Cinshi Cingamwafwa Ukusala Baibolo Iyo Bapilibula Bwino?

BAIBOLO pa kubala, bailembele mu ciHebere, iciAramaic, ne ciGriki. Kanshi abengi abafwaya ukubelenga Baibolo, babelenga amalembo ayo bapilibula fye.

Pali ino nshita, Baibolo e citabo icapilibulwa mu ndimi ishingi nga nshi mu calo conse, kabili amabuuku yamo yamo aya muli Baibolo baliyapilibula mu ndimi ukucila pali 2,400. Limo ululimi lumo fye lulakwata ama Baibolo yalekanalekana ayapilibulwa. Mu lulimi lwenu nga mwalikwata amaBaibolo yalekanalekana ayapilibulwa, ukwabula ukutwishika kuti mwafwaya ukusala Baibolo iyapilibulwa bwino, e yo mwalabelenga.

Pa kuti musale bwino Baibolo iyawama ukubelenga, mulingile ukwishiba amasuko ku mepusho yakonkapo: Misango inga Baibolo yapilibwilwamo? Cinshi inshila shimo bapilibwilamo ama Baibolo shawamina ukucila shimbi? Kabili cinshi mulingile ukusalila bwino Baibolo ya kubelenga?

Imisango Baibolo Yapilibwilwamo Yalipusana Sana

Ama Baibolo bapilibula yaba ayalekanalekana, lelo nga kukonka kwaba fye imisango itatu. Umusango wa kubalilapo uwa ma Baibolo ni ulya bapilibula ifyebo ukukonka fye ishiwi pe shiwi. Iyi Baibolo yakwata indimi shibili pe bula limo line. Ululimi ulo balembeelemo Baibolo luba ku lubali lumo, kabili ku lubali lubiye kulaba amashiwi bapilibula mu lulimi lumbi.

Kabili kwaba na ma Baibolo bayangusha sana pa kupilibula. Bakapilibula ba aya ma Baibolo, balemba ifyebo mu nshila bafyumfwililemo abene, kabili balemba ifyo balemona ukuti e fyo abantu balepilibwila bakatemwa ukubelenga.

Umusango wa butatu uwa ma Baibolo bapilibula walipusana na ya yabili twalandapo. Bakapilibula ba aya Baibolo bapilibula filya fine fye amalembo ya kubalilapo yalanda e lyo bafilemba mu nshila yayanguka ukubelenga.

Bushe Ama Baibolo Bapilibula Ishiwi pe Shiwi e Yawama?

Kwena, ukukonka fye shiwi pe shiwi pa kupilibula Baibolo, ilingi line te kulenga ifyebo fyaba mu cikomo cimo na cimo ukumfwika. Cinshi twalandile fyo? Kwaliba imilandu yalekanalekana, nomba twalalanda fye pali ibili.

 1. Indimi shonse shalipusana ifyo amashiwi yaba ne fyo yatantama. Profesa S. R. Driver uwasambilila iciHebere alandile ukutila indimi shonse “shakwata amashiwi ayapusana kabili ayabomfiwa mu nshila shapusanapusana. Na kabili ifyo amashiwi yakonkana pa kulanda na fyo filapusana.” Abalanda indimi shapusana na pa kutontonkanya ifyo balalanda, balapusana. Profesa Driver alandile no kuti: “Abantu abalanda indimi shapusana, tababomfya amashiwi mu nshila imo ine.”

Apo takwaba ululimi ulwapalana ne ciHebere ne ciGriki muli fyonse, ukukonka ishiwi pe shiwi pa kupilibula Baibolo, kuti kwalenga amalembo yalola fye mumbi mumbi ukwabula no kumfwika. Moneni fimo ifilangilila ici cishinka.

Muli kalata ya kubalilapo umutumwa Petro alembele, abomfeshe amashiwi ayo bamo bakonka fye ishiwi pe shiwi no kuyapilibula ukuti, “ikakeni mu misana ya mitima yenu.” (1 Petro 1:13, The Kingdom Interlinear Translation of the Greek Scriptures)a Aya mashiwi yalanda pa kukaka ilamba mu musana pa kuti ifya kufwala fiilalebela ilyo umuntu alebomba umulimo wakosa. E ico mu ndimi ishingi nga bapilibula ili lembo ukukonka fye ishiwi pe shiwi, ico balelandapo te kuti cumfwike iyo. Lelo aya mashiwi nga bayapilibula ukuti “teyanyeni imitima yenu ku kubombesha,” awe ninshi ne co balelandapo caumfwika.

Ilyo Paulo alembele kalata ku bena Roma, abomfeshe amashiwi ya ciGriki ayo bamo bakonka fye ishiwi pe shiwi no kuyapilibula ukuti, “ku mupashi uulebilauka.” (Abena Roma 12:11, Kingdom Interlinear) Bushe mu lulimi lwenu nga balanda aya mashiwi, kuti mwaishiba ico balelandapo? Aya mashiwi nga kukonka yapilibula fye ukuti, “Lekeni umupashi umulenge ukucincila.”

Mu lyashi limo ilyaishibikwa sana ilyo Yesu alandile ninshi ali pano isonde, abomfeshe amashiwi ayo abengi batemwa ukupilibula ukuti: “Balipaalwa abapiina ku mupashi.” (Mateo 5:3) Nomba, mu ndimi ishingi nga bakonka fye ishiwi pe shiwi pa kupilibula ili lembo, ico lyalandapo tacumfwika nakalya. Mu ndimi shimo nga batila “abapiina ku mupashi” ninshi balelanda pa bantu abapukuta nelyo abashakwata na maka. Nomba ico Yesu alefunda abantu pali ili lembo ca kutila, ukukwata fyonse ifyo balekabila mu mikalile te kwingalenga baba ne nsansa, lelo icingalenga kwishiba ukuti Lesa e ufwile ukulabatungulula mu bumi. (Luka 6:20) Kanshi ama Baibolo yatila “abaishiba ukuti balakabila ifya ku mupashi” nelyo ayatila “abaishiba ukuti balakabila Lesa mu bumi bwabo,” e yapilibula bwino umwalola ili ilembo.—Mateo 5:3; The New Testament in Modern English.

 2. Ubupilibulo bwe shiwi bulapusana ukulingana ne co abantu balelandapo. Natulangilile: Insoselo ya ciHebere iya kuti ukuboko kwa muntu, limo kuti yapilibula ifintu fyalekanalekana. Ukulingana ne fyo ilyashi lili, ili shiwi kuti lyapilibula “ukwimika icishibilo,” “bukapeekape,” nelyo “amaka.” (1 Samwele 15:12; 1 Ishamfumu 10:13; Amapinda 18:21) Na kuba muli Baibolo ya New World Translation of the Holy Scriptures iya ciNgeleshi, ili ishiwi lyalipilibulwa mu nshila shapusanapusana 40.

Ukupusanapusana kwa malyashi, e kulenga ne shiwi limo line ukupilibulwa mu nshila shapusanapusana. E calenga no kutila muli Baibolo ya New World Translation babomfye amashiwi ya ciNgeleshi mupepi na 16,000 ku kupilibula amashiwi ya ciGriki 5,500, kabili babomfya amashiwi ya ciNgeleshi ukucila pali 27,000 ku kupilibula amashiwi ya ciHebere 8,500.b Nomba mulandu nshi babomfesha amashiwi yafule fyo pa kupilibula amashiwi ayanono? Abaali muli Komiti yapilibwile iyi Baibolo bamwene ukutila calicindama sana ukupilibula amashiwi ukulingana ne co yalelandapo ukucila ukukonka fye ishiwi pe shiwi. Nangu cibe ifyo, Baibolo ya New World Translation yalikonka bwino bwino amashiwi ya ciHebere ne ciGriki no kuyapilibula ukulingana ne fyo yalingile ukuba mu ciNgeleshi.

Kanshi bakapilibula ba ma Baibolo, tabafwile ukulapilibula ishiwi limo mu nshila imo ine fye ponse apo balisanga. Bakapilibula balingile ukusala bwino bwino amashiwi ayengalenga icishinka cili mwi lembo ukwishibikwa no kumfwika. Na kabili, ilyo balepilibula balingile ukutantika amashiwi ukulingana ne fyo basosa mu lulimi lwabo.

Ama Baibolo Bapilibula umo Abene Baumfwila

Abapilibula ama Baibolo yalya ayo bayangusha sana, ilingi line balapilibula amashiwi ayapusana sana ne fyo amalembo ya kubalilapo yalanda. Bacita shani ifyo? Pa kupilibula balabikamo amashiwi yabo ukulingana ne fyo baletunganya ukuti e fyo amalembo ya cine aya kubalilapo yalelanda nelyo ukufumyamo ifyebo fimo ifyaba na mu malembo ya kubalilapo. Ama Baibolo bayangusha sana yamoneka kwati yasuma pantu yalyanguka ukubelenga. Lelo filya bakapilibula balembela ifyebo umo balefwaila, balenga icishinka ukukanaishibikwa bwino bwino kabili balaalula ne fyo amalembo ya kubalilapo yalanda.

Moneni ifyo Baibolo imo iyo bayangusha sana amashiwi yapilibula ipepo lya we Shifwe ilyo Yesu atulangile. Itila: “We Shifwe uwaba ku muulu, isokolole we mwine ifyo waba.” (Mateo 6:9, The Message: The Bible in Contemporary Language) Lelo Baibolo imo iyo bapilibula bwino sana yena yatila: “Shifwe wa mu muulu, ishina lyenu libe ilya mushilo.” Moneni ne fyo ilembo lya kwa Yohane 17:26 lyapilibulwa mu ma Baibolo yambi. Baibolo imo iyo bayangusha sana amashiwi, yalanda ukuti ubushiku Yesu bamwikete, apepele kuli Wishi kuti: “Nabalengele ukwishiba ifyo mwaba.” (Today’s English Version) Lelo nga kukonka ifyo Yesu alelanda mwi pepo, aya mashiwi kuti yapilibulwa ukuti: “Nalilenga beshibe ishina lyenu.” Bushe mwamona ifyo bakapilibula bamo baafisa icishinka ca kuti Lesa alikwata ishina ilyo tufwile ukubomfya pa kupepa kabili ilifwile ukucindikwa?

Cinshi Mufwile Ukusalila Baibolo Yapilibulwa Bwino?

Ama Baibolo yamo ayo bayangusha sana, tayalondolola bwino bwino ifyo Lesa ashifwaya abantu ukulacita nga fintu amalembo ya kubalilapo yalanda. Moneni ifilanda Baibolo ya, The Message: The Bible in Contemporary Language. Pali 1 Abena Korinti 6:9, 10 iyi Baibolo yatila: “Bushe imwe tamwaishiba ukuti imikalile yenu tayawama? Aba lufyengo kabili abashabika amano kuli Lesa tabakabe nankwe mu muulu. Abashi-isunga bwino abene kabili abashisunga bwino na banabo, abalalelale, abonaula icalo no konaula fyonse ifyaba pa calo, tabalinga ukulatekwa no bufumu bwa kwa Lesa.”

Nomba linganyeni ayo mashiwi ku yaba muli Baibolo ya New World Translation iyakonka bwino bwino ubupilibulo bwa ili lembo. Yena yatila: “Yangu! Bushe tamwaishibo kuti abashalungama tabakapyane ubufumu bwa kwa Lesa? Mwilufiwa. Aba bulalelale, nangu abapepa utulubi, nangu bacende, nangu abaume abacita bucilende ubushili bwa cifyalilwa, nangu abaume abalaala na baume banabo nangu bapuupu, nangu bafunushi, nangu ni bacakolwa, nangu abatukana, nangu ni balya abacenjesha abanabo, tabakapyane ubufumu bwa kwa Lesa.” Bushe namumona ukuti Baibolo bayangusha sana pa kupilibula yena tayalanda bwino bwino pa misango yabipa yonse iyo umutumwa Paulo aleseshe?

Abapilibula ama Baibolo bamo balabikamo ne fyo basuminamo. Natulande pali Baibolo ya Today’s English Version, iyo abengi beta ati Good News Bible. Ilanda ukuti Yesu aebele abasambi bakwe ukutila: “Ingileni pa mpongolo yacepa, pantu impongolo itwala ku Helo yalipaabuka kabili ne nshila yalola kulya kuntu yalyanguka ukupitamo, kabili abantu abengi emo benda.” (Mateo 7:13) Abapilibwile iyi Baibolo balibikilemo ishiwi lya kuti “helo” nangu ca kuti ibuuku lya kwa Mateo lyena lyabomfya fye ishiwi lya kuti “ukonaulwa.” Cinshi babikilemo ishiwi lya kuti helo? Cimoneka kwati balefwaya icisambilisho ca kuti ababifi bakayapya mu mulilo wa pe cishibikwe, ukucila ukulemba ukuti bakayaonaulwa.c

Ifyo Mwingeshiba Baibolo Bapilibula Bwino

Baibolo yalembelwe mu ndimi isho na bantu yaweyawe balelanda, abantu pamo nga abalimi, bakacema, na bashila. (Nehemia 8:8, 12; Imilimo 4:13) Kanshi, nga ca kuti Baibolo yapilibulwa bwino, bonse abafwaya ukwishiba Baibolo kuti baleibelenga no kumfwa ifyo ilanda, te mulandu no ko bakulila. Baibolo bapilibula bwino ilingile ukuba ifi:

◗ Ilingile ukulanda ifyebo fyapuutwamo kuli Lesa filya fine fyaba mu lulimi Baibolo yalembelwemo pa kubala.—2 Timote 3:16.

◗ Ilingile ukupilibulwa ishiwi pe shiwi apo amashiwi yengakonkana nga filya yaba mu lulimi Baibolo yalembelwemo pa kubala ne cishinka cilelandwapo caumfwika.

◗ Ilingile ukulondolola umulolele amashiwi nga ca kuti ukuyapilibula fye ishiwi pe shiwi kuti kwalenga ico ilembo lilelandapo cakosa ukumfwika.

◗ Ilingile ukulembwa ukulingana ne fyo abantu balanda, e lyo ifwile ukulaumfwika pa kuti abantu balefwaisha ukuibelenga.

Bushe Baibolo ya musango yo e ko yaba? Abantu abengi nga nshi abatemwa ukubelenga ino magazini balitemwa no kubelenga Baibolo ya New World Translation. Mulandu nshi? Pantu balimona ukuti ifyalandile abaali muli komiti yapilibwile iyi Baibolo fya cine. Amashiwi balandile ayaba pe buula lya kubalilapo muli Baibolo ya ciNgeleshi iyo babalilepo ukupilibula, ya kuti: “Tatwaletunganya fye umo Amalembo yalolele pa kupilibula iyi Baibolo. Ico twabikileko sana amano, kupilibula ifyebo filya fine fyaba muli Baibolo ya kubalilapo, kabili insoselo sha ciNgeleshi twalishikonkele bwino bwino no kushipilibula fye ifyo shifwile ukuba, e lyo twalelemba mu kulungatika apo twamona ukuti ico ilembo lilelandapo kuti caumfwika.”

Baibolo ya New World Translation nomba baliipulinta mu ndimi ukucila pali 60, ukubikako ne ndimi shimo ishakwata fye icipangano cipya epela. Ama Baibolo yonse ayo bapulinta yalicila 145,000,000! Nga ca kuti mwalikwata iyi Baibolo mu lulimi lwenu, kuti mwalomba Inte sha kwa Yehova ukumupeelako imo pa kuti muimwene mwe bene ifyo iyi Baibolo yapilibulwa bwino!

Abasambilila Baibolo no mutima onse balafwaya ukumfwikisha amashiwi ya kwa Lesa ayaba mu Baibolo. Na imwe nga mulafwaisha ukwishiba ifyaba mu Baibolo, mufwile ukukwata Baibolo iyapilibulwa bwino. Cine cine, Baibolo iyapilibulwa bwino ikamwafwa ukumfwikisha ifyo mulebelenga.

[Amafutunoti]

[Amashiwi pe bula 21]

Ama Baibolo ayo bapilibula umo baleyomfwila abene yamoneka kwati yasuma pantu yalyanguka ukubelenga. Lelo ifi bayapilibula filenga amalembo ya kubalilapo yamo ukukanaumfwika umo yalola

[Amashiwi pe bula 22]

Baibolo ya New World Translation nomba baliipulinta mu ndimi ukucila pali 60, ukubikako ne ndimi shimo ishakwata fye icipangano cipya epela. Ama Baibolo yonse ayo bapulinta yalicila 145,000,000!

[Akabokoshi/Icikope pe bula 20]

AMA BAIBOLO YA KALE SANA AYO BAPlLIBULA UMO BALEYOMFWILA ABENE

Ama Baibolo bayangusha ayo bapilibula umo baleyomfwila abene, na ku kale e ko yali. Kale sana, abaYuda balipitulwike mu Malembo no kuyapilibula umo bayomfwilile abene kabili ayo Malembo nomba bayeta ati Aramaic Targums. Nangu ca kutila tayapilibulwa filya fine fye Amalembo ya kubalilapo yalanda, aya malembo ya Targums yalilanga bwino sana umo abaYuda baumfwilile amalembo yamo, kabili yalyafwa bakapilibula ukwishiba umwalola amalembo yamo ayakosa ukumfwa. Natulangilile: Pali Yobo 38:7 paba amashiwi ayatila, ‘abana baume ba kwa Lesa.’ Aya mashiwi yapilibulwa ukuti “amabumba ya bamalaika.” E lyo pa Ukutendeka 10:9, mu malembo ya Targums, palangilila amashiwi ya ciHebere babomfeshe pa kulondolola ifyo Nimrode aabipile umutima, tababomfeshe amashiwi ya kuti “aliminine pa ntanshi” ya kwa Lesa, lelo babomfeshe ishiwi lya ukuti “uwalekanya” ubufwayo bwa kwa Lesa nelyo “uwalelwisha” Lesa. AbaYuda balebelenga fyonse fibili, amalembo ya Targum ayo bapilibwile ukulingana no mo baleyomfwila, e lyo na Baibolo ine, lelo kwena amalembo ya Targum tayali na kupyana pali Baibolo iyo.

[Icikope]

IBUULA LILELANGILILA BAIBOLO YA WALTON’S “BIBLIA POLYGLOTTA,” IYO BAPILIBWILE MU 1657 YOBO 38:1-15

Amalembo yaba muli Baibolo ya lulimi lwa ciHebere (pamo na ya ciLatin)

Amalembo yamo yene mu lulimi lwa ciAramaic Targum

[Icikope pe bula 19]

IBUULA LILELANGILILA BAIBOLO YA “THE KINGDOM INTERLINEAR TRANSLATION OF THE GREEK SCRIPTURES,” ABENA EFESE 4:14

Ulubali luli ku kuso lulelangilila ifyo baapilibula ukukonka fye ishiwi pe shiwi. Ulubali luli ku kulyo lulelangilila ifyo baapilibula aya mashiwi

[Abatusuminishe Ukubomfya Icikope pe bula 18]

Ku numa: Shrine of the Book, Israel Museum, Jerusalem