Ilyashi Lya Pa Lupili Ilyaishibikwa Sana

Yesu afwile alinakile sana pa numa ya kupepa ubushiku bonse e lyo no kusala abatumwa 12 pa basambi bakwe. Lelo ilyo bwacele, alefwaisha ukwafwa abantu kabili alikwete na maka ya kubaafwa. Aile ku lupili lwa mu Galili, nalimo mupepi na mu Karpenahumu umo alebombela sana.

Abantu abengi abafumine ukutali balimukonkele. Bamo bafumine ku kapinda ka ku kulyo, ku Yerusalemu na mu fifulo fimbi ifya mu Yudea. Bambi bafumine mu misumba ya Turi na Sidone iyali mu lulamba lwa ku kapinda ka ku kulyo aka bemba. Cinshi bamukonkeele? Baile “mu kumfwa kuli ena na ku kundapwa amalwele.” Na Yesu ‘alibondepe bonse.’ Tontonkanyeni pali ico! Abalwele bonse alibondepe. Yesu “alyundepe na balya imipashi yakowela [nelyo ifibanda fya kwa Satana] yalecusha.”—Luka 6:17-19.

Lyena Yesu aile pa lupili apabatama kabili amabumba ya bantu yalilongene. Abasambi bakwe, maka maka abatumwa 12, bafwile e baikele mupepi sana nankwe. Bonse balefwaisha ukumfwa ifyo Yesu uwalecita ifipesha amano alesambilisha. Yesu alandile ilyashi ilya-afwile abengi abalyumfwileko. Ukutula lilya, ili ilyashi lyalyafwa abantu abengi. Na ifwe kuti lyatwafwa pantu Yesu alelondolola amashiwi ya kwa Lesa mu nshila iyayanguka kabili abantu balyumfwile bwino bwino. Pa kulondolola, alelanda pa fyalecitikila abantu na pa fyo abantu baishibe. E ico abaalefwaya ukulakonka ifyo Lesa afwaya, balyumfwikishe icine. Finshi fimo fimo ifyalengele ilyashi ilyo Yesu alandile ukucindama sana?

Bonse tulafwaya ukuba ne nsansa. E calengele Yesu atampilepo ukulanda pa fingalenga umuntu aba ne nsansa sha cine cine. Tatwingatwishika ukuti abengi balekutikisha ilyo Yesu alelanda. Lelo fimo ifyo alandile fyalibapapwishe sana.

Yesu atile: “Balipaalwa [nelyo ba nsansa] abaishiba ukuti balakabila ifya kwa Lesa, pantu Ubufumu bwa mu muulu bwabo. Balipaalwa abaloosha, pantu bakabasansamusha. . . . Balipaalwa abomfwa insala ne cilaka ca bulungami, pantu bakekuta. . . . Balipaalwa abo bacusha pa mulandu wa bulungami, pantu Ubufumu bwa mu muulu bwabo. Abantu nga bamupontela no kumucusha . . . pa mulandu wandi, ninshi mwalipaalwa. Sekeleleni no kwanga.”—Mateo 5:3-12.

Ni nsansa nshi Yesu alelandapo? Talelanda pa nsansa isho umuntu aba nasho nga kwacitika fimo ifyo atemwa. Insansa sha cine cine shifuma pa nshi ya mutima, shilenga umuntu ukusekelela no kumfwa ukuti alicindama kuli Lesa.

Yesu atile abantu abaishiba ukuti balakabila ifya kwa Lesa na abomfwa ububi nga bacita ifyabipa, e lyo na basambilila pali Lesa no kulamubombela, balaba ne nsansa sha cine cine. Nangu ca kuti balabapata no kubacusha pa mulandu wa kucita ifyo Lesa afwaya, balaba ne nsansa pantu baleshiba ukuti balecita ifyo Lesa afwaya no kuti Lesa akabapeela icilambu ca mweo wa muyayaya.

Na lyo line, abantu abengi bamona kwati ukukwata ifyuma ifingi no kusangalala e filenga umuntu aba ne nsansa. Lelo te fyo Yesu alandile. Pa kulangilila ukuti ifi fintu tafileta insansa, alandile amashiwi yapapwishe abengi aya kuti: “We bulanda kuli imwe mwe bakankaala, pantu mulepokelela icisansamushi cenu conse. We bulanda we kuli imwe mwe bekuta nomba, pantu mukomfwa insala. We bulanda we kuli imwe, mwe baseka nomba, pantu mukaloosha no kulila. We bulanda we kuli imwe, nga abantu bonse balelanda ifisuma pali imwe, pantu ifi fine e fyo ne fikolwe fyabo fyalecita kuli bakasesema wa bufi.”—Luka 6:24-26.

Mulandu nshi ukukwata ifyuma, ukusekelela, e lyo ne fisuma abantu bambi bengalanda pa muntu fingamuletela ubulanda? Ni co umuntu nga akwata ifyuma no kufitemwisha, kuti asuula Lesa kabili te kuti abe ne nsansa. Yesu taloseshe mu kuti ukuba umupiina nelyo ukukanakwata ifya kulya e kwingalenga umuntu aba ne nsansa. Lelo, aloseshe mu kuti abantu abashakwete ifintu ifingi, ilingi line e balekutika ku fyo Yesu alesambilisha kabili e baleba ne nsansa sha cine cine.

Lyena Yesu aebele abasambi bakwe ati: “Muli mucele wa pano isonde.” (Mateo 5:13) Talelanda ukuti baali mucele uyu wine tubomfya. Umucele baleubomfya pa kuti ifya kulya fibola kabili kwali umucele uwingi uo baleusungila mupepi ne cipailo, mwi tempele lya kwa Lesa uo balebomfya ku mituulo baletuula. Umucele waleimininako ukukanakowela ku bubifi. (Ubwina Lebi 2:13; Esekiele 43:23, 24) Abasambi ba kwa Yesu baali “mucele wa pano isonde” pantu ifyo balecita fyalelenga abantu bambi ukuba ne mibele isuma e lyo no kuba na bucibusa busuma na Lesa. Imbila nsuma iyo balebila yalengele abalekutika ukupusuka.

Na kabili Yesu aebele abasambi bakwe ati: “Muli lubuuto lwa ba muli ici calo.” Abantu nga basanika inyali tabaikupikapo umuseke, lelo baiteka pa ca kutekapo inyali, pa kuti ilesanika konse. E ico Yesu abebele ukuti: “Lekeni ulubuuto lwenu lubalikile ku bantu, pa kuti bamone imilimo yenu iisuma no kucindika Shinwe uwaba mu muulu.”—Mateo 5:14-16.

Bashimapepo abaYuda balemona kwati Yesu aletoba Amafunde ya kwa Lesa kabili balyumfwene ukuti bamwipaye. E ico Yesu alibebeelepo ati: “Mwilatila naishile ku konaula ifyalembwa mu mabuuku ya Mafunde nelyo mu ya Bakasesema. Nshaishile ku konaula iyo, lelo ku kufikilisha.”—Mateo 5:17.

Yesu alicindike sana Amafunde ya kwa Lesa kabili alekoselesha abantu ukuyacindika. E calengele alande ati: “E ico, onse uwapula muli limo pali aya mafunde ayacepesha no kusambilisha abantu ifyo fine, aketwa ‘uwacepesha’ mu Bufumu bwa mu muulu.” Ifyo alandile fyalolele mu kuti, umuntu wa musango uyu takengile mu Bufumu bwa kwa Lesa. Lyena atile, “Lelo onse uwayakonka no kuyasambilisha, aketwa ‘umukalamba’ mu Bufumu bwa mu muulu.”—Mateo 5:19.

Yesu alibasokele na pa fintu fimo ifingalenga umuntu atoba Amafunde ya kwa Lesa. Pa numa ya kulanda ukuti Amafunde yatila “Wilaipaya,” Yesu atile: “Onse uutwalilila ukufulilwa munyina, akalubulula ku cilye ca milandu.” (Mateo 5:21, 22) Umuntu nga atwalilila ukufulilwa umunankwe taciwama, pantu nalimo e cingalenga amwipaya. E ico Yesu alondolwele ifyo umuntu afwile ukucita pa kuti aleumfwana na bambi. Atile: “Nga uletwala ica bupe ku ciipailo, kabili palya pene waibukisha ukuti munonko ali na cimo kuli iwe, ushe ica bupe cobe pa ntanshi ya ciipailo, no kubwelelamo. Utale uyeumfwana na munonko, kabili nga wabwela, e lyo utuule ica bupe cobe.”—Mateo 5:23, 24.

Ifunde limbi ilyo Yesu alandilepo, lifunde lilanda pa bucende. Atile: “Mwalyumfwa ukuti batile, ‘Wilacita ubucende.’ Lelo ine ndemweba nati onse uwatwalilila ukulolekesha umwanakashi no kumukumbwa, ninshi nacita kale ubucende nankwe mu mutima wakwe.” (Mateo 5:27, 28) Yesu talelanda pa kutontonkanya pa cabipa pa nshita fye iinono; lelo alelanda pa bubi bwaba mu “kulolekesha.” Ukulolekesha umuntu kuti kwalenga twatendeka ukumukumbwa. Ne ci kuti calenga twacita nankwe ubucende. Finshi fingafwa umuntu ukukanacita ubucende? Yesu alilandile pali fimbi ifyo tulingile ukucita ilyo atile: “E ico kanshi ilinso lyobe ilya ku kulyo nga lilekulenga ukulufyanya, lilobole no kulipoosa. . . . Ukuboko kobe ukwa ku kulyo nga kulekulenga ukulufyanya, kuputuleko no kukupoosa.”—Mateo 5:29, 30.

Abantu bamo balasumina ukubaputula ukulu nelyo ukuboko pa kuti befwa ku bulwele. E filya Yesu alandile ukuti cisuma ‘ukupoosa’ icili conse, nangu cicindame shani nge linso nelyo ukuboko pa kuti mwiba na matontonkanyo yabipa ayengalenga mwabembuka. Yesu atile: “Cawamapo ukulufya icilundwa cobe cimo ukucila bapoosa umubili obe onse mu Gehena” (icishala icali ku nse ya Yerusalemu umo baleocela ifisooso). Ukupooswa mu Gehena cipilibula ukonaulwa umuyayaya.

Yesu alifundile abantu na pa fya kucita umunabo nga abakalifya. Atile: “Mwilakaanya umubifi; lelo onse uwakutoba ulupi pe saya lya ku kulyo, umupilibwile ne libiye.” (Mateo 5:39) Taloseshe mu kuti tatufwile ukuicingilila nelyo ukucingilila ulupwa lwesu nga batusansa. Yesu alandile pa lupi, pantu talukalipa sana kabili uo batoba ulupi kwena te kuti afwe, lelo kuti aumfwa ukuti nabamusaalula. Kanshi Yesu aloseshe mu kuti, nga ca kuti umuntu akuuma ulupi nelyo akusaalula pa kuti mulwe nelyo mutendeke ukukansana, taufwile ukulandula.

Ifyo Yesu alandile fyalilingana na filya ifunde lya kwa Lesa lyalanda pa kutemwa abanensu. Aebele abasambi bakwe ati: “Muletemwa abalwani benu kabili mulepepelako abamucusha.” Lyena alandile na pa mulandu tulingile ukucitila ifyo. Atile: “Pa kuti mulange ukuti muli bana ba kwa Shinwe uwaba mu muulu, pantu alenga akasuba ukubalikila ababifi na basuma.”—Mateo 5:44, 45.

Pa kulekelesha Yesu atile: “Mufwile ukuba abapwililika, ifyo na Shinwe wa mu muulu aba uwapwililika.” (Mateo 5:48) Kwena Yesu taloseshe mu kuti tulingile ukuba abapwililika umupwilapo, lelo aletweba ukuti nga tulepashanya Lesa tukatemwa na balwani besu. Mu mashiwi yambi, Yesu atile: “Muleba no luse, nga filya Shinwe aba uwa luse.”—Luka 6:36.

Yesu atwalilile ukusambilisha abantu ukuti: “Cenjeleni, mwilacita ifyalungama pa menso ya bantu pa kuti fye bamumone.” Yesu talefwaya abasambi baleilanga ku bantu ukuti bantu ba kwa Lesa. Akonkenyepo ukusosa ati: “Ilyo ulepeela ifya bupe, wilalisha ipenga, nge ficita aba bumbimunda.” (Mateo 6:1, 2) Cilawama nga tatwebeleko abantu ukuti natupeela ubupe.

Lyena Yesu atile: “Ilyo mulepepa, tamufwile ukupashanya aba bumbimunda; pantu bena batemwa ukupepa ubwiminine mu masunagoge na pa makoona ya misebo iikalamba pa kuti abantu babamone.” Lelo atile: “Ilyo ulepepa, ingila mu muputule obe, kabili ilyo waisalako iciibi, pepa kuli Wiso uushimoneka.” (Mateo 6:5, 6) Yesu talekaanya abantu ukupepa amapepo ya pa cintubwingi, pantu na o wine aleepepa amapepo ya musango uyu. Lelo akeenye amapepo ayo abantu balepepa pa kuti fye bambi balebakumbwa no kubatasha.

Afundile abantu ukuti: “Ilyo ulepepa, wilabwekeshapo ukusosa fimo fine, nge ficita abantu ba muli cino calo.” (Mateo 6:7) Yesu talekaanya abantu ukupepela icintu cimo cine imiku iingi. Alebakaanya ukupepa amapepo ya kusungila nelyo ‘ukubwekeshapo ukusosa fimo fine.’ Lyena abalangile ifya kupepa kabili alandile pa fintu 7 ifyo bengapepelapo. Abalilepo ukulanda pa fintu fitatu ifyo twingapepelapo. Atile Lesa e walinga ukuteka kabili alafwaya ishina lyakwe lyaba ilya mushilo, e lyo alafwaya no Bufumu bwakwe bukese no kuti ifyo afwaya fikacitike. Pa numa ya kupepela ifi fintu e lyo twingapepela ifyo tufwaya, pamo nga ifya kulya fya cila bushiku, ukwelelwe imembu, ukulomba ukuti Lesa elaleka twatunkwa ukucila pa fyo twingashipikisha e lyo no kuti aletupokolola ku mubifi.

Bushe twalicindikisha ifyuma? Yesu aebele abantu ukuti: “Mwilalonganikila ifyuma pano isonde, apo icipelebesha ca bushiku ne ndalawa fyonaula, kabili apo abapuupu bengengila no kwiba.” Ifyo alandile fya cine sana! Ifyuma kuti fyaloba, kabili ukukwata ifyuma te kulenga Lesa atutemwe. E co Yesu akonkanishishepo ukusosa ati: “Mulelonganikila ifyuma ku muulu.” Nga tulebika sana amano ku mulimo wa kwa Lesa ninshi tulelonganika ifi ifyuma ku muulu. Takuli uwingatupoka bucibusa bwesu na Lesa nelyo icilambu ca mweo wa muyayaya. Kanshi Yesu alilungike ilyo atile: “Ukuli icuma cobe, e kuba no mutima obe.”—Mateo 6:19-21.

Pa kukomaila pali ici cishinka, Yesu alandile pa cilangililo. Atile: “Ulubuuto lwa mubili menso. E ico amenso yobe nga yalolesha fye pa cintu cimo, umubili obe onse ukaba umwabuuta; lelo nga amenso yobe yalolesha pa fibi, umubili obe onse ukaba umwafiita.” (Mateo 6:22, 23) Ilinso lyesu nga lilalolesha bwino, liba kwati lubuuto lwa mubili. Lelo pa kuti ilinso libe ulubuuto lwa mubili lifwile ukulalolesha pa cintu cimo; nga te ifyo te kuti twishibe icacindama sana mu bumi bwesu. Ukubika sana amano ku fyuma mu nshita ya kubika amano ku kubombela Lesa kuti kwalenga ‘umubili wesu onse waba umwafiita,’ nalimo kuti twaleka no kuba aba cishinka.

Yesu lyena alandile pa ca kumwenako icisuma sana. Atile: “Takuli uwingabombela bashikulu babili; pantu kuti apatapo umo no kutemwa umbi, nalimo kuti aba uwa cishinka kuli umo no kusuula umbi. Te kuti mubombele Lesa ne Fyuma.”—Mateo 6:24.

Bamo abalekutika ku fyo Yesu alandile nalimo balisakamikwe ukutila kuti bacula nga tabakwete ifyuma. E ico Yesu atile nga babika umulimo wa kwa Lesa pa ntanshi, tabalingile ukusakamikwa. Asosele ukuti: “Lolekesheni ifyuni fya mu muulu, pantu tafibyala imbuto nelyo ukulobolola nelyo ukusunga ifya kulya mu matala; na lyo line Shinwe wa mu muulu alafiliisha.”—Mateo 6:26.

Finshi Yesu alandile pa maluba ya mu mpanga ayamenene pa lupili? Atile: “Nangu fye ni Solomone mu bukata bwakwe bonse tafwelepo nga limo ilya aya maluba.” Aloseshe mwi? Atile: “Ifi nga e fyo Lesa afwika ifimenwa fya mu mpanga, ifingabapo lelo kabili mailo fyapooswa mu mulilo, bushe takacilepo ukumufwika?” (Mateo 6:29, 30) Lyena Yesu abafundile ukuti: “Mwisakamikwa amuti, ‘Tulelya nshi?’ nelyo, ‘Tulenwa nshi?’ nelyo, ‘Tulefwala nshi?’ . . . Shinwe wa mu muulu alishiba ukuti mulakabila ifi fyonse. E ico, intanshi mulefwaya Ubufumu no bulungami bwakwe, na fyonse ifi ifyo mukabila akamupeela.”—Mateo 6:31-33.

Abatumwa na bantu bambi aba cishinka balefwaya ukulacita ifyo Lesa afwaya, lelo tacabangukiile. Ku ca kumwenako, abaFarise abengi balesuusha aba bantu no kubapeela imilandu. E ico Yesu aebele abo alesambilisha ati: “Mwilapingula bambi pa kuti na imwe bemupingula; pantu ifyo mupingula bambi e fyo na imwe bakamupingula.”—Mateo 7:1, 2.

Ukukonka ifyalecita abaFarise abalesuusha sana abanabo takwali na kubapeela umweo wa muyayaya. Yesu atile: “Bushe impofu kuti yatungulula impofu ibiye? Bushe shonse shibili te kuti shiwile mu cilindi?” Bushe abasambi ba kwa Yesu baalingile ukumona shani abantu bambi? Tabaalingile ukulasuusha ifyo balecita, pantu uyo wali mulandu uukalamba. Yesu aipwishe ukuti: “Bushe kuti waeba shani umunobe ati, ‘Munyinane, leka nkufumye akacani mu linso,’ lelo we mwine taulemona umulando uuli mu linso lyobe? We wa bumbimunda we! Utale ufumye umulando mu linso lyobe, e lyo walamona bwino ifya kufumya akacani akali mu linso lya munobe.”—Luka 6:39-42.

Taloseshe mu kuti abasambi tabalingile ukupingula bambi pa cintu icili conse. Yesu abebele ukuti: “Mwipeela ica mushilo ku mbwa, nangu ukupoosela bakapoli bamargariti.” (Mateo 7:6) Icine icaba mu Cebo ca kwa Lesa calicindama kwati ni bamargariti. Abantu bamo nga tabalecindika icine nga filya ifinama fishingacindika cene, abasambi balingile ukubasha no kufwayako bambi abatemwa icine.

Yesu alandile pe pepo na kabili no kukomailapo ukuti tufwile ukulapepa lyonse. Atile: “Mulelomba, kabili mukapeelwa.” Lesa alasuka amapepo nga fintu Yesu akomailepo ilyo atile: “Muntu nshi pali imwe uo umwana wakwe nga alomba umukate, engamupeela ilibwe? . . . E ico, imwe nangu ca kutila muli babembu, mwalishiba ukupeela abana benu ifya bupe ifisuma, kanshi Shinwe wa mu muulu ena akacilapo nga nshi ukupeela ifisuma ku bamulomba!”—Mateo 7:7-11.

Yesu lyena alandile pe funde ilyo abengi balandapo sana. Atile: “E ico, fyonse ifyo mufwaya abantu ukuti balemucitila, e fyo na imwe mulebacitila.” Bushe te kuti ciwame nga ca kutila bonse tulekonka aya mashiwi? Lelo tacayanguka ukukonka aya mashiwi nga fintu Yesu alangile ilyo atile: “Ingilileni pa mpongolo iyacepa; pantu umusebo uwaya ku bonaushi walipabuka kabili ukalamba, kabili bengi abapitamo; lelo impongolo iyacepa, no musebo uwaya ku bumi walicepa nga nshi kabili banono abausanga.”—Mateo 7:12-14.

Kwali abalefwaya ukufumya abasambi mu nshila iitwala ku mweo, e ico Yesu asokele abasambi ati: “Cenjeleni kuli bakasesema ba bufi abesa kuli imwe nabafwala ifya kufwala fya mpaanga, lelo mu kati mimbulu iikatila fye ubonaushi.” (Mateo 7:15) Yesu atile, imiti iisuma ne iibi baishibila ku fisabo. E fyo ciba na ku bantu bene. Kanshi bakasesema ba bufi kuti twabeshibila ku fyo basambilisha na ku fyo bacita. Yesu alondolwele ukuti, icilenga umuntu ukuba umusambi, te fintu fye ifyo alanda, lelo ne fyo acita. Cikaba shani ku basosa abati Yesu ni Shikulu wabo, lelo tabacita ifyo Lesa afwaya? Yesu atile: “Nkabebelapo nkatila: ‘Nshatalile imwishiba! Fumeni apa, mwe bampulamafunde mwe!’”—Mateo 7:23.

Pa kusondolwela ilyashi lya pa lupili, Yesu asosele ukuti: “Onse uumfwa amashiwi yandi aya no kuyakonka, akaba ngo muntu uwacenjela, uwakuulile ing’anda yakwe pa mwalala. Awe imfula yalilokele na mulamba aliishile no mwela walikuukile no kupuma pali ilya ng’anda, lelo tayabongolweke, pantu yakuulilwe pa mwalala.” (Mateo 7:24, 25) Mulandu nshi ing’anda ishabongolokeele? Ni co ‘alimbile ukufika pa mwalala no kubikapo umufula.’ (Luka 6:48) Kanshi icifwaikwa, te kumfwa fye amashiwi ya kwa Yesu. Tufwile no ‘kulakonka’ ifyo atweba.

Inga “uumfwa amashiwi” lelo ‘tayakonka’ akaba shani? “Akaba ngo muntu umuwelewele, uwakuulile ing’anda yakwe pa mucanga.” (Mateo 7:26) Imfula na mulamba, e lyo no mwela kuti fyalenga ing’anda yakwe yabongoloka.

Abantu balipapile pa fyo Yesu abasambilishe mu lyashi lya pa lupili. Alesambilisha ngo wakwata amaka, taali nge ntungulushi sha mapepo. E ico abengi abaumfwile ifyo asambilishe nalimo baishileba abasambi bakwe.