakaipakisheko umutende ufuma kuli Lesa?
23 Kuli icishinte na cimbi icacindama ico abaYuda balingile ukwibukisha pa lwa kupususha kwa kwa Yehova. Abalemenena ku bulungami kuti bacula pa mulandu wa membu shabo, lelo tabakonaulwe. Lelo, ici te fyo caba ku bashalungama. “Yehova atila, Ku babifi takuli mutende.” (Esaya 48:22) Ababembu bashilapila tabakapokelele umutende Lesa aabakila abamutemwa. Ukupususha takwabelako ababifi abomankonso nelyo abashasumina. Kwa abo beka fye abakwata icitetekelo. (Tito 1:15, 16; Ukusokolola 22:14, 15) Umutende wa kwa Lesa te wa babifi.
24. Cinshi calengele abantu ba kwa Lesa aba muno nshiku ukusekelela?
24 Mu 537 B.C.E., ishuko lya kusha Babele lyaletele ukusekelela kukalamba ku bena Israele ba busumino. Mu 1919 ukulubulwa kwa bantu ba kwa Lesa ukufuma muli bunkole bwa mu Babele kwabalengele ukusekelela. (Ukusokolola 11:11, 12) Baiswilemo isubilo, kabili bashukile iyi nshita ku kutanununa umulimo wabo. Ca cine, aka kalibumba kanono aka Bena Kristu kalekabila ukushipa pa kuti kengashukila iyi nshita ukushimikila ilyo icalo cishali umutende. Lelo pa mulandu no kwafwa kwa kwa Yehova balitendeke ukubomba umulimo wa kushimikila imbila nsuma. Ifyacitika filangilila ukuti Yehova alibapaalile.
25. Mulandu nshi cacindamina ukwangwa ku fipope fya kwa Lesa ifyalungama?
25 Ici ciputulwa ca kusesema kwa kwa Esaya cilangilila ukuti Yehova alatusambilisha ukuti cituwamine. Calicindama nga nshi ukwangwa ku fipope fya kwa Lesa ifyalungama. (Ukusokolola 15:2-4) Nga tuleibukisha pa lwa mano ya kwa Lesa no kutemwa kwakwe, cikatwafwa ukulaumfwila ifyo asosa ukuti e fyalungama. Tulamwenamo mu mafunde yakwe yonse.—Esaya 48:17, 18.
[Akabokoshi ne Fikope pe bula 133]
Lesa Wa Maka Yonse Aikaanya
Yehova aebele abena Israele abasangu ati: ‘Ndekokosho bukali bwandi . . . ndeikaanya.’ (Esaya 48:9) Amashiwi ya musango yo yatwafwa ukwiluko kuti Lesa alitubikila ica kumwenako capwililika ica kukanabomfya amaka bubi bubi. Ca cine ukuti tapaba uwakwata amaka ukucila Lesa. E mulandu wine tumwitila ati Uwa maka yonse, Uushapeleela mu maka. Alalungika ukuita ilumbo lya kuti “Uwa maka yonse.” (Ukutendeka 17:1) Yehova takwata fye amaka yashipeleela, lelo alikwata amaka pali fyonse pantu e Shikulu Mulopwe wa kubumbwa konse, uko acitile. E mulandu kushingabela umuntu nangu umo uwingaituntumba ku kulesho kuboko kwakwe nelyo ukumwebo kuti, “Cinshi ico ulecita?”—Daniele 4:35.
Nangu cibe fyo, Lesa alakokolo kukalipa, na lintu fye pali insambu sha kuti alange amaka yakwe ku balwani bakwe. (Nahumu 1:3) Yehova kuti ‘akokosho bukali bwakwe’ kabili caliba fye bwino ukumulondolola ukuti “akokolo kukalipa” pantu icapulamo sana mu mibele yakwe kutemwa, te bukali. Lyonse afumyo bukali bwakwe mu bulungami, mu bulungi, kabili alabulama.—Ukufuma 34:6; 1 Yohane 4:8.
Cinshi Yehova abele fyo? Pantu alalinganya amaka yakwe ayapuulamo ku mibele yakwe imbi itatu mu kupwililika, e kuti amano, ubupingushi, no kutemwa. Lyonse ilyo abomfya amaka talaba kuli iyi mibele imbi itatu.
[Icikope pe bula 122]
Ubukombe bwa kwa Esaya pa lwa kubweshiwa bulenga abaYuda ababa muli bunkole ukuba ne subilo
[Ifikope pe bula 124]
AbaYuda balibeleshe ukumone milimo Yehova alecita kwati yalecitwa no tulubi
1. Ishtar 2. Icibumba cayemfiwa mu Musebo wa Kusefeshamo uwa mu Babele 3. Icipasho ca cing’wena ica kwa Murduk
[Icikope pe bula 127]
“Ilungu lya kucula” kuti lyasokolola nga nampo tubombela Yehova na mapange yasuma nelyo iyo
[Ifikope pe bula 128]
Abena Kristu ba cine balipita mu misango yatapatisha iya kupakaswa