Ukusambilisha kwa Kwaafwa mu Nshita Shesu Ishayafya

“Ishibe ci, ukuti mu nshiku sha kulekelesha mukesaba inshita ishayafya. . . . Abantu babifi kabili abafutika bakalundulukila ku kubipo kucila, abalufya kabili abalufiwa.”—2 TIMOTE 3:1, 13.

1, 2. Mulandu nshi tulingile ukubela aba buseko mu musango wa fisambilisho tukonka?

BUSHE uleafwiwa, nelyo ulecenwa? Bushe impika shobe shilepikululwa, nelyo shilelengwo kubipilako? Kuli cinshi? Ku fisambilisho. Ee, ifisambilisho kuti fyayambukila ubumi bobe apakalamba, ku kuwaminako nelyo ku kubipilako.

² Baprofesa batatu babebetele uyu mulandu mu nshita sha nomba line kabili bapeele ukusanga kwabo muli Journal for the Scientific Study of Religion. Ca cine, kuti pambi tabakubebetele nelyo ukubebeta ulupwa lobe. Nalyo line, cintu basangile cilangisha ukuti mu kushininkisha paliba ukusuntinkana pa kati ka fisambilisho no kutunguluka kwa muntu, nelyo ukufilwa, mu kubomba ne nshita shesu ishayafya. Mu cipande cikonkelepo, tuli no kulanda pa fintu basangile.

3, 4. Bushininkisho nshi bumo bumo ubwa kuti tuleikala mu nshita shayafya?

³ Ica kubalilapo, nangu ni fyo, languluka ici cipusho: Bushe walisumina ukuti twikala mu nshita shayafya ukubomba nasho? Nga ni fyo, lyene mu kushininkisha kuti wamona ukuti ubushininkisho bushinina ukuti shino shili ni “nshita ishayafya.” (2 Timote 3:1-5) Inshila abantu bambukilwamo shilalekanalekana. Ku ca kumwenako, napamo walishiba ifyalo ifyo pali ino ine nshita filelepaulwa ilyo amabumba yapusanapusana yalelwila ukuteka kwa bupolitiki. Kumbi ukwashala, ukwipayana kufuma ku kupusana kwa butotelo nelyo ukwa mishobo. Te bashilika fye beka abalecenwa. Tontonkanya ulwa minshipendwa ya banakashi na bakashana abalulunkanishiwa mu bukatu nelyo abakalamba abapusulwa ifya kulya, icikabilila, na mayanda. Iminshipendwa balecule cibi, ukutungulula ku mpendwa ikalamba iya mbutushi no kupelelwa ukwingi ukwayampanako.

⁴ Inshita shesu na kabili shaishibikilwa ku mpika sha mu fya bunonshi, ukufumamo ukwisalwa kwa mafakitare, ukubulwe ncito, ukulufya amalipilo ya mwabombeni na mapenshoni, ukulufya umutengo kwa ndalama, ne fya kulya finono nelyo ifya limo limo fye. Bushe kuti walundako ku mutande wa mpika? Napamo. Amamilioni yambi ukushinguluke cibulungwa bacula ukufuma ku kucepelwa kwa fya kulya na malwele. Mu kupalishako walimone fikope fyabipisha ukufuma ku Kabanga ka Africa ifilangisha abaume baondoloka, abanakashi, na bana. Amamilioni ku Asia bacula mu musango umo wine.

5, 6. Mulandu nshi cingasoselwa ukuti amalwele na yo lubali lukalamba ulwa nshita shesu ishayafya?

⁵ Ifwe bonse twalyumfwa ulwa malwele ya kutiinya nomba ayaleingilishiwako. Pa January 25, 1993, The New York Times yalondolwele ukuti: “Ukutemfuma pa kati ka bucitobo bwa kwampana kwa bwamba, ukucilikila kwa bumbimunda kabili ukwa cimfundawila, icikuko ca AIDS ica ku Latin America cileya cilelunduluka ukucila ica mu United States . . . Ukukula ukwingi kufuma ku fipimo fya kwambukila ifilesumbana pa kati ka . . . banakashi.” Mu October 1992, U.S.News & World Report yatile: “Cali fye makumi ya myaka yabili ayapitapo lintu dokota mukalamba uwa kulepula uwa mu U[nited] S[tates], ukwawila ukucimfya kwakulisha ukwa butuntulu bwa cintubwingi ukwatala akucitwa, abilishe ukuti yali ni nshita ya ‘kuleka ukusakamikwa pa lwa malwele ya lwambu.’” Ni shani pa lwa ino nshita? “Ifipatala na kabili fileisulamo ifinakabupalu fya mpumo isho shatungilwe ukucimfiwa. . . . Utushishi twa malwele mu kucililako tulelundulula imicenjelo ya mfyalo iyo ilesuminisha twene ukulunduluka mu kwangufyanya ukucila ukulunduluka kwa miti ya kuposha amalwele ya lwambu iipya. . . . ‘Tuleingila mu nkulo ipya iya malwele ya lwambu.’”

⁶ Nge ca kumwenako cimo, Newsweek ya January 11, 1993, yacitile lipoti ukuti: “Utushishi tuleta ubulwele bwa mpepo nomba twambukila abantu abatunganishiwa amamilioni 270 cila mwaka, ukwipaya ukufika ku mamilioni [yabili] . . . no kulenga nakalimo amamilioni 100 ukulwala icabipisha. . . . Pa nshita imo ine, ubulwele bulecililako ukuba ubwakunkuma ku miti iyo kale iyaleundapa bwene. . . . Amalwele yamo nomba line yakaba ayashingaposhiwa.” Cikulenga ukututuma ku mwenso.

 7. Ni shani fintu abengi ilelo baleankula ku nshita shayafya?

⁷ Kuti pambi walimona ukuti muli ishi nshita shayafya, abengi balefwaya ukwaafwa mu kupikulula impika shabo. Tontonkanya ulwa abo abalealukila ku fitabo pa lwa fya kubomba no kukanshika nelyo ubulwele bupya. Bambi bali abapelelwa mu kufwaya ukupanda amano pa lwa cupo cilebongoloka, pa lwa kusakamana abana, pa lwa mpika sha fya kunwa fikola nelyo imiti ikola, nelyo pa lwa fya kulinganya ukupinda kwa ncito yabo no kutitikisha bomfwa pa ŋanda. Ee, mu cituntulu balekabila ukwaafwa! Bushe uleshomboka ne mpika ya pa lobe nelyo limbi ulekumanya impika shimo ishilengwa ne nkondo, icipowe, nelyo, akayofi? Nelyo ca kuti impika ya kutitikisha ilemoneka iishingapikululwa, nukwata umulandu wa kwipushisha ukuti, ‘Mulandu nshi tufikile pa nshita yayafye fi?’

 8. Mulandu nshi tulingile ukwalukila kuli Baibolo ku kushilimuka no butungulushi?

⁸ Pa ntanshi tatulabomba mu kufumamo cimo no kusanga ukwikushiwa mu bumi nomba na mu nshita ya ku ntanshi, tulekabila ukwishiba umulandu tulolenkanine ne nshita shayafya isha musango yu. Ukwabulo kulamba, ico cilepeelo mulandu kuli umo umo uwa ifwe uwa kulangulukila Baibolo. Mulandu nshi twasontela kuli Baibolo? Pantu ni yeka e yakwatamo ubusesemo bwalungikwa, ilyashi lya kale ilyalembeelwe libela, ilingatulanga imilandu ya malanda yesu, apo tufikile, no ko tuleya.

Isambililo Ukufuma ku Lyashi lya Kale

9, 10. Ni shani fintu ubusesemo bwa kwa Yesu muli Mateo icipandwa 24 bwafikilishiwe mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo?

⁹ Ulupungu lwa kwa Kalinda ulwa February 15, 1994, lwapayenye ukupitulukamo kwakatama mu busesemo bwamonekesha ubwa kwa Yesu muli Mateo icipandwa 24. Nga ca kuti wakupukula Baibolo yobe kuli ico cipandwa, kuti wamona mu Mt 24 cikomo 3 ukuti abatumwa ba kwa Yesu baipwishe icishibilo ca kubapo kwakwe ukwa nshita ya ku ntanshi ne ca kusondwelela kwa micitile ya fintu. Lyene, mu Mt 24 fikomo 5 ukufika ku 14, Yesu asobele baKristu ba bufi, inkondo, ukucepelwa kwa fya kulya, ukupakaswa kwa Bena Kristu, ubupulumushi, no kushimikila kwa mu kusaalala pa lwa Bufumu bwa kwa Lesa.

¹⁰ Ilyashi lya kale lishinina ukuti ifyo fine fintu fyalicitike mu kati ka kusondwelela kwa micitile ya fintu iya ciYuda. Nga e ko wali lilya, bushe shilya nga tashali ni nshita shayafya? Nangu cibe fyo, ifintu fyaleselela ku kalume, ubucushi bushingalinganishiwako pali Yerusalemu ne micitile ya ciYuda. Mu Mt 24 cikomo 15 tutendeka ukubelenga pa lwa fyalundulwike lintu abena Roma basanshile Yerusalemu mu 66 C.E. Filya ifya kucitika fyafikile pa kalume mu bucushi ubo Yesu alumbwile mu Mt 24 cikomo 21—ubonaushi bwa Yerusalemu mu 70 C.E., ubucushi bwabipisha ubwatalile abuponena ulya musumba. Nalyo line, walishiba ukuti ilyashi lya kale talyapwilile palya, na Yesu tatile e po lyali no kupwila. Mu Mt 24 fikomo 23 ukufika ku 28 alangishe ukuti pa numa ya bucushi bwa mu 70 C.E., ifintu fimbi fyali no kucitika.

11. Ni mu nshila nshi umo ukufikilishiwa kwa mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo ukwa kwa Mateo icipandwa 24 kwayampana na kasuba kesu?

¹¹ Bamo ilelo kuti pambi bakongamina ku kusuusha iyi milandu yapita mu kwipusho kuti ‘nomba e lyo cibe shani?’ Ico kuti caba cilubo. Ukufikilishiwa kwa busesemo ku numa kulya kwaliba ukwakatama nga nshi. Mulandu nshi? Cisuma, inkondo, ifipowe, ifinkukuma, ifinkunka, no kupakaswa mu kati ka kusondwelela kwa micitile ya ciYuda fyali no kubelebeshiwa mu kufikilishiwa kwakulilako pa numa ya “inshita ya bena fyalo” yapwile mu 1914. (Luka 21:24) Abengi abali aba mweo nomba bali bansangwapo ku Nkondo ya Calo iya I lintu uku kufikilishiwa kwa muno nshiku kwatendeke. Lelo nelyo nga ca kuti wafyelwe pa numa ya 1914, walicitila ubunte ku kufikilishiwa kwa busesemo bwa kwa Yesu. Ifya kuponako fya uno mwanda wa myaka walenga 20 fishinina ukuti nomba tuleikala mu kusondwelela kwa micitile ya ndakai iibifi.

12. Ukulingana na Yesu, cinshi tucili tuleenekela ukumona?

¹² Ici cilepilibula ukuti “ubucushi” ubwa pali Mateo 24:29 bulalilile pa ntanshi yesu. Bukabimbamo ifinjelengwe fya mu muulu ifishingelenganishiwa. Mt 24 Icikomo 30 cilangisha ukuti abantu lyene bakamona icishibilo capusanako—icikashinina ukuti ubonaushi nabupalama. Ukulingana no bulondoloshi bwalinganako pali Luka 21:25-28, pali ilya nshita ya ku ntanshi, ‘abantu bakaleko mweo ku mwenso, na ku kulolele fikesapona pano nse.’ Ubulondoloshi bwa kwa Luka na kabili butila Abena Kristu lyene bakenune mitwe yabo pantu ukulubuka kwabo kukaba nakupalama.

13. Fishinka nshi fibili ifya mpikwe ifyawamina ukusakamana kwesu?

¹³ ‘Ico cawama,’ e fintu pambi wingasosa, ‘lelo nacilatontonkanya ukuti tulelanda pa mulandu wa kuti ni shani fintu twingomfwikisha no kulolenkana ne nshita shesu ishakosa?’ Nulungika. Icishinka cesu ica kubalilapo cili kwishiba impika sha mpikwe no kumona ifyo twingasengauka shene. Icasuntinkana ne ci cili cishinka ca bubili, ifyo ukusambilisha kwa mu Malembo kwingatwaafwa ukuipakisha ubumi bwawaminako nomba. Muli uku kulundana, kupukula Baibolo yobe pali 2 Timote icipandwa 3, no kumona ifyo amashiwi ya mutumwa Paulo yengakwaafwa ukubomba ne nshita shakosa.

Ubusesemo pa lwa Nshita Shesu

14. Mulandu nshi kubelele umulandu wa kusuminino kuti ukulanguluka 2 Timote 3:1-5 kuti kwatunonsha?

¹⁴ Lesa apuutilemo Paulo ukulemba ku Mwina Kristu wa bucishinka Timote ukufunda ukwawamisha ukwamwaafwile ukutungulula ubumi bwacilapo ukutunguluka kabili ubwa nsansa. Ulubali lwa fintu Paulo alembele lwali no kukwata ukubomba kukalamba mu kasuba kesu. Nangu ca kuti uleyumfwa ukuti walishiba yalya mashiwi bwino, konka mu kupalamisha nomba amashiwi ya busesemo pali 2 Timote 3:1-5. Paulo alembele ukuti: “Ishibe ci, ukuti mu nshiku sha kulekelesha mukesaba inshita ishayafya. Pantu abantu bakaba abaitemwa, abatemwe ndalama, aba mataki, aba miiya, aba miponto, aba bucintomfwa ku bafyashi, abashitootela, [ababula bucishinka, ababule citemwishi ca cifyalilwa, NW], abatalama, aba lwambo, ababulo [kuilama, NW], abankalwe; bakaba abashatemwa busuma, bashikamfutu, bacintalika, abatuumikwa, abatemwo kwangala ukucisho kutemwa Lesa; abantu abakwate mimonekele ya bukapepa, lelo abakaana amaka ya buko.”

15. Mulandu nshi 2 Timote 3:1 alingile ukubela uwa buseko bwaibela kuli ifwe nomba?

¹⁵ Twapaapaata mona, paciba ifintu 19 ifitantikwe. Ilyo tatulabebete fi no kuba mu cifulo ca kunonkelamo, umfwikisha ubu busesemo. Lolesha pa 2Ti 3 cikomo 1. Paulo asobele ukuti: “Mu nshiku sha kulekelesha mukesaba inshita ishayafya.” Ni shili kwi “inshiku sha kulekelesha”? Kwalibako inshiku sha kulekelesha ishingi, pamo nge nshiku sha kulekelesha isha Pompeii wa pa kale nelyo inshiku sha kulekelesha isha mfumu nelyo ulupwa luteka. Nelyo fye ni Baibolo ilalumbula inshiku sha kulekelesha ishafulilako, pamo nge nshiku sha kulekelesha isha micitile ya ciYuda. (Imilimo 2:16, 17) Yesu, nangula ni fyo, atwimikile icitendekelo ku kumfwikisha ukuti “inshiku sha kulekelesha” Paulo alumbwile shilosha ku nshita yesu.

16. Mibele nshi intu umulumbe wa ngano na mankumba wasobele ku nshita yesu?

¹⁶ Yesu acitile fyo mu kuba no mulumbe pa lwa ngano na mankumba. Ifi fyalitandilwe mu cilime no kulekwa ukuti fikule. Atile ingano na mankumba fimininako abantu—Abena Kristu ba cine na ba bufi. Twakumya kuli uyu mulumbe pantu ulangilila ukuti iciputulwa ca nshita icitali cali no kupitapo pa ntanshi ya kusondwelela kwa micitile ya fintu yonse iibifi. Lintu uko kusondwelela kwafikile, icintu cimo cali no kutemfuma. Cinshi? Ubusangu, nelyo ukupaasuka ukufuma ku buKristu bwa cine, ukufumamo ukulobolola kukalamba ukwa bubifi. Amasesemo yambi aya Baibolo yashininkisha ukuti ici cali no kucitika mu kati ka nshiku sha kulekelesha isha micitile ibifi. Umo emo tuli, mu kusondwelela kwa micitile ya fintu.—Mateo 13:24-30, 36-43.

17. Fyebo nshi ifyalinganako ifyo 2 Timote 3:1-5 apayanya pa lwa kusondwelela kwa micitile ya fintu?

¹⁷ Bushe wamona ubupilibulo bwa ici? Timote wa Cibili 3:1-5 atupeela icilangililo capalako ukuti mu kati ka kusondwelela kwa micitile, nelyo inshiku sha kulekelesha, ifisabo ukushinguluka Abena Kristu fyali no kuba ifyabipa. Paulo talesosa ukuti ifintu 19 ifyatantikwa fyali no kuba e nshila yeka fye iya kushininkisha ukuti inshiku sha kulekelesha nashifika. Ukucila, alesoka pa lwa fintu twali no kulwishanya nafyo mu kati ka nshiku sha kulekelesha. Icikomo 1 cilanda ulwa “nshita ishayafya.” Iyo numbwilo yafuma ku ciGreek, kabili mu kukonke shiwi ipilibula “inshita shasontwa ishakaluka.” (Kingdom Interlinear) Bushe taulesumina ukuti ishiwi ‘icakaluka’ lilondolola mu kulingisha ifyo tulolenkana nafyo ilelo? Uyu mukululo wapuutwamo utwalilila ukupeela ukushilimuka kwa bulesa ukwingila mu nshita yesu.

18. Finshi tulingile ukutontapo ilyo tulesambilila amashiwi ya busesemo aya kwa Paulo?

¹⁸ Ubuseko bwesu muli ubu busesemo bulingile ukutusuminisha ukwishiba ifya kumwenako fya kulengo bulanda ifya fintu iciputulwa cesu ica nshita caba icayafya, nelyo icakaluka. Ibukisha ifishinka fyesu ifya mpikwe fibili: (1) ukwishiba impika ishilenga inshita shesu ukuba ishakosa no kumona ifya kusengauka shene; (2) ukukonka ifisambilisho ifyo mu cine cine fibomba kabili ifingatwaafwa ukuipakisha ubumi bwawaminako. E co, mu cifulo ca kukomaila pa mbali shabipa, twalatonta pa fisambilisho ifingaafwa ifwe ne ndupwa shesu muli ishi nshita shayafya.

Lobolola Ubunonshi Bwafumba

19. Bushininkisho nshi wamona ubwa kuti abantu baliitemwa?

¹⁹ Paulo atendeka umutande wakwe pa kusobela ukuti mu nshiku sha kulekelesha, “abantu bakaba abaitemwa.” (2 Timote 3:2) Cinshi apilibwile? Kuti walungika ukusoso kuti ukupulinkana ilyashi lya kale lyonse kwalibako abaume na banakashi abaituumika, ababombela amabuseko yabo. Nalyo line, takwaba ukutwishika ukuti ubu bulema bwaliseeka mu kucilamo ilelo. Bwalicishamo mu bantu abengi. Cikanga fye bube e cipimo mu bwikashi bwa mapolitiki ne fya bukwebo. Abaume na banakashi basupila amaka no lulumbi te mulandu ne cili conse cingacitika. Ilingi line te mulandu ne cili conse cingacitika kuli bambi, pantu aba bakaitemwe tabasakamana ifyo bacena abantu bambi. Baliba abayangufyanya ukutwala bambi ku cilye nelyo ukufinsha bambi. Kuti waumfwikisha umulandu abengi betila ino “inkulo ya ine.” Abantu babulwo mucinshi kabili abaitemwa balifula.

20. Ni shani fintu ukufunda kwa Baibolo kwaba mu kucilana ne mibele ya mutima yaanana iya bukaitemwe?

²⁰ Tatulekabila ukucinkulwako ulwa fya kukumanya fya kalusha buci twakwata mu kubomba na bantu “abaitemwa.” Nangu ni fyo cili ca cine ukuti pa kwishiba iyi mpika mu kulengama, Baibolo iletwaafwa, pantu iletusambilisha ifya kusengauka ici citeyo. Ifi e fintu isosa: “Mwicita cintu mu kuibililika kwa kaso nelyo ni ku matutumuko ya fye, lelo beni abapetama kuli bonse, lyonse mutunge abanenu ukuba abacila imwe bene. Kabili lolekesheni amabuseko ya banenu, te yenu yeka.” “Mwilaitontonkanishisho kucila ifyo mufwile ukutontonkanya. Lelo, beni abalinga mu kutontonkanya kwenu.” Uko kupanda amano kwawamisha kusangwa pa Abena Filipi 2:3, 4 na Abena Roma 12:3, nga fintu kwapilibulwa muli Today’s English Version.

21, 22. (a) Bushininkisho nshi ubwasaalala ubwabako ubwa kuti ukufunda kwa musango yo kuti kwaba ukwa kwaafwa ilelo? (b) Kusonga nshi uko ukufunda kwa kwa Lesa kwakwata pa muntunse uuli onse?

²¹ Umo pambi kuti aŋwinta ati, ‘Ico caumfwika bwino, lelo tacibomba.’ Aa, ee, cilabomba. Kuti cabomba, kabili cilabomba, ku muntunse uuli onse ilelo. Mu 1990 uusabankanishishako universiti ya Oxford alembele The Social Dimensions of Sectarianism. Icipandwa 8 cakwete umutwe wa kuti “Inte sha kwa Yehova mu Calo ca ciKatolika,” kabili calondolwele ukusapika mu Belgium. Tubelenga ukuti: “Ukwalukila ku kucebusha kusuma ukwa kusanguka Inte, pa mbali ya kucebusha kwa ‘Cine,’ abayankwile ku kufwailisha na kabili inshita shimo balumbwile imibele ukucila pali imo. . . . Icikabilila, bucibusa, ukutemwa, no kwikatana e fyalumbwilwe libili libili, lelo ubufumacumi, ne misango ya pa lwabo mu ‘kubomba ukulingana ne fishinte fya Baibolo’ na yo yali mibele iyo Inte bateesa.”

²² Kuti twalinganya ubo bulondoloshi buli pa muulu ku cikope icakopwa ne glasi lya kamera ilikopa pa cipimo casaalala; nga ca kuti, mu cifulo ca ico, wabomfeshe iglasi ilikusha, nelyo ukucefya ukumoneka, nelyo ilikusha ifili apatali, kuti wamwensekesha ifintu pepi pepi, ifya kukumanya fya cine cine ifingi. Ifi kuti fyasanshamo abaume abaali aba matutumuko, abaibililika, nelyo aba kaso mu kumonekesha lelo abo nomba abacilapo ukuba abafuuka, ukusanguka abalume kabili bashibo abalangisha icitemwishi cabondoka ne cikuuku ku bena mwabo, abana, na kuli bambi. Na kabili kuti casanshamo abanakashi abo abaali ba mucikilisha nelyo abayafya kabili abo nomba abaafwa bambi ukusambilila inshila ya buKristu bwa cine cine. Kwaliba imyanda ya makana ya fya kumwenako fya musango yo. Nomba, twapaapaata landa icishinka. Bushe te kuti ucisange cisuma ukuba pa bantu ba musango yo ukucila lyonse ukulolenkana na baume na banakashi abaitemwa intanshi? Bushe ico te kuti cicilenge icayangukilako ukubomba ne nshita shesu ishayafya? E co bushe ukukonka ifisambilisho fya Baibolo ifya musango yo te kuti kukulenge ukucilapo ukuba uwa nsansa?

23. Mulandu nshi cikabela ica kufumamo cimo ukupeelako ukusakamana kwalundwapo kuli 2 Timote 3:2-5?

²³ Nangu ni fyo, twalanguluka fye icishinka cimo pa mutande wa kwa Paulo uwalembwa pali 2 Timote 3:2-5. Ni shani pa lwa fimbi? Bushe ukubebeta fyene ukwasakamanishisha na kabili kukakwaafwa ukwishiba impika sha mpikwe isha nshita yesu pa kuti wingashisengauka no kukupeela amaka ya kumfwikisha inshila iyo iikaletela iwe na batemwikwa bobe insansa shakulilako? Icipande cikonkelepo cikakwaafwa ukwasuka ifyo fipusho no kunonka amapaalo yafumba.

Ifishinka fya Kwibukisha

◻ Bushininkisho nshi bumo ubwa kuti tuleikala mu nshita shayafya?

◻ Mulandu nshi twingabela abashininkisha ukuti tuleikala mu nshiku sha kulekelesha?

◻ Fishinka nshi fibili ifya mpikwe twingafumya mu kusambilila 2 Timote 3:1-5?

◻ Muli ino nshita lintu abafulishe fi bali abaitemwa, ni shani fintu ukusambilisha kwa Baibolo kwaafwa abantu ba kwa Yehova?

[Abatusuminishe Ukubomfya Icikope pe bula 8]

Icikope pa muulu ku kuso: Andy Hernandez/Sipa Press; icikope pe samba ku kulyo: Jose Nicolas/Sipa Press