Lintu Yesu Akesa mu Bukata bwa Bufumu

“Bamo ba mu beminine pano tabakasonde mfwa bakasuke abamona Umwana wa muntu aleisa mu bufumu bwakwe.”—MATEO 16:28.

1, 2. Cinshi cacitike bwangu bwangu fye pa numa ya Pentekoste 32 C.E., kabili cilya ca kucitika cali ca mifwaile nshi?

PA NUMA fye ya Pentekoste wa mu 32 C.E., batatu aba mu batumwa ba kwa Yesu Kristu bamwene icimonwa ico bashali na kulaba. Ukulingana ne calembwa capuutwamo, “Yesu [abuulile] Petro, na Yakobo na Yohane munyina, no kubaninika ku lupili ulwasansama ku mbali; kabili ayalwike pa cinso cabo.”—Mateo 17:1, 2.

² Icimonwa ca kwaluka caishile pa nshita yakakala. Yesu alitendekeko ukweba abakonshi bakwe ukuti aali no kucula no kufwa mu Yerusalemu, lelo balicisangile icayafya ukumfwikisha amashiwi yakwe. (Mateo 16:21-23) Ici cimonwa cakoseshe icitetekelo ca batumwa ba kwa Yesu batatu mu kuipekanishisha ku mfwa yakwe no kuipekanishisha ku myaka yalefwaya ukubombesha e lyo no kweshiwa ukwali no kwisa pa cilonganino ca Bwina Kristu. Bushe ifwe ilelo kuti twasambililako icili conse kuli cilya cimonwa? Ee, pantu ifyo caleimininako fili no kucitika muli ino nshita yesu.

3, 4. (a) Cinshi cintu Yesu asosele inshiku 6 ilyo talayaluka? (b) Londololeni icacitike mu kati ka kwaluka.

³ Inshiku 6 ilyo talayaluka, Yesu aebele abakonshi bakwe ati: “Umwana wa muntu ali no kwisa mu bukata bwa kwa Wishi pamo na bamalaika bakwe; kabili e lyo akalambulo muntu onse umwabele milimo yakwe.” Aya mashiwi yali no kufikilishiwa pa “kupwa kwa pano isonde.” Yesu alundilepo kulondololo kuti: “Ndemwebe cine cine, nati, bamo ba mu beminine pano tabakasonde mfwa bakasuke abamona Umwana wa muntu aleisa mu bufumu bwakwe.” (Mateo 16:27, 28; 24:3; 25:31-34, 41; Daniele 12:4) Kulya kwaluka e kwafikilishe aya mashiwi yalekeleshako.

⁴ Mu kulungatika fye cinshi cintu abatumwa batatu bamwene? Pano palipo ukulondolola kwa kwa Luka ukwa cilya ca kucitika: “Ilyo [Yesu] alepepa, imimonekele ya cinso cakwe yayaluka, ne fya kufwala fyakwe fyasanguke fyabuuta fyabengeshima. Kabili moneni, abaume babili balelanda nankwe, bene bali ni Mose na Eliya, abo pa kumoneka mu bukata, balasoso kufumapo kwakwe pano isonde uko alaswa afishe mu Yerusalemu.” Lyene, “paishile ikumbi no [kufimba abatumwa]. Na bo balitiinine pa kwingila mwi kumbi. Lelo mwi kumbi mwafumine ishiwi, aliti, Uyu e Mwana wandi uwasalwa, muumfweni.”—Luka 9:29-31, 34, 35.

Icitetekelo Cesu Cilakoshiwa

 5. Ni shani fintu uku kwaluka kwayambukile umutumwa Petro?

⁵ Umutumwa Petro kale kale aali naishibisha Yesu nga “Kristu, Umwana wa kwa Lesa wa mweo.” (Mateo 16:16) Amashiwi ya kwa Yehova ukufuma mu muulu yakoseshe uko kwishibikwa, kabili icimonwa ca kwa Yesu ica kwaluka calelangililako fintu Kristu aali no kwisa mu maka ya Bufumu no bukata, kwi pele pele ukwisapingula abantu. Ukucila pa myaka 30 pa numa ya kulya kwaluka, Petro alembele ati: “Tatwakonkelele imilumbe iyashikwa ku bucenjeshi, ilyo twamulengele ukwishiba amaka no kwisa ifya kwa Shikulwifwe Yesu Kristu; lelo twali bakamona wa bumulopwe bwakwe, ilyo apokelele ubukata no mucinshi kuli Lesa Wishi, ilyo kuli wene kwaletelwe ishiwi ukufuma ku bukata bwa bukalamba ubwacilishamo, aliti, Uyu e mwana wandi, Uwatemwikwa, uo mbekelwamo. Kabili ishiwi ili ifwe twalyumfwile lyaletwa ukufuma mu muulu, pa kuti twali pamo nankwe mu lupili lwa mushilo.”—2 Petro 1:16-18; 1 Petro 4:17.

 6. Ifya kucitika fyakonkene shani pa numa ya kwaluka?

⁶ Ilelo, icitetekelo cesu na ifwe cilakoshiwa ku cintu abatumwa batatu bamwene. Kwena, ifintu fyalikonkanyapo kucitika ukutula mu 32 C. E. Umwaka wakonkelepo, Yesu alifwile no kubuushiwa, ukuyaikala ku kwa kulyo kwa kwa Wishi. (Imilimo 2:29-36) Pa Pentekoste wa ulya mwaka, “Israele wa kwa Lesa” umupya alifyelwe, na lulu wa kushimikila alitendeke, ukutula fye mu Yerusalemu na pa numa ukusalanganina ku mpela sha pano isonde. (Abena Galatia 6:16; Imilimo 1:8) Mupepi fye ne nshita imo ine icitetekelo ca bakonshi ba kwa Yesu calyeshiwe. Abatumwa baliketwe no kumwa icabipisha pa mulandu wa kuti balikeene ukuleka ukushimikila. Mu kwangufyanya Stefani aalipaiwe. Lyene, Yakobo, nsangwapo wa pa kwaluka, aalipaiwe. (Imilimo 5:17-40; 6:8–7:60; 12:1, 2) Petro na Yohane, nangu cibe fyo, balipuswike no kutwalilila ukulabombela Yehova mu busumino mu myaka na imbi. Na kuba, ukulola ku mpela ya mwanda wa myaka uwa kubalilapo C.E., Yohane alembele na fimbi ifyo amweneko mu cimonwa pa lwa kwa Yesu mu bukata bwa mu muulu.—Ukusokolola 1:12-20; 14:14; 19:11-16.

 7. (a) Icimonwa ca kwaluka catendeke ukufikilishiwa lilali? (b) Ni lilali Yesu alambwile bamo ukulingana ne milimo yabo?

⁷ Ukutula fye pa kutendeka kwa “bushiku bwa kwa Shikulu” mu 1914, ubwingi bwa fimonwa ifyamwenwe na Yohane fyalifikilishiwa. (Ukusokolola 1:10) Ni shani pa lwa ‘kwisa’ kwa kwa Yesu ‘mu bukata bwa kwa Wishi,’ nga fintu calangililwe mu kwaluka? Ici cimonwa catendeke ukufikilishiwa lintu Ubufumu bwa kwa Lesa ubwa mu muulu bwafyelwe mu 1914. Lintu Yesu atulile kwati “lutanda lwa lucelo,” ku bubumbo bonse nge Mfumu ipya, ico cali mu kumoneka kwati macaca ya bushiku bupya. (2 Petro 1:19; Ukusokolola 11:15; 22:16) Bushe Yesu pali ilya nshita alilambwilepo bamo ukulingana ne milimo yabo? Ee. Kwalibako ubushininkisho bwakosa ubwa kuti mu kwangufyanya fye pa numa, Abena Kristu basubwa batendeke ukubuukila ku muulu.—2 Timote 4:8; Ukusokolola 14:13.

 8. Fya kucitika nshi fikeshibisha ukufikilishiwa kwakumanina ukwa cimonwa ca kwaluka?

⁸ Mu kwangufyanya, nangu ni fyo, Yesu ali no kufika “mu bukata bwakwe, na bamalaika bonse pamo nankwe” pa kuti akapingule abantu bonse fye. (Mateo 25:31) Ilyo e lintu akaisokolola mu bukata bwakwe ubwayemba no kupeelo “muntu onse” icilambu mu mulinganya icayana ne milimo yakwe. Abapale mpaanga bakakwata ubumi bwa muyayaya mu Bufumu ubo babateyanishisha, e lyo abapale mbushi bakafumapo ukuya mu “kulimunwa kwa muyayaya.” Mwandi uko kukaba kusondwelela kwayemba ukwa kufikilisha icimonwa ca kwaluka!—Mateo 25:34, 41, 46; Marko 8:38; 2 Abena Tesalonika 1:6-10.

Abanankwe ba kwa Yesu Abakatamikwa

 9. Bushe tulingile ukwenekela Mose na Eliya ukuba na Yesu mu kufikilishiwa kwa cimonwa ca kwaluka? Londololeni.

⁹ Muli kulya kwaluka Yesu taalimo eka. Mose na Eliya balimwenwe bali pamo nankwe. (Mateo 17:2, 3) Bushe e po baali palya pene? Iyo, pantu aba baume bonse babili ninshi balifwa kale kabili balileele mu lukungu ukulalolela ukubuuka. (Lukala Milandu 9:5, 10; AbaHebere 11:35) Bushe bakamoneka pamo na Yesu lintu akesa mu bukata bwa mu muulu? Iyo, pantu Mose na Eliya baaliko ninshi isubilo lya ku muulu talilaisuka ku bantunse. Bene bakaba mu lubali lwa pe sonde ulwa “kwima ku bafwa kwa balungama.” (Imilimo 24:15) Kanshi ukumoneka kwabo mu cimonwa ca kwaluka kwaba fye cimpashanya. Icimpashanya ca cinshi?

10, 11. Mu malyashi yalekanalekana ni bani bantu Mose na Eliya baleimininako?

¹⁰ Mu malyashi yambi, Mose na Eliya babomba nga bantu ba mu busesemo. Pamo nga kawiikishanya wa cipingo ce Funde, Mose aleimininako Yesu, Kawikishanya wa cipingo cipya. (Amalango 18:18; Abena Galatia 3:19; AbaHebere 8:6) Eliya aiminineko Yohane Kabatisha, uwatangilile Mesia. (Mateo 17:11-13) Ukulundapo, mu mashiwi yashinguluka ku Ukusokolola icipandwa 11, Mose na Eliya bemininako abashalapo basubwa mu nshita ya mpela. Twaishiba shani ifyo?

¹¹ Cisuma, kupukuleni pa Ukusokolola 11:1-6. Pa cikomo 3 tubelengapo kuti: “Nkapeele nte shandi shibili ukusesema inshiku ikana limo ne myanda ibili na makumi mutanda nabafwale nsamu.” Ubu busesemo bwafikilishiwe pa bashalapo ba Bena Kristu basubwa mu Nkondo ya Calo iya 1.a Mulandu nshi babelele inte shibili? Ni pa mulandu wa kuti abashalapo basubwa babomba imilimo iyo mu nshila ya ku mupashi, yapala ku ya kwa Mose na Eliya. Ifikomo 5 na 6 fitwalililo kusoso kuti: “Ngo muntu afwayo [kucena ishi nte shibili], umulilo ulefuma mu tunwa twabo, no koce fibambe fyabo: no yo uwingafwayo kubacena, e fyo ali no kwipaiwa. Bene bakwata amaka ya kwisalako ku muulu, ku kulenge mfula iiloka mu nshiku sha kusesema kwabo; kabili bakwata amaka pa menshi ku kuyasangulo mulopa, no kupume calo ku cikunka conse, ilyo lyonse balefwaya.” Muli fyo, tulacinkulwako ulwa fipesha amano ifyacitile Eliya na Mose.—Impendwa 16:31-34; 1 Ishamfumu 17:1; 2 Ishamfumu 1:9-12.

12. Mu lyashi lya kwaluka, ni bani bantu Mose na Eliya baiminineko?

¹² Nani kanshi, untu Mose na Eliya bemininako mu lyashi lilelandwapo ilya kwaluka? Luka atila bamoneke capamo na Yesu “mu bukata.” (Luka 9:31) Mu kumonekesha, bemininako Abena Kristu abasubwa no mupashi ku kube “mpyani shinankwe” sha kwa Yesu kabili abo muli fyo bapokeleele isubilo lishaiwamina ilya ‘kucindamikilwa pamo’ nankwe. (Abena Roma 8:17) Abasubwa abaabushiwa bakaba pamo na Yesu lintu akesa mu bukata bwa kwa Wishi ku “[kulambulo] muntu onse umwabele milimo yakwe.”—Mateo 16:27.

Inte Ishapala Mose na Eliya

13. Ni mbali nshi ishishibisha Mose na Eliya ukuti balilinga mu busesemo ukwimininako impyani shinankwe shasubwa isha kwa Yesu?

¹³ Kwalibako imbali shamonekesha ishishibisha Mose na Eliya nga abaleimininako impyani shinankwe shasubwa isha kwa Yesu. Bonse babili Mose na Eliya babombele nga aba kulandilako Yehova pa myake ingi. Bonse balilolenkenepo ne cipyu ca kwa kateka. Lintu kwaliko ukubulisha, umo umo ayafwilishiwe ku lupwa lwa bambi bambi. Bonse babili mu kupama basesemeene bashamfumu no kushangila ukulwisha bakasesema ba bufi. Mose na Eliya bonse babili balimwenepo kuntu Yehova alangishe amaka yakwe pa Lupili lwa Sinai (ulwitwa kabili Horebu). Bonse babili basontele aba kubapyana ku lubali lwa ku kabanga ulwa Yordani. Kabili mu nshita sha bonse babili Mose (ilyo aali na Yoshua) na Eliya (ilyo aali na Elisha) e lyo kwafulishe ifipesha mano, pa mbali ya fyabombelwe mu nshita ya bumi bwa kwa Yesu.b

14. Ni shani fintu abasubwa baabomba nga abo Yehova alandilamo, ukupala Mose na Eliya?

¹⁴ Bushe ici conse tacitwibukishako ulwa kwa Israele wa kwa Lesa? Ee, cine cine. Yesu aebele abakonshi bakwe aba busumino ukuti: “E ico kabiyeni, kalengeni aba nko shonse ukuba abasambi, mulebabatishisha mwi shina lya kwa Tata ne lya Mwana ne lya Mupashi wa mushilo: mulebasambilisha ukubaka fyonse ifyo namwebele. Kabili, moneni, ine nakulaba na imwe ukufika na pa kupwa kwa nshita.” (Mateo 28:19, 20) Mu kumfwila aya mashiwi, Abena Kristu basubwa balibomba nga aba kulandilako Yehova ukutula pa Pentekoste 33 C.E. ukufika na nomba. Ukupala Mose na Eliya, balilolenkana ne cipyu ca bakateka kabili balipeelo bunte kuli bene. Yesu aebele abatumwa bakwe 12 ati: “Mukatwalwa pali bakateka ne shamfumu pa mulandu wandi, ukuti mushimike ubunte pali bene na pa Bena fyalo.” (Mateo 10:18) Amashiwi yakwe yalafikilishiwa mu kubwekeshabwekeshapo mu fyacitika mu cilonganino ca Bwina Kristu.—Imilimo 25:6, 11, 12, 24-27; 26:3.

15, 16. Kupalana nshi kwabapo nga twabika abasubwa uku e lyo ku lubali lubiye Mose na Eliya ukulosha ku (a) kushangilila kwabo ku cine ukwabulo mwenso? (b) kupokelela kwabo ukwaafwa ku bashili bena Israele?

¹⁵ Na kabili, Abena Kristu basubwa baba ababulwo mwenso kwati ni Mose na Eliya mu kushangilila ku cine ukulwisho bufi. Ibukisheni fintu Paulo asuushishe kasesema wa bufi umuYuda Bar-Yesu kabili mu kucenjela lelo mu kukosa ukusansalika ubufi bwa milungu ya bena Atena. (Imilimo 13:6-12; 17:16, 22-31) Ibukisheni na kabili, ukuti muno nshiku abashalapo basubwa mu kupama balisansalika Kristendomu kabili ukushimikila kwa musango yo kwalimuponesha ifinkunka.—Ukusokolola 8:7-12.c

¹⁶ Lintu Mose afulumwike pa mulandu wa cipyu ca kwa Farao, asangile icubo mu ng’anda ya ushali mwina Israele, Reuele, kabili uwitwa Yetro. Pa nshita imbi, Mose apokelele ukufunda kukankala ukwa pa milandu ya kuteyanya ukufuma kuli Reuele, uo umwana wakwe umwaume Hobabu atungulwile Israele pa kupita mu matololo.d (Ukufuma 2:15-22; 18:5-27; Impendwa 10:29) Bushe ababa muli Israele wa kwa Lesa balyafwiwa mu nshila yapalako ku bantu abashaba mu basubwa aba kwa Israele wa kwa Lesa? Ee, balyafwiwa kwi “bumba likalamba” ilya “mpaanga shimbi,” abaisamoneka muli shino nshiku sha kulekelesha. (Ukusokolola 7:9; Yohane 10:16; Esaya 61:5) Pa kusobela ukutungilila kwa cikabilila, ukwabamo kutemwa uko ishi “mpaanga” shali no kupeela bamunyina basubwa, Yesu asosele kuli bene mu busesemo ati: “Nali ne nsala, na imwe mwampeele ukulya; nali ne cilaka, na imwe mwalinwenseshe; nali umweni, na imwe mwalinsekelele; nali ubwamba, na imwe mwalimfwikile; nalilwele, na imwe mwalimpempwile; nali mu cifungo, na imwe mwalishile kuli ine. . . . Ndemwebe cine cine, nati, apo ponse mwacitiile umo wa muli aba bamunyinane abacepesha, mwacitiile ine.”—Mateo 25:35-40.

17. Ni shani fintu abasubwa baapita mu ca kucitika icapala icacitikiile Eliya pa lupili lwa Horebu?

¹⁷ Ukulundapo, Israele wa kwa Lesa apitile mu ca kucitika icapala ku ca kwa Eliya pa lupili lwa Horebu.e Ukupala Eliya pa nshita lintu alefulumuka kuli Namfumu Yesebele, abashalapo basubwa abatiinishiwa batontonkenye fyo umulimo walipwile pa kupwa kwa Nkondo ya Calo iya I. Lyene, na kabili ukupala Eliya, balolenkene na Yehova, uwaishile ku kupingula amateyanyo ayaleitunga ukube “ŋanda ya kwa Lesa.” (1 Petro 4:17; Malaki 3:1-3) Ilintu Kristendomu asangilwe uwabulila, abashalapo basubwa baishibikwe nga “umusha wa cishinka kabili uwashilimuka” kabili basontelwe pali fyonse ifikwatwa fya kwa Yesu ifya pe sonde. (Mateo 24:45-47) Mu Horebu, Eliya aumfwile “shiwi lya kantepentepe ilyayanguka” ilyali lya kwa Yehova, uwamupeele umulimo na umbi uwa kubomba. Mu nshita ya mutalalila iya mu myaka ya pa numa ya nkondo, ababomfi basubwa aba busumino aba kwa Yehova balyumfwile ishiwi lyakwe ukufuma muli Baibolo. Na bo balikutulwike ukuti balikwete umulimo wa kubomba.—1 Ishamfumu 19:4, 9-18; Ukusokolola 11:7-13.

18. Ni shani fintu ukulangisha amaka ukwa kwa Yehova kwapishiwa muli Israele wa kwa Lesa?

¹⁸ Mu kulekelesha, bushe amaka ya kwa Yehova yalilangwa mu kupulamo ukupitila muli Israele wa kwa Lesa? Pa numa ya mfwa ya kwa Yesu, abatumwa bacitile ifipesha amano ifingi, lelo fyaile fileleka panono panono. (1 Abena Korinti 13:8-13) Muli shino nshiku, ifipesha amano tatufimona na menso. Lubali lumbi, Yesu aebele abakonshi bakwe ati: “Ndemwebe cine cine, nati, Uuntetekela, imilimo iyo ine ncita na o akacita, kabili akacite milimo iyacilapo pali iyi.” (Yohane 14:12) Ukufikilishiwa kwa ici kwali ilyo abasambi ba kwa Yesu bashimikile imbila nsuma ukupulinkana Ubuteko bwa ciRoma mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo. (Abena Roma 10:18) Imilimo iyacilanapo bukulu yalibombwa ilelo ilyo abashalapo basubwa baletwala pa ntanshi ukushimikilwa kwa mbila nsuma “ku fyalo fyonse ku kubo bunte ku nko shonse.” (Mateo 24:14) Cinshi cafumamo? Uno mwanda wa myaka uwalenga 20 e mwaba ukulonganikwa kwa mpendwa yakulisha iya babomfi baipeela, aba busumino aba kwa Yehova ukucila umwanda wa myaka uuli onse. (Ukusokolola 5:9, 10; 7:9, 10) Mwandi bushinino bwawamisha ubwa maka ya kwa Yehova!—Esaya 60:22.

Bamunyina ba kwa Yesu Baisa mu Bukata

19. Ni lilali bamunyina basubwa aba kwa Yesu bakamonwa pamo na wene mu bukata?

¹⁹ Ilyo abashalapo aba muli bamunyina basubwa aba kwa Yesu balepwisha ubumi bwabo ubwa pe sonde, balacindamikilwa pamo na wene. (Abena Roma 2:6, 7; 1 Abena Korinti 15:53; 1 Abena Tesalonika 4:14, 17) Muli yo nshila basanguka ishamfumu bamunshifwa kabili bashimapepo mu Bufumu bwa mu muulu. Ilyo bakaba na Yesu, e lintu ‘bakacemena [abantu] ku nkonto ya cela, bakabatobaula kwati fipe fya kwa kabumba.’ (Ukusokolola 2:27; 20:4-6; Ilumbo 110:2, 5, 6) Ilyo bakaba na Yesu, bakekala pa fipuna fya bufumu “ukupingule mikowa ikumi na ibili ya kwa Israele.” (Mateo 19:28) Ububumbo ubuteta bwalifulukisha ifi fya kucitika, ifyaba lubali lwa “kusokololwa kwa bana ba kwa Lesa.”—Abena Roma 8:19-21; 2 Abena Tesalonika 1:6-8.

20. (a) Ukwaluka kwakoseshe icitetekelo ca kwa Petro ukukuma ku cilolelo nshi? (b) Ni shani fintu ukwaluka kukosha Abena Kristu ilelo?

²⁰ Paulo alandile ulwa kusokololwa kwa kwa Yesu mu “bucushi bukalamba” lintu alembele ati: “Akesa ku kucindikilwa mu ba mushilo bakwe no kutashiwa muli bonse abatetekela.” (Mateo 24:21; 2 Abena Tesalonika 1:10) Mwandi cilolelo cawamisha icabako kuli Petro, Yakobo, Yohane, na bonse Abena Kristu basubwa no mupashi! Ukwaluka kwalikoseshe icitetekelo ca kwa Petro. Mu kushininkisha, ukubelenga pa lwa kwene kulakosha icitetekelo cesu na ifwe bene no kukuulilila ukucetekela kwesu ukwa kuti Yesu mu kwangufyanya ‘akalambulo muntu onse umwabele milimo yakwe.’ Ukucetekela kwa Bena Kristu basubwa aba busumino abali abomi ukufika pali lelo kulakoshiwa ukwa kuti bakacindamikilwa pamo na Yesu. Icitetekelo ca mpaanga shimbi cilakoshiwa ukwishibo kuti akabapususha ukupula impela ya ino micitile ya fintu ukwingila mu calo cipya ica bukata. (Ukusokolola 7:14) Mwandi kwaba kukoselesha ku kwiminina abashangila ukufika ku mpela! Kabili ici cimonwa kuti catusambilisha ifyafulilako, nga fintu tuli no kumona mu cipande cikonkelepo.

[Amafutunoti]

Bushe Muleibukisha?

Ni bani bamoneke pamo na Yesu mu kwaluka?

Ni shani fintu icitetekelo ca batumwa cakoshiwe kuli kulya kwaluka?

Lintu Mose na Eliya bamoneke “mu bukata” capamo na Yesu mu kwaluka, ni bani bantu baiminineko?

Kupalana nshi kwabapo ukubika Mose na Eliya uku e lyo ku lubali lubiye Israele wa kwa Lesa?

[Icikope pe bula 10]

Icimonwa ca kwaluka calikosha icitetekelo ca Bena Kristu aba kale na ba ndakai