Ibake ku Kupepo Tulubi Ukwa Musango Onse
“Kuli ukusuminishanya nshi kwi tempele lwa kwa Lesa no tulubi?”—2 ABENA KORINTI 6:16.
1. Cinshi caimininweko ne cakwikalamo na matempele ya muli Israele?
YEHOVA alikwate tempele ilishikalamo tulubi. Lyaimininweko ku cakwikalamo ca mu Israele icakuulilwe na Mose kabili na ku matempele yakuulilwe pa numa mu Yerusalemu. Filya fimpangilile fyaiminineko “ihema line line,” itempele likalamba ilya kwa Yehova ilya ku mupashi. (AbaHebere 8:1-5) Lilya itempele lyaba kutantika kwa kupalamina kuli Lesa mu kupepa pa cishinte ce lambo lya cilubula ilya kwa Yesu Kristu.—AbaHebere 9:2-10, 23.
2. Ni bani basanguka inceshi mwi tempele likalamba ilya kwa Lesa ilya ku mupashi, kabili cifulo nshi cipakishiwa ne bumba likalamba?
2 Umo na umo Umwina Kristu wasubwa asanguka “uluceshi mwi tempele lya kwa Lesa,” ukupokelele cifulo mu muulu. “Ibumba likalamba” ilya bakapepa bambi aba kwa Yehova “balemubombela [Lesa] umulimo washila” (NW) mu caimininweko no lubansa lwa Bena fyalo pe tempele lyakuulilwe cipya cipya na Herode. Pa mulandu wa citetekelo mwi lambo lya kwa Yesu, balikwata ukwiminina kwalungama ukufumamo ukubakwa ukupula mu “Bucushi bukalamba.”—Ukusokolola 3:12; 7:9-15.
3, 4. Ni kuli cinshi kuntu icilonganino ca Bena Kristu basubwa aba pe sonde capashanishiwa, kabili ni ku kukowela nshi kuntu cifwile ukutaluka?
3 Icilonganino ca Bena Kristu basubwa pe sonde na co cine mu mampalanya capashanishiwa kwi tempele limbi ilyalubukako ku kupepo tulubi. Ku ba musango yo ‘abakakatikwe no mupashi,’ umutumwa Paulo atile: “[Mwakuulwa] pa ca kukuulapo ca batumwa na bakasesema, ne libwe lya pe tungi ni Yesu Kristu umwine; muli uyo ubukuule bonse bulesuminkaniwa, bukuulwa ku kubele tempele lya mushilo muli Shikulu, muli uyo na imwe mukuulilwa pamo ku kube ca kwikalamo Lesa mu [mupashi].” (Abena Efese 1:13; 2:20-22) Aba ba 144,000 abakakatikwa baba “mabwe ya mweo, [ayalekuulwe] ŋanda ya bumupashi, ku kuba bushimapepo bwa mushilo.”—1 Petro 2:5; Ukusokolola 7:4; 14:1.
4 Apo aba bashimapepo banono baba “bukuule bwa kwa Lesa,” tasuminisha ili tempele ukukoweshiwa. (1 Abena Korinti 3:9, 16, 17) “Mwiba aba kwi koli limo na bashatetekela,” e fyasokele Paulo. “Pantu ubulungami no bupulumushi kuti fyayampana shani? napamo ulubuuto ne mfifi kuti fyakwate senge shani? Kabili kuli ukuumfwana nshi kuli Kristu na Beliali? napamo ukulingana nshi ku watetekela no ushatetekela? Kabili kuli ukusuminishanya nshi kwi tempele lwa kwa Lesa no tulubi?” Abena Kristu basubwa, ababa kuli “[Yehova, NW] wa maka yonse,” bafwile ukulubukako ku kupepo tulubi. (2 Abena Korinti 6:14-18) Abo abe bumba likalamba bafwile nabo ukusengauka ukupepo tulubi ukwa musango onse.
5. Ukwibukila ukuti Yehova awamina ukuipeelesha kwapaatulwa, Abena Kristu ba cine bacita cinshi?
5 Kwalibako imisango yonse ibili uwa pa bwelu no wa mu bumfisolo iya kupepo tulubi. Iyo, ukupepo tulubi takwapeleshiwa fye ku kupepa imilungu yaume ne yanakashi iya bufi. Kwaba kupepa kwa cili conse nelyo uuli onse pa mbali ya kwa Yehova. Pamo nga Mulopwe wa Kubumbwa konse, mu kubamo insambu alafwaya kabili aliwaminwa ukuipeelesha kwapaatulwa. (Amalango 4:24) Ukwibukilo lwa ici, Abena Kristu ba cine bomfwila ukusoka kwa mu Malembo ukulwisha imisango yonse iya kupepo tulubi. (1 Abena Korinti 10:7) Natulangulukepo imisango imo iya kupepo tulubi iili no kusengaukwa na babomfi ba kwa Yehova.
Ukupepo Tulubi kwa kwa Kristendomu Kwacitwe Cinshingwa
6. Fya muselu nshi fintu Esekiele amwene mu cimonwa?
6 Ilyo aali mu bunkole bwa ku Babiloni mu 612 B.C.E., kasesema Esekiele akwete cimonwa ca fintu fya muselu fyalebeleshiwa na baYuda ba busangu pe tempele lya kwa Yehova mu Yerusalemu. Esekiele amwene “icimpashanya ico ca kalumwa.” Abakalamba 70 bamwenwe balepeele cinunkilo mwi tempele. Abanakashi bamwenwe baleloosha umulungu wa bufi. Kabili abaume 25 balepepa akasuba. Shakwete bupilibulo nshi ishi ncitilo sha busangu?
7, 8. “Icimpashanya ico ca kalumwa” pambi cali cinshi, kabili mulandu nshi calebalamwina Yehova ku kalumwa?
7 Ukupepo tulubi kwa mu Kristendomu kwacitilwe cinshingwa ne fya muselu ifyo Esekiele amwene mu cimonwa. Ku ca kumwenako, asosele ati: “Moneni, lubali ku kapinda ka ku kuso ku mpongolo ya ciipailo e kwali icimpashanya ico ca kalumwa apa kwingilila. E lyo [Yehova Lesa] atile kuli ine, We mwana wa muntu, bushe wamone co balecita? Bushe wamone fya muselu fikalamba ifyo aba ŋanda ya kwa Israele balecita pano, ku kuleka ntaluke pa mwashila mwandi?”—Esekiele 8:1-6.
8 Icimpashanya ca kalumwa ica kupepa kwa tulubi pambi wali mulando washila ukwimininako umulungu wanakashi wa bufi untu abena Kaanani bamwene ngo mukashi wa mulungu wabo Baali. Te mulandu ne fyali cimpashanya, calebalamuna Yehova ku kalumwa pantu calelekanya ukuipeelesha kwapaatulwa ukwa kwa Israele kuli wene mu kutoba amafunde yakwe: “Ni ne Yehova Lesa obe . . . Wilaba na milungu imbi pa cinso candi. Wilacita cabaswa, icipasho ca cintu conse ca mu muulu ku muulu, nangu ca mu calo pa nshi, nangu ca mu menshi mwi samba lya calo: wilafishinshimuna, nangu kufibombela; pantu ne Yehova Lesa obe ndi Lesa wa kalumwa.”—Ukufuma 20:2-5.
9. Ni shani fintu Kristendomu asonkomona Lesa ku kalumwa?
9 Ukupepe cimpashanya ca kalumwa mwi tempele lya kwa Lesa cali ni cimo ica fya muselu fikalamba fyalecitwa na bena Israele ba busangu. Mu kupalako, amacalici ya Kristendomu yalikoweshiwa ne fimpashanya fisaalula Lesa ne fipasho ifilekanya ukuipeelesha kwapaatulwa kuntu batunga ukupeela kuli Umo uyo baitunga ukubombela. Lesa nao alasonkomonwa ku kalumwa pantu intungulushi sha butotelo balakana Ubufumu bwakwe nge subilo lyeka fye lya mutundu wa muntu kabili bapepa United Nations—“ica muselu . . . [icaiminina] umuntu mwashila,” umo cishilingile ukwiminina.—Mateo 24:15, 16; Marko 13:14.
10. Cinshi cintu Esekiele amwene mu kati ke tempele, kabili ni shani ici calingana ne cimoneka muli Kristendomu?
10 Ukwingila mwi tempele, Esekiele acita lipoti ati: “Moneni, e pali ifilengwa fyonse fya fikulika ne finama fya makankamike ne milando yonse ya kupashanya iya ba ŋanda ya kwa Israele fyashilwa pa cibumba ukushinguluka uku no ku. Ku menso ya fiko kwaiminine abantu amakumi cinelubali aba mu bakalamba ba ŋanda ya kwa Israele, . . . umuntu onse ali ne cifutumwino mu minwe yakwe, kwaimine no kununka kwe kumbi lya cushi ce fungo.” Citontonkanye! Abakalamba abena Israele mwi tempele lya kwa Yehova, balepeele cinunkilo ku milungu ya bufi, iyaimininweko ne fyashilwa fya kuselausha pa cibumba. (Esekiele 8:10-12) Mu kulinganako, ifyuni ne finama fya mpanga filabomfiwa ukwimininako ifyalo fya mu Kristendomu, ku fyo abantu bapeelo kuipeelesha. Mu kulundapo, ubwingi bwa ntungulushi sha butotelo baliba no mulandu wa kulufya ba cinkupiti ba bantu pa kwaafwilisha icifundisho cabamo icilubo ica kusanguka kwa muntu ukufuma ku misango ya bumi bwa pe samba lya bantunse, iya nama mu cifulo ca kusumbula ukushimika kwa cine ukwa Baibolo ukwa kulenga kuli Yehova Lesa.—Imilimo 17:24-28.
11. Mulandu nshi abanakashi ba busangu abena Israele baleloosesha Tamusi?
11 Pa mwinshi wa mpongolo ya ŋanda ya kwa Yehova, Esekiele amwene abanakashi ba busangu abena Israele baleloosha Tamusi. (Esekiele 8:13, 14) Abena Babiloni na bena Syria bamwene Tamusi ngo mulungu wa fimenwa ifikula mu mainsa no kulokota mu nshita ya lusuba. Ukulokota kwa fiko kwacitile cikope imfwa ya kwa Tamusi, pa caka alelooshiwa na bakapepa bakwe pa nshita ya kukabisha. Mu kuba no kumoneka cipya cipya kwa fimenwa mu kati ka mainsa, Tamusi mu kwelenganya alibwelele ukufuma ku calo ca panshi. Aimininweko ne cilembo ca ntanshi ice shina lyakwe, tau wa pa kale uwali musango wa musalaba. Ici napamo kuti catucinkulako lwa kucindikisha kwabamo kupepo tulubi ukwa muli Kristendomu ukwa musalaba.
12. Cinshi cintu Esekiele amwene abaume ba busangu Abena Israele 25 balecita, kabili mibombele nshi yabako muli Kristendomu?
12 Mu lubansa lwa mu kati ulwe tempele, Esekiele mu kukonkapo amwene abaume abena Israele ba busangu 25 balepepa akasuba—ukutobe funde lya kwa Yehova lyalelwisha ukupepo tulubi kwa musango yo. (Amalango 4:15-19) Balya bakapepa ba tulubi na kabili batambike ku myona ya kwa Lesa akamusambo ka makankamike, nakalimo ukwimininako icilundwa ca buntunse ica caume. Te ca kupapa Lesa taali na kwasuka mapepo yabo, nga fintu fye Kristendomu akafwaya ukwaafwa mu kati ka “bucushi bukalamba,” lelo mwi busha. (Mateo 24:21) Nga fintu balya bena Israele ba busangu bapepele akasuba kapeelo lubuuto ne numa shabo kwi tempele lya kwa Yehova, e fyo Kristendomu afutatila ulubuuto ulufuma kuli Lesa, asambilishe fifundisho fya bufi, kabili apepa amano ya ku calo, kabili alatekelesha bucisenene.—Esekiele 8:15-18.
13. Ni mu nshila nshi muntu Inte sha kwa Yehova basengaukila imisango ya kupepo tulubi iyamwenwe mu cimonwa ca kwa Esekiele?
13 Inte sha kwa Yehova balasengauka imisango ya kupepo tulubi ibeleshiwa muli Kristendomu, nelyo Yerusalemu wapashanishiwa, nge fyo camwenenwe libela na Esekiele. Tatupepa ifimpashanya fisaalula Lesa. Nangu cingati tulacindika “bakateka abacilamo” aba kamfulumende, ukunakila kwesu kuli bene kwaba ukwaampanako. (Abena Roma 13:1-7; Marko 12:17; Imilimo 5:29) Ukuipeelesha kwesu kwa ku mutima kupeelwa kuli Lesa na ku Bufumu bwakwe. Tatupyanikapo icifundisho ca kusanguka pali Kabumba no bubumbo bwakwe. (Ukusokolola 4:11) Tatwingapa umucinshi wa kupepa ku musalaba nelyo ukupepa ifikonkelelo fya mano, amano ya buntunse, nelyo imisango imbi ya mano ya ku calo. (1 Timote 6:20, 21) Tuibaka na kabili ku misango yonse ya kupepo tulubi. Finshi fyaba e imo imo iya yene?
Imisango Imbi ya Kupepo Tulubi
14. Cifulo nshi ababomfi ba kwa Yehova babula ukukuma ku “ciswango” ca pa Ukusokolola 13:1?
14 Abena Kristu tabakanamo pamo no mutundu wa muntu mu kupepa “iciswango” ca mampalanya. E fyasosele umutumwa Yohane ati: “[Namwene] ciswango cilefuma muli bemba, cili ne nsengo ikumi ne mitwe cinelubali, na pa nsengo sha ciko ingala ikumi . . . Abekashi aba pano nse bonse bakacipepa.” (Ukusokolola 13:1, 8) Ifiswango kuti fyaimininako “ishamfumu,” nelyo amaka ya bupolitiki. (Daniele 7:17; 8:3-8, 20-25) Kanshi imitwe cinelubali ya ciswango ca mampalanya imininako amaka ya calo—Egupti, Ashuri, Babiloni, Medo-Persia, Greece, Roma, na Anglo-American ukukumbinkana kwa Britain na United States of America. Intungulushi sha butotelo isha Kristendomu shilango kubulo mucinshi kuli Lesa na Kristu pa kutungulula umutundu wa muntu mu kupepa imicitile ya bupolitiki ya kwa Satana, “kateka wa pano isonde.” (Yohane 12:31) Pamo nga Bena Kristu bashibuulamo lubali kabili bakafwilisha ba Bufumu, nangu cibe fyo, ababomfi ba kwa Yehova balakaana ukupepo tulubi kwa musango yo.—Yakobo 1:27.
15. Ni shani fintu abantu ba kwa Yehova bamona abantu baishibikwa aba ku calo, kabili cinshi cintu Inte umo asosele muli uku kuloshako?
15 Abantu ba kwa Lesa na kabili bataluka ku kupepa bantu baishibikwa aba mu fya kusekesha ne fyangalo. Pa numa ya kuba Inte ya kwa Yehova, kashika wa nyimbo umo asosele ati: “Inyimbo sha mu fya kusekesha ne sha kucinda kuti shabimbula ukufwaisha kwalubana . . . Kemba wa nyimbo emba pa lwa nsansa no kubondoka uko bakakutika abengi pambi bengayumfwa ukuti kwalibulila mu bena mwabo. Uwacenjela mu kwimba ilingi eshibikilwa ku cintu aleimbapo. Bamo abaishibisha abo naishiba pali uyu mulandu baba mu cine cine abatemwikwa ku banakashi. Ilintu umo aibila muli ici calo ca kwelenganya, kuti catungulula kuli wene ukupepa kemba wa nyimbo. Kuti pambi catendeka mu nshila yabulo kucena ku muntu ukulomba icalembwa ku muntu walumbuka pamo nga ica kwibukishishako. Lelo bamo besa ku kumona uwacenjela mu kwimba pamo ngo walingisha, kabili pa kumubika pa ca mbaso, bamupanga akalubi. Kuti pambi bakobeka icikope ca muntu walumbuka pa cibumba no kutendeka ukufwala no kusakula nga fintu acita. Abena Kristu balekabila ukusunga mu muntontonkanya ukuti umucinshi wa kupepa wa kuli Lesa epela.”
16. Cinshi cilango kuti bamalaika balungama balakano kupepo tulubi?
16 Ee, ni Lesa fye e walingo mucinshi wa kupepa nelyo ukushinshimuna. Lintu Yohane “[awile] ku kupepa ku makasa ya kwa malaika” uwamulangile ifintu fya kusungusha, cilya cibumbwa ca mupashi calikene ukupepwa mu nshila iili yonse lelo kusoso kuti: “Awe ico te co. Ine ndi musha mubiyo, kabili umunabo wa bamunonko bakasesema kabili wa babake fyebo fya mwi buuku ili. Pepa Lesa.” (Ukusokolola 22:8, 9) Akatiina ka kuli Yehova, nelyo ukucindikisha kwashika kuli wene, kutulenga ukushinshimuna wene eka. (Ukusokolola 14:7) Muli fyo, ukuipeelesha kwa cine ukwa bukapepa kutubaka ku kupepo tulubi.—1 Timote 4:8.
17. Ni shani fintu twingaibaka kuli bucisenene bwa bwamba bwabamo kupepo tulubi?
17 Bucisenene bwa bwamba e nshila imbi ya kupepo tulubi iyakaanwa na babomfi ba kwa Yehova. Balishibo kuti “uwa bulalelale onse, nangu uwakowela, nangu uwa kaso (e kapepa wa tulubi), tali na bupyani mu bufumu bwa kwa Kristu na Lesa.” (Abena Efese 5:5) Ukupepo tulubi kwalibimbwamo pantu ukufuluka kwa buseko bushili bwa mwi funde kusanguka ica kuloshako ukuipeelesha. Imibele ya bulesa iba mu busanso ku kufwaisha kwa kwampana kwa bwamba kushalinga. Pa kulosha amenso yakwe na matwi ku fikope filangisho bwamba, umuntu abika mu busanso ukwampana ukuli konse uko pambi akwete na Lesa wa mushilo, Yehova. (Esaya 6:3) Pa kuibaka ku kupepo tulubi kwa musango yo, lyene, ababomfi ba kwa Lesa balingile ukusengauka ifikope filangisho bwamba ne nyimbo shibosha. Balekabila ukulambatila ku fyakatamikwa fyakosa ifya ku mupashi ifyashimpwa pa Malembo, kabili bafwile ukutwalililo kufwalo “buntu bupya, ubwalengelwe mu cipasho ca kwa Lesa mu kulungama no kushila kwa Cine.”—Abena Efese 4:22-24.
Sengauka Ukufunuka no Lunkumbwa
18, 19. (a) Finshi fyaba ukufunuka no lunkumbwa? (b) Ni shani fintu twingaibaka ku kupepo tulubi kwabamo bufunushi no lunkumbwa?
18 Abena Kristu na kabili baibaka ku kufunuka no lunkumbwa, iyaba mibele yaampana mu kupalamisha no kupepo tulubi. Ukufunuka kwaba kufwaisha kwacishamo nelyo ukwa kuŋaŋina fyonse, kabili ulunkumbwa lwaba kufunukila icili conse icili ca muntu umbi. Yesu asokele ukulwisha ulunkumbwa kabili alandile ulwa mukankala wa lunkumbwa uushali na kumwenamo mu fyuma fyakwe pa mfwa kabili ali mu mibele ya bulanda iya kukanaba “uwacindama kuli Lesa.” (Luka 12:15-21) Paulo mu kulingisha afundile abasumina banankwe ati: “Mulenge fifwe . . . filundwa fyenu ifya pano nse: . . . ulunkumbwa (e kupepo tulubi).”—Abena Kolose 3:5.
19 Abo bafimbilikishiwa no kutemwe ndalama, pamo no buliili bwa fya kulya ne fya kunwa, nelyo ukufuluka amaka bapanga ukufwaisha kwa musango yo utulubi twabo. Nga fintu Paulo alondolwele, umuntu wafunuka ni kapepa wa tulubi kabili takapyane Ubufumu bwa kwa Lesa. (1 Abena Korinti 6:9, 10; Abena Efese 5:5) E co, abantu babatishiwa ababelesho kupepo tulubi nga bantu bafunuka kuti batamfiwa mu cilonganino ca Bwina Kristu. Mu kubomfya Amalembo no kupepa mu mukoosha, nangu cibe fyo, kuti twasengauka ukufunuka. E fisosa Amapinda 30:7-9 ukuti: “Ndelombe fintu fibili kuli imwe [Yehova Lesa] (mwintana, ilyo ncili nshilafwa): talusheni kuli ine bucafye ne cebo ca bufi, mwimpeela bupina nangu bucindami; mundiishe icilyo icinjene, epali naikuta, namukaana, no kutila, Nani Yehova? nalimo nabo mupina, no kwiba, kabili napelule shina lya kwa Lesa wandi.” Umupashi wa musango yo kuti watwaafwa ukuibaka ku kupepo tulubi kwabamo bufunushi no lunkumbwa.
Ibake ku Kuicita Akalubi
20, 21. Ni shani fintu abantu ba kwa Yehova baibaka ku kuicita akalubi?
20 Abantu ba kwa Yehova na kabili balaibaka ku kuicita akalubi. Muli cino calo caba icaseeka ukuipepo mwine no kufwaya kwa umo umwine. Ukufwaisha kwa kulumbuka no bukata kulenga abengi ukubomba mu nshila shapotama. Bafwaya ukufwaya kwabo ukucitwa, te kwa kwa Lesa. Lelo te kuti tukwate ukwampana na Lesa nga twanakila ku kuicita akalubi mu nshila yapotama ukufwaisha ukubula inshila yesu ine no kwesha ukuumyo lupaka pali bambi. (Amapinda 3:32; Mateo 20:20-28; 1 Petro 5:2, 3) Pamo nga bakonshi ba kwa Yesu, twalikaana ifintu fyafiswa ifya ku calo.—2 Abena Korinti 4:1, 2.
21 Mu cifulo ca kufwayo lulumbi, abantu ba kwa Lesa babomba mu kumfwana no kukonkomesha kwa kwa Paulo ukwa kuti: “E ico nga mulelya nalimo mulenwa, nalimo conse ico mulecita, citeni fyonse ku kucindika Lesa.” (1 Abena Korinti 10:31) Pa kuba ababomfi ba kwa Yehova, tatupampamina mu nshila ya kupepo tulubi pa nshila yesu fwe bene lelo mu buseko tucito kufwaya kwa bulesa, ukupokelelo butungulushi ukufuma ku “musha wa cishinka kabili uwashilimuka” no kubombela pamo mu kukumanina no kuteyanya kwa kwa Yehova.—Mateo 24:45-47.
Twalilileni Ukuibaka!
22, 23. Ni mu nshila nshi twingatwalililo kuibaka ku kupepo tulubi ukwa musango onse?
22 Pamo nga bantu ba kwa Yehova, tatukontamina ifilubi fimoneka. Tuibaka na kabili ku misango ya kupepo tulubi ya mu bumfisolo. Na kuba, tufwile ukutwalilila ukusengauka ukupepo tulubi ukwa musango onse. Tubomba mu kumfwana kanshi no kufunda kwa kwa Yohane ukwa kuti: “Muleibaka ku tulubi.”—1 Yohane 5:21.
23 Nga uli umo wa babomfi ba kwa Yehova, lyonse ulebelesha kampingu obe uwakanshiwa na Baibolo na maka ya kulingulula. (AbaHebere 5:14) Lyene tawakakoweshiwe no mupashi wa kupepo tulubi uwa ku calo lelo ukaba nga abaHebere ba busumino batatu na Bena Kristu bacishinka aba mu kubangilila. Ukapeela Yehova ukuipeelesha kwapaatulwa, kabili akakwaafwa ukutwalilila ukuibaka ku kupepo tulubi ukwa musango onse.
Finshi Fili e Matontonkanyo Yobe?
◻ Ni shani fintu Inte sha kwa Yehova basengauka imisango ya kupepo tulubi iyamwenwe mu cimonwa ca kwa Esekiele?
◻ “Iciswango” cinshi ica pa Ukusokolola 13:1, kabili cifulo nshi cintu ababomfi ba kwa Yehova babula ukukuma kuli cene?
◻ Mulandu nshi wa kuibakila ku kupepa abantu baishibikwa aba fya kusekesha ne fyangalo?
◻ Ni shani fintu twingaibaka ku kuicita akalubi?
◻ Mulandu nshi wa kuibakila ku kupepo tulubi ukwa musango onse?
[Ifikope pe bula 26]
Bushe walishiba inshila umo ifya muselu fyamwenwe mu cimonwa ca kwa Esekiele fyacitile cinshingwa ku kupepo tulubi kwa kwa Kristendomu?
[Abatusuminishe]
Icikope (pa muulu ku kuso) cashimpwa pa cikope kuli Ralph Crane/Bardo Museum