Ipaalo lya kwa Yehova Lilacindamika
“Ipaalo lya kwa Yehova lyene lilacindamika, kabili talundako ukulungulula.”—AMAPINDA 10:22.
1-3. Ilintu abengi bali abayangwako pa lwa fintu fya ku mubili, cishinka nshi pa lwa fyuma fya ku mubili ico bonse balingile ukwishiba?
ABANTU bamo tabaleka ukulanda pa lwa ndalama—nelyo ukubulwa shene. Mu kubulwe nsansa kuli bene, mu myaka ya nomba line balikwata ifingi ifya kulanshanyapo. Mu 1992 nelyo fye fyalo fya ku Masamba ifya busambashi fyakumenye ukubwelele numa mu makwebo, kabili intungulushi pamo pene na babomfi ba fye baisangile abene ababule ncito. Abengi batwishike nampo nga bakatala na kabili abamone nshita ya lubanda lwaikashiwa.
2 Bushe calilubana ukuba uwayangwako pa lwa kuba kwesu bwino mu fya ku mubili? Iyo, ku cipimo cimo caba fye ca cifyalilwa. Pa nshita imo ine, kwalibako icine ca citendekelo ico tulingile ukwishiba pa lwa cuma. Mu kupelako, ifintu fyonse fya ku mubili fifuma kuli Kabumba. Wene ni “Lesa [wa cine, NW] Yehova, . . . uwasasapule calo ne fifumamo, uupeelo mupu ku bantu ababapo, na bumupashi ku bendapo.”—Esaya 42:5.
3 Nelyo cingati Yehova talingila libela uuli no kubo mukankaala no uli no kubo mupiina, ifwe bonse twaliba no kulubulula ku nshila tubomfeshamo icakaniko icili conse twakwata ica “calo ne fifumamo.” Nga twabomfya icuma cesu ku kuumyo lupaka pali bambi, Yehova akatulubulwisha. Kabili abali bonse abali abasha ku fyuma ukucila kuli Yehova bakasango kuti “Uutetekelo bucindami bwakwe wene akawa.” (Amapinda 11:28; Mateo 6:24; 1 Timote 6:9) Ulubanda lwa ku mubili ulushendela pamo no mutima wanakila kuli Yehova luba mu kupelako ulwabulamo mutengo.—Lukala Milandu 2:3-11, 18, 19; Luka 16:9.
Ulubanda Lwacindamisha
4. Mulandu nshi ulubanda lwa ku mupashi lwabelo lwawamako ukucila ukufula kwa fya ku mubili?
4 Mu kulunda ku lubanda lwa ku mubili, Baibolo ilanda ulwa lubanda lwa ku mupashi. Uyu mu kulengama e musango wawaminako. (Mateo 6:19-21) Ulubanda lwa ku mupashi lusanshamo ukwampana kwa kwikusha na Yehova uko kwingekalilila ku ciyayaya. (Lukala Milandu 7:12) Ukulundapo, ababomfi bakankaala lwa ku mupashi aba kwa Lesa tabapuswa amapaalo yasuma aya fya ku mubili. Mu calo cipya, icuma ca ku mupashi cikasuntinkanishiwa no lubanda lwa ku mubili. Aba busumino bakaipakisha umutelelwe wa fya ku mubili uyo uushinonkwa ku kucimfyanya kwatapata nelyo ukupusulwa kwa butuntulu bwa bumi ne nsansa, nga fintu ilingi line e fyo ciba ilelo. (Ilumbo 72:16; Amapinda 10:28; Esaya 25:6-8) Bakasango kuti mu nshila iili yonse “ipaalo lya kwa Yehova . . . lilacindamika, kabili talundako ukulungulula.”—Amapinda 10:22.
5. Bulayo nshi Yesu apeele ukukuma ku fintu fya ku mubili?
5 Nangu fye ni lelo abo abakatamika ifintu fya ku mupashi balayumfwako icibote cimo ukulingana na fintu ifintu fya ku mubili fikuminweko. Ca cine, balabomba ukulipila ifipooswa fyabo no kuliishe ndupwa shabo. Nelyo bamo kuti pambi balufya fye ne ncito shabo mu nshita sha kubwelele numa mu fya makwebo. Lelo tabacimfiwa na masakamika ya musango yo. Ukucila, balisumina ubulayo bwa kwa Yesu lintu atile: “Mwisakamikwa, amuti, Tulelya nshi? nalimo, Tulenwa nshi? nalimo, Tulefwala nshi? . . . Pantu Shinwe wa mu muulu aishibo kuti mukabile fi fyonse. Lelo mubale mufwaye ubufumu bwa kwa Lesa no bulungami bwakwe, ne fi fyonse fikalundwako kuli imwe.”—Mateo 6:31-33.
Icuma ca ku Mupashi Ilelo
6, 7. (a) Londolola imbali shimo isha lubanda lwa ku mupashi ulwa bantu ba kwa Lesa. (b) Busesemo nshi buleisushiwa ilelo, kabili fipusho nshi fintu ici cimya?
6 E ico, abantu ba kwa Yehova balisalapo ukubika Ubufumu intanshi mu bumi bwabo, kabili fintu baba abapaalwa! Balaipakisha ukutunguluka kwafumba mu mulimo wabo wa kupanga basambi. (Esaya 60:22) Basambilishiwa na Yehova, ukuipakisha ukukonkoloka kushiputuka ukwa fintu fisuma ifya ku mupashi ifipayanishiwa ukupitila mu “musha wa cishinka kabili uwashilimuka.” (Mateo 24:45-47; Esaya 54:13) Ukulundako, umupashi wa kwa Yehova waba pali bene, ukubamumunga muli bumunyina bwa kucankilwamo ubwa pa kati ka nko.—Ilumbo 133:1; Marko 10:29, 30.
7 Ulu mu cine cine lwaba lubanda lwa ku mupashi, icintu cimo ico indalama shishingashita. Caba kufikilishiwa kwamonekesha ukwa bulayo bwa kwa Yehova ubwa kuti: “Leteni ica pe kumi conse mu ŋanda ya cipao, ukuti mubemo ifya kulya mu ŋanda yandi, kabili shi mundabwile kuli ico, e fyo Yehova wa milalo asosa; mumone nga nshakamwiswile ifipunda fya mu muulu, no kumupongolwele paalo, kukasuke kukabule incende ya kubapo.” (Malaki 3:10) Ifwe ilelo twalimona ubu bulayo ukwisushiwa. Mulandu nshi, nangu ni fyo, untu Yehova, Intulo ya fyuma fyonse, epushisho kuti ababomfi bakwe balete icakaniko ca mu fye kumi, nelyo ica pe kumi? Ni bani bamwenamo mu ca pe kumi? Pa kwasuke fi fipusho, languluka umulandu Yehova alandiile aya mashiwi ukupitila muli Malaki mu mwanda wa myaka walenga isano B.C.E.
Ifya pe kumi ne fya Kuninika
8. Ukulingana ne cipingo ce Funde, ni pali cinshi ulubanda lwa ku mubili ulwa kwa Israele lwali no kushintilila?
8 Mu nshita ya kwa Malaki abantu ba kwa Lesa tabalekwata ulubanda. Mulandu nshi? Lubali calundene ne fya kuninika ne fya pe kumi. Ku numa kulya, Israele aali pe samba lya cipingo ce Funde ica kwa Mose. Lintu Yehova acitile cilya cipingo, alaile ukuti nga ca kuti Israele asungile ulubali lwabo muli cene, aali no kubapaala lwa ku mupashi na lwa ku mubili. Mu ca kufumamo, ulubanda lwa kwa Israele lwashintilile pa kuba kwabo aba busumino.—Amalango 28:1-19.
9. Mu nshiku sha kwa Israele wa pa kale, mulandu nshi Yehova afwaile Israele ukupeela ifya pe kumi no kulete fya kuninika?
9 Ulubali lwa kukakililwako kwa kwa Israele pe samba lye Funde lwali kuleta ifya kuninika kwi tempele no kutuula ifya pe kumi. Fimo ifya fya kuninika fyaleocewa ifituntulu pa cipailo ca kwa Yehova, ilintu fimbi fyaleakanishiwa pa kati ka bashimapepo na abo baletele ilambo, mu kuba ne fipimfya fyaibela ukupeelwa kuli Yehova. (Ubwina Lebi 1:3-9; 7:1-15) Ukukuma ku fya pe kumi, Mose aebele abena Israele ati: “Ica pe kumi conse ica mpanga, ica mu mbuto sha mailime, ica mu fisabo fya muti, cene ca kwa Yehova; ca mushilo kuli Yehova.” (Ubwina Lebi 27:30) Ica pe kumi calepeelwa ku babomfi ba cina Lebi aba pe hema kabili pa numa pe tempele. Mu kukonkapo, abena Lebi bashali ba bushimapepo baali no kupeela icakaniko ca mu fye kumi ica fintu bapokelele kuli bashimapepo ba mukowa wa kwa Aarone. (Impendwa 18:21-29) Mulandu nshi Yehova afwaile Israele ukutuula ifya pe kumi? Ica ntanshi, pa kuti bengalangisha mu nshila yamonekesha ukutesekesha kwabo ku busuma bwa kwa Yehova. Ne ca cibili, pa kuti bengasangwilako ku kutungilila abena Lebi, abo lyene bali no kutontomesha pa kukakililwako kwabo, ukusanshako ukusambilisha kwe Funde. (2 Imilandu 17:7-9) Muli iyi nshila ukupepa kwasanguluka nako kwine kwalitungililwe, kabili uuli onse alinonkelemo.
10. Cinshi cacitike lintu Israele afililwe ukulete fya pe kumi ne fya kuninika?
10 Nelyo cingatila ifya pe kumi ne fya kuninika fyalebomfiwa pa numa na bena Lebi, fyali mu cine cine fya bupe kuli Yehova na muli fyo fyali no kuba ifya musuma, ifyayana kuli wene. (Ubwina Lebi 22:21-25) Cinshi cacitike lintu abena Israele bafililwe ukulete fya pe kumi fyabo nelyo lintu baletele fya kuninika fya panshiko? Takwali kukandwa kwalondolwelwe mwi Funde, lelo kwaliko ifya kufumamo. Yehova atanine ipaalo lyakwe, kabili abena Lebi, pa kupusulwa ukutungilila kwa mu fya ku mubili, bashile imilimo yabo ya pe tempele pa kuti bengayafwilisha. Muli fyo, Israele onse aliculile.
“Bikeni Imitima Yenu pa Mibele Yenu”
11, 12. (a) Cinshi cafuminemo lintu Israele alekeleshe ukusunge Funde? (b) Mulimo nshi Yehova apeele Israele lintu ababweseshe ukufuma ku Babiloni?
11 Mu kupita kwa lyashi lya kale lya kwa Israele, bamo bali aba ca kumwenako cisuma mu kwesha ukusunge Funde, ukusanshako ukutuula ifya pe kumi. (2 Imilandu 31:2-16) Mu cinkumbawile, nangu ni fyo, uluko lwali lwa mulekelesha. Mu kubwekeshabwekeshapo batobele icipingo na Yehova, ukufikila lintu mu kupelako abasuminishe ukucimfiwa kabili, mu 607 B.C.E., ukutwalwa ku Babiloni.—2 Imilandu 36:15-21.
12 Kulya kwali kusalapula kwakosa, lelo pa numa ya myaka 70 Yehova alibweseshe abantu bakwe ku mpanga ya ku mwabo. Ayengi aya masesemo ya Paradise muli Esaya yali no kukwata ukwisushiwa kwa yako kwa kutendekelako pa numa ya kulya kubwela. (Esaya 35:1, 2; 52:1-9; 65:17-19) Nalyo line, umulandu ukalamba untu Yehova abweseeshe abantu bakwe wali, te kukuula paradise wa pano isonde, lelo ukukuula cipya cipya itempele no kubweseshamo ukupepa kwa cine. (Esra 1:2, 3) Nga Israele alyumfwilile Yehova, ubunonshi bwa ku mubili bwali no kukonkapo, kabili ipaalo lya kwa Yehova lyali no kubacindamika ponse pabili lwa ku mupashi na lwa ku mubili. Mu kulinganako, bwangu bwangu fye lintu bafikile mu mpanga ya ku mwabo mu 537 B.C.E., abaYuda bakuulile icipailo mu Yerusalemu no kutendeko mulimo pe tempele. Nangu cibe fyo, bakumenye ukukaanya kwakosa kabili balilekele. (Esra 4:1-4, 23) Pamo nge ca kufumamo, Israele taipakishe ipaalo lya kwa Yehova.
13, 14. (a) Cinshi cakonkelepo lintu Israele afililwe ukukuula cipya cipya itempele? (b) Ni shani fintu itempele mu kupelako lyakulilwe cipya cipya, lelo kushetuka nshi kwalundwapo pa lubali lwa kwa Israele kwashimikwa?
13 Mu mwaka wa 520 B.C.E., Yehova aimishe bakasesema Hagai na Sekaria ukucincisha Israele ukubwelela ku mulimo wa kukuula itempele. Hagai alangishe ukuti uluko lwalecula amafya ya mu fya ku mubili kabili ayampenye ici ku kubulwa kwabo ukupimpile ŋanda ya kwa Yehova. Atile: “E ico nomba (e fyo Yehova wa milalo atila), bikeni imitima yenu pa mibele yenu. Mwatande shingi no kututila tunono, mwalya no kwikuta iyo, mwanwa no kuputule cilaka iyo, ukufwala mwafwala no kukangabuka nangu umo, no wabombele cilambu abike cilambu cakwe muli tumba uwatulika. E fyo Yehova wa milalo atila, Bikeni imitima yenu pa fyamuponena. Nineni mu calo ca mpili, mulete ne miti, no kukuule ŋanda, ukuti nsekelelemo, no kuimweno bukata.”—Hagai 1:5-8.
14 Ukukoseleshiwa na Hagai na Sekaria, abena Israele babikile mitima yabo pa mibele yabo, kabili itempele lyalikuulilwe. Imyaka imo 60 pa numa, nangu ni fyo, Nehemia atandalile Yerusalemu no kusango kuti Israele na kabili aali nasanguko wa mulekelesha kwi Funde lya kwa Yehova. Ici alicilungike. Lelo pa kutandala kwa cibili, asangile ukuti ifintu na kabili fyali nafibotelela. Ashimika ati: “Kabili naishileishibo kuti ifyalingwa fya bena Lebi tafyapeelwe, e ico abena Lebi na ba kwimba, abalebombo mulimo, balifyukile baya umuntu onse mu mpanga yakwe.” (Nehemia 13:10) Iyi mpika yalilungikwe, kabili “abena Yuda bonse baletele ica pe kumi ca ngano no mwangashi na mafuta ku sha kututilamo.”—Nehemia 13:12.
Ukufinsha Yehova
15, 16. Ni pa kufilwa nshi pantu Yehova, ukupitila muli Malaki, aebawilile Israele?
15 Mu kupalako, ukusesema kuli Malaki kwali muli ici ciputulwa ca nshita cimo cine, kabili kasesema atweba ifyafulilako pa lwa kubulo busumino kwa kwa Israele. Alemba amashiwi ya kwa Yehova kuli Israele: “Nomba ine nga ndi shinwe, ukuncindika nga kuli kwi? Kabili nga ine ndi shikulwinwe, ukuntiina nga kuli kwi? E fyo Yehova wa milalo asosa kuli imwe, mwe bashimapepo abasuule shina lyandi.” Cinshi calubene? Yehova alondolola ukuti: “Kabili ilyo mupalamike mpofu ku kube lambo, mutila, Tapali bubi. Kabili ilyo mupalamika iisunkuta napamo iyalwala, mutila, Tapali bubi.”—Malaki 1:6-8.
16 Muli iyi nshila yamwenekesha, Malaki alanga ukuti ilintu abena Israele baleleta ifya kuninika, umusango wasaaluka uwa ifi walangishe umusaalula wakulisha. Malaki na kabili alembele ati: “Ukutula ku nshiku sha bashinwe mwaaluka ku fipope fyandi, no kufibaka iyo. Bweleleni kuli ine, na ine ndebwelela kuli imwe, e fyo Yehova wa milalo asosa.” Abena Israele tabaishibe cintu mu kulungatika baali no kucita, e co baipwishe abati: “Ni mu nshi tulebwelelela?” Yehova alyaswike ati: “Bushe umuntunse kuti afinsha Lesa? Lelo imwe mulefinsha ine.” Ni shani fintu Israele aali no kufinsha Yehova, Intulo ya fyuma fyonse? Yehova alyaswike: “Ni mu ca pe kumi, na mu ca musangulo.” (Malaki 3:7, 8) Ee, pa kufilwa ukuletamo ifya pe kumi fyabo ne fya kuninika, Israele alefinsha Yehova!
17. Mifwaile nshi intu ifya pe kumi ne fya kuninika fyabombele muli Israele, kabili bulayo nshi buntu Yehova acita ukukuma ku fya pe kumi?
17 Ifi fyashingulukako fya lyashi lya kale filanga ukucindama kwa fya pe kumi ne fya kuninika muli Israele. Fyali cilangililo ca kutesekesha pa lubali lwa kwa kapeela. Kabili fyaafwilishe ukutungilila ukupepa kwa cine mu nshila ya fya ku mubili. Muli fyo, Yehova atwalilile ukukoselesha Israele ukuti: “Leteni ica pe kumi conse mu ŋanda ya cipao.” Ukulanga icali no kukonkapo nga balicitile, Yehova alaile ati: “[Nkamupongolwele] paalo, kukasuke kukabule incende ya kubapo.” (Malaki 3:10) Ipaalo lya kwa Yehova lyali no kubacindamika.
Ukupingulwa Kuli “Shikulu wa Cine”
18. (a) Lwa kwisa kwa kwa ani kuntu Yehova asokele? (b) Ni lilali lintu kwaliko ukwisa kwi tempele, nani uwabimbilwemo, kabili cinshi cali ca kufumamo kuli Israele?
18 Yehova ukupitila muli Malaki na kabili asokele ukuti aali no kwisa ku kupingula abantu bakwe. “Moneni, nkatume nkombe yandi ku kukungule nshila ku ntanshi yandi, kabili Shikulu [wa cine, NW] untu mufwaya akesa no kupumikisha kwi tempele lyakwe; Inkombe ya Cipingo intu imwe mubekelwa, moneni, ileisa.” (Malaki 3:1) Ni lilali lintu ukwisa kwalaiwe kwi tempele kwacitikeko? Pali Mateo 11:10, Yesu ayambwile ubusesemo bwa kwa Malaki ubwa nkombe iyali no kupekanye nshila no kububomfya kuli Yohane Kabatisha. (Malaki 4:5; Mateo 11:14) E co mu 29 C.E., inshita ya bupingushi yali naifika! Nani wali e nkombe ya cibili, inkombe ya cipingo iyali no kwendela pamo na Yehova, “Shikulu wa cine,” kwi tempele? Yesu umwine wine, kabili pa tushita tubili aishile kwi tempele mu Yerusalemu kabili mu kupambana alilisangulwile, ukupoosa ku nse bakakaabula ba ndalama babulo bufumacumi. (Marko 11:15-17; Yohane 2:14-17) Ukukuma kuli iyi nshita ya bupingushi ya mu mwanda wa myaka wa kubalilapo, Yehova mu busesemo aipusha ati: “Lelo ni ani uwingashipikishako pa bushiku bwa kwisa kwakwe? kabili ni ani uwingeminina pa kumoneka kwakwe?” (Malaki 3:2) Na kuba, Israele taiminine. Balipempwilwe, ukusangwa ababulisha, kabili mu 33 C.E., balisenwikwe ngo luko lwasalwa ulwa kwa Yehova.—Mateo 23:37-39.
19. Ni mu nshila nshi abashalapo babwelelemo kuli Yehova mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo, kabili lipaalo nshi bapokelele?
19 Nangu cibe fyo, Malaki alembele na kabili ukuti: “[Yehova] akekala uwa kulopola kabili uwa kusangulula silfere, kabili akasangulula abana baume ba kwa Lebi no kubakamuna nga golde na silfere, bakasuke ababa kuli Yehova aba kupalamikile fya bupe mu bulungami.” (Malaki 3:3) Mu kumfwana ne ci, ilintu ubwingi bwa abo abaitungile ukubombela Yehova mu mwanda wa myaka wa kubalilapo balisenwikwe, bamo balisangulwilwe kabili baishile kuli Yehova, ukuninika amalambo yapokelelwa. Ni bani? Abo bayankwileko kuli Yesu, inkombe ya cipingo. Pa Pentekoste 33 C.E., 120 aba mu bayankwileko balilongene pamo mu muputule wa pa muulu mu Yerusalemu. Ukukoshiwa no mupashi wa mushilo, batendeke ukuleta ica bupe mu bulungami, kabili bwangu bwangu impendwa shabo shalikulile. Mu kwangufyanya, balisalangene ukupulinkana ubuteko bwa ciRoma. (Imilimo 2:41; 4:4; 5:14) Muli fyo, abashalapo babwelele kuli Yehova.—Malaki 3:7.
20. Lintu Yerusalemu ne tempele fyaonawilwe, cinshi cacitike kuli Israele mupya uwa kwa Lesa?
20 Aba bashalapo ba kwa Israele, abaishile mu kusanshamo Abena fyalo balundilwemo, nga fintu cili, mu mushila wa kwa Israele, baali ni “Israele wa kwa Lesa” umupya, uluko lwapangilwe na Bena Kristu basubwa no mupashi. (Abena Galatia 6:16; Abena Roma 11:17) Mu 70 C.E., “ubushiku . . . ubulepya nge buku” bwaishile pali Israele wa ku mubili lintu Yerusalemu ne tempele lyakwe fyaonawilwe ku milalo ya bena Roma. (Malaki 4:1; Luka 19:41-44) Cinshi cacitike kuli Israele wa ku mupashi uwa kwa Lesa? Yehova ‘abalangulwike, ifyo umuntu alanguluka umwana wakwe umwaume uumubombela.’ (Malaki 3:17) Icilonganino ca Bena Kristu basubwa caumfwilile ukusoka kwa mu busesemo kwa kwa Yesu. (Mateo 24:15, 16) Balipusunswike, ne paalo lya kwa Yehova lyatwalilile ukubacindamika lwa ku mupashi.
21. Fipusho nshi fyashalako pa lwa kwa Malaki 3:1 na 10?
21 We kwebelwa kwa kwa Yehova! Ni shani, nangu ni fyo, Malaki 3:1 aleisushiwa ilelo? Kabili ni shani fintu Umwina Kristu alingile ukwankulako ku kukoselesha kwa pali Malaki 3:10 ukuleta ica pe kumi conse mu ŋanda ya cipao? Ici cilelanshiwapo mu cipande cikonkelepo.
Bushe Kuti Walondolola?
◻ Mu kupelako, nani aba Intulo ya fyuma fyonse?
◻ Mulandu nshi ulubanda lwa ku mupashi lwabela ulwawaminako ukucile fyuma fya ku mubili?
◻ Mifwaile nshi intu ifya pe kumi ne fya kuninika fyabombele muli Israele?
◻ Ni lilali lintu Yehova, “Shikulu wa cine,” aishile kwi tempele ku kupingula Israele, kabili mu kuba na ca kufumamo nshi?
◻ Ni bani babwelele kuli Yehova pa numa lintu aishile kwi tempele lyakwe mu mwanda wa myaka wa kubalilapo C.E.?
[Icikope pe bula 10]
Inkombe ya cipingo, Yesu, ukwimininako Yehova, aishile kwi tempele ku kupingula mu mwanda wa myaka wa kubalilapo C.E.