Bushe Usambilisha nge Fyacitile Yesu?

“Amabumba yapapile imisambilishishe yakwe; pantu alebasambilisha ngo waba [no bulashi, NW], kabili te pamo nga bakalemba wabo.”—MATEO 7:28, 29.

 1. Ni bani bakonkele Yesu ilyo alesambilisha mu Galili, kabili cinshi cali ukwankulako kwa kwa Yesu?

UKULI konse Yesu aile, amabumba yakonkomokele kuli wene. “Alaendauka mu Galili monse, alesambilisha mu masunagoge yabo, no kubile mbila nsuma ya bufumu, no kuposho bulwele bonse no kunakuka konse mu bantu.” Ilyo ululumbi lwa mibombele yakwe lwasalangene, ‘yalimukonkele amabumba yakalamba ayafumine ku Galili na Dekapoli na Yerusalemu na Yudea na kwi shilya lya Yordani.’ (Mateo 4:23, 25) Pa kubamona, “abekatilwe inkumbu; pa kuti bali abalulunkaniwa kabili abapaswa, nge mpaanga ishishaba na kacema.” Ilyo alebasambilisha baali no kumona icitontonshi ca bulanda nelyo icitemwishi cabondoka ifyo abekatilwe; cali ukupala umuti wa kutontolola pa filaso fyabo e cabapalamike kuli wene.—Mateo 9:35, 36.

 2. Ukulunda ku fipesha amano fya kwa Yesu, cinshi capalamike amabumba yakalamba?

² Mwandi kuposha kwa ku mubili ukwa mu cipesha amano uko Yesu acitile—ukusangulula aba fibashi, ukulenga bankomamatwi ukumfwa, impofu ukumona, ukulenga aba bulebe ukwenda, ukubuusha abafwa! Mu kushininkisha ifi filangililo fyamonekesha ifya maka ya kwa Yehova ayalebomba ukupitila muli Yesu kuti fyapalamika cipipya wa bantu! Lelo ifipesha amano te fyeka fye ifyabapalamike; amabumba yakalamba na kabili yaishile ku kufwaya ukuposha kwa ku mupashi ukwapayanishiwe lintu Yesu alesambilisha. Mona ukwankulako kwabo, ku ca kumwenako, pa numa ya kumfwa Ilyashi lyakwe ilya pa Lupili ilyalumbuka: “Ilyo Yesu apwishishishe ifyebo ifi, amabumba yapapile imisambilishishe yakwe; pantu alebasambilisha ngo waba no bulashi, kabili te pamo nga bakalemba wabo.” (Mateo 7:28, 29) Barabi babo baleambula ifishilano fya pa kanwa ukufuma kuli barabi ba ku kale ngo bulashi bwabo. Yesu abasambilishe mu kuba no bulashi bwafuma kuli Lesa: “Ifyo nanda, nandila umo Tata anjebeele.”—Yohane 12:50.

Isambilisho Lyakwe Lyafikile pa Mutima

 3. Ni shani fintu imipeelele ya kwa Yesu iya bukombe bwakwe yapusene ukufuma kuli ilya iya bakalemba na baFarise?

³ Ubupusano pa kati ke sambilisho lya kwa Yesu na lilya ilya bakalemba na baFarise tabwali fye bwa fintu fyalimo—icine ukufuma kuli Lesa mu kupusana ne fishilano fya pa kanwa ifyayafisha ifya bantu—lelo na kabili inshila lyapeelelwemo. Bakalemba na baFarise baali aba miciika kabili abankalwe, mu miya ukupinda amalumbo yasansabika na mu misuula ukwita amabumba nga ‘batiipwa.’ Yesu, nangula ni fyo, aali uwafuuka, uwanakilila, uwa cikuuku, uwa cililishi, kabili ilingi line uunakilako, kabili alebekatilwe nkumbu. Yesu asambilishe te mu kuba ne fyebo fya cine fyeka lelo na kabili mu kuba na mashiwi ayalowa ukufuma ku mutima wakwe, ayo yaingile mu kulungatika mu mitima ya bakomfwa wakwe. Ubukombe bwakwe ubwa kulengo buseko bwapalamike abantu kuli wene, ukubalenga ukucelela ukwisa kwi tempele ku kumfwa kuli wene, kabili ukubalenga ukukonenena kuli wene no kukutika kuli wene mu kuba no buseko. Baishile imyanda mishila ku kumfwa kuli wene, ukubilisho kuti: “Takwatala akuba untu alandile ngo yu muntu.”—Yohane 7:46-49; Marko 12:37; Luka 4:22; 19:48; 21:38.

 4. Mu kushimikila kwa kwa Yesu cinshi maka maka icacebwishe abantu abengi?

⁴ Mu kushininkisha, umo uwa milandu abantu bayumfwilile ukukulilwa kwi sambilisho lyakwe wali kubomfya kwakwe ukwa filangililo. Yesu alemona ifyo bambi baalemona, lelo aletontonkanya pa fintu ifyo bene bashaletontonkanya pa lwa fyene. Bacananika balemena mu mpanga, ifyuni fikuula ifisansaala, abantu baletanda imbuto, bakacema abaleleta utwana twa mpaanga utwaluba, abanakashi baleilike fikamba pa fya kufwala fya kale, abana baleangala pa mushiika, abalondo abalepoosa amasumbu yabo—ifintu fyaseeka ifyo uuli onse alemona—tafyali fintu fya fye mu menso ya kwa Yesu. Konse uko aloleshe, amwene ico engabomfya ku kupeele cilangililo pali Lesa no Bufumu Bwakwe nelyo ukulondolole cishinka pa lwa sosaite wa buntunse uwamushingulwike.

 5. Ni pali finshi Yesu aleshimpa ifilangililo fyakwe, kabili cinshi calengele imilumbe yakwe ukuba iya kufumamo cimo?

⁵ Ifilangililo fya kwa Yesu fyashimpwa pa fintu fya cila bushiku ifyo abantu baamona imiku ne miku, kabili lintu kuli ifi fintu fyabeleshiwa kwakakanishiwa icine, filafwatikwa mu kwangufyanya kabili mu kushika mu mintontonkanya ya abo balekutika. Icine ca musango yo tacumfwikwa fye; lelo cilabikwa mu cikope mu muntontonkanya kabili cilebukishiwa mu kwanguka pa numa. Imilumbe ya kwa Yesu yaishibikilwe ku kwanguka, iishasapilwa ne fyebo fishampeneko ifyo pambi fingaba ifipindami mu kumfwikisha kwabo icine. Languluka, ku ca kumwenako, umulumbe wa mwina Samaria wa bwina mupalamano. Kuti wamona mu kulengama untu umwina mupalamano musuma aba. (Luka 10:29-37) Lyene kwaliko abana baume babili—umo uwatile aali no kubomba mwi bala lya myangashi lelo tabombele, umbi uwatile taali na kubomba lelo alibombele. Mu kwangufyanya kuti wamona icalalilila pa cumfwila cine cine—ukubomba umulimo upeelwe. (Mateo 21:28-31) Takwali imintontonkanya yalelulumba mu kati ka kusambilisha kwakaba ukwa kwa Yesu. Yasungilwe iyapamfiwa mu kukutika no kumona.

Yesu Aalenakilako Lintu Ukutemwa Kwafwaile Cene

 6. Ni lilali lintu ukuba uwakondenkana, nelyo uunakilako, ukucilisha kuba ukwa kwaafwa?

⁶ Inshita ishingi lintu Baibolo yalanda pa kuba uwakondenkana, utulembo twa pe samba (NW) tulangisho kuti ipilibula ukuba uunakilako. Amano yafuma kuli Lesa yalanakilako lintu kuli ifya kusangwilako filenga. Tuli no kuba abakondenkana, nelyo abanakilako, pa nshita shimo. Baeluda balingile ukuba abaitemenwa ukunakilako lintu ukutemwa kwafwaya cene na lintu paba ukulapila. (1 Timote 3:3; Yakobo 3:17) Yesu ashile ifya kumwenako fyawamisha mu kunakilako, ukupaasukako panono ku mafunde yaimikwa lintu inkumbu nelyo icililishi fyafwaile ukuti cibe fyo.

 7. Fya kumwenako nshi fimo ifilangisha ukuti Yesu aali uunakilako?

⁷ Yesu inshita imo atile: “Onse uukankaana pa cinso ca bantu, na ine nkamukaana pa cinso ca kwa Tata wa mu muulu.” Lelo takeene Petro, nelyo ca kuti Petro alimukeene imiku itatu. Kwaliko ifya kusangwilako filenga, ifyo Yesu mu kumonekesha alangulwikepo. (Mateo 10:33; Luka 22:54-62) Kwaliko na kabili ifya kusangwilako filenga lintu umwanakashi wakowela ku kufuma kwa mulopa atobele Ifunde lya kwa Mose pa kwingila mu mabumba. Yesu na o wine tamusenwike. Alyumfwikishe ukupelelwa kwakwe. (Marko 1:40-42; 5:25-34; mona na kabili Luka 5:12, 13.) Yesu aebele abatumwa bakwe ukukanamwishibisha nga Mesia, lelo takakatile kuli lilye funde mu kuumina kumo lintu aishibishe umwine nga Mesia ku mwanakashi umwina Samaria pa cishima. (Mateo 16:20; Yohane 4:25, 26) Muli ifi fyonse, ukutemwa, inkumbu, ne cililishi fyalengele uku kunakilako ukuba ukwalinga.—Yakobo 2:13.

 8. Ni lilali lintu bakalemba na baFarise baali no kunyonganya amafunde, kabili ni lilali bashali na kucite fyo?

⁸ Cali icapusanako kuli bakalemba na baFarise bashalenakilako. Bena abene baletoba ifishilano fye Sabata pa kukumba iŋombe yabo iilume ukuya ku kunwa. Nelyo nga ca kuti iŋombe yabo iilume nelyo umwana mwaume wabo awilile mu cishima, baali no kutoba Isabata pa kuti bamufumye. Lelo ku bantuuntu fye, tabaali na kunakilako nangu panono! ‘Tabalefwaya kubikako umunwe wabo ku kusesha [ififwaikwa].’ (Mateo 23:4; Luka 14:5) Kuli Yesu, abantu bali abacilapo ukucindama pa mafunde; ku baFarise, amafunde yali ayacilapo ukucindama pa bantu.

Ukusanguka “Umwana we Funde”

9, 10. Pa numa ya kubwelulukila ku Yerusalemu, ni kwi uko abafyashi ba kwa Yesu bamusangile, kabili cinshi cali ubupilibulo bwa kwipusha kwakwe?

⁹ Bamo balailishanya ukuti kwaba fye ica kucitika cimo mu bwaice bwa kwa Yesu icalembwa. Lelo abengi balafilwa ukwiluka ubupilibulo bukalamba ubwa cilya ca kucitika. Catulembelwa pali Luka 2:46, 47: “Apo papite nshiku shitatu, bamusangile mwi tempele, naikala mu kati ka bakasambilisha, alebomfwa no kubepusha; na bonse abaleumfwa kuli wene balepapa ku mucetekanya wakwe ne myasukile yakwe.” Theological Dictionary of the New Testament iya kwa Kittel iletako imfundo ya kuti muli kuno kuloshako ishiwi lya ciGreek pano ku kulangilila “ukubepusha” talyali fye lya kwipushaipusha kwa kwa kalume. Ishiwi kuti lyalosha ku kwipusha ukubomfiwa mu kwipusha kwa mu bupingushi, ukufwailisha, ukwipukishisha, nelyo fye “ifipusho fya kulonsha ne fya mu bucenjeshi ifya baFarise na baSaduke,” pamo nge fyalumbulwa pali Marko 10:2 na 12:18-23.

¹⁰ Dikishonari umo wine atwalililo kuti: “Mu kulolenkana ne yi mibomfeshe kuti pambi caipushiwa nampo nga . . . [Luka] 2:46 alangilila, te kwipushaipusha kwa mwaice nge fyo, lelo ukucila ukutunguluka mu kupaasha Kwakwe. [Lu 2 Icikomo] 47 kuti calingana bwino ne mimwene yalandwapo mu kulekelesha.”a Ubupilibulo bwa kwa Rotherham ubwa cikomo 47 bulangilila kwene ngo kukangana kwamonekesha: “Nomba bonse abamumfwile balepapa, pa mulandu wa mucetekanya wakwe ne myasukile yakwe.” Word Pictures in the New Testament iya kwa Robertson isoso kuti ukupapa kwabo ukwatwalilila cipilibula ukuti “balesunguke cibi na menso yatulumunwa nga yalelobokamo.”

11. Cinshi cali ukwankulako kwa kwa Maria na Yosefe ku cintu bamwene no kumfwa, kabili cinshi cintu dikishonari umo uwa masomo ya fya butotelo atubulula?

¹¹ Lintu abafyashi ba kwa Yesu mu kupelako bafikile, “balisungwike.” (Luka 2:48) Robertson atila ishiwi lya ciGreek ilyabomfiwa muli iyi numbwilo lipilibula “ukufwampulamo, ukufumyamo ku lupumo.” Alundako ukuti Yosefe na Maria “balifwampwilwemo” ku cintu bamwene no kumfwa. Mwi tontonkanyo limo, Yesu kale kale aali kasambilisha wa kupapusha. Kabili mu cilolwa ca ici ica kucitika mwi tempele, icitabo ca kwa Kittel citunga ukuti “Yesu kale kale mu bwaice Bwakwe atendeka ukukangana muli uko abalwani Bakwe mu kupelako bali no kucimba.”

12. Ukupaashanya kwa kwa Yesu pa numa ne ntungulushi sha butotelo kwaishibikilwe kuli cinshi?

¹² Kabili ukucimba balicimbile! Imyaka imo pa numa, cali ni ku kwipusha kwa musango yo e ko Yesu acimfishe abaFarise ukufikila “takwali . . . uwapamine ukumwipushe cintu ukufuma pa bushiku bulya.” (Mateo 22:41-46) AbaSaduke na bo bene balitalalikwe pa cipusho ca kubuuka, kabili “tabapamine kabili ukumwipusha nakalya.” (Luka 20:27-40) Bakalemba na bo baikatile iciinga ukwakaba. Pa numa umo uwa bene akweete ukupaashanya na Yesu, “takwali kabili nangu umo uwapamine ukumwipusha.”—Marko 12:28-34.

13. Cinshi calengele ica kucitika pe tempele ukuba icakatama mu bumi bwa kwa Yesu, kabili kwibukila nshi ukwalundwapo uko ico citubulula?

¹³ Mulandu nshi ici ica kucitika icabimbilemo Yesu na bakasambilisha pe tempele e cashimikwapo fye ceka mu bwaice bwakwe? Pali pa kwalukila mu bumi bwa kwa Yesu. Lintu aali ne myaka ya bukulu mupepi na 12, asangwike cintu abaYuda bengeta “umwana we funde,” uwashingamwa ku kubaka amafunde yonse. Lintu Maria ailishenye kuli Yesu pa lwa kushikitika kwa ku muntontonkanya aletele pali wene na Yosefe, icasuko ca mwana wakwe calangilile ukuti mu kupalishako alilwike ulwa mibele ya cipesha amano iya kufyalwa kwakwe ne nshita yakwe iya ku ntanshi iya buMesia. Ico catubululwa ku kulandapo kwakwe ukwa mu nshila ya kulungatika nga nshi ukwa kuti, Lesa aali e Wishi: “Ico mulemfwaila cinshi? Bushe tamwishibe ukuti ndi no kuba mu ŋanda ya kwa Tata?” Na kuba, aya e mashiwi ya kubalilapo aya kwa Yesu ayalembwa muli Baibolo, kabili yalangisha ukwibukila kwakwe ulwa mifwaile ya kwa Yehova ukwa kumutumina kwi sonde. Muli ifyo, ici ca kucitika conse ni cimo icabamo ubupilibulo bukalamba.—Luka 2:48, 49.

Yesu Alitemwa Kabili Alalangulukilako Abana

14. Fishinka nshi ifya kulengo buseko ifyo pambi ubulondoloshi bwa kwa Yesu wacaice pe tempele bwingalenga abacaice ukuba abaibukila?

¹⁴ Ubu bulondoloshi bulingile ukuba ubwa kucincimusha maka maka ku bacaice. Bulangilile fyo Yesu afwile asambilile mu mukoosha ilyo alekula ukulola ku bulumendo. Barabi ba pe tempele balipuutilwemo umwenso pa mano ya kwa uyu “umwana we funde” uwa myaka ya bukulu 12. Lelo nalyo line atwalilile ukubomba na wishi Yosefe mu cikuulwa ca kwa kabasa, “ukunakilila” kuli wene na Maria, no kulunduluka “ku bubile kuli Lesa na ku bantu.”—Luka 2:51, 52.

15. Ni shani fintu Yesu aali uutungilila abacaice mu kati ka butumikishi bwakwe ubwa pe sonde, kabili cinshi cintu ici cipilibula ku bacaice ilelo?

¹⁵ Yesu aali uwa kutungilila nga nshi ku bacaice mu kati ka butumikishi bwakwe ubwa pe sonde: “Lelo bashimapepo na bakalemba pa kumona ifya kupapa ifyo acitile, na ’baice baleaula mwi tempele, no kutila, Hosana kuli Mwana Davidi; balifulilwe, no kutila kuli wene, Bushe uleumfwe co aba balesosa? Na o Yesu atile, Ee; bushe tamwatala amubelenga, ukuti, Mu tunwa twa bacece no tonka e mo mwafikishapo ukutasha?” (Mateo 21:15, 16; Ilumbo 8:2) Aba uwa kutungilila mu nshila imo ine ku myanda ya makana ya bacaice ilelo abalesungilila bumpomfu bwabo pa kufishapo ukutasha, bamo aba bene bacite fyo ukufika fye na ku kulufya ubumi bwabo!

16. (a) Lisambililo nshi ilyo Yesu asambilishe abatumwa bakwe pa kwiminika umwana munono pa kati kabo? (b) Ni pa nshita nshi yacilapo ukukakala mu bumi bwa kwa Yesu apo acili akwete inshita ya kuba na bana?

¹⁶ Lintu abatumwa bapaashenye pa wali uwakulisha pali bonse, Yesu asosele ku be kumi na babili ati: “Ngo muntu afwayo kubo wa ntanshi, abe uwa numa kuli bonse, kabili kapyunga wa bonse. E lyo pa kubuula akana, akemike mu lwalala lwabo; na pa kukapakatila, atile kuli bene, Uwasekelela akana akabe fi mwi shina lyandi, ninshi asekelela ine; kabili uwasekelela ine, tasekelela ine, lelo uwantumine.” (Marko 9:35-37) Mu kulundapo, lintu alungeme ku Yerusalemu pa muku wa kulekeleshako, ku kulolenkana ne ca kukumanya ca kupuutamo umunsokwe ne mfwa, alisendeleko inshita ya kuba na bana: “Lekeni abaice bese kuli ine, mwibakaanya; pantu ubufumu bwa kwa Lesa bwa babe fi.” Lyene “pa kubafukatila, abikapo indupi shakwe, no kubapaala.”—Marko 10:13-16.

17. Mulandu nshi cabelele icayanguka kuli Yesu ukubishanya na bana, kabili cinshi abana bafwile ukwibukisha pa lwa wene?

¹⁷ Yesu alishiba ifyo cumfwika ukuba umwaice pa kati ka bakalamba. Aikele na bakalamba, ukubomba na bene, alipitile mu kuba uwanakila kuli bene, na kabili akwete ukuyumfwa kwa cikabilila, umutelelwe uwa kutemwikwa kuli bene. Mwe bana, uyu Yesu umo wine cibusa cenu; alimufwilile, kabli mukekala kuli pe na pe nga ca kuti mwaumfwila amafunde yakwe.—Yohane 15:13, 14.

18. Litontonkanyo nshi ilya kutulengo kuteke mitima ilyo tulingile ukusungilila mu muntontonkanya, maka maka mu kati ka nshita ya kukanshika na masanso?

¹⁸ Ukucita ifyo Yesu akambisha tacaba icakosa nga fintu pambi cingamoneka. Mwe bacaice, abelako imwe na bonse bambi, kwati fye fintu tubelenga pali Mateo 11:28-30 ukuti: “Iseni kuli ine, bonse mwe bacucutika kabili abafinwa, na ine nalamupeelo kutusha. Sendeni ikoli lyandi [nelyo, “Iseni pamo na ine pe samba lye koli lyandi,” utulembo twa pe samba, NW] no kusambilila kuli ine, pa kuti ndi wafuuka kabili uwapetama umutima; e lyo mwalasango kutusha ku mitima yenu; pantu ikoli lyandi lyalyanguka, ne cisendo candi calipepuka.” Celenganyeni, ilyo muleenda ukupula mu bumi ukubombela Yehova, Yesu aleenda pamo na imwe, ukulenga ikoli ukuba ilyaanguka ne cisendo ukube capepuka. Ico ca kulenge mitima yesu ifwe bonse ukwikala!

19. Mepusho nshi pa lwa misambilishishe ya kwa Yesu ayo pambi twingapitulukamo ku nshita ne nshita?

¹⁹ Pa numa ya kupituluka mu nshila fye ishinono umo Yesu asambilishishe, bushe twasanga ukuti tusambilisha nge fyo acitile? Lintu twamona abo abalwala lwa ku mubili nelyo aba nsala ya ku mupashi, bushe tulabekatilwe nkumbu ku kubaafwa ukufika apo twingapesha? Lintu tulefunda bambi, bushe tusambilishe Cebo ca kwa Lesa, nelyo, ukupala abaFarise, bushe tusambilisha imfundo sha mu mutwe wesu? Bushe twaliba abapempwila ukumona ifintu fya lyonse ifyatushinguluka mpanga yonse ifyo fingabomfiwa ukulengamika, ukubika mu cikope, ukwimika, no kwingilishako ukumfwikisha kwa cine ca ku mupashi? Bushe tulasengauka ukukakatila ku mafunde yamo mu kuumina kumo lintu, pa mulandu wa mibele, ukutemwa ne nkumbu fingalumbulwa bwino ukupitila mu kunakilako no kukanabomfya amafunde ya musango yo? Kabili ni shani pa lwa bana? Bushe tulabalangisha ukwangwako kumo kwine ukwanakilila ne cikuuku ca kutemwa ifyo Yesu alangishe? Bushe mulakoselesha abana benu ukusambilisha nga fintu Yesu acitile lintu aali kalume? Bushe ukabomba mu kushangila nga fintu Yesu acitile lelo uwaiteyanya ukupokelela abalapila mu kukaba, mu nshila nankoko alonganikilamo utwana twakwe mu mapindo yakwe?—Mateo 23:37.

20. Ni mu kuba ne tontonkanyo nshi ilya kulengo kucankwa twingalaisansamushishako ilyo tulebombela Lesa?

²⁰ Nga ca kuti twatukuta ukucita apo twingapesha ku kusambilisha bambi nge fyacitile Yesu, mu kushininkisha akatusuminisha ‘ukwingila pamo na wene pe samba lye koli lyakwe.’—Mateo 11:28-30.

[Futunoti]

Bushe Uleibukisha?

◻ Mulandu nshi amabumba yakonkomokele kuli Yesu?

◻ Mulandu nshi pa nshita shimo shimo Yesu alenakilako pa mafunde yamo?

◻ Cinshi pambi twingasambilila ukufuma ku kwipusha kwa kwa Yesu bakasambilisha ba pe tempele?

◻ Masambililo nshi twingafumya ku kwampana kwa kwa Yesu na bana?