Ukupwa kwa Mpatila
BUSHE kuti twaiishiba fwe bene nga twalikwata impatila? Ku ca kumwenako, bushe tulasondwelela ifyo umuntu aba pa kulolesha fye pa nkanda, icalo afumako, umukowa wakwe, nelyo umutundu wakwe—nangu ca kuti tatwaishiba uyo muntu? Nelyo bushe kuti twacindika umuntu umo umo pa mulandu wa mibele yakwe iisuma?
Mu nshiku sha kwa Yesu abantu baleikala mu Yudea na mu Galili ukulingana ne fyo cali fye ‘tabaleendelana na bena Samaria.’ (Yohane 4:9) Insoselo imo ilyalandilwe mu lutambi lwa baYuda ukwabula ukutwishika ilangilila ifyo abaYuda abengi baleyumfwa itila: “Nshilefwaya kumona umwina Samaria na kabili.”
Nangu fye basambi ba kwa Yesu nakalimo nabo baliko ne mpatila imo ku bena Samaria. Inshita imo tababapokelele bwino mu mushi wa bena Samaria. Yakobo na Yohane baipwishe nga kuti balomba umulilo ukwika ukufuma mu muulu no koca balya bantu abashabapokelele. Yesu abalangilile ukuti ifyo balefwaya ukucita tafyaweme, ilyo abashimawile.—Luka 9:52-56.
Pa numa Yesu alandile umulumbe uwa muntu uo basanshile ku fipondo ilyo alefuma ku Yerusalemu ukutentemukila ku Yeriko. Bashimapepo babili abaYuda abapitile tabalefwaya ukwafwa uyu muntu. Lelo umwina Samaria, aliminine no kukakila ifilonda uyu muntu. Lyene apekenye aba kusakama filonda pa kuti fikapole. Uyu mwina Samaria e wali umwina mupalamano wine wine. (Luka 10:29-37) Umulumbe wa kwa Yesu nalimo wali no kwafwa bakakutika bakwe ukwishiba ukutila impatila yabo e yalengele ukufilwa ukumona ubusuma mu bantu bambi. Pa numa ya myaka inono, Yohane abwelele ku Samaria no kushimikila mu mishi iingi iya uyu musumba—napamo ukubikako no mushi uo inshita imo afwaile kuti wonaulwe.—Imilimo 8:14-17, 25.
Umutumwa Petro na o tacitile kapaatulula ilyo malaika amwebele ukulanda kuli Korneli Mushika wa bena Roma pali Yesu. Petro taleumfwana na bashali baYuda, kabili abaYuda abengi tabatemenwe abashilika ba bena Roma. (Imilimo 10:28) Awe ilyo Petro amwene ifyo Lesa acitile ku Bena fyalo atile: “Cine cine ninkutuluka ukuti Lesa taba na kapaatulula, lelo mu luko lonse umuntu uumutiina no kubomba ubulungami alapokelelwa kuli wene.”—Imilimo 10:34, 35.
Umulandu Tufwile Ukulekela Impatila
Uwaba ne mpatila alatoba icishinte cacindama ico Yesu asambilishe ica kuti: “Fyonse ifyo mufwaya abantu bacite kuli imwe, e fyo na imwe mucite kuli bene.” (Mateo 7:12) Takuli uwingatemwa ukusuulwa pa mulandu fye wa cifulo afumako, inkanda akwata, nelyo pa nkulilo yakwe fye. Uwaba ne mpatila na kabili alatoba amafunde ya kwa Lesa aya kukanaba na kapaatulula. Baibolo isambilisha ukuti, “ku muntu umo [e ko Yehova] alengele inko shonse sha bantunse, ukwikala pano isonde ponse.” (Imilimo 17:26) Kanshi, abantu bonse ba bwananyina.
Ukulundapo, Lesa apingula umuntu umo umo. Tasuula muntu pa fyo abafyashi bakwe nelyo ifikolwe fyacitile. (Esekiele 18:20; Abena Roma 2:6) Nangu fye twafyengwa ku luko lumbi tauli mulandu uo tufwile ukupatilapo abantu aba ulo luko, abo nakalimo pa lwabo kuti tebatufyengele no kutufyenga. Yesu asambilishe abasambi bakwe ‘ukutemwa abalwani babo no kupepela abo abalebacusha.’—Mateo 5:44, 45.
Ukusambilisha kwa musango yo, kwalengele Abena Kristu ba kubalilapo ukuleka impatila no kuba aba bwananyina ba mu kusalala kwe sonde abapusanako. Baleitana abati ba bwananyina, kabili baishibe kuti e fyo cilingile ukuba, nangu ca kuti bafumine ku mitundu iyapusanapusana. (Abena Kolose 3:9-11; Yakobo 2:5; 4:11) Ifishinte ifyalengele uku kwaluka kuti fyalenga na ifwe twanonkelamo.
Ukuleka Impatila Pali Leelo
Mupepi no muntu fye onse uwa ifwe tulapingwila libela ifintu, lelo ifi tafifwile kutulenga ukuba ne mpatila. Icitabo ca kuti The Nature of Prejudice citila: “Ukupingwila libela pa fintu e kulenga impatila ilyo umo ashilealuka mu fyo aletontonkanya nelyo fye ni pa numa ya kwishibilapo ifyebo ifingi.” Ilingi line impatila ipwa ilyo abantu baishibana. Icitabo cimo cine catila: “Kuti ca citika ku bantu abacitila ifintu pamo ukwalula imicitile yabo.”
E fyo John umwina Nigeria uwafuma ku bantu abo beta ati aba Ibo, alekele ukupata aba Hausa. Atila: “Pa Universiti nasangile aba Hausa abo napangile ifibusa fyandi, kabili nasangile kuti bantu aba mibele isuma. Pa ncito imo iyo twakwete, twabombele pamo no mwana we sukulu umo umu Hausa kabili twaleumfwana bwino sana. Lelo umunandi nakwete pa kubalilapo uwali umu Ibo, talebomba incito balemupeela.”
Icingatwafwa Ukuleka Impatila
Lipoti ya UNESCO Against Racism yatile: “ukusambilila e cingafwa sana muli uku kushomboka kwabako ukwa kulwisha imisango ipya iya kapaatulula ka mushobo no musobolola.” Inte sha kwa Yehova basumina kuti amasambililo yaba mu Baibolo icine cine e yengafwa sana muli ifi fyonse. (Esaya 48:17, 18) Abantu nga balecita ifyo isambilisha, mu nshita ya kuba no mutunganya balatendeka ukucindika bambi, kabili balafumyapo lupato no kupyanikishapo ukutemwa.
Inte sha kwa Yehova basango kuti Baibolo ilabafwa ukuleka lupato. Cine cine, Baibolo ponse pabili ilabalenga ukufwaisha e lyo no kushukila inshila ya kubombela pamo na ba mushobo umbi no mukowa. Christina, ulya twalandileko mu cipande ca kubalilapo ica fino fipande, ni Nte ya kwa Yehova. Atila: “Ukulongana pa Ng’anda ya Bufumu kulanenga ukuicetekela. Ilyo ndi palya ndacingililwa pa mulandu wa kuti nalishiba kuti tapaba wampata.”
Nte umbi shina lyakwe ni Jasmin, ebukisha ukuti ilyo bamucushishe umuku wa kubalilapo pa mulandu wa mutundu wakwe, ali ne myaka 9. Atila: “Ubushiku bwa pali Cine lyonse e bwayanguka kuli ine mu mulungu pantu icungulo nja ku Ng’anda ya Bufumu. Kulya abantu balananga ukutemwa. Balanenga ukuumfwa uwacindama ukucila ukunsuula.”
Umulimo wa kuipeelesha uo Inte sha kwa Yehova shabikako na o ulaleta abantu aba nkulilo shapusanapusana pamo. Simon afyalilwe mu Britain, nangu ca kuti ulupwa lwakwe lwafuma ku fishi fyabela ku Caribbea. Balimupatile sana ilyo alebomba incito ya kukuula ku twampani utwalekula. Lelo te fyo cali imyaka alebomba umulimo wa mu mulimo wa kukuula na ba bwananyina ba mu citetekelo. Simon ashimika ati: “Nalibomba na baNte banandi abafuma ku fyalo fyalekanalekana. Lelo twasambilile ukubombela pamo bwino. Pa fibusa fimo ifyo nakwete ifyapalamisha pali na bantu bafuma ku fyalo fimbi kabili abali ne nkulilo imbi.”
Inte sha kwa Yehova kwena tabapwililika. Kwena, ni co nakalimo bakonkanyapo fye ukutwalilila ukulwisha apakalamba na maka ukuleka lupato. Awe ukwishiba kuti Lesa taba na kapaatulula kulabalenga ukupwisha impatila.—Abena Efese 5:1, 2.
Fingi twinganonkelamo nga twaleka impatila. Ilyo twaikala pamo na bantu aba nkulilo shimbi, tulapaalwa. Na kabili, mu Bufumu bwakwe, Lesa akaleka umutundu wa muntu ukwikala pamo mu bulungami. (2 Petro 3:13) Iyo nshita impatila ikapwa ku ciyayaya.
[Akabokoshi pe bula 24]
Bushe Naliba ne Mpatila?
Ipusheni mwe bene mumone nga ca kuti mu kukanaishiba mwaliba no lupato lumo:
1. Bushe ntontonkanyo kuti abantu bafuma ku mukowa, incende imo, nelyo uluko lumo baba ne mibele imo iyo nshatemwa pamo nga ukutumpa, ubunang’ani nelyo ubutani? (Mu fya kusekaseka fingi abantu balatwalilila ne mpatila ya musango uyu.)
2. Bushe ndapeela mulandu bantu bafuma ku fyalo fimbi nelyo mukowa umbi pa mafya nkwata aya ndalama na mu mikalile yandi?
3. Bushe nalisuminisha ulupato lwa kale na kale ulwa bantu baba ku ncende nafuma ulo bakwata ku bantu bafuma ku calo cimbi, ukunenga ukupata bantu abafuma kuli ulo luko?
4. Bushe ndamona umuntu onse uo nakumanya ukuti nao muntu—te mulandu ne nkanda, umushobo, nelyo inkulilo yakwe?
5. Bushe ndefwaya kwishiba abantu ba kuti nsambililako inkulilo yabo iyapusana ku fyo nakula? Bushe ndabombesha pa kucite fyo?
[Icikope pe bula 24]
Yesu atusambilishe ifyo twingaleka lupato, mu mulumbe wakwe uwa mwina Samaria musuma
[Icikope pe bula 24]
Pa ng’anda ya kwa Korneli, Petro atile: “Cine cine ninkutuluka ukuti Lesa taba na kapaatulula”
[Icikope pe bula 25]
Ukusambilisha kwaba mu Baibolo kulekatanya bantu aba nkulilo shapusanapusana
[Icikope pe bula 25]
Inte sha kwa Yehova balacita ifyo basambilila
[Icikope pe bula 26]
Christina—“Ukulongana pa Ng’anda ya Bufumu kulanenga ukuicetekela”
[Icikope pe bula 26]
Jasmin—“Abantu balananga ukutemwa. Balanenga ukuumfwa uwacindama, ukucila ukunsuula”
[Ifikope pe bula 26]
Simon, kabomba uwaipeelesha mu kukuula atila—“Twasambilile ukubombela pamo bwino”