Ubushimbe—Umwinshi Uwalola ku Mibombele Yabulo Kupusaulwa

“[E] kuti mupetame kuli Shikulu ukwabulo kupusaulwa.”—1 ABENA KORINTI 7:35.

 1. Lyashi nshi ilya kutulumusha lyafikile kuli Paulo pa lwa Bena Kristu mu Korinti?

UMUTUMWA Paulo alyangilweko kuli bamunyina ba Bwina Kristu mu Korinti, Greece. Imyaka isano mu kubangilila, aali naimika icilonganino muli ulya musumba wa busambashi uwaishibikilwe kuli bucisenene bwa uko. Nomba, mupepi na 55 C.E., ninshi ali mu Efese, mu Asia Minor, apokelele ilyashi lya kutulumusha ukufuma ku Korinti ilya malekano ya bantu abapangile amabumba no kutekelesha umulandu wabipa uwa bucisenene. Mu kulundapo, Paulo aali napokelela kalata ukufuma ku Bena Kristu ba mu Korinti ukufwaya ifya kutungulula pa milandu ya kwampana kwa bwamba, ubushimbe, icupo, ukupaatukana, no kuupa nelyo ukuupwa cipya cipya.

 2. Ni shani fintu bucisenene ubwayanene mu Korinti mu kumonekesha bwaleambukila Abena Kristu ba muli ulya musumba?

² Bucisenene bwabipisha ubwayanene mu Korinti bwamoneke ngo bwaleambukila icilonganino ca muli ulya musumba mu nshila shibili. Abena Kristu bamo balenakila ku mibele ya mulekelesha kabili baletekelesha bucisenene. (1 Abena Korinti 5:1; 6:15-17) Cilemoneka kwati bambi, mu kwankula ku musamwe wa cisenena uwali konse konse muli ulya musumba, balicishishemo no kutubulula ukutaluka ku kwampana kwa bwamba ukuli konse fye, nangu fye bantu baba mu cupo.—1 Abena Korinti 7:5.

 3. Milandu nshi intu Paulo abalilepo ukubombelapo muli kalata wakwe uwa ntanshi ku bena Korinti?

³ Muli kalata wakwe umutali untu Paulo alembeele abena Korinti, intanshi alandile pa bwafya bwa malekano. (1 Abena Korinti, ifipandwa 1-4) Abakonkomeshe ukusengauka ukukonka abantu, ico cingatungulula fye ku kupaatukana. Balingile ukwikatana nga ba kwa Lesa “abalebombela pamo.” Lyene abakambishe mu kulungatika pa fya kusunga icilonganino ica busaka mu mibele. (Ifipandwa 5, 6) Umutumwa pa numa ayalukiile kuli kalata wabo.

Ubushimbe Bwatashiwa

 4. Paulo aloseshe mwi lintu atile “cisuma ku muntu ukukanakumako ku mwanakashi”?

⁴ Atendeke ukuti: “Awe ulwa ifyo mwalembele. Cisuma ku muntu ukukanakumako ku mwanakashi.” (1 Abena Korinti 7:1) Insoselo ya “ukukanakumako ku mwanakashi” pano ilepilibula ukusengauka ukushininkana no mwanakashi ku musamwe wa kwampana kwa bwamba. Apantu Paulo kale kale aalisenwike ubulalelale, nomba aalelosha ku kwampana kwa bwamba mu kati ka cupo. E ico, Paulo nomba aaletasha imibele ya kuba umushimbe. (1 Abena Korinti 6:9, 16, 18; linganyeniko Ukutendeka 20:6; Amapinda 6:29.) Ukutwalililako panono, alembele ati: “Awe ndeeba abashaupa na bamukamfwilwa, ndetila: Cisuma kuli bene nga baikala ifyo na ine naba.” (1 Abena Korinti 7:8) Paulo taali uwaupa, nakalimo alifwililwe umukashi.—1 Abena Korinti 9:5.

5, 6. (a) Mulandu nshi cabele caumfwika ukuti Paulo taletubulula nangu pamo imikalile ya butukami iya mu ciyanda ca bashimbe? (b) Mulandu nshi Paulo atashishe ubushimbe?

⁵ Cili icapalishako ukuti Abena Kristu ba mu Korinti balikumene na mano ya buntunse aya ciGriki, muli yamo aya yene ayakwete imimwene ya kulumbilisha ubutukami bwacishamo, nelyo ukuipusula. Bushe kuti nalimo uyo wali e mulandu abena Korinti baipushishe Paulo nga cingabe “cisuma” ku Bena Kristu ukusengauka ukwampana kwa bwamba ukuli konse? Mu casuko ca kwa Paulo tamwamoneke amano ya buntunse aya ciGriki. (Abena Kolose 2:8) Ukupusanako na basoma ifya mipepele aba ciKatolika, taletubulula nangu pamo imikalile ya butukami iya mu ciyanda ca bashimbe baume abaipeelesha ku fya mapepo nelyo iya mu cikuulwa ca banakashi bashimbe aba fya mapepo, kwati nakalimo abashimbe bali abashila mu kuibela no kuti kuti basangwila kwi pusukilo lyabo abene beka pa mulandu wa musango wabo uwa bumi na mapepo yabo.

⁶ Paulo atashishe ubushimbe “pa mulandu wa kukakala ukwalaswa kwise.” (1 Abena Korinti 7:26) Nakalimo aalelosha ku nshita shayafya isho Abena Kristu balepitamo, ishali no kukulilako nga ni mu cupo. (1 Abena Korinti 7:28) Ukufunda kwakwe ku Bena Kristu bashaupa kwali kwa kuti: “Cisuma kuli bene nga baikala ifyo na ine naba.” Ku bafwililwe abakashi, alandile ukuti: “Bushe naukakulwa ku mukashi? Wifwaya kuupo mwanakashi.” Kuli mukamfwilwa wa Bwina Kristu, alembele ati: “Alishuka ukucilamo nga aikala fye ifyo ali, e kupanda amano kwandi: awe ndetila na ine Umupashi wa kwa Lesa ndi na o.”—1 Abena Korinti 7:8, 27, 40.

Takwaba Kupatikisha Ukutwalilila Umushimbe

7, 8. Cinshi cilango kuti Paulo talepatikisha Umwina Kristu uuli onse ukutwalilila ukuba umushimbe?

⁷ Umupashi wa mushilo uwa kwa Yehova ukwabulo kutwishika e waletungulula Paulo lintu apeele uku kufunda. Ukulanda kwakwe konse pa bushimbe ne cupo kulanga ukushikatala no kuikaanya. Talecipanga umulandu uulelangilila ukuti umo aliba uwa busumino nangu taba na busumino. Mu cifulo ca ico, uli mulandu wa kusalapo kwa muntu umwine, mu kuba no kutasha ukulemenena sana ku bushimbe kuli abo abengaba na maka ya kuisunga aba musangwela mu bushimbe.

⁸ Mu kwangufyanya fye pa numa ya kulondololo kuti “cisuma ku muntu ukukanakumako ku mwanakashi,” Paulo alundileko kuti: “Lelo, pa mulandu wa bulalelale ubwingi, umwaume onse abe no mukashi wakwe, kabili umwanakashi onse abe no mulume wakwe.” (1 Abena Korinti 7:1, 2) Pa numa ya kupanda abashimbe amano ifyo “nga baikala ifyo na ine naba,” akonkeshepo bwangu bwangu ukuti: “Lelo nga bafilwo kutekanya, bopane; pantu ukuupana kwawamo kucilo kuba ne nsuuna.” (1 Abena Korinti 7:8, 9) Na kabili, ukufunda kwakwe ku bafwililwe abakashi kwali kwa kuti: “Wifwaya kuupo mwanakashi. Lelo nelyo uupe, taubembwike.” (1 Abena Korinti 7:27, 28) Uku kufunda kwashikatala kulelangisha amaisalile.

 9. Ukulingana na Yesu na Paulo, ni shani fintu icupo no bushimbe fyonse fyaba ifya bupe ukufuma kuli Lesa?

⁹ Paulo alangishe ukuti fyonse fibili icupo no bushimbe fyaba bupe ukufuma kuli Lesa. “Ntemenwe abantu bonse ukuba nga ine wine. Lelo umuntu onse ali ne ca bupe cakwe cine icafuma kuli Lesa, uyu ica musango uyu, no yu ica musango uyu.” (1 Abena Korinti 7:7) Ukwabulo kutwishika aibukishe cintu Yesu asosele. Pa numa ya kushinino kuti icupo cafumine kuli Lesa, Yesu alangishe ukuti ubushimbe bwa kuitemenwa pa mulandu wa kubombela amabuseko ya Bufumu ca bupe caibela: “Icebo ici tacingapokelelwa kuli bonse, kano ku bo capeelwa. Pantu kuli bamutungwi abafyelwe fi mu nda muli banyinabo; kuli na bamutungwi abatungulwa ku bantu; kuli na bamutungwi abaicitile bumutungwi pa mulandu wa bufumu bwa mu muulu. Uwakosa ukucipokelela acipokelele.”—Mateo 19:4-6, 11, 12.

Ukupokelela ica Bupe ca Bushimbe

10. Ni shani fintu umuntu ‘engapokelela’ ica bupe ca bushimbe?

¹⁰ Ilintu Yesu na Paulo balandile ulwa bushimbe nge ‘ca bupe,’ tapali nangu umo pali bene uwatile caba ca bupe ca mu cipesha amano icisangwa fye kuli bamo. Yesu atile ico ca bupe “tacingapokelelwa kuli bonse,” kabili akonkomeshe abengacipokelela ukuti ‘bacipokelele,’ ifyo Yesu na Paulo bacitile. Ca cine ukuti, Paulo alilembele ifyo: “Ukuupana kwawamo kucilo kuba ne nsuuna,” lelo aalelanda ulwa abo aba kuti “bafilwo kutekanya.” (1 Abena Korinti 7:9) Mu fintu alembele mu kubangilila, Paulo alangishe fyo Abena Kristu kuti basengauka ukuba ne nsuuna. (Abena Galatia 5:16, 22-24) Ukwendela mu mupashi cipilibula ukuleka umupashi wa kwa Yehova ukutungulula ukwenda kwesu konse. Bushe Abena Kristu bacaice kuti bacite ci? Ee, nga ca kuti bakonka Icebo ca kwa Yehova mu kupalamisha. Kemba wa malumbo alembele ati: “Bushe ni mu nshi umulumendo [nelyo umukashana] engasangulwile mibele yakwe? Mu kuibaka umwabele cebo cenu.”—Ilumbo 119:9.

11. Cipilibula cinshi ‘ukwenda umwalolo mupashi’?

¹¹ Ici cisanshamo ukuibaka ukukuma ku mfundo sha mulekelesha ishisalanganishiwa mu maprogramu ya pa TV ayengi, amafilimu, amalyashi aya muli bamagazini, ifitabo, na mashiwi ya mu nyimbo. Imfundo sha musango yo shakongamina ku fya bumubili. Umwina Kristu wacaice te mulandu mwaume nelyo mwanakashi uulefwaya ukupokelela ubushimbe talingile “[ukwenda] umwalolo mubili lelo umwalolo Mupashi. Pantu ababo musango wa bumubili baangwe fya mubili, na babo musango wa buMupashi baangwe fya Mupashi.” (Abena Roma 8:4, 5) Ifya mupashi fyaba fintu fya bulungami, ifya musangwela, ifyayemba, ifya busuma. Caliwama Abena Kristu abanono na bakalamba, ‘ukutwalilila ukutontonkanye fi fintu.’—Abena Filipi 4:8, 9.

12. Cinshi maka maka cabimbwamo mu kupokelela ica bupe ca bushimbe?

¹² Ukupokelela ica bupe ca bushimbe maka maka cashintilila fye pa kubiko mutima pali ubo bwine buyo no kupepela ukwaafwa ukufuma kuli Yehova pa kukonkelela bwene. (Abena Filipi 4:6, 7) Paulo alembele ukuti: “Uo mu mutima wakwe naiminina ndi, uushaba na kupatikishiwa, lelo ali na maka pa kufwaya kwakwe kwine kabili napingule ci mu mutima wakwe, ukusungilila umusangwela wakwe, acite cisuma. E ico no wapeelo musangwela wakwe mu cupo acite cisuma, no ushiupeela mu cupo acite cisuma ukucilamo.”—1 Abena Korinti 7:37, 38, NW.

Ubushimbe mu Kuba ne Mifwaile

13, 14. (a) Kulinganya nshi Paulo alingenye pa kati ka Bena Kristu bashaba mu cupo na baingila mu cupo? (b) Ni mu nshila nshi fye mweka umo Umwina Kristu umushimbe ‘engacitile cisuma’ ukucila abo ababa mu cupo?

¹³ Ubushimbe tabwaba cintu iciinonkela umucinshi icine ceka. Lelo ni shani, kanshi, fintu bwingaba ‘ubusuma ukucilamo’? Cashintilila fye pa fyo umuntu abomfya ubuntungwa buntu ubushimbe bumuletela. Paulo alembele ati: “Awe ndefwaya imwe ukuba abashisakamikwa. Uushaupa asakamane fya kwa Shikulu, umo engatemwina Shikulu; lelo uwaupa asakamane fya pano isonde, umo engatemwino mukashi wakwe, kabili natangalikwa umwine. Uushaupwa no ushatala opwa na o asakamane fya kwa Shikulu, ukuti abe uwa mushilo umubili no mutima; lelo uwaupwa asakamane fya pano isonde, ifyo engatemwinamo umulume wakwe. Awe ndesose ci ica kuti mumwenemo icisuma mwe bene. Nshisosele ukuti imupe ica kumwikata ku molu, lelo ukuti kube busaka busaka, no kuti mupetame kuli Shikulu ukwabulo kupusaulwa.”—1 Abena Korinti 7:32-35.

¹⁴ Umwina Kristu umushimbe uubomfya ukukanaba kwakwe mu cupo ku kukonkelela amabuseko ya kaso talecite ‘cisuma ukucila’ pa Mwina Kristu uwaba mu cupo. Natwalilila ngo mushimbe, te “pa mulandu wa bufumu,” lelo pa milandu ya pa lwakwe. (Mateo 19:12) Umwaume nelyo umwanakashi uushaba mu cupo alingile ‘ukusakamane fya kwa Shikulu,’ ukwangwa ku fyo ‘engatemuna Shikulu,’ no ‘kupetama kuli Shikulu ukwabulo kupusaulwa.’ Ici cipilibula ukupeelesha ukusakamana kwabulo kutangalikwa ku kubombela Yehova na Kristu Yesu. Ni pa kucita fye fyo e lyo abaume na banakashi ba Bwina Kristu abashimbe ‘bengacite cisuma’ ukucila Abena Kristu baba mu cupo.

Imibombele Yabulo Kupusaulwa

15. Ni pi peminine ukupaasha kwa kwa Paulo muli 1 Abena Korinti icipandwa 7?

¹⁵ Apeminine ukupaasha kwa kwa Paulo muli ici cipandwa ni apa: Ilintu icupo calilinga kabili, pe samba lya mibele imo imo, e cicilapo kuwama kuli bamo, ubushimbe ukwabulo kutwishika bulawama ku mwaume nelyo umwanakashi wa Bwina Kristu uulefwaya ukubombela Yehova mu kuba no kupusaulwa kunono. Ilintu uwaingila mu cupo ‘alatangalikwa,’ Umwina Kristu uushaba mu cupo alaba umuntungwa ku kwangwe “fya kwa Shikulu.”

16, 17. Ni shani fintu Umwina Kristu umushimbe engasakamana bwino “ifya kwa Shikulu”?

¹⁶ Bushe ifya kwa Shikulu finshi ifyo Umwina Kristu ushaba mu cupo asakamana mu kukakuka ukucila abaingila mu cupo? Mu mashiwi yambi ayashingulukako, Yesu alandile ulwa “fya kwa Lesa”—ifintu ifyo Umwina Kristu ashingapeela Kaisare. (Mateo 22:21) Ifi fintu kwena fyakuma ubumi bwa Mwina Kristu, ukupepa, no butumikishi.—Mateo 4:10; Abena Roma 14:8; 2 Abena Korinti 2:17; 3:5, 6; 4:1.

¹⁷ Abashimbe ilingi line balabako abantungwa ku kupeelesha inshita ku mulimo wa kwa Yehova, uyo winganonsha bumupashi bwabo no kutanununa ubutumikishi bwabo. Kuti bapoosa inshita yakulilako pe sambililo lya pa lwabo no kwetetula. Abena Kristu abashimbe ilingi line balafyantika ukubelenga Baibolo mu kutantika kwabo mu nshila yacilapo kwanguka ukucila fintu uwaingila mu cupo engacita. Kuti bapekanishisha ukulongana no mulimo wa mwi bala mu kuwaminako. Ici conse caba ni ku ‘kumwenamo icisuma abene.’—1 Abena Korinti 7:35.

18. Ni shani fintu bamunyina abashimbe abengi bengalanga ukuti balefwaya ukubombela Yehova “ukwabulo kupusaulwa”?

¹⁸ Bamunyina abengi abashaupa abo kale kale balebomba nga ababomfi batumikila baliba abantungwa ukusosa kuli Yehova abati: “Moneni, ine; ntumeni.” (Esaya 6:8) Kuti baipusha ukusangwa ku Isukulu lya Kukansha Ilya Butumikishi, ilyaba fye lya babomfi batumikila na baeluda abashimbe ababa abantungwa ukuyabombela uko ukukabila kwaba ukukalamba. Nangu fye ni bamunyina abashaba abantungwa ukusha icilonganino cabo kuti babomfiwa mu kubombela bamunyinabo nga ababomfi batumikila nelyo nga baeluda.—Abena Filipi 2:20-23.

19. Ni mu nshila nshi bankashi abashimbe abengi babela abapaalwa, kabili ni nshila nshi imo muntu bengabela ipaalo ku filonganino?

¹⁹ Bankashi abashimbe, abashaba no muntunse ngo mutwe uo balingile ukulaipusha no kuubamo, kuti bakongamina sana ku ‘kupoosa pali Yehova ifisendo fyabo.’ (Ilumbo 55:22; 1 Abena Korinti 11:3) Ici calicindama maka maka kuli bankashi abo baba abashimbe pa mulandu wa kutemwa Yehova. Nga mu kupita kwa nshita bali no kuupwa, cili no kuba fye “ni muli Shikulu epela,” uko e kuti, ni ku muntu fye uwaipeela kuli Yehova. (1 Abena Korinti 7:39) Baeluda balatasha ukukwata bankashi abashaupwa mu filonganino fyabo; aba bankashi ilingi line balatandalila no kwaafwako abalwele na bakoloci. Bonse ababimbilwemo balaba aba nsansa.—Imilimo 20:35.

20. Ni shani fintu Abena Kristu abengi balelango kuti ‘balepetama kuli Shikulu ukwabulo kupusaulwa’?

²⁰ Abena Kristu bacaice abengi baliteyanye fintu pa kuti ‘bengapetama kuli Shikulu ukwabulo kupusaulwa.’ (1 Abena Korinti 7:35) Balebombela Yehova pamo nga abatumikishi bapainiya ba nshita yonse, bamishonari, nelyo pali limo ilya maofesi ya Watch Tower Society. Kabili fintu baba libumba lya nsansa! Fintu ukubapo kwabo kuba ukwa kupembesula! Ee, mu menso ya kwa Yehova na ya kwa Yesu, baba “ngo mume.”—Ilumbo 110:3.

Te Mulapo wa Bushimbe bwa Pe

21. (a) Mulandu nshi cibelele icamonekesha ukuti Paulo taalekoselesha ukwingila mu mulapo wa bushimbe? (b) Ni kuli cinshi alelosha lintu alandile ulwa kuba ‘uwacila pa kutemfuma kwa bwaice’?

²¹ Icishinka cikalamba icili mu kufunda kwa kwa Paulo ca kuti Abena Kristu kuti bacite “cisuma” ukupokelela ubushimbe mu bumi bwabo. (1 Abena Korinti 7:1, 8, 26, 37) Nangu cibe fyo, talebeba, nangu fye panono ukuti bengile mu mulapo wa bushimbe. Mu kupusanako, alembele ati: “Nga ca kuti uuli onse aletontonkanye fyo taleisunga mu kulinga ukulola ku musangwela wakwe, nga nacila pa kutemfuma kwa bwaice, kabili ifi e fyo cilingile ukuba, nacite cintu alefwaya; tabembwike. Lekeni bopane.” (1 Abena Korinti 7:36, NW) Ishiwi fye limo ilya ciGriki (hy·peʹra·kmos) ilyapilibulwa “nacila pa kutemfuma kwa bwaice” mu kulikonka fye lipilibula “ukucila apasumbukisha” kabili lilosha ku kucila pa kulumisha kwa kufwaisha kwa kwampana kwa bwamba. E co abo abaapoosako imyaka iyafulilako mu bushimbe kabili abo mu kupelako baleyumfwe fyo balingile ukwingila mu cupo bali abantungwa ukuupa nelyo ukuupwa ku watetekela munabo.—2 Abena Korinti 6:14.

22. Mulandu nshi ku mbali fye shonse cawamina ku Mwina Kristu ukukanaingila mu cupo ilyo acili umwaice?

²² Imyaka intu Umwina Kristu wacaice apoosa mu kubombela Yehova ukwabulo kupusaulwa iba cuma iciseekeshiwa mano mano. Imusuminisha ukunonka amano yabomba, ukubelesha, no kushilimuka. (Amapinda 1:3, 4) Umuntu uwatwalilila ukuba umushimbe pa mulandu wa Bufumu alaba mu cifulo cawamisha pa numa, nga engapingulapo, ukubuula ifishingamo ifya mu cupo kabili nakalimo ne fya bufyashi.

23. Cinshi bamo abalelanguluka pa cupo pambi bengebukisha, lelo cipusho nshi cili no kulangulukwapo mu fipande fikonkelepo?

²³ Abena Kristu bamo abaapoosa imyaka yafulilako ukubombela Yehova mu mulimo wa nshita yonse mu bushimbe basala umunabo wa mu cupo uwa ku nshita ya ku ntanshi mu kutekanya mu kuba no buyo bwa kutwalilila mu musango umo uwa mulimo wa nshita yonse. Ici mu cituntulu cilatashiwa apakalamba. Bamo kuti no kwelenganya fye baelenganya ukuba mu cupo ne tontonkanyo lya kukanasuminisha icupo cabo ukupumfyanya umulimo wabo mu nshila iili yonse. Lelo bushe Umwina Kristu uwaba mu cupo alingile ukuyumfwa ukuba umuntungwa ukwangwa umulimo wakwe uwa kuli Yehova kwati ni lintu aali umushimbe? Ici cipusho cili no kulangulukwapo mu fipande fikonkelepo.

Mu Kupitulukamo

Mulandu nshi umutumwa Paulo ayumfwilile ukukabila kwa kulembela icilonganino ca mu Korinti?

Twaishiba shani ukuti Paulo taletubulula imikalile ya butukami iya mu ciyanda ca bashimbe?

Ni shani fintu umuntu ‘engapokelela’ ubushimbe?

Ni shani fintu bankashi abashimbe bengamwenamo mu kuba kwabo abashimbe?

Ni mu nshila nshi bamunyina abashimbe bengashukila ubuntungwa bwabo ku kubombela Yehova “ukwabulo kupusaulwa”?