Ukushipikisha uko Ukunonka Ukucimfya
“[Ukushipikisha, “NW”] e ko mukabila, ukuti, ilyo mukacito kufwaya kwa kwa Lesa, mukapokelele icalaiwa.”—ABAHEBERE 10:36.
1. Mulandu nshi ukushipikisha kwabela ukwakatama ku uli onse uubombela Yehova Lesa ilelo?
ICI calo conse cilele mu maka ya mulungu wa busangu. Kateka wa ciko uushimoneka, Satana Ciwa, aletontomesha ukubombesha kwakwe konse pa kukaanya Yehova no kulwisha ukwebelwa kwa bumulopwe bwa mu kubumbwa konse ubwa kwa Yehova ukupitila mu Bufumu bwa buMesia. Ici cicilenga ukuba icishingasengaukwa ukuti uuli onse uuipeela umwine kuli Lesa no kubuula ulubali Lwakwe ulwa fikansa fya bumulopwe akakaanishiwa mu kutwalilila ne ci calo. (Yohane 15:18-20; 1 Yohane 5:19) E ico, umo umo uwa ifwe afwile ukuipekanya umwine ukushipikisha ukufikila ici calo cabongoloka mu kucimfiwa kwa mupwilapo pa Armagedone. Pa kuba pa kati ka bacimfya ba kwa Lesa abacimfya icalo ku citetekelo cabo na bumpomfu, tufwile ukwikatilila mukukanalekelako ukufikile mpela. (1 Yohane 5:4) Ni shani fintu twingacite co?
2, 3. Ni shani fintu Yehova Lesa na Yesu Kristu baba ifya kumwenako fyacilishapo bukulu ifya kushipikisha?
2 Ku cintu cimo, kuti twafwaya ukukoselesha ku fya kumwenako fyapulamo fibili ifya kushipikisha. Ni bani aba? Umo ni Yesu Kristu, “libeli lya ku cibumbwa conse,” uwakoselela mu busumino mu mulimo wa kwa Lesa ukutula apo aletelwe mu kubako pa nshita ishaishibikwa iyapita. Mu kukoselela kwakwe mu kubombela Lesa mu busumino, Yesu abele ica kumwenako ku fibumbwa fyonse ifya mucetekanya abaletelwe mu kubako pa numa mu mulu na pe sonde. (Abena Kolose 1:15, 16) Nangu cibe fyo, ica kumwenako cacilishapo bukulu ica kushipikisha ni Yehova Lesa, uwashipikisha pa nshita ntali ukupondokela bumulopwe bwakwe ubwa mu kubumbwa konse kabili akatwalilila ukucite fyo ukufikila abomba ku kupwisha ifikansa fya bumulopwe umupwilapo.
3 Yehova alishipikisha mu nshila ya ca kumwenako cisuma mu milandu uko ubucindami bwakwe no kuyumfwa kwaswatukisha ukwa pa lwakwe fikuminweko. Aliikaanya umwine mu cinso ca kusonkomonwa kukalamba kabili aliibinda umwine ukukanabuule ncitilo sha kulwisha abo abamutuka—ukusanshako Satana Ciwa. Tuli aba kutasha pa kushipikisha kwa kwa Lesa na pa nkumbu shakwe. Ukwabula ifi, nga tatwaipakisha nelyo fye ukubako kwaipipisha. Mu cine cine, Yehova Lesa aliilekanya umwine ukucila pa kulinganishiwako konse ku kushipikisha kwakwe.
4, 5. (a) Ni shani fintu icilangililo ca kwa Paulo ica mubumfi cilanga ukushipikisha kwa kwa Lesa no luse lwakwe? (b) Ni shani fintu uluse lwa kwa Lesa lukashininkisha ukuti talwabomfiwe bubi bubi?
4 Umutumwa Paulo asonta kuli fyonse fibili ukushipikisha ne nkumbu ifya kwa Lesa lintu asoso kuti: “Bushe umubumfi takwete bucibinda kwi bumba, ku kucitako ku mupusa umo wine icipe cimo cibe ca mulimo wa mucinshi, na cimbi cibe ca mulimo uwabulwo mucinshi? Lelo ni shani nga Lesa, pa kufwayo kulango bukali no kusokolola amaka yakwe, ashipikisha no kutekanya ukwingi ku fipe fya bukali ifyapekaniwa ku kulola ku boni? Kabili ni shani nga acite fi ukuti asokolole ubucindami bwa bukata bwakwe pa fipe fya luse ifyapekanishiwe libela ku kumono bukata, e kutila pali ifwe fwe bo aitile, te mu baYuda beka iyo, lelo na mu Bena fyalo pamo?”—Abena Roma 9:21-24.
5 Pamo nga fintu aya mashiwi yalanga, mu kati ka ici ciputulwa ca nshita icilipo ica kushipikisha kwakwe, Yehova atwalilila ne mifwaile yakwe iya bukata kabili alango luse pa fipe fimo fimo ifya buntunse. Apekanishisha ifi fipe ubukata bwa muyayaya kabili muli ifyo alacimfya imifwaile ibifi iya kwa kakaanya wakwe mukalamba, Satana Ciwa, ne ya banankwe bonse aba kwa Satana. Te bonse aba mutundu wa muntu bayaluka ukuba ifipe fya bukali, ifyawaminwa ubonaushi. Ico cilandilako bwino ukushipikisha kwatekanya ukwa kwa Lesa Wa maka yonse. Uluse lwakwe talwakabe apa fye. Lukafumamo (1) ulupwa lwa bukata ulwa Bufumu mu myulu pe samba lya Mwana wa kwa Yehova uwatemwikwa, Yesu Kristu, kabili (2) umushobo wapuupuutulwa kabili uwalengwo kupwililika uwa fibumbwa fya buntunse pe sonde lya paradise, bonse abakupyana ubumi bwa muyayaya.
Ukushipikisha Ukufika ku Mpela
6. (a) Mulandu nshi Abena Kristu te kuti basengaukile ubwesho bwa kushipikisha? (b) Cinshi cintu ishiwi lya ciGreek ku “kushipikisha” lilangilila?
6 Mu kuba ne subilo lya kusungusha ilya musango uyo ku ntanshi, amashiwi ya kuipekanya aya kwa Yesu yalingile ukumfwika lyonse mu matwi yesu, ukuyalumbula: “Uwashipikisha ukufika ku mpela, wene akapusuka.” (Mateo 24:13) Calibe cacindama ukutampa bwino mu mulimo wesu uwa busambi bwa Bwina Kristu. Lelo icibe cakatama mu kupelako ni fintu tushipikisha, ifyo tupwisha bwino umulimo wesu. Umutumwa Paulo akomaile pali ici lintu atile: “Ukushipikisha e ko mukabila, ukuti, ilyo mukacito kufwaya kwa kwa Lesa, mukapokelele icalaiwa.” (AbaHebere 10:36) Ishiwi lya ciGreek ilyapilibulwa pano “ukushipikisha” ni hy·po·mo·neʹ. Ili ilingi line lilangilila ukushipikisha kwashipa, ukwashangila, nelyo ukwatekanya ukushilufye subilo mu kulolenkana ne fipindami, ukupakasa, ifya kwesha, na matunko. Nga ca kuti tulesubila ukunonka ipusukilo lya mu kupelako, tufwile ukuitambika ku bwesho bwa kushipikisha pamo ngo lubali lwa kuipekanya kwakabilwa kuli lilye pusukilo.
7. Kukopeka nshi tufwile ukusengauka, kabili ca kumwenako ca kwa ani cikatwaafwa ukushipikisha?
7 Tatulingile ukuikopeka fwe bene ne mfundo ya kuitemuna iya kuti kuti twacimfya ubwesho mu kwangufyanya. Pa kuti ifikansa fya bumulopwe bwa mu kubumbwa konse ne fya bumpomfu bwa muntu fingasukwa limo na limo, Yehova taitengele umwine. Alishipikisha ifintu fyabipa nelyo fye cingati nga alifipyangile ilyo line fye. Yesu Kristu na o wine aali cipasho ca kushipikisha. (1 Petro 2:21; linganyeniko Abena Roma 15:3-5.) Mu kuba ne fi fya kumwenako fyawamisha pa ntanshi yesu, mu kushininkisha na ifwe bene tuli abaitemenwa ukushipikisha ukufika fye na ku kupwisha.—AbaHebere 12:2, 3.
Umulingo Wakabilwa
8. Mibele nshi intu ifwe bonse tukabila intu umutumwa Paulo alangilile?
8 Takuli umubomfi wa kwa Lesa, nelyo fye ukufuma ku nshita sha mu kubangilila sana, uwafumishiwako ku kukabila kwa kushininkisha bumpomfu bwakwe ukupitila mu kushipikisha. Abantu umo umo abalumbuka nga nshi mu lyashi lya kale ilya Baibolo abatwalilile aba busumino ukufika ku mfwa kabili babele abalinga ku bumi bwa muyayaya mu myulu baali no kushininkisha ukushangila kwabo. Ku ca kumwenako, uwali kale umuFarise, Sauli wa ku Tarsi, asosele ku bena Korinti ukuti: “Nshashalila na panono kuli aba batumwa abacilamo, nelyo nshili cintu. Ifishibilo fya mutumwa fyacitilwe muli imwe mu kutekanya konse, ku fishibilo ne fipesha amano ne fya maka.” (2 Abena Korinti 12:11, 12) Te mulandu ne fisendo fya mulimo, Paulo akatamike ubutumikishi bwakwe apakalamba nga nshi ica kuti ashipikishe ifingi kabili aeseshe mu mukoosha ukukanaleta umusebanya uuli onse pali bwene.—2 Abena Korinti 6:3, 4, 9.
9. (a) Ni shani fintu abashalapo basubwa balangisha ukushipikisha, kabili mu kuba na ca kufumamo nshi? (b) Cinshi cibomba nge nkosho kuli ifwe pa kutwalilila mu busumino mu mulimo wa bulesa?
9 Mu nshita sha muno nshiku nga nshi, Abena Kristu basubwa abalebombela Lesa pa ntanshi ya nkondo ya calo iya kubalilapo baishibe ukuti 1914 yali no kwishibisha impela ya Nshita sha Bena fyalo, kabili abengi aba bene baenekele ukupokelela icilambu cabo ica mu mulu muli ulya mwaka uushakalabwe. Lelo ici tacacitike. Pamo nga fintu ifishinka nomba filanga, bakwete amakumi ya myaka ukulundwa kuli bene. Mu kati ka uku kutanununwa kwabulo kwenekelwa ukwa nshita yabo iya bumi bwa pe sonde, bapitile mu kulopololwa pa kuboko kwa kwa Yehova Lesa. (Sekaria 13:9; Malaki 3:2, 3) Ukushipikisha kwatwalilila kwabombele ku kuwaminako kwabo. Pamo nga babomfi ba kwa Yehova, balisekelele ukusontwa pamo nga bantu ba pe shina lyakwe. (Esaya 43:10-12; Imilimo 15:14) Ilelo, pa kuti balipita ukupula mu nkondo sha calo shibili no kukansana kunono ukwingi, balacincimuka pa kwafwilishiwa mu kwananishiwa kwa mbila nsuma ne bumba likalamba ililekulilako ilya mpaanga shimbi, abali nomba ukucila pa mamilioni yane. Paradise ya ku mupashi intu baipakisha yalyanana pe sonde lyonse, nelyo fye ku fishi fyabelo kwalepesha ifya bemba. Iyi misungile yasenaminwa, intu tutesekesha mu kukulilako lyonse ukulingana no butali bwa nshita twaikala aba mweo, yalibomba nge nkosho ku kutwalilila mu busumino mu mulimo wa bulesa ukufikila ukufwaya kwa kwa Yehova ne mifwaile fyapwishishiwa mu kukumanina.
10. Epali kwabako ukunasha ukuli konse kuli ifwe, cinshi cikabilwa lyonse?
10 Apantu icilambu cesu cashintilila pa kushangila kwesu, tukabila mu kutwalilila ukukonkomesha pali uyu mulandu wakatama. (1 Abena Korinti 15:58; Abena Kolose 1:23) Pa kuti takuli ukunaka pa kati ka bantu ba kwa Yehova, tufwile ukukoseleshiwa lyonse ukwikatilila ku cine na kwi shuko lyaumo mutengo ilya kwananye cine, pamo fye nga fintu ifilonganino fyapangilwe ifipya fyakoseleshiwe mu mwanda wa myaka wa kubalilapo ku fipempu fya kubwelelamo ukufuma kuli Paulo na Barnaba. (Imilimo 14:21, 22) Nacibe e kusuminisha kwesu ukwakosa no kuti, pamo nga fintu umutumwa Yohane acibikile, icine cikekala muli ifwe, “kabili cikekalilila na ifwe umuyayaya.”—2 Yohane 2.
Ukulolela mu Kuba no Kushipikisha kwa Kukanapungaila
11. Cinshi cimoneka ukuba e mibombele ya kwa Lesa ku bantu bakwe, kabili ni shani fintu ici calangililwe mu mulandu wa kwa Yosefe?
11 Cilasende nshita pa kuti ubwesho ubutukumine bupwishishiwe. (Yakobo 1:2-4) Loleleni! Loleleni! Loleleni! kumoneka ukuba e yali mibombele ya kwa Lesa na babomfi bakwe aba pa kale lintu baeshiwe ukukuma ku mupampamina wabo ku kutwalilila mu citetekelo. Lelo ukulolela, mu kupelako, lyonse kwashininkishe ukuba ukwa kulambula kuli abo ababomfi ba busumino. Yosefe, ku ca kumwenako, aali no kulolela imyaka 13 pamo ngo musha kabili umufungwa, lelo ica kukumanya calilopolwele ubuntu bwakwe.—Ilumbo 105:17-19.
12, 13. (a) Ni shani fintu Abrahamu aali ica kumwenako ca kushipikisha kwa busumino? (b) Ni mu nshila nshi icitetekelo ca kwa Abrahamu no kushipikisha fitambikilwa nge cipasho kuli ifwe?
12 Abrahamu aali kale kale ne myaka ya bukulu 75 lintu Lesa amwitile ukufuma mu Uri ya bena Kaldi ukuya ku Calo Calaiwa. Aali mupepi ne myaka ya bukulu 125 lintu apokelele ukushininkisha kwakakwa no mulapo ukwa cilayo ca kwa Lesa—icacitike mu kwangufyanya pa numa lintu Abrahamu alangilile ubukose bwa citetekelo cakwe pa kufika ku cipimo ca kupeela ilambo umwana mwaume wakwe uwatemwikwa, Isaki, ukuleka lyeka fye lintu malaika wa kwa Yehova aleseshe ukuboko kwakwe no kucilikile lambo. (Ukutendeka 22:1-18) Imyaka amakumi yasano yali ni nshita yalepa kuli Abrahamu ukulolela pamo nga mululumba mu calo ca cilendo, lelo atwalilile imyaka na imbi 50 ukufikila afwile pa myaka ya bukulu 175. Mu kati ka nshita yonse ilya, Abrahamu aali ni nte ya busumino kabili kasesema wa kwa Yehova Lesa.—Ilumbo 105:9-15.
13 Icitetekelo ca kwa Abrahamu no kushipikisha fitambikwa pamo nge cipasho ku babomfi bonse aba kwa Lesa abafwaya ukupokelela amapaalo yalaiwa ukupitila muli Yesu Kristu, Ulubuto lwa kwa Abrahamu. (AbaHebere 11:8-10, 17-19) Ukulosha kuli wene, tubelenga pa AbaHebere 6:11-15 ukuti: “Awe tulekumbwo kuti onse uwa muli imwe alange umukoosha uyo wine ukufika pa kwisushamo kwa kucetekela ukufika na ku mpela: ukuti mwiba abafine mitima, lelo abapashanya abo abapyanine filayo mu kutetekela na mu kutekanya. Pantu Lesa pa kulaya kuli Abrahamu, apo tali na umbi uwamucila uwa kuti alape, ailapile umwine, ati, Ukupaala kwena nkakupaala, no kufusha nkakufusha. E fyo Abrahamu pa kutekanya, amwene icalaiwe.”
14. Mulandu nshi tatulingile ukutontonkanya ukuti ubwesho bwa kushipikisha tabwakwate mpela kabili icilambu cintu cayafyo kusanga?
14 Kale kale abashalapo basubwa balimona imyaka 77 ukupitapo ukutula pa mpela ya Nshita sha Bena fyalo mu 1914, lintu bamo aba bene baenekele ukukatamikwa kwa cilonganino ca cine ica Bwina Kristu ku mulu. Ubutali bwa nshita yalundwako abashalapo bafwile ukulolela tatwaishiba. Bushe tulingile lyene ukupungaila no kutontonkanya ukuti ukulolela takwakwate mpela kabili icilambu cili buyo bwa kucenjeleka? Iyo! Ico te kuti cibale cebele bumulopwe bwa kwa Lesa nelyo ukucindika ishina lyakwe. Te kuti alungamikwe ku cinso ca calo lintu atupeela ukucimfya ne cilambu ca kufumamo ica bumi bwa muyayaya. Ukwabulo kusakamana ubutali bwa nshita, abashalapo, capamo na banabo ba busumino abapale mpaanga, bali abapampamina ukulolela Yehova ukubombapo mu nshita yakwe iine. Mu kulanga ukukoselela kwa ca kumwenako cisuma ukwa musango uyo, balakonka inshila ya kwa Abrahamu.—Abena Roma 8:23-25.
15. (a) Lishiwi nshi ilyesu ilya mucincisho, kabili kupula mu fya kukumanya nshi Lesa atutungilila mu kucimfya? (b) Kukonkomesha nshi ukwa kwa Paulo kwatwalilila ukwalinga ku kasuba kesu?
15 Ishiwi lya mucincisho, lyene, licili kushipikisha kwa kukanapungaila mu kucito kufwaya kwa kwa Lesa. (Abena Roma 2:6, 7) Mu nshita yapitapo alitutungilila ukupula mu kucululushiwa kwatapata, ukusanshako ukubikwa mu cifungo ne nkambi sha kulungulushiwamo, kabili alitupishamo mu kucimfya mu kuba no bukata kwi shina lyakwe ne mifwaile.a Mu kati mu nshita iicili isheleko ku kupwishishiwa kwa bwesho bwesu, Yehova akatwalilila ukucita cimo cine. Ukukonkomesha kwa kwa Paulo kutwalilila ukwalinga ku kasuba kesu: “Pantu ukutekanya kwashangila no kushipikisha e fyo mukabila, pa kuti mucite kabili mupwishishishe mu kukumanina ukufwaya kwa kwa Lesa, kabili muli ifyo ukupokelela no kusenda no kuipakisha mu kukumanina icalaiwa.”—AbaHebere 10:36, The Amplified Bible; Abena Roma 8:37.
16. Mulandu nshi tatulingile ukumwena ukuipeela kwesu kuli Yehova mu nshila fye yapelela nelyo mu kuba no kushako?
16 Cikulu fye Yehova natukwatila umulimo wa kucita pa kati ka ici calo cibifi, lyene, ukukonka ica kumwenako ca kwa Yesu, tulefwaya ukwingila muli ulya mulimo ukufikila wapwishishiwa. (Yohane 17:4) Ukuipeela kwesu kuli Yehova takwali pa kusuminishanya kwa kuti twali no kumubombela pa nshita fye iipi kabili lyene Armagedone yali no kwisa. Ukuipeela kwesu kwali kwa pe na pe. Umulimo wa kwa Lesa kuli ifwe tawakapwile pamo no bulwi bwa Armagedone. Nangu cibe fyo, cili fye ni pa numa tube natupwishishisha umulimo uuli no kubombwa pa ntanshi ya Armagedone e lintu tukamona ifintu fikalamba ifili no kwisa bushilya bwa ilya nkondo ikalamba. Lyene, mu kulundako kwi shuko lya nsansa ilya kutwalilila ukubomba umulimo wakwe, tukalambulwa na mapaalo yalolelwa pa nshita yalepa yantu alaile.—Abena Roma 8:32.
Ukutemwa kwa Kuli Lesa Kulatwaafwa Ukushipikisha
17, 18. (a) Mu nshita sha kukanshika, cinshi cikatwaafwa ukushipikisha mu kuba no kusuminisha kwa kwa Lesa? (b) Cinshi cikatwaafwa ukunonka ukucimfya, kabili cinshi tushilelanda pa lwa nshita isheleko?
17 Nakalimo, lintu inshita shabe sha kukanshika, kuti pambi twaipusho kuti: ‘Ni shani fintu twingashipikisha na kabili?’ Icasuko? Ku kutemwa Lesa no mutima wesu onse, umuntontonkanya, umweo, no bukose. “Ukutemwa [kulashishimisha kabili kwa cikuuku, NW]. Ukutemwa takwikatwa kalumwa, takucita mataki, takutuumikwa. Kushipikisha fyonse, kutetekela fyonse, kucetekela fyonse, kushishimisha fyonse. Ukutemwa takupwa.” (1 Abena Korinti 13:4, 7, 8) Kano fye nga ca kuti twashipikisha pa mulandu wa kutemwa kwa kuli Lesa, ukushipikisha kwesu takukwata mutengo. Lelo nga ca kuti twashipikisha pe samba lya fisendo pa mulandu wa kuipeelesha kuli Yehova, lyene ukushipikisha kwesu ninshi nakukwata ukusonga kwa kukusha ukutemwa kwesu ukwa kuli wene. Ukutemwa kwa kuli Lesa, Wishi, kwalyafwilishe Yesu ukushipikisha. (Yohane 14:30, 31; AbaHebere 12:2) Nga ca kuti ukukuntwa kwesu ukwa cine kuli kutemwa kwa kuli Lesa, Shifwe, cinshi ico te kuti tushipikisheko?
18 Cili kutemwa kwesu ukwa kukanapungaila ukwa kuli Yehova Lesa e kwatwafwilisha ukutwalilila abacimfya icalo mu kati ka iyi nshita yacilishapo kukakala iya kweshiwa. Kabili Yehova, ukupitila muli Yesu Kristu, akatwalilila ukutupeela ukwaafwa tukabila te mulandu butali bwa nshita bwaba shani iyi micitile ikote iya fintu yasuminishiwa ukubako. (1 Petro 5:10) Kwena, tatulecita ukusobela ukukuma ku butali bwa nshita iicili isheleko, kabili tatulepampamika ubushiku ubuli bonse ubwa kulungatika. Tuleshila ico kuli Kasunga wa nshita Mukalamba, Yehova Lesa.—Ilumbo 31:15.
19, 20. (a) Ni shani fintu tulingile ukumona ubushiku bumo bumo ubulepita ubo twashipikisha? (b) Butumpe nshi tulefwaya ukusengauka, kabili mulandu nshi?
19 Nangu cibe fyo, inkulo iyasobelwe ukucitilo bunte no kukumanya “ukusondwelela kwa micitile ya fintu” (NW) nomba naitantalila sana mu myaka. (Mateo 24:3, 32-35) E ico twiesha ukulaba ukuti ubushiku bumo bumo ubulepita twashipikisha kucefiwako kwa bushiku bumo kuli Satana ne fibanda fyakwe ku kukowesha ukubumbwa konse ku kubako kwabo kwine kabili ubushiku bumo ukupalaminako ku nshita lintu Yehova takashipikishe na kabili ukubako kwa “fipe fya bukali ifyapekaniwa ku kulola ku boni.” (Abena Roma 9:22) Mu kwangufyanya, lintu ukushishimisha kwa kwa Yehova kwaisa ku mpela, akaleta ubukali bwakwe pa baume na banakashi abashili ba bukapepa. Muli ifyo, akasokolola ukukanasuminisha kwakwe ukwa bulesa ukwa nshila yabo iya ncitilo, nelyo fye cingati abasuminishe ukutwalilila pali ici conse iciputulwa ca nshita.
20 Kuti caba butumpe bwapelako kuli ifwe ukuleka ukubombesha kwesu ukwabamo kutemwa ku kunonka icilambu ca bukata icatambikwa kuli ifwe ukupitila muli Yesu Kristu. Ukucila, tuli abapampamina ukutwalilila mu busumino pamo nge Nte kuli Yehova muli iyi nshita yacilishapo kukatama lintu Yehova ali mupepi no kuyebela umwine pamo nga Mulopwe wa mu Kubumbwa konse.
[Amafutunoti]
a Ku ca kumwenako, Christine Elizabeth King alembele ukuti: “Ni ku kulwisha fye Inte e ko kamfulumende ya [ciNazi] yafililwe ukutunguluka, pantu nangu cingati bali nabepaya amakana, umulimo walitwalilile kabili mu May 1945 akabungwe ka Nte sha kwa Yehova kali kacili akatuntulu, ilintu National Socialism tayali fyo. Impendwa ya Nte yali naingilishiwako kabili takwali ukusuusukako ukwali nakucitwa. Akabungwe kali nakanonka abafwile cisumino kabili kali nakalwa ubulwi bumo na bumbi mu nkondo ya kwa Yehova Lesa.”—The Nazi State and the New Religions: Five Case Studies in Non-Conformity, ibula 193.
Kuti Waankulako Shani?
◻ Mulandu nshi te kuti tusengaukile ukukwata ukushipikisha kwesu ukweshiwa?
◻ Kukopeka nshi tulefwaya ukusengauka?
◻ Pa kusengauka ukunasha ukuli konse kuli ifwe, cinshi cili icakabilwa?
◻ Lishiwi nshi lyesu ilya mucincisho?
◻ Mu nshita sha kukanshika, cinshi cikatwaafwa ukushipikisha?
[Icikope pe bula 11]
Abantu ba kwa Lesa, ukupala ishi Nte mu Port of Spain, Trinidad, lyonse baliba abaitemenwa ukulolela pali Yehova