Ukwangila Muli Lesa we Pusukilo Lyesu

“Ndesekelela muli Yehova, ndeangila muli Lesa we pusukilo lyandi.”—HABAKUKI 3:18.

 1. Cimonwa nshi Daniele amwene ilyo Babele ashilawa mu 539 B.C.E.?

IMYAKA ukucila pali 10 ilyo Babele ashilawa mu 539 B.C.E., kasesema umukoloci Daniele amwene icimonwa ca kucincimusha. Casobele ifyali no kucitika mu calo ukufika na ku bulwi bwa kapeleko lintu abalwani ba kwa Yehova bakalwa ne Mfumu yakwe iyasontwa, Yesu Kristu. Cinshi Daniele acitile? Atile: “Nafwile umutombo . . . pa cimonwa.”—Daniele 8:27.

 2. Kukansana nshi Daniele amwene mu cimonwa, kabili muletipo shani pa lwa kupalama kwa ciko?

² Ni shani pa lwa ifwe? Ifwe tuleikala mu nshita sha ku mpelelekesho. Tumfwa shani lintu twatontonkanyapo ukuti ukukansana Daniele amwene mu cimonwa, e kuti ubulwi bwa kwa Lesa ubwa Armagedone, nabupalama nga nshi? Tumfwa shani ilyo twailuka ukuti ububifi ubwasansalikwa mu kusesema kwa kwa Habakuki buli fye mpanga yonse ica kuti Lesa te kuti aleke fye abalwani bakwe? Tufwile tumfwa nge fyaumfwile Habakuki, nga fintu calondololwa mu cipandwa calenga butatu ice buuku lyakwe ilya kusesema.

Habakuki Apepela Inkumbu sha kwa Lesa

 3. Habakuki alepepelako bani, kabili amashiwi yakwe kuti yatukuma shani?

³ Habakuki icipandwa 3 lyaba lipepo. Mu cikomo 1, litwa shigionote, e kuti ulwimbo lwa bulanda. Kasesema apepa ili pepo ngo uleipepela. Lelo Habakuki alelandilako uluko lwasalwa ulwa kwa Lesa. Ilelo, ili pepo lyalikwata ubupilibulo bukalamba ku bantu ba kwa Lesa, ababomba umulimo wa kushimikila uwa Bufumu. Lintu twaibukishe co ilyo tulebelenga Habakuki icipandwa 3, ifyebo fya ili pepo filatutiinya lelo na kabili fitulenga ukusekelela. Ipepo lya kwa Habakuki, nelyo ulwimbo lwa bulanda, lutupeela ica kusekelelapo muli Yehova Lesa we pusukilo lyesu.

 4. Mulandu nshi Habakuki atiinine, kabili cinshi twingashininkisha pa fyo Lesa akabomfya amaka yakwe?

⁴ Nga fintu tumfwile kale mu fipande fibili ififumineko, imibele yalibipile sana mu Yuda mu nshiku sha kwa Habakuki. Lelo Lesa tali no kuleka iyi mibele itwalilile. Yehova ali no kucitapo cimo, nga fintu acitile ku numa. E mulandu wine uyu kasesema abilikishe ati: “Mwe Yehova, ning’umfwo lukumo lwenu, natiina, mwe Yehova, . . . umulimo wenu”! Aloseshe mwi? ‘Ulukumo lwa kwa Yehova’ lyali lyashi lya kale ilyalembwa pa fya maka Lesa acitile, pamo nga pali Bemba Wakashika, mu matololo, na pa Yeriko. Habakuki alipwile no kwishiba ifi fya maka, kabili fyalemutiinya pantu alishibe ukuti Yehova na kabili kuti abomfya amaka yakwe ayakalamba ku kulwisha abalwani bakwe. Na lelo, lintu twamona ububifi bwa bantunse, natwishiba ukuti Yehova akabombelapo nga fintu acitile ku kale. Bushe ico cilatutiinya? Ee, cilatutiinya! Nalyo line, tupepa nge fyapepele Habakuki ati: “Lekeni umulimo wenu upepemuke mu kati ka myaka, mu kati ka myaka lengeni wishibwe; mu bukali bwenu ibukisheni inkumbu.” (Habakuki 3:2) Shi Lesa nakabomfye na kabili amaka yakwe aya cipesha mano pa nshita yakwe iyalinga, “mu kati ka myaka.” Kabili pali yo nshita, shi nakebukishe ukubelela inkumbu abamutemwa!

Yehova Aima!

 5. Ni shani fintu “Lesa afuma ku Temana,” kabili cinshi ici cilangilila pa lwa Armagedone?

⁵ Cinshi cikacitika lintu Yehova akomfwa ipepo lyesu ilya kupepela inkumbu? Tusanga icasuko pali Habakuki 3:3, 4. Intanshi, uyu kasesema atila: “Lesa afuma ku Temani, Uwa mushilo afuma ku lupili lwa Parani.” Ku numa mu nshiku sha kwa Mose, Temani na Parani fyali mu nshila Israele apitilemo mu matololo ilyo aleya ku Kanaani. Ilyo lulya luko lushaikulila lwali pa lwendo, camoneke kwati ni Yehova umwine e wali pa lwendo kabili tapali icali no kumwimika. Inshita inono ilyo Mose ashilafwa, atile: “Yehova mu Sinai e mo atulile, na mu Seiri e mo abasaamine; abalike ukutula mu lupili lwa Parani, kabili afikile ukutula mu myanda mishila ya [bamalaika] ba mushilo.” (Amalango 33:2) Lintu Yehova akemina abalwani bakwe pa Armagedone, akalangisha amaka yakwe yamo yene ayashingacimfiwa.

 6. Ukulunda pa bukata bwa kwa Lesa, cinshi ico Abena Kristu beluka bamona?

⁶ Na kabili Habakuki atila: “Bukatebebe [bwa kwa Yehova] bwafimba pa myulu, ukumutasha kwaisulapo pano isonde; kwabo kupeshima ngo kubuuta kwa kasuba.” We kupuulama! Ca cine, abantunse te kuti bamone Yehova Lesa no kuba no mweo. (Ukufuma 33:20) Lelo, ulwa babomfi ba busumino aba kwa Lesa, amenso ya mitima yabo yalatobolwa lintu batontonkanya pa lwa kupuulama kwakwe. (Abena Efese 1:18) Kabili Abena Kristu beluka balamwenapo na fimbi ukulunda pa bukata bwa kwa Yehova. Habakuki 3:4 asondwelela ati: “Imibengelele yafuma ku minwe yakwe, e ko afimba pa bukose bwakwe.” Twamone fyo Yehova naipekanya ukusansa, ukubomfya ukwa kulyo kwakwe ukwa maka.

 7. Cinshi ukwima kwa kwa Lesa kukaleta ku bamupondokela?

⁷ Ukwima kwa kwa Yehova kukaleta akayofi ku bamupondokela. Habakuki 3:5 atila: “Ku ntanshi yakwe e kwaye cikuko, ku makasa yakwe kwafuma ne mingu sha mulilo.” Ku numa mu 1473 B.C.E., lintu abena Israele bali pa mupaka wa Calo Calaiwe, abengi balipondweke, baitumpile muli bucilende no kupepo tulubi. Icafuminemo ca kuti, abena Israele ukucila pali 20,000 balifwile ku cikuko catuminwe na Lesa. (Impendwa 25:1-9) Nomba line, lintu Yehova akema ukuya ku “kulwa kwa bushiku bukalamba bwa kwa Lesa wa maka yonse,” bonse abamupondokela akabakanda pa membu shabo. Napamo bamo bakafwa fye na ku fikuko fya cine cine.—Ukusokolola 16:14, 16.

 8. Ukulingana na Habakuki 3:6, cinshi cikaponena abalwani ba kwa Lesa?

⁸ Umfweni nomba ifyo uyu kasesema alondolola bwino bwino imilalo ya kwa Yehova iilelwa. Pali Habakuki 3:6, tubelengapo ati: “[Yehova Lesa] aiminina no kutelentensha pano isonde, alolesha no kucilimushe nko; impili sha ku kale shasalanganiwa, no tupili twa muyayaya twakontama. Imibele yakwe yaba ifyo yali na kale.” Intanshi, Yehova ‘aiminina’ shilili, kwati ni mushika alebebeta icibansa ca bulwi. Abalwani bakwe batutuma ku mwenso. Bamona uo balelwa na o kabili batulumuka, kabili bapelenganishiwa. Yesu asobele pa lwa nshita lintu “inko shonse sha pano isonde shikapumapo imisowa.” (Mateo 24:30) Bakeshiba ninshi ne nshita naipwa ukuti tapali uwingalwisha Yehova. Utubungwe twa bantunse—nangu fye ni tulya tumoneka ngo tubelelela nge “mpili sha ku kale,” no “tupili twa muyayaya”—tukabongoloka. Cikaba kwati “mibele [ya kwa Lesa] yaba ifyo yali na kale,” nga fintu abombele ku kale.

9, 10. Cinshi ico Habakuki 3:7-11 atwibukisha?

⁹ Yehova ‘akalipila’ abalwani bakwe. Lelo fyanso nshi akabomfya muli ubu bulwi bwakwe ubukalamba? Kutikeni ilyo kasesema afilondolola, ati: “Ukufimbulwa nabufimbulwapo ubuta bwenu, no kukobeke mifwi pa lushinga. Mwalepwila pano isonde ku mimana, impili shamumona shashikitika, amakumbi yapongolola amenshi, itenga lyasansule shiwi lya liko, no kusumbwila amaboko ya liko ku muulu. Akasuba no mweshi fyaiminina umo fyaikala pa kubuuta kwa mifwi yenu ilyo ileya, ku kupeshima kwe fumo lyenu ililebyata.”—Habakuki 3:7-11.

¹⁰ Mu nshiku sha kwa Yoshua, Yehova alengele akasuba no mweshi ukwiminina shilili ilyo alangishe amaka yakwe mu cipesha mano. (Yoshua 10:12-14) Ukusesema kwa kwa Habakuki kutucinkulako ukuti Yehova akabomfya amaka yamo yene pa Armagedone. Mu 1513 B.C.E., Yehova alangishe bucibinda pa menshi ya pe sonde lintu abomfeshe Bemba Wakashika ku konaula umulalo wa kwa Farao. Ilyo papitile imyaka 40, umumana wa Yordani ninshi naupoosa, tawacilikile abena Israele ukwingila mu Calo Calaiwe no kucimfya. (Yoshua 3:15-17) Mu nshiku sha kwa kasesema mwanakashi Debora, imfula yalikukulwile amaceleta ya kwa Sisera, umulwani wa bena Israele. (Abapingushi 5:21) Ifi fyanso fimo fine pamo nga mulamba, imfula, ne tenga kuti fyabomfiwa na Yehova pa Armagedone. Ukubulukuta kwa mfula ne nkuba na fyo fyaba mu minwe yakwe, kwati lifumo nelyo umucenje waisulamo imifwi.

11. Cinshi cikacitika lintu Yehova akabomfya amaka yakwe ayakalamba?

¹¹ Cine cine lintu Yehova akabomfya amaka yakwe ayakalamba, cikaba ca kutiinya. Amashiwi ya kwa Habakuki yatubulula ukuti ubushiku bukaba nge nshita ya kasuba, ne nshita ya kasuba ikabalikisha ukucila ulubuuto lwa kasuba. Nampo nga uku kulondolola kwa mu kusesema pa lwa Armagedone kwa cine cine nelyo kwa mampalanya tatwishibe. Lelo icintu cimo twashininkisha ca kuti—Yehova akacimfya, takaleke umulwani nangu umo akafulumuke.

Abantu ba kwa Lesa Bakapusuka!

12. Cinshi Lesa akacita ku balwani bakwe, lelo ni bani bakapusuka?

¹² Uyu kasesema atwalilila ukulondolola ifyo Yehova akonaula abalwani bakwe. Pali Habakuki 3:12, tubelengapo ati: “Mwatampwila mu calo mu cipyu, mwanyantaule nko mu bukali.” Nalyo line, Yehova takepaye abantu icipaye ipaye. Abantunse bamo bakapusuka. Habakuki 3:13 atila: “Mwafumina ku kupususha abantu benu, ku kupususho wasubwa wenu.” Cine cine, Yehova akapususha ababomfi bakwe abasubwa aba busumino. Ukonaulwa kwa Babele Mukalamba kukaba konawila umuku wa limo. Nangu cibe fyo, ilelo ifyalo fileesha ukufumyapo ukupepa kwa cine. Nomba line fye, ababomfi ba kwa Yehova bali no kusanswa ku fibombelo fya kwa Goge wa ku Magoge. (Esekiele 38:1–39:13; Ukusokolola 17:1-5, 16-18) Bushe uko kusansa kwa kwa Satana kukatunguluka? Iyo! Yehova lyene mu bukali akashonaula abalwani bakwe, ukubashonaula bakashale fye ngo bunga bwa pa mpelo. Lelo akapususha abamupepela mu mupashi na mu cine.—Yohane 4:24.

13. Habakuki 3:13 akafikilishiwa shani?

¹³ Ukukanda kwa kapeleko ukwa babifi kwasobelwa muli aya mashiwi aya kuti: “[Yehova] mwabongololo mutenge ukuufumya pa ng’anda ya mubifi, ukukupukulapo ica kukuulapo ukufika pa cilibwe.” (Habakuki 3:13) Iyi “ng’anda” yaba bwikashi bwa babifi ubwaba mu maka ya kwa Satana Kaseebanya. Ikabongololwa. ‘Imitenge,’ nelyo intungulushi shilwisha Lesa shikashonaulwa. Iyi ng’anda ikabongololwa yonse ukufika fye na pa mufula. Tayakabeko na kabili. Mwandi uko kukaba kwilulukwa!

14-16. Ukulingana na Habakuki 3:14, 15, cinshi cikacitika ku bantu ba kwa Yehova na ku balwani babo?

¹⁴ Pa Armagedone, balya abakesha ukonaula ‘uwasubwa’ wa kwa Yehova bakaba mu cimfundawila. Ukulingana na Habakuki 3:14, 15, kasesema asosa kuli Lesa ati: “Mwatula ku nkonto shenu imitwe ya fita, ifyanjishiile ku kumpasa, ifyaleanga ngo kupwisha abalanda mu bumfisolo. Mwanyanta muli bemba na bakafwalo benu; yafuluka amenshi ayengi.”

¹⁵ Lintu Habakuki atila “ifita, fyanjishiile ku kumpasa,” alelandilako ababomfi basubwa aba kwa Yehova. Ukupala ifipondo fibelamina abapita nshila, ifyalo fikemina bakapepa ba kwa Yehova ku kufwaya ukubonaula. Aba balwani ba kwa Lesa na bantu bakwe ‘bakalaanga’ pantu bakaicetekela ukuti bali no kucimfya. Ababomfi ba busumino bakamoneka nga bashaba na maka, nga “balanda.” Lelo lintu aba muli yi milalo abalwisha Lesa basansa, Yehova akalenga bakatendeke ukuipaya abene beka. Bakabomfya ifyanso fyabo, nelyo “inkonto,” ku kusansa ifita fyabo fine.

¹⁶ Lelo kukaba na fimbi ifikacitika. Yehova lyene akabomfya ifibumbwa fyakwe ifya mupashi ifyacila pa buntunse ku konaula umupwilapo abalwani bakwe. Pamo na “bakafwalo” ba milalo yakwe iya mu muulu ukutungululwa na Yesu Kristu, akaya fye alecimfya ukupulinkana “muli bemba” na mu “menshi ayengi,” e kuti, bacinkupiti abalwani bakwe. (Ukusokolola 19:11-21) Lyene ababifi bakafumpulwamo mu calo. Mwandi Lesa akalangisha amaka yakwe no bulungi!

Ubushiku bwa kwa Yehova Buleisa!

17. (a) Mulandu nshi twingacetekelela ukufikilishiwa kwa mashiwi ya kwa Habakuki? (b) Ni shani twingapashanya Habakuki ilintu tulelolela ubushiku bukalamba ubwa kwa Yehova?

¹⁷ Teti tutwishike ukuti aya mashiwi ya kwa Habakuki yali no kufishiwapo nomba line. Tayakashimbe. Bushe cinshi imwe mulecitapo pali uku kwishibila libela? Ibukisheni ukuti pa kulembe fi, Habakuki alipuutilwemo na Lesa. Yehova ali no kucitapo cimo, kabili kukaba uluntu pe sonde ilyo ico cikacitika. E mulandu wine kanshi uyu kasesema alembele ati: “Naumfwa, na mu nda yandi mwatenkana, yatente milomo yandi kwi shiwi lyenu, ukufumuka kwaingila mu mafupa yandi, na po njikele nalatenkana; lelo ndelinda mu kutekanya ubushiku bwa kumanama, ukuti bwishile uluko lwa bantu abatusansa.” (Habakuki 3:16) Habakuki alitenkene nga nshi—kabili teti tupape. Lelo bushe icitetekelo cakwe na co calitenkene? Awe, nangu panono! Aliitemenwe ukulinda mu kutekanya ubushiku bukalamba ubwa kwa Yehova. (2 Petro 3:11, 12) Bushe te fyo na ifwe twaba? E ifyo fine! Twalicetekela icine cine ukuti ukusesema kwa kwa Habakuki kukafikilishiwa. Lelo ilyo kushilafikilishiwa, tulalolela mu kutekanya.

18. Nangu cingati Habakuki aleenekela amacushi, imibele yakwe yali shani?

¹⁸ Inkondo lyonse yendela pamo na macushi, na ku bacimfya bene. Kuti kwaba icipowe. Ifikwatwa kuti fyaonaulwa. Imikalile kuti yabipa. Bushe ico nga cikatucitikila, tukacita shani? Habakuki ali ne mibele yalinga ukupashanya, pantu atile: “Nangu umukunyu taufumye ntombo, tamwaba na fisabo mu myangashi, ukutwala kwa muolife kwakoloba, ne filime tafyafumye ca kulya, walofiwa umukuni mu macinka, na maombe mu matanga tamuli, na lyo line ndesekelela muli Yehova, ndeangila muli Lesa we pusukilo lyandi.” (Habakuki 3:17, 18) Habakuki aleenekela amacushi, napamo icipowe. Nalyo line, talekele ukusekelela muli Yehova, ukwafumine ipusukilo lyakwe.

19. Macushi nshi Abena Kristu abengi bapitamo, lelo kuti twaba abashininkisha ulwa cinshi nga twatangishako Yehova mu bumi bwesu?

¹⁹ Muno nshiku, na lintu fye ubulwi bwa kwa Yehova ubwa kulwisha ababifi bushilaisa, abengi balacula icine cine. Yesu asobele ukuti inkondo, ifipowe, ifinkukuma, na malwele fyali no kuba lubali lwa ‘cishibilo ca kubapo kwakwe, NW’ nge mfumu. (Mateo 24:3-14; Luka 21:10, 11) Bamunyinefwe abengi bekala mu fyalo fyapumwa icibi ku kufikilishiwa kwa mashiwi ya kwa Yesu, na muli fyo balacula nga nshi. Abena Kristu bambi napamo bakaculako ku ntanshi. Na kuli ifwe abengi, cilemoneka kwati napamo ‘umukunyu tawakafumye ntombo’ ilyo mpela ishilaisa. Lelo, twalishiba umulandu ifi fintu filecitikila, kabili ico cilatukosha. E lyo twalikwata ne fya kututungilila. Yesu alaile ati: “Lelo mubale mufwaye ubufumu bwa kwa Lesa no bulungami bwakwe, ne fi fyonse fikalundwako kuli imwe.” (Mateo 6:33) Ici tacilolele mu kuti ninshi capwa tukalailemena. Lelo citulaya ukuti nga twatangishako Yehova, akatusakamana.—Amalumbo 37:25.

20. Te mulandu na macushi ya pa nshita inono, cinshi tulingile ukupampamina ukucita?

²⁰ E co, te mulandu na macushi ya pa nshita inono twingapitamo, tatwakaleke ukutetekela mu maka ya kwa Yehova aya kupususha. Bamunyinefwe abengi ne nkashi muno Afrika, ku Kabanga ka Bulaya, ne fifulo fimbi balacula icine cine, lelo batwalilila fye ‘ukusekelela muli Yehova.’ Shi natubapashanye, no kukanaleka ukusekelela muli Yehova. Twibukishe ukuti Shikulu Mulopwe Yehova E ‘bulamba bwesu.’ (Habakuki 3:19) Takatulekeleshe. Twalishininkisha ukuti nangu cibe shani Armagedone ikesa, e lyo ne calo cipya cikakonkapo. (2 Petro 3:13) Lyene, “pano isonde pakesulapo ukwishibo bukata bwa kwa Yehova, ifyo amenshi yafimba pali bemba.” (Habakuki 2:14) Ilyo iyo nshita ishaiwamina ishilafika, shi bonse natulepashanya ica kumwenako cisuma ica kwa Habakuki kabili natutwalilile ‘ukusekelela muli Yehova, no kwangila muli Lesa we pusukilo lyesu.’

Bushe Muleibukisha?

• Ipepo lya kwa Habakuki kuti lyatukuma shani?

• Mulandu nshi Yehova aimina?

• Cinshi ico ukusesema kwa kwa Habakuki kusosa pa lwe pusukilo?

• Mibele nshi tulingile ukukwata pa kulolela ubushiku bukalamba ubwa kwa Yehova?

[Icikope pe bula 23]

Bushe mwalishiba ifyo Lesa akabomfya ku konaula ababifi pa Armagedone?