Amamilioni Abafwa Nomba Bakaba Abomi Na Kabili

AMAMILIONI abafwa nomba bakaba abomi na kabili—mwandi lisubilo lya kukumbamo mutima! Lelo bushe lili ilya cine cine? Cinshi cingasenda pa kukushinina? Pa kusumina mu cilayo, kuti wakabila ukushininkisha ukuti uulepanga icilayo ali ponse pabili uwaitemenwa kabili ali na maka ya kucifikilisha. Ni nani, lyene, uulaya ukuti amamilioni abafwa nomba bakaba abomi na kabili?

Muli shinde wa 31 C.E., Yesu Kristu mu kushipa alondolwele ukuti alipeelwe amaka kuli Yehova Lesa ukubuusha abafwa. Yesu alaile ukuti: “Ifyo fine Wishi abuusha abafwa no kubalenga [abomi], e fyo Umwana na o alenga uwa [bumi] uo atemenwe. Mwisunguka pali ici; pantu inshita ileisa, iyo bonse aba mu nshishi [sha cibukisho, NW] bakomfwamo ishiwi lyakwe [ilya kwa Yesu], no kufumamo.” (Yohane 5:21, 28, 29) Ee, Yesu Kristu alaile ukuti amamilioni abafwa nomba bakaba abomi na kabili pali ili sonde no kukwata icilolelo ca kutwalilila kuli pe na pe. (Yohane 3:16; 17:3; linganyeniko Ilumbo 37:29 na Mateo 5:5.)a Apantu Yesu apangile cilayo, cili fye bwino ukutunganya ukuti ali uwaitemenwa ukufikilisha cene. Lelo bushe ali na maka ya kucite fyo?

Ukulingana ne calembwa ca Baibolo, ukufika pa nshita intu Yesu apangile cilya cilayo, tabalile abuusha uuli onse. Lelo ukucepako ukucila pa myaka ibili pa numa, alangilile mu nshila ya maka ukuti ali uwaitemenwa kabili ali na maka ya kubuusha.

“We Lasaro, Fumina Kuno Nse”

Yali mimonekele ya kuyumfwo bulanda. Lasaro aali umulwele nga nshi. Bankashi yakwe babili, Maria na Marita, batumine kuli Yesu, uwali bushilya bwa Mumana wa Yordani ukuti: “Mwe Shikulu, moneni, untu mwatemwa nalwala.” (Yohane 11:3) Ee, Yesu atemenwe ulu lupwa apakalamba nga nshi. Aali umweni pa ŋanda yabo mu Betani, nakalimo libili libili. (Luka 10:38-42; linganyeniko Luka 9:58.) Lelo nomba cibusa watemwikwa uwa kwa Yesu aali umulwele nga nshi.

Cinshi, nangu ni fyo, cintu Maria na Marita baenekele Yesu ukucita? Tabamwipwishe ukwisa ku Betani. Lelo balishibe ukuti Yesu alitemenwe Lasaro. Bushe Yesu te kuti afwaye ukumona cibusa wakwe umulwele? Ukwabulo kutwishika basubile ukuti Yesu aali no kumuposha mu cipesha amano. Na kuba, ukufika pali iyi nshita mu butumikishi bwakwe, Yesu aali nacita ifipesha amano ifingi ifya kuposha, kabili nelyo fye ni ntamfu tayali cipindami kuli wene. (Linganyeniko Mateo 8:5-13.) Bushe kuti acita icacepako kuli cibusa watemwikwa uwa musango uyo? Mu kufwayo kwishiba, mu cifulo ca kuya ku Betani ilyo line, Yesu aikele uko aali inshiku shibili ishakonkelepo.—Yohane 11:5, 6.

Lasaro afwile inshita imo pa numa ubukombe bube nabutumwa, nakalimo ukufika pa nshita Yesu apokelele imbila. (Linganyeniko Yohane 11:3, 6, 17.) Lelo takwali ubukombe bwalundwako ubwakabilwe. Yesu alishibe lintu Lasaro afwile, kabili afwaile ukucita icintu cimo pa lwa cene. Ukulanda pa lwa mfwa ya kwa Lasaro, aebele abasambi bakwe ukuti: “Lasaro umunensu nalaalo tulo; lelo ndeyamushibusha.” (Yohane 11:11) Yesu mu kubangilila aali naimya abantu babili ukufuma ku bafwa, mu mulandu umo umo mu kwipipa pa numa umuntu afwile.b Iyi nshita, nangu cibe fyo, cali no kupusanako. Ukufika pa nshita lintu Yesu mu kupelako afikile mu Betani, cibusa wakwe uwatemwikwa aali nafwa pa nshiku shine. (Yohane 11:17, 39) Bushe Yesu aali na maka ya kubwesha ku bumi umuntu uwafwile pali ubo butali kabili untu umubili wakwe wali kale kale nautendeka ukubola?

Pa kumfwa ukuti Yesu aleisa, Marita, umwanakashi wa ncitilo, abutukile ku kuya mukumanya. (Linganyeniko Luka 10:38-42.) Bwangu bwangu fye lintu akumenye Yesu, umutima wakwe wamucincishe ukusoso kuti: “Mwe Shikulu, amuba kuno, indume yandi nga tayafwile.” Nalyo line, alumbulwile icitetekelo cakwe: “Ninjishiba ukuti fyonse ifyo mwingalomba kuli Lesa, Lesa alemupa.” Pa kumfwa ubulanda bwa mwanakashi, Yesu amwebekeshe ukuti: “Indume yobe ilebuuka kabili.” Lintu alangilile icitetekelo mu kubuuka kwa nshita ya ku ntanshi, Yesu mu kulengama amwebele ukuti: “Ni ʼne kubuuka kabili [ubumi, NW]: uuntetekela, nangu afwa, akaba no [bumi, NW].”—Yohane 11:20-25.

Ilyo afikile pa nshishi, Yesu akambishe ukuti ilibwe ilyaisele ubwingililo lifumishiwepo. Pa kubalilapo Marita akeene ati: “Mwe Shikulu, nomba alenunka; pantu lelo e bwalenga shine.” Lelo Yesu amwebekeshe ukuti: “Bushe nshisosele kuli iwe, nati, Nga watetekela ulemono bukata bwa kwa Lesa?” Lyene, pa numa ya kupepa mu kupongomoka, akambishe ukuti: “We Lasaro, fumina kuno nse.” Pa kukambisha kwa kwa Yesu Lasaro afumine ku nse, nelyo fye cingati aali nafwa pa nshiku shine!—Yohane 11:38-44.

Bushe Mu Cituntulu Calicitike?

Ubulondoloshi bwa kwimishiwa kwa kwa Lasaro bwapeelwa mwi Landwe lya kwa Yohane nge cishinka ca mu lyashi lya kale. Ukulonsha kwabo kwamonekesha mu kucishamo ica kuti te kuti bube fye mulumbe. Ukutwishika ukuba kwa buko mu lyashi lya kale cili kutwishika ifipesha amano fyonse ifya Baibolo, ukusanshako no kubuuka kwa kwa Yesu Kristu umwine wine.c Kabili ukukaana ukubuuka kwa kwa Yesu cili kukaana icitetekelo ca Bwina Kristu conse.—1 Abena Korinti 15:13-15.

Mu cine cine, nga ca kuti wapokelela ukubako kwa kwa Lesa, taulingile ukukwate mpika ya kubelesha icitetekelo mu kubuuka. Ukulangilila: Umuntu kuti abika pali tepu ya video ubulondoloshi bwa kulekelesha ubwa fya cishale fyakwe, kabili pa numa afwa abantu bakwe ne fibusa kuti bamona no kumfwa wene, mu nshila imo ine, ilyo alelondolola ifyo ifikwatwa fyakwe fili no kubombelwapo. Imyaka umwanda umo iyapitapo, icintu ca musango uyo cali icishingatontonkanishiwa. Kabili ku bantu bamo abaleikala pali nomba mu ncende shabesho kutali isha calo, “icipesha amano” ca kukopa kwa video te kuti cumfwike. Nga ca kuti ifishinte fya busayansi ifyaimikwe na Kabumba kuti fyabomfiwa na bantunse ku kukuula cipya cipya imimonekele ya musango uyo iingamoneka no kumfwika, bushe Kabumba talingile ukuba na maka ya kucita icacilapo nga nshi? Bushe tacili ca kupelulula, lyene, ukuti Umo uwabumbile ubumi ali uwakampuka ukubuusha umuntu pa kupanga cipya cipya ubuntu bwakwe mu mubili walengwa uupya?

Icipesha amano ca kubweshiwa ku bumi ukwa kwa Lasaro cabombele ku kwingilishako icitetekelo muli Yesu no kubuuka. (Yohane 11:41, 42; 12:9-11, 17-19) Mu nshila ya kumfwo bulanda, cisokolola na kabili ukuitemenwa no kufwaisha kwa kwa Yehova no Mwana wakwe ukuletako kubuuka.

‘Lesa Akafuluka’

Ukwankulako kwa kwa Yesu ku mfwa ya kwa Lasaro kusokolola ulubali lwabondoka nga nshi ulwa Mwana wa kwa Lesa. Ukuyumfwa kwakwe ukwashika pali aka kashita kulangilila mu kulengama ukufwaisha kwakwe ukwa maka ku kubuusha abafwa. Tubelenga ukuti: “Maria ilyo afikile uko Yesu ali, pa kumumona, awile pa makasa yakwe, atile kuli wene, Mwe Shikulu, amuba kuno, nga tayafwile indume yandi. E ico Yesu ilyo amumwene alelila, na [baYuda] abaleisa nankwe balelila, ashinshimukile mu mutima wakwe no kusakamikwa. Kabili atile, Mwamubika kwi? Batile kuli wene, Mwe Shikulu, iseni mumone. Yesu alilile ifilamba. E ico abaYuda batile, Moneni ifyo amutemwa!”—Yohane 11:32-36.

Icililishi ca kuyumfwa kwa ku mutima ica kwa Yesu calilangililwa pano ku numbwilo shitatu: “ashinshimukile,” ‘asakamikwe,’ “alilile ifilamba.” Amashiwi ya lulimi lwa kutendekelako ayabomfiwe no mutumwa Yohane mu kulemba uku kumoneka kwa kuyumfwa ubulanda yalangilila icipimo cintu Yesu afikileko pa kuseshiwa ne nkuntu.

Ishiwi lya ciGreek ilyapilibulwa “ashinshimukile” lyafuma kuli verbu (em·bri·maʹo·mai) ilishibisha ukuseshiwa mu kukalipwa, nelyo mu kushika. Kalanda wa pali Baibolo William Barclay amono kuti: “Mu ciGreek ca lyonse ica cishilano imibomfeshe ya lyonse iya [em·bri·maʹo·mai] ya kuŋontoka kwa kwa kabalwe. Pano kuti capilibula fye ukuti inkuntu shashika isha musango uyo shaikete Yesu ica kuti ukushinshimukila kushili kwa kuitemenwa kwaumfwikilwe ukufuma mu mutima Wakwe.”

Inumbwilo yapilibulwa ‘sakamikwa’ isa ukufuma kwi shiwi lya ciGreek (ta·rasʹso) ililangilila ukutenkana. Ukulingana na The New Thayer’s Greek-English Lexicon of the New Testament, ipilibula “ukulenga umo ukululunkana kwa lwa nkati, . . . ukwambukila mu kuba no kukalipwa kukalamba nelyo ubulanda.” Inumbwilo “alilile ifilamba” ifuma kuli verbu ya ciGreek (da·kryʹo) iipilibula “ukuponye filamba, ukulila mu mutalalila.” Ici cicilana no ‘kulila’ kwa kwa Maria na baYuda bali pamo nankwe, abalumbulwa pali Yohane 11:33. Palya ishiwi lya ciGreek (ukufuma kuli klaiʹo) ilyabomfiwa lipilibula ukulila mu kuumfwika nelyo mu kupongomoka.d

Yesu, lyene, aseshiwe apakalamba ku mfwa ya kwa cibusa wakwe uwatemwikwa Lasaro no kumoneka kwa kwa nkashi ya kwa Lasaro uwalelila. Umutima wa kwa Yesu waiswilemo apakalamba nga nshi inkuntu ica kuti amenso yakwe yaiswilemo ifilamba. Icili icamonekesha nga nshi cili ca kuti Yesu mu kubangililako aali nabwesesha bambi babili ku bumi. Kabili pali aka kashita afwaile mu kukumanina ukucita cimo cine kuli Lasaro. (Yohane 11:11, 23, 25) Nalyo line, “alilile ifilamba.” Ukubwesesha abantunse ku bumi, lyene, taili mibombele ya fye kuli Yesu. Ukuyumfwa kwakwe ukwabondoka kabili ukwashika nga fintu kwalangishiwa pali aka kashita mu kulengama kulangilila ukufwaisha kwakwe kukalamba ku kufumyapo ukusonga kwa konaula ukwa mfwa.

Apantu Yesu e ‘cipasho ca musango wa kwa Yehova Lesa,’ mu kulungika tatwenekela icacepako kuli Shifwe wa mu mulu. (AbaHebere 1:3) Ulwa kuitemenwa kwa kwa Yehova kwine ukuletako kubuuka, umwaume wa busumino Yobo atile: “Ngo umuntu uwa lupikwe afwa kuti abo mumi na kabili? . . . Muketa, na ine nkamwasuka. Pantu umulimo wa minwe yenu mukaufuluka.” (Yobo 14:14, 15, NW) Ishiwi lya lulimi lwa kutendekelako ilyapilibulwa “mukaufuluka” lilangilila ukufulukisha no kufwaisha. (Ukutendeka 31:30; Ilumbo 84:2) Mu kulengama, Yehova afwile ukwenekela mu kuswatuka ukubuuka.

Bushe mu cituntulu kuti twasumina icilayo ca kubuuka? Kwena, takuli kutwishika ukuti Yehova no Mwana wakwe bonse babili bali abaitemenwa kabili bali na maka ya kufikilisha cene. Cinshi cintu ici cipilibula kuli iwe? Naukwata icilolelo ca kwikatana cipya cipya na batemwikwa abafwa pano pene pe sonde pe samba lya mibele ya mutende!

Ico cili nomba e subilo lya kwa Roberta (nga fintu acilumbulwa mu cipande cifumineko). Imyaka yafulilako pa numa lintu nyina afwile, Inte sha kwa Yehova shalimwafwile ukucita isambililo lyabamo kusakamana ilya Baibolo. Ebukisho kuti: “Pa numa ya kusambilila pa lwe subilo lya kubuuka, nalililile. Cali ica kupapusha ukwishibo kuti nkamona mayo na kabili.” Nga ca kuti umutima obe mu kupalako ulafuluka ukumona umutemwikwa na kabili, ukwabulo kutwishika ukafwaya ukusambilila ifingi pa lwa ici cilolelo ca kusungusha. Bucine bwa ili subilo bwalanshiwapo mu kulonsha kwacilapo bukulu pa mabula 18-28 aya uyu magazini.

[Amafutunoti]

[Icikope pe bula 5]

Ukwimya kwa kwa Yesu ukwa mwana mwanakashi wa kwa Yairo kupeela icishinte ca citetekelo mu kubuuka kwa nshita ya ku ntanshi ukwa bafwa

[Icikope pe bula 6]

Yesu aliseshiwe apakalamba ku mfwa ya kwa Lasaro

[Icikope pe bula 7]

Ubuseko bwa abo abacitilo bunte ukubuuka bukapala ubuseko bwa kwa mukamfwilwa wa ku Naini lintu Yesu abuushishe umwana wakwe umwaume uwafwa