Ubulondo bwa Bantu mu Menshi ya mu Cibulungwa Conse

“Pantu nga nabile mbila nsuma, te ca kutakishishapo kuli ine iyo; pantu umucikilisha walimfininina. Kalanda kuli ine, nga nshibila mbila nsuma!”—1 ABENA KORINTI 9:16.

1, 2. (a) Ni bani mu cine cine bakumanya ukusonsomba kwatubululwa pali 1 Abena Korinti 9:16, kabili mulandu nshi waasukila ifyo? (b) Cishingamo nshi Inte sha kwa Yehova bapokelela?

NI BANI muli uno mwanda wa myaka uwalenga 20 bakumanya mu cine cine ukusonsomba kwatambikwa na mashiwi ya kwa Paulo ayali pa mulu? Ni bani baya mu calo mu mamilioni ku kwikata abaume na banakashi ababa “abaibukila ulwa kukabila kwabo ukwa ku mupashi”? (Mateo 5:3, NW) Ni bani abaibika mu busanso bwa kubikwa mu cifungo ne mfwa, kabili ni bani abacula ifya musango uyo mu fyalo ifingi pa mulandu wa kufikilisha ikambisho lya kwa Kristu pali Mateo 24:14?

² Icalembwa casuka ukuti: Ni Nte sha kwa Yehova. Umwaka wapwile weka fye ukucila pa Nte amamilioni yane baile ukufuma ku ŋanda ne ŋanda ‘balebila imbila nsuma’ mu fyalo 211 ne fifulo kabili mu ndimi ukucila pali 200. Aba tabali libumba fye lyasalwa ilya bamishonari bakanshiwa. Iyo, bonse Inte sha kwa Yehova bayumfwa abashingamwa ku kushimikila no kusambilisha ukufuma ku ŋanda ne ŋanda kabili pa kashita akali konse akalinga. Mulandu nshi bayumfwila uko kukabila kwa kwakana ifisumino fyabo na bambi? Pa mulandu wa kuti balishiba ukuti ukwishiba kuletako icishingamo.—Esekiele 33:8, 9; Abena Roma 10:14, 15; 1 Abena Korinti 9:16, 17.

Ubulondo bwa Bantu, Ukusonsomba kwa mu Cibulungwa Conse

 3. Kutanunuka ukufika kwi umulimo wa bulondo ufwile ukuba?

³ Uyu mulimo ukalamba uwa bulondo tawapeleshiwa fye, nga fintu cili, ku mumana umo nelyo icishiba nelyo fye bemba umo. Iyo, nge fyo Yesu akambishe, uli no kubombwa “ku nko shonse.” (Marko 13:10) Pa ntanshi talanina ukuya kuli Wishi, Yesu aebele abasambi bakwe ukuti: “E ico kabiyeni, kalengeni aba nko shonse ukuba abasambi, mulebabatishisha mwi shina lya kwa Tata ne lya Mwana ne lya mupashi wa mushilo: mulebasambilisha ukubaka fyonse ifyo namwebele. Kabili, moneni, ine nakulaba na imwe ukufika na pa [kusondwelela kwa micitile ya fintu, NW].”—Mateo 28:19, 20.

 4. (a) Cinshi cifwile capapwishe abakonshi ba kwa Yesu aba mu kubangilila aba ciYuda? (b) Ni shani fintu Inte sha kwa Yehova bamona icipimo ca mulimo wabo uwa kushimikila?

⁴ Ku bakonshi ba kwa Yesu aba ciYuda, uko kufwile kwali kutumwa kwa kucilimusha. Aleeba abasambi bakwe aba ciYuda ukuti nomba bali no kuya ku Bena fyalo ‘bakowela’ aba mu nko shonse no kubasambilisha. Casendele ukuiteulula cipya cipya kumo kuli bene ku kobelwa ku kuluma kwa uko kupeelwa kwa mulimo no kubombelapo. (Imilimo 10:9-35) Lelo takwali mwa kusengulwila; Yesu aali nabeba mu mulumbe ukuti ‘ibala calo.’ E ico, Inte sha kwa Yehova ilelo bamona icalo conse nge cisebele ku nsambu shabo isha bulondo. Te kuti kubeko “umwa kupelela umwa makilomita 20” nelyo “icifulo ca menshi” icingalesha ukutumwa kwabo ukufuma kuli Lesa. Inshita shimo shimo ukulamuka kulakabilwa uko kushaba ubuntungwa bwa butotelo. Nangu ni fyo, babomba umulimo wa bulondo mu kuba ne tontonkanyo lye pamfya. Mulandu nshi cabele fyo? Pa mulandu wa kuti ifya kuponako fya mu calo no kufikilishiwa kwa busesemo bwa Baibolo filangilila ukuti tuli mu lubali lwa kupelako ulwa mulimo wa bulondo ubwa mu cibulungwa.—Mateo 13:38, NW; Luka 21:28-33.

Ukulunduluka mu Mulimo wa Bulondo uwa mu Cibulungwa

 5. Musango nshi uwa bantu abaleankulako ku mulimo wa bulondo uwa mu cibulungwa conse?

⁵ Ubwingi bwa mpyani shasubwa isha Bufumu “baiketwe” ukufuma mu nko pa ntanshi ya 1935, e co impendwa yabo yakumanina mu kutendekelako yalipwishishiwa. E ico, ukucilisha ukutula mu 1935, Inte sha kwa Yehova bafwaya abo bantu baicefya abengalondololwa nga “balanda” abo “bakapyaninine calo.” (Ilumbo 37:11, 29) Aba bantu “abateta no kulila pa fya muselu fyonse ifilecitwa.” Balesela mu kwimininako ukuteka kwa Bufumu bwa kwa Lesa ilyo “ubucushi bukalamba” tabulapama imicitile ya fintu iya kwa Satana iyapaasuka kabili iyabola kabili ilyo bakapepa bakwe tabalabikwa “mwi lungu lya mulilo” ilya bonaushi bwa kupelako.—Esekiele 9:4; Mateo 13:47-50; 24:21.

6, 7. (a) Ni ntampulo nshi shabulilwe mu 1943 ukukuma ku mulimo wa kushimikila? (b) Finshi fyaba ifya kufumamo?

⁶ Bushe umulimo wa bulondo uwa mu cibulungwa conse walitunguluka ukufika pano? Lekeni ifishinka fiilandile. Ku numa mu 1943, Inkondo ya Calo iya II yali icili ilelwikwa, nalyo line bamunyina basubwa aba busumino pa cishinte cikalamba ica calo conse ica Nte sha kwa Yehova mu Brooklyn, New York, bamwenene kabela ukuti imibombele ikalamba iya bulondo bwa mu cibulungwa conse yali no kufikilishiwa. E co, ni ntampulo nshi shabulilwe?a—Ukusokolola 12:16, 17.

⁷ Mu 1943 Watchtower Society yaimike isukulu lya bamishonari ilyaleitwa Gileadi (iciHebere, “Umwiina wa Nte”; Ukutendeka 31:47, 48) ilyatendeke ukukansha bamishonari umwanda umo cila myeshi mutanda pa kuti bengatumwa nga balondo ba cimpashanya mu kusaalala kwe sonde. Ku numa kulya, kwaliko fye Inte 126,329 abalebombo mulimo wa bulondo bwa bantu mu kupimpa mu fyalo 54. Mu kati ka myaka ikumi ifyo fipendo fyacilwike mupepi ne Nte 519,982 mu fyalo 143! Mu kushininkisha, Isukulu lya Gileadi lyaleletako abalondo baume na banakashi ababulwo mwenso, abaitemenwe ukuya ku ntambi sha cilendo no kuiteulwila ku menshi yapya aya bulondo. Nge ca kufumamo, amakana ya bantu ba mitima ya bufumacumi balyankwileko. Abo bamishonari, ne Nte sha cikaya abo babombele nabo, baimike umufula ku kwingilishiwako kwa kupapusha uko nomba kulecitika.

8, 9. (a) Fya kumwenako nshi fingapeelwa ifya mulimo wa bumishonari uwapulamo? (b) Ni shani fintu bamishonari bamona ukukula kwapulamo mu mabala yabo? (Moneni na kabili 1992 Yearbook of Jehovah’s Witnesses.)

⁸ Abakokole ba busumino babelesha abengi ukufuma kuli ayo makalasi ya mu kubangilila aya Gileadi bacili balebomba mu fifulo fyabo ifya cilendo, nangu cingatila nomba bali mu mushinku wa myaka 70 nelyo fye 80. Ica kumwenako cimo icilangilila ubwingi bwa aba ni co ica kwa Eric Britten uwa myaka ya bukulu 82 no mukashi wakwe, Christina, abapwishishe isukulu mwi kalasi lyalenga 15 ilya Gileadi mu 1950 kabili abacili balebomba mu Brazil. Lintu baile ku kubombela ku Brazil, kwali Inte shacepa pali 3,000 muli cilya calo. Nomba balicila pali 300,000! Mu kushininkisha, ‘umunono naba uluko lwakosa’ mu Brazil pa mulandu wa kuti umulimo wa bulondo walitwala ifisabo.—Esaya 60:22.

⁹ Kabili cinshi twingasosa pa lwa bamishonari mu Africa? Abengi baliteulukila ku lutambi lwapusanako nga nshi kabili baliisa mu kutemwa abantu ba cina Africa. Ica kumwenako ni bamunyina John na Eric Cooke na bakashi babo, Kathleen na Myrtle, abalebombela mu South Africa pali nomba. John na Eric bapwishishe isukulu mwi kalasi lyalenga cinekonsekonse mu 1947. Pa kati kabo balibombela mu Angola, Zimbabwe, Mozambique, na South Africa. Bamishonari bamo balifwile mu Africa pa mulandu wa malwele, kabili na bambi pa mulandu wa nkondo no kupakaswa, pamo nga Alan Battey na Arthur Lawson, abafwile mu kati ka nkondo ya bana calo iya nomba line mu Liberia. Nalyo line, amenshi ya mu Africa yashininkisha ukuba ayaletako ifisabo nga nshi. Nomba kuliko ukucila pa Nte 400,000 ukupulinkana cilya calo cikalamba icasaalala.

Bonse Balikwata Ulubali

10. Mulandu nshi kabili ni mu nshila nshi bapainiya balebomba umulimo watashiwa?

¹⁰ Nangu cibe fyo, cilingile ukwishibikwa ukuti ilintu bamishonari ba cilendo bafika ku mpendwa ya makana yamo, bakasabankanya ba cikaya na bapainiyab baba mu mamilioni. Balecita umulimo wa kushimikila uukalamba mu kusaalala kwe sonde. Mu 1991 kwaliko avareji ukucila pali bapainiya 550,000 na batumikishi benda. Mwandi cipendo ca kucebusha ici cili lintu twatontonkanya pa lwa ishi Nte shonse isha busumino abalebombesha mu kuibela ku kwakanamo mu mulimo ukalamba uwa bulondo, pali avareji ukutendekela apali ponse pa maawala 60 ukufika ku 140 aya kushimikila cila mweshi. Abengi bacite ci pa kubomfya ilambo lya pa lwabo ilikalamba ne fipooswa. Lelo mulandu nshi? Pa mulandu wa kuti balitemwa Yehova Lesa wabo no mutima wabo, umuntontonkanya, umweo, na maka, kabili balitemwa abena mupalamano babo nga bene.—Mateo 22:37-39.

11. Bushinino nshi ubwashininkishiwa ubwabako ubwa mupashi wa kwa Yehova mu kubomba pa kati ka bantu bakwe?

¹¹ Cinshi cingalandwa pa lwa bacila pa mamilioni yatatu na citika Inte bambi abashaba mu mulimo wa nshita yonse lelo nangu cibe fyo balabombesha ukufika apo bengapesha mu mulimo wa kwa Yehova, ukulingana ne mibele yabo? Bamo bakashi, nelyo fye banyinabo abasakamana abana banono, abo ukwabulo kutwishika bapeelesha inshita yabo iya mutengo ku mulimo wa mu cibulungwa conse uwa bulondo. Abengi balume nelyo bashibo mu kuba ne ncito ya ku mubili iya nshita yonse; nalyo line, babika inshita pa mbali pa mpela sha milungu ne cungulo bushiku ku kusambilisha icine ku beni. Lyene kwalibako ibumba likalamba ilya baume bashimbe na banakashi na bacaice abakana mu kushimikila kabili abatasha icine ku myendele yabo. Libumba nshi limbi ilya butotelo ilyakwata aba kuitemwa bashilipilwa amamilioni yane abo cila mweshi bashimikila imbila nsuma iya kuteka kwa Bufumu bwa kwa Lesa? Mu kushininkisha ici cilangilila umupashi wa kwa Yehova mu kubomba!—Ilumbo 68:11; Imilimo 2:16-18; linganyeniko Sekaria 4:6.

Ifya Kusangwilako Ifilenga Ukukula

12. Mulandu nshi kabili ni mu mpendwa nshi abantu baleankulako ku cine?

¹² Uyu mulimo wasaalala uwa kushimikila uleletako ifya kufumamo fya kupapusha cila mwaka. Mu 1991 ukucila pa Nte ishipya 300,000 balibatishiwe mu kwibishiwa umupwilapo mu menshi. Ico cilingana ne filonganino ukucila pali 3,000 ifya Nte 100 cimo cimo! Ni shani fintu ici conse cipwishishiwa? Natwibukishe ico Yesu asosele: “Takuli uwingesa kuli ine, kano Tata uwantumine amukula . . . Calembwa muli bakasesema, aciti, Kabili bonse bakasambilishiwa kuli [Yehova, NW]. Umuntu onse uwaumfwa no kusambilila kuli Tata esa kuli ine.” E ico, te kupitila fye mu kubombesha kwa buntunse umo ankulako ku bulondo bwa mu cibulungwa conse. Yehova amona umusango wa mutima no kukulila ku mwine abo abayana.—Yohane 6:44, 45; Mateo 10:11-13; Imilimo 13:48.

13, 14. Mibele nshi iyawama iyo Inte abengi balangisha?

¹³ Abalondo ba buntunse baba fibombelo, nangu cibe fyo, ifyo Yehova alebomfya ukukulila abantu ku mwine. E ico, imibele yabo ukulola ku bantu ne cifulo uko babomba umulimo wa bulondo fyaliba ifyacindama. Ifyo caba ica kukoselesha ukumona ukuti icinabwingi cakulisha balikuntwa na mashiwi ya kwa Paulo ku bena Galatia aya ukuti: “Awe twinenuka mu kucite cawama; pantu ku nshita iiyene tukalobolola, nga tatutompweke.”—Abena Galatia 6:9.

¹⁴ Inte abengi aba busumino balishimikila pa makumi ya myaka, ilintu mu kupalamisha balebebeta ifya kuponako fya mu calo. Balimona ukwima no kuwa kwa buNazi, buFascist, ne micitile imbi iya bumankonso. Bamo balicitilo bunte inkondo ishingi isho shacitika ukutula mu 1914. Balimona intungulushi sha mu calo ukucetekela muli League of Nations kabili muli United Nations. Balimona umulimo wa kwa Yehova ukubindwa kabili pa numa ukusuminishiwa mwi funde mu fyalo ifingi. Ukupulinkana muli conse ici, Inte sha kwa Yehova tabanenuka mu kucite cawama, ukusanshako no kubomba nga balondo ba bantu. Mwandi cili icalembwa capulamo ica bumpomfu!—Mateo 24:13.

15. (a) Kwaafwa nshi twakwata mu kuteulukila ku fikabilwa fya cifulo cesu ica mu kusaalala kwa calo? (b) Ni shani fintu impapulo shaafwa mu kupeelwa kobe ukwa mulimo?

¹⁵ Kwalibako na fimbi ifya kusangwilako ifyalenga uku kukula kwa mu kusaalala kwa calo. Cimo caba mibele yakondenkana iya balondo ba bantu ukulola ku fikabilwa fya cifulo. Mu kuba no kukuuka kwa bantu na bantu aba ntambi shapusanapusana, amabutotelo, ne ndimi, Inte sha kwa Yehova balitanununa ukumfwikisha kwabo ukwa iyi mimwene yalekanalekana. Kabili icilonganino ca mu kusaalala kwa calo calyafwilisha apakalamba pa kupekanya amaBaibolo ne fitabo fya Baibolo mu ndimi ukucila 200. New World Translation of the Holy Scriptures, mu kukumanina nelyo mu lubali, nomba yaba mu ndimi 13, ukusanshako iciCzech ne ciSlovak. Broshuwa ya Ipakishe Ubumi pe Sonde kuli Pe na Pe! nomba e ko yaba mu ndimi 198, ukufuma mu ciAlbania ukufika ku ciZulu mu kuba no kupulintwa kwa makope amamilioni 72. Icitabo Umuntu Wakulisha Uwabalile Abako Uwa Mweo kale kale e ko caba mu ndimi 69. Icitabo Mankind’s Search for God, casabankanishiwa mu ndimi 29, cipeela ukumfwikisha ku ntulo ne fisumino fya micitile ikalamba iya mabutotelo ya calo kabili cileshinina ukuba ica kwaafwa caibela mu bulondo bwa mu cibulungwa.

16. Ni shani fintu bamo baankulako ku kukabila mu fyalo fimbi?

¹⁶ Cinshi cimbi icalundulula umulimo wa bulondo mu cibulungwa? Amakana baliba abaitemenwa ukwankulako ku ‘bwite bwa ku Makedonia.’ Nga fintu fye Paulo aali uwaitemenwa ukusela ukufuma ku Asia Minor ukuya ku Makedonia mu Europe, pa bwite bwa kwa Lesa, Inte abengi baliselela ku fyalo ne fifulo uko kwaba ukukabila kwakulilako ukwa bakashimikila ba Bufumu, capamo no kwa baeluda na babomfi batumikila. Baba nga balondo ba cine cine abasanga amenshi yabo aya cikaya ayakwatamo abalondo nga nshi no kuselela ku menshi uko kwaba amato yacepelako ne sabi ilingi.—Imilimo 16:9-12; Luka 5:4-10.

17. Fya kumwenako nshi twakwata ifya abo abaankulako ku ‘bwite bwa ku Makedonia’?

¹⁷ Amakalasi ya nomba line aye sukulu lya bamishonari aya Gileadi yasanshamo abasambi ukufuma mu fyalo fyalekanalekana ifya Europe abasambilila iciNgeleshi kabili lyene baliipeela ku mulimo mu fyalo fimbi ne ntambi. Mu kupalako, ukupitila mwi Sukulu lya Kukansha ilya Butumikishi, bamunyina abengi abashimbe balapeelwa ukukanshiwa kwashika ukwa myeshi ibili kabili lyene balatumwa ku nko shimbi ku kukoselesha ifilonganino ne miputule. Incende shimbi ishaibela isha bulondo shili mu fifulo ifyo fileisuka nomba mu Europe wa ku Kabanga na maripabuliki ayali kale aya Soviet Union.—Linganyeniko Abena Roma 15:20, 21.

18. (a) Mulandu nshi bapainiya ilingi line babela abatumikishi bafumamo cimo? (b) Ni shani fintu bengaafwa bambi mu cilonganino?

¹⁸ Ukwaafwa kwalundwako mu mulimo wa bulondo uwa mu kusaalala kwa calo kuli Isukulu lya Mulimo wa Bupainiya ilyo bapainiya ba nshita yonse basangwako. Ukupulinkana imilungu ibili iya kufimbwa kwashika ukwa lupapulo Ukulabeka nge Fyengelo mu Calo, ulwapekanishiwilwa fye bapainiya, balawamyako amaka yabo aya butumikishi ilyo balelanguluka imitwe ya malyashi pamo nga “Ukukonkelela Inshila ya Kutemwa,” “Konka Yesu nge ca Kumwenako,” na “Ukulundulula Ukulamuka kwa Kusambilisha.” Ifyo ifilonganino fyonse fitasha ukukwata aya mabumba ya balondo bafikapo aba ku ŋanda ne ŋanda abengakansha abengi muli uyu mulimo ukalamba uwa bulondo!—Mateo 5:14-16; Abena Filipi 2:15; 2 Timote 2:1, 2.

Bushe Kuti Twawamyako?

19. Ukupala umutumwa Paulo, ni shani twingawamyako mu butumikishi bwesu?

¹⁹ Ukupala Paulo, tulefwaya ukukwata imibele yashininkishiwa, iisupile fya ku ntanshi. (Abena Filipi 3:13, 14) Ateulukile ku misango yonse iya bantu ne mibele. Alishibe ifya kusanga ubuseko bwa bengi ne fya kupelulula pa cishinte ca mibele ya cikaya no lutambi. Kuti twatendeka amasambililo ya Baibolo pa kuba abaibukila ku kwankulako kwa mwine wa ŋanda ku bukombe bwa Bufumu kabili lyene ukuteulwila imipeelele yesu ku kukabila kwa muntu. Mu kuba ne fya kwaafwa ukusambilila Baibolo ifyalekanalekana ifyo twakwata, kuti twatambika ico cingalinga imimwene ya muntu umo umo. Ukukondenkana kwesu no kwibukila na fyo fyaliba fya kusangwilako fyacindama mu bulondo buletako isabi.—Imilimo 17:1-4, 22-28, 34; 1 Abena Korinti 9:19-23.

20. (a) Mulandu nshi umulimo wesu uwa bulondo wabela uwacindamine fyo nomba? (b) Cinshi cili icishingamo cesu ica umo umo nomba?

²⁰ Mulandu nshi uyu mulimo waibela uwa bulondo bwa mu cibulungwa ubelele uwacindamine fyo nomba? Pantu ukufuma ku masesemo ya Baibolo ayabelebeshiwa mu fya kuponako ifyo fyacitika kabili ifilecitika, cili icamonekesha ukuti imicitile ya kwa Satana ilelola ku kalume ka kayofi. E co, cinshi ifwe, fwe Nte sha kwa Yehova, tulingile ukulacita? Ifipande fitatu ifya masambililo muli uno magazini nafisanikila icishingamo cesu ku kuba ababombesha kabili abapimpa mu mibombele yesu iya bulondo mu cifulo cesu ica menshi ya mu cibulungwa conse. Twalikwata ukwebekesha kwakosa ukufuma muli Baibolo ukwa kuti Yehova takalabe imibombele yesu iya mukoosha iya bulondo. Paulo alondolwele ukuti: “Lesa tali uushalungama; takalabe umulimo wenu, no kutemwa uko mwalangile kwi shina lyakwe, apo mwalepyungila aba mushilo, kabili mucili mulebapyungila. Awe tulekumbwo kuti onse uwa muli imwe alange umukoosha uyo wine ukufika pa kwisushamo kwa kucetekela ukufika na ku mpela.”—AbaHebere 6:10-12.

[Amafutunoti]

Bushe Uleibukisha?

◻ Mulandu nshi Inte sha kwa Yehova shimwena icalo conse nge cisebele ca mibombele yabo iya bulondo?

◻ Lipaalo nshi isukulu lya bamishonari ba Gileadi lyaba ku mulimo wa bulondo?

◻ Fya kusangwilako nshi ifyalenga ukutunguluka kwa Nte sha kwa Yehova?

◻ Ni shani fintu ifwe umo umo twingawamyako mu butumikishi bwesu ubwa Bwina Kristu?

[Charti pe bula 24]

IFYA KUFUMAMO FYA BULONDO BWA PA KATI KA NKO

Umwa. Ifyalo Inte

1939 61 71,509

1943 54 126,329

1953 143 519,982

1973 208 1,758,429

1983 205 2,652,323

1991 211 4,278,820

[Icikope pe bula 25]

Umulimo wa kucitilo bunte ucili ulecitwa pa kati ka balondo ku Galili