Konka Ulubuuto lwa Calo
“Uukonka ine . . . akaba no lubuuto lwa mweo.”—YOHANE 8:12.
1. Lwaba shani ulwacindama ulubuuto?
CINSHI twingacita ukwabulo lubuuto? Elenganya ukushibuka akasuba akali konse aka mwaka ku maawala 24 aya mfifi. Elenganya icalo icabula ukubalabata, pantu ukwabulo lubuuto takuba kubalabata. Mu cine cine, ulubuuto nga talwaliko, na ifwe bene nga te kuti tubeko! Mulandu nshi te kuti tubeleko? Pantu, mu mibombele ya photosynthesis, ifimenwa fibomfya ulubuuto pa kupanga ica kulya tulya—ingano, umusalu, ne fitwalo. Ca cine, inshita shimo tulya imipusa ya nama. Lelo shilya nama shaliile ifimenwa nelyo inama shimbi ishaliile ifimenwa. Muli ifyo, ubumi bwesu ubwa ku mubili bwashintilila umupwilapo pa lubuuto.
2. Ni ntulo nshi sha lubuuto isha maka shabako, kabili cinshi cintu ici citweba pa lwa kwa Yehova?
2 Ulubuuto lwesu lufuma ku kasuba, akali lutanda. Ilintu akasuba kesu kafumya ulubuuto lwakulisha, nalyo line kaba fye lutanda lwa cipimo ca pa kati. Ishingi shalicilapo bukulu. Kabili ukubikwa kwa ntanda mwi bumba ilyo lintu twikalamo, ilitwa icipinda bushiku ca Milky Way, lyabamo ukucila pa ntanda amamilioni amakana umwanda. Mu kulundapo, kwabako amakana ya mamilioni ayengi aya fipinda bushiku mu kubumbwa konse. Mwandi kutantamikwa kwakulisha ukwa ntanda! Mwandi bwingi bwa lubuuto ubufuma kuli shene! Mwandi ni ntulo ya maka iya lubuuto Yehova aba, uwabumbile fyonse ifyo! Esaya 40:26 abilisho kuti: “Inwineni amenso yenu mu muulu, moneni; ni ani uwalengele intanda ishi? Untu afumya umulalo wa shiko mu mpendwa, shonse shiine eta mwi shina ne shina. Pa kuti afulisho kukosa na maka ayengi, takubulapo nangu lumo.”
Umusango na Umbi uwa Lubuuto
3. Lwaba shani ulwakatama ulubuuto lwa ku mupashi ukufuma kuli Yehova?
3 Yehova na kabili ni Ntulo ya musango na umbi uwa lubuuto, ulo lutwafwilisha ukukwata icimonwa ca ku mupashi, ukubuutushiwa kwa ku mupashi. Dikishonari imo ilondolola “ukubuutusha” muli iyi nshila: “Ukupayanya ukwishiba ku: ukufundisha; ukupeela ukushilimuka kwa ku mupashi ku.” Ilondolola “ukubuutushiwa” pamo nga: “ukulubulwa ukufuma ku bumbuulu ne fyebo fyalubana.” Ukubuutusha kwa ku mupashi ukufuma kuli Yehova kupayanishiwa ukupitila mu kwishiba kwalungikwa ukwa Cebo cakwe, Baibolo. Ico e citwafwilisha ukwishiba untu Lesa aba ne caba imifwaile yakwe. “Ico ni Lesa e wasosele, ati, Ulubuuto nalubalike ukufuma mu mfifi, e wabalikile mu mitima yesu ukuti tubuutushe ku bantu ukwishibo bukata bwa kwa Lesa mu cinso ca kwa Yesu Kristu.” (2 Abena Korinti 4:6) Muli ifyo, icine caba mu Cebo ca kwa Lesa cilatulubula ukufuma ku bumbuulu ne fyebo fyalubana. Yesu asosele ukuti: “Mukeshibe cine, ne cine cikamulenga abantungwa.”—Yohane 8:32.
4, 5. Ni shani fintu ukwishiba ukufuma kuli Yehova kubomba ngo lubuuto mu bumi bwesu?
4 Yehova, Intulo ya kubuutusha kwa ku mupashi, aba “uwafikapo ku kwishiba.” (Yobo 37:16) Na kabili, Ilumbo 119:105 libilisha ulwa kwa Lesa ukuti: “Icebo cenu ni nyali ku makasa yandi, kabili lubuuto ku nshila yandi.” E co kuti abuutusha te lutampulo fye ulwakonkapo ulwa bumi bwesu lelo na kabili inshila ili ku ntanshi. Ukwabula ico, ubumi kuti bwaba kwati kwensha motoka mu musebo wa lupili uwa manshoko mu bushiku bwa mfifi ukwabula amalaiti kuli motoka nelyo ukuli konse kumbi. Ulubuuto lwa ku mupashi ukufuma kuli Lesa kuti pambi lwalinganishiwa ku lubuuto lupayanishiwa na malaiti ya motoka. Ulubuuto lulabuutusha inshila pa kuti twingamona mu kulungatika uko tuleya.
5 Ubusesemo pali Esaya 2:2-5 bulangisha ukuti mu nshita yesu Lesa alelonganika ukufuma mu nko shonse abantu abalefwaya ukubuutushiwa kwa ku mupashi pa kuti bengasambilila no kubelesha ukupepa kwa cine. Isa 2 Icikomo 3 citila: “Ukuti atulange imibele yakwe, no kuleka twende mu nshila shakwe.” Isa 2 Icikomo 5 cilaalika bakafwaya ba cine ukuti: “Endeni, no kuleka twende mu lubuuto lwa kwa Yehova!”
6. Ni kwi uko ulubuuto ukufuma kuli Yehova lukatutungulula mu kupelako?
6 Kanshi, Yehova e ntulo ya misango ibili iya lubuuto lwakatama ku bumi: ulwa ku mubili no lwa ku mupashi. Ulubuuto lwa ku mubili lulaafwa imibili yesu ukwikala iya mweo nomba, nakalimo imyaka imo 70 nelyo 80 nelyo ukucilapo. Lelo ulubuuto lwa ku mupashi lutungulula ku bumi bwa ciyayaya pe sonde lya paradise. Caba nga fintu Yesu asosele mwi pepo kuli Lesa ukuti: “Awe uyu e mweo wa muyayaya, ukuti bamwishibe, mwe Lesa wine wine mweka, no yo mwatumine, ni Yesu Kristu.”—Yohane 17:3.
Icalo Caba mu Mfifi ya ku Mupashi
7. Mulandu nshi tulekabila ukubuutushiwa kwa ku mupashi nomba ukucila na kale lyonse?
7 Ilelo tulekabila ulubuuto lwa ku mupashi ukucila kale lyonse. Amasesemo pamo nga Mateo icipandwa 24 na 2 Timote icipandwa 3 yalanga ukuti natupalama ku mpela ya ino micitile ya fintu. Aya masesemo na yambi yasobele ifintu fya kutiinya ifyacitika mu nshita yesu, ukutulenga ukwishiba ukuti tuli mu “nshiku sha kulekelesha.” Umwabela amasesemo ya musango yo, uno mwanda wa myaka walimona akayofi pa numa ya kayofi. Imisoka no lukaakala fyalilunduluka ukufika ku fipimo fya kulengo mwenso. Inkondo shalisenda ukucila pa myeo amamilioni umwanda. Amalwele, pamo nga AIDS ya kutiinya, yabendelela amamilioni, abantu bamo 160,000 ukufwa kale kale kuli AIDS mu United States mweka. Ubumi bwa lupwa bwalibongoloka kabili imibele isuma iya bwamba imonwa nge ya musango wa kale.
8. Mibele nshi nomba iilolenkene no mutundu wa buntunse, kabili mulandu nshi?
8 Uwali kale kalemba mukalamba uwa United Nations Javier Pérez de Cuéllar atile: “Imibele ya calo ipeela ubushininkisho bwa kucimfya ubwa kuti ubupiina [buletentula] ukwikatana kwa masosaite.” Alandilepo ukuti “ukucila pa bantu [amamilioni ikana] nomba bekala mu bupiina bwine bwine” no kuti “ici calisangwilako ku fintu fitungulula ku kukansana kwa lukaakala.” Uku “kucululuka kwabipisha,” e fintu asosele, “kulenga ukundapa uko amakamfulumende yengabomfya ukukanatunguluka.” Kabili umukalamba wa kuteyanya kwakwata amaka ashimikishe ukuti: “Impika ikalamba ilolenkene na sosaite ya kuti yasanguka iishingalamwa.” Fintu yaba aya cine amashiwi ye Ilumbo 146:3: “Mwitetekela bakankaala, nangu mwana wa muntu uo takuli ukupususha muli wene.”
9. Ni bani bashingamwa apakalamba ne mfifi iyafimbilikisha umutundu wa muntu, kabili ni ani uwingatufumishapo uku kusonga?
9 Imibele ilelo ili fye nga fintu Esaya 60:2 asobele ukuti: “Mona, imfifi ikafimba pano isonde, ne kumbi ilyafitula pa bantu na bantu.” Iyi mfifi yafimba icinabwingi cakulisha ica bekashi be sonde yaba pa mulandu wa kukanapokelela kwabo ulubuuto lwa ku mupashi ulufuma kuli Yehova. Kabili ica kulenga ca iyi mfifi ya ku mupashi ni Satana Ciwa ne fibanda fyakwe, abalwani bakalamba aba kwa Lesa wa lubuuto. Baba “bamwandanshi ba mfifi ino.” (Abena Efese 6:12) Nga fintu 2 Abena Korinti 4:4 isosa, Ciwa e “lesa wa ino micitile ya fintu” (NW), uyo “uwapofwishe imitima ya bashitetekela, ku kulesho kuca kuli bene ulubuuto lwa mbila nsuma ya bukata bwa kwa Kristu, uuli cipasho ca kwa Lesa.” Takuli ukuteka kwa buntunse ukwingafumya pa calo ukusonga kwa kwa Satana! Ni Lesa eka e wingacite co.
“Ulubuuto Lukalamba”
10. Ni shani fintu Esaya asobele ukuti mu kasuba kesu ulubuuto lwali no kubalikila pa mutundu wa muntu?
10 Nalyo line, ilintu imfifi ikalamba yafimba ubwingi bwa mutundu wa muntu, Icebo ca kwa Lesa casobele na kabili pali Esaya 60:2, 3 ukuti: “Yehova akesa pali iwe, ubukata bwakwe bukamonekela pali iwe, ne nko shikesa ku lubuuto lobe.” Ici caba mu kumfwana na Esaya icipandwa 2, apalaile ukuti ukupepa kwa cine, ukwabuutushiwa ukwa kwa Yehova kwali no kwimikwa muli ishi nshiku sha kulekelesha kabili, nga fintu Isa 2 ifikomo 2 na 3 fisosa, “shikakonkomokelako inko shonse, bakayako na bantu na bantu abengi, no kutila, Endeni, natunine tuye ku lupili lwa kwa Yehova,” uko e kuti, ku kupepa kwakwe ukwa cine ukwasansabikwa. E co nangu cingati icalo calamwa na Satana, ulubuuto ukufuma kuli Lesa lulesanikwa kabili lulelubula bacinkupiti ukufuma mu mfifi.
11. Ni ani aali no kupulamo mu kubelebesha ulubuuto lwa kwa Yehova, kabili ni shani fintu Sumeone amwishibishe?
11 Ubusesemo pali Esaya 9:2 bwasobele ukuti Lesa aali no kutuma umuntu umo mu calo ku kubelebesha ulubuuto lwakwe. Butila: “Abantu abaleenda mu mfifi, nabamono lubuuto lukalamba; abekashi ba mu calo ca kufiita kwa mfwa, ulubuuto nalubalikila pali bene.” Ulu “lubuuto lukalamba” wa Kulandilako wa kwa Yehova, Yesu Kristu. Yesu atile: “Ni ne lubuuto lwa calo; uukonka ine takende mu mfifi, lelo akaba no lubuuto lwa mweo.” (Yohane 8:12) Ici calishibikwe na bamo nelyo fye lintu Yesu aali umwana munono. Luka 2:25 asosa ukuti umwaume we shina lya Sumeone aali “uwalungama kabili uutiina Lesa” no kuti “[umupashi] wa mushilo wali pali wene.” Lintu Sumeone amwene umwana munono Yesu, asosele kuli Lesa mwi pepo ukuti: “Amenso yandi yamone pusukilo lyenu ilyo mwapekanisha ku cinso ca bantu na bantu, ku kubo lubuuto lwa kusokolwela Abena fyalo.”—Luka 2:30-32.
12. Ni lilali kabili ni shani fintu Yesu atendeke ukufumyapo icifimbo ca mfifi icafimbile abantu?
12 Yesu atendeke ukufumya icifimbo ca mfifi ukufuma pa mutundu wa muntu bwangu bwangu fye pa numa ya lubatisho lwakwe. Mateo 4:12-16 atweba ukuti ici cafikilishe Esaya 9:1, 2, apalandile pa lwa “lubuuto lukalamba” ulwali no kutendeka ukubalika pa bantu abaleenda mu mfifi ya ku mupashi. Mateo 4:17 asoso kuti: “Ukufuma lilya Yesu atendeke ukubila, no kutila, Lapileni, pantu ubufumu bwa mu muulu nabupalama.” Pa kushimikile mbila nsuma ya Bufumu bwa kwa Lesa, Yesu abuutwishe abantu pa lwa mifwaile ya kwa Lesa. ‘Aletele mu lubuuto umweo no kukanafwa mu mbila nsuma.’—2 Timote 1:10.
13. Ni shani fintu Yesu ailondolwele umwine, kabili mulandu nshi engacitila ico mu kuba no kushininkisha kwa musango yo?
13 Yesu mu busumimo abelebeshe ulubuuto lwa kwa Lesa. Asosele ukuti: “Ine naiso lubuuto pano isonde, ukuti onse uuntetekela eikala mu mfifi. . . . Ine nshasosele ifyafuma kuli ne mwine; lelo Tata uwantumine, wene ampeele ifunde, ica kuti nsose ne ca kuti nande. Kabili naishibo kuti ifunde lyakwe e mweo wa muyayaya.”—Yohane 12:44-50.
“Muli Wene Mwali Umweo”
14. Ni shani fintu Yesu aishibishiwa pali Yohane 1:1, 2?
14 Ee, Yehova atumine Umwana wakwe kwi sonde ku kuba ulubuuto ku kulanga abantu inshila ya ku bumi bwa muyayaya. Moneni fintu ici calangishiwa pali Yohane 1:1-16. Ifikomo 1 na 2 fibelengwa ukuti: “Mu kutendeka mwali Cebo, kabili Cebo ali pamo na Lesa, kabili Cebo ali ni [lesa, NW]. Wene mu kutendeka ali pamo na Lesa.” Pano Yohane aita Yesu wa pa ntanshi ya buntunse kwi lumbo “Cebo.” Ici cishibisha umulimo abombele ngo wa Kulandilako wa kwa Yehova Lesa. Kabili lintu Yohane alondolola ukuti “mu kutendeka mwali Cebo,” cilepilibula ukuti Cebo aali e kutendeka kwa milimo ya bubumbo bwa kwa Yehova, “ukutendeka kwa kulenga kwa kwa Lesa.” (Ukusokolola 3:14) Icifulo cakwe icapulamo pa kati ka fibumbwa fya kwa Lesa fyonse cipeela icishinte cine cine ku kwitwa kwakwe “lesa,” impalume. Esaya 9:6 (NW) eta wene “Lesa Wa maka,” nangu cingati te Lesa Wa maka yonse.
15. Fyebo nshi fyalundwapo ifyo Yohane 1:3-5 atupeela pa lwa kwa Yesu?
15 Yohane 1:3 atila: “Ifintu fyonse fyalengelwe kuli wene, kabili ukwabula wene takwalengelwe cintu nangu cimo icalengelwe.” Abena Kolose 1:16 patila “muli wene e mo fyalengelwe ifintu fyonse mu muulu na pano isonde.” Yohane 1:4 asoso kuti “muli wene mwali umweo, no yo mweo wali lubuuto lwa bantu.” E co ukupitila muli Cebo, imisango yonse imbi iya bumi yalibumbilwe; na kabili ukupitila mu Mwana wakwe, Lesa acilenga ukucitikako ku mutundu wa muntu uwa lubembu, uufwa ukunonka ubumi bwa muyayaya. Mu cishinka Yesu e mpalume intu Esaya 9:2 eta “ulubuuto lukalamba.” Kabili Yohane 1:5 asosa ukuti: “Ulubuuto lwabalikila mu mfifi; kabili imfifi tayalunashishe iyo.” Ulubuuto lwimininako icine no bulungami, mu kucilana ne mfifi, iimininako icilubo no bupondamishi. Muli ifyo Yohane alanga ukuti imfifi tayakacimfye ulubuuto.
16. Ni shani fintu Yohane Kabatisha asontele ku cipimo ca mulimo wa kwa Yesu?
16 Yohane nomba apaasha pa fikomo 6 ukufika ku 9 ukuti: “Kwaishile umuntu, uo Lesa atumine, ishina lyakwe ni Yohane [Kabatisha]: wene aishile ku kube nte, ukuti ashimike ubunte bwa lubuuto ulo, mu kuti muli wene bonse batetekelele. Ulya [Yohane] tali lubuuto; lelo wa kuti ashimike ubunte bwa lubuuto [Yesu]. Kwali ulubuuto lwa cine, ulubalikilo muntu onse, lwaleisa pano isonde.” Yohane asontele kuli Mesia waleisa no kwalwila abakonshi bakwe ukulola kuli Yesu. Mu kupita kwa nshita, imisango yonse iya bantu balipeelwe shuko lya mu nshita ku kupokelela ulubuuto. E co Yesu taishile ku kumwenamo fye kwa baYuda lelo ku kumwenamo kwa mutundu wa muntu onse—abakankaala nelyo abapiina, te mulandu no mushobo.
17. Cinshi cintu Yohane 1:10, 11 atweba pa lwa mibele ya ku mupashi iya baYuda mu kasuba ka kwa Yesu?
17 Jn 1 Ifikomo 10 na 11 fitwalilila ukuti: “E po ali pano isonde, na pano isonde palengelwe kuli wene, kabili pano isonde tapamwishibe iyo; aishile ku mwabo, na ba ku mwabo tabamusekelele.” Yesu, mu kubako kwakwe ukwa pa ntanshi ya buntunse, aali e umo muli uyo icalo ca mutundu wa muntu cabumbilwe. Lintu aali pe sonde, nangu ni fyo, alikeenwe ku bengi aba mu bantu bakwe, abaYuda. Tabafwaile ububi bwabo no bumbimunda ukusansalikwa. Basalilepo imfifi ukucila ulubuuto.
18. Ni shani fintu Yohane 1:12, 13 alangisha ukuti bamo kuti baba abana ba kwa Lesa mu kuba no bupyani bwaibela?
18 Yohane asosa mu Jn 1 fikomo 12 na 13 ukuti: “Lelo abo bene abamusekelele, abatetekele ishina lyakwe, abapeele amaka aya kuba abana ba kwa Lesa: abafyelwe, te ku mulopa, nangu ni ku kufwaya kwa mubili, nangu ku kufwaya kwa mwaume, lelo kuli Lesa.” Ifi fikomo filango kuti abakonshi ba kwa Yesu, mu kutendekelako, tabali bana baume ba kwa Lesa. Pa ntanshi ya kwisa kwa kwa Kristu kwi sonde, nangu bwana bwa musango yo atemwa isubilo lya ku muulu tafyali ifyaisuka ku bantunse. Lelo ku kuwaminwa kwe lambo lya cilubula ilya kwa Kristu umo babeleshe citetekelo, abantunse bamo bapokelelwe ku bwana kabili baali na maka ya kukwate subilo lya bumi nge shamfumu pamo na Kristu mu Bufumu bwa mu muulu ubwa kwa Lesa.
19. Mulandu nshi Yesu abela mu cifulo cawamisha ku kubelebesha ulubuuto lwa kwa Lesa, nga fintu calangwa pali Yohane 1:14?
19 Jn 1 Icikomo 14 cipelulula ukuti: “Kabili Cebo aishilebo buntunse, no kwikala muli ifwe (kabili twaloleshe ubukata bwakwe, ubukata ngo bwa wafyalwa eka kuli Wishi).” Pe sonde, Yesu abelebeshe ubukata bwa kwa Lesa nga fintu Ibeli lyeka ilya kwa Lesa lyali no kucita. E co, mu nshila yaibela, aali uwacilapo kufikapo ukusokolola Lesa ne mifwaile Yakwe ku bantu.
20. Nga fintu calembwa pali Yohane 1:15, cinshi cintu Yohane Kabatisha atweba pa lwa kwa Yesu?
20 Mu kukonkapo, umutumwa Yohane alemba mu Jn 1 cikomo 15 ati: “Yohane [Kabatisha] amushimiko bunte, abilikishe, ati, Uyu e o natile, Uulenkonka pa numa, abo wa ntanshi kuli ine; ico alintangilile.” Yohane Kabatisha afyelwe imyeshi imo mutanda pa ntanshi ya kufyalwa kwa kwa Yesu ngo muntunse. Lelo Yesu alibombele imilimo iyacilapo nga nshi pali Yohane, ica kuti Yesu abele uwa ntanshi kuli Yohane mu nshila iili yonse. Kabili Yohane asumine ukuti Yesu alimutangilile, apantu Yesu aliko pa ntanshi ya buntunse.
Ifya Bupe Ukufuma Kuli Yehova
21. Mulandu nshi Yohane 1:16 asosela ukuti twapokelela “ica kusenamina ne ca kusenamina”?
21 Yohane 1:16 apelulula ukuti: “Mu mwisulo wakwe ifwe bonse twapokelele ica kusenamina ne ca kusenamina.” Nangu cingati abantunse bafyalilwa mu lubembu pa mulandu wa kupyana lwene ukufuma kuli Adamu, Yehova afwaya ubonaushi bwa ino micitile ibifi, ukupusunsuka kwa mamilioni ukwingila mu calo cipya, ukubuushiwa kwa bafwa, no kufumishiwapo kwa lubembu ne mfwa, ukufumamo ubumi bwa ciyayaya pe sonde lya paradise. Aya mapaalo yonse ya pa fye, ayashawaminwa abantunse ababembu. Fya bupe ukufuma kuli Yehova ukupitila muli Kristu.
22. (a) Cinshi cintu ica bupe cakulisha ica kwa Lesa cilenga ukucitikako? (b) Bwite nshi bwatambulwilwa kuli ifwe mwi buuku lya kulekelesha ilya Baibolo?
22 Ca bupe nshi icakulisha icilenga conse ici ukucitikako? “Lesa atemenwe aba pano isonde ukutemwa kwa kuti apeele Umwana wakwe uwafyalwa eka, ukuti onse uumutetekela eonaika, lelo abe no mweo wa muyayaya.” (Yohane 3:16) Kanshi, ukwishiba kwalungikwa ukwa kwa Lesa no Mwana wakwe, “Kelenganya wa mweo,” kwaliba ukwakatama kuli abo abafwaya ulubuuto lwa ku mupashi no bumi bwa muyayaya. (Imilimo 3:15) E mulandu wine ibuuku lya kulekelesha ilya Baibolo litambulwila ubwite bwakonkapo kuli bonse abatemwe cine kabili abafwaya ubumi: “Iseni; no uleumfwa asose, ati, Iseni; no uleumfwe cilaka ese, uulefwaya abuulepo ica bupe amenshi ya Mweo.”—Ukusokolola 22:17.
23. Cinshi cintu abantu bapale mpaanga bali no kucita lintu baisa ku lubuuto?
23 Abantu abaicefya, abapale mpaanga tabakese fye ku lubuuto lwa calo lelo bakakonka lulya lubuuto: “Impaanga shilamukonka ico shaishibe [myumfwikile ya cine mwi] shiwi lyakwe.” (Yohane 10:4) Mu cine cine, babekelwa mu ‘kukonka mu makasa yakwe’ pantu baishiba ukuti ukucite co kukapilibula ubumi bwa ciyayaya kuli bene.—1 Petro 2:21.
Kuti Wayasuka Shani?
◻ Misango nshi ibili iya lubuuto iisa ukufuma kuli Yehova?
◻ Mulandu nshi ukubuutusha kwa ku mupashi kwabela ukwakatama ifyo ilelo?
◻ Ni mu nshila nshi Yesu abele “ulubuuto lukalamba”?
◻ Cinshi cintu Yohane icipandwa 1 atweba pa lwa kwa Yesu?
◻ Fya bupe nshi fiisa kuli abo abakonka ulubuuto lwa calo?
[Icikope pe bula 10]
Sumeone aitile Yesu “ulubuuto lwa kusokolwela Abena fyalo”