Mulandu Nshi uwa Kufwalila Ukuicefya?

KALEMBA umwina America Edgar Allan Poe e lyo fye apwishishe ukubelengela ifibusa fyakwe ilyashi lyakwe ilipya. Mu mipuulwe basosele ukuti abomfeshe ishina lya mpalume mu kucishamo. Ni shani fintu Poe ayankwileko? Icibusa cimo caibukishe ukuti: “Umupashi wakwe uwa cilumba tawali na kushipikisha ukwebaula kwa pa bwelu ukwa musango uyo, e co mu kupuuka kwa bukali, ilyo ifibusa fyakwe tafilamulesha, apoosele ipepala lyonse mu mulilo walebilima.” Ilyalufiwe lyashi “ilya kusekesha kwacilamo, ilyalubuka umupwilapo ukufuma ku bulanda bwakwe . . . ubwa lyonse.” Ukuicefya pambi nga kwalilipuswishe.

Nangu cingati icilumba cilenga abantu ukucita ifintu fishili fya mano, calyanana mu calo conse. Lelo ababomfi ba kwa Yehova bali no kuba abapusanako. Bafwile ukufwala umwingila wabilwa bwino uwa kuicefya.

Cinshi Caba Ukuicefya?

Umutumwa Paulo aloseshe ku mwingila wayemba uwa Bwina Kristu uwa kuicefya lintu alembele ku basumina banankwe mu musumba wa pa kale uwa Kolose. Acincishe ukuti: “Nga basalwa ba kwa Lesa, abashila kabili abatemwikwa, fwaleni umutima wa nkumbu, icongwe, ubupete, ukunakilila, ukutekanya.”—Abena Kolose 3:12.

Ee, ukuicefya kwaba “bupete.” Kwaba “kuicefya kwa muntontonkanya; ukubulwa icilumba; ubufuuke.” Umuntu waicefya aba “uulinga mu mupashi; te wa cilumba.” Aba “uwacindikwa mu kushika nelyo mu kunakilila.” (The World Book Dictionary, Volume I, page 1030) Ukuicefya takwaba ni bucamwenso nelyo ubunake. Mu cishinka, icilumba cibelebesha ubunake, ilyo ukulangisha ukuicefya ilingi line kwita pa kushipa no bukose.

Mu Malembo ishiwi lya ciHebere ilyapilibulwa “icefye” mu kukonke shiwi lipilibula “ukuinyanyantila.” Muli ifyo, kalemba wa mano uwa Amapinda afundile ukuti: “We mwana wandi, nga. . . [wa]fyambatwa ku fyebo fya mu kanwa kobe; . . . no kuipokolola, pantu waingila mu minwe ya mubiyo; kabiye, kalambe, [inyanyantile] no kukolopeko mubiyo.” (Amapinda 6:1-3) Uko e kuti, tamisha icilumba ku mbali, sumina icilubo cobe, kalulula imilandu.

Kufwile Ukuba Ukwine Kwine

Te bonse abantu abamoneka ukuba abaicefya abakwata ukuicefya kwine kwine. Bamo abantu umo umo abamoneka ukuba abaicefya mu cishinka kuti pambi baba aba cilumba kabili bakacita icili conse ku kukwata ico balefwaya. Lyene kwaliba abo ababomfya icifimbo ca kuicefya kwa bufi ku kusekesha bambi. Ku ca kumwenako, umutumwa Paulo akumenye bamo abalangishe “ukuicefya kwa kusenteka,” (NW) kabili alangilile ukuti uuli onse uwalecite fi aali mu cishinka “uuituumika apa fye ku mutima wakwe wa bumubili.” Umuntu wa musango uyo mu cilubo atontonkenye ukuti ukukwata ukusenamina kwa kwa Lesa kwashintilile pali nampo nga aliliile, ukunwa, nelyo ukwikata ifintu fimo nelyo ukubaka inshiku sha butotelo nelyo iyo. Ca cine, kuti pambi amoneke uwa bukapepa kabili uwaicefya, lelo ukuicefya kwakwe ukwa bufi kwali kwa fye. (Abena Kolose 2:18, 23) Na kuba, kwamutungulwile ku kutontonakanya ukuti icilambu ca bumi calepeelwa kuli abo abakeene apabuuta ifintu fya ku mubili. Kwaleteleko na kabili umusango wayafya uwa kutemwe fimoneka pa mulandu wa kuti ifibindo fya butotelo fyatontele ukusakamana pa fintu fya ku mubili fintu babilishe ukusuula.

Pa lubali lumbi, ukuicefya kwine kwine kukaanya umuntu ukulangisha ukuininikisha mu mifwalile, imisakwile, no musango wa bumi. (1 Yohane 2:15-17) Umuntu ufwele umwingila wa kuicefya tacebusha kusakamana kushalinga ku mwine eka nelyo amaka yakwe. Ukucila, ukuicefya kumwaafwa ukusunga bambi mu nshila ya kulangulukilako no kuimona umwine nga fintu Lesa amumona. Kabili ni shani caba ifyo?

Imimwene ya kwa Yehova

Lintu kasesema Samwele ali mupepi no kusuba imfumu ipya iya luko lwa kwa Israele, atontonkenye ukuti umwana mwaume wa kwa Yesse Eliabu ali e kusala kwa kwa Yehova. Lelo Lesa aebele Samwele ukuti: “Wilolesha kumoneka kwakwe, nangu butali bwa ciimo cakwe; pantu nimukaana, pantu Yehova tamona ifyo umuntunse amona; pantu umuntunse amona pa menso, lelo Yehova amona mu mutima.” Cinelubali uwa bana baume ba kwa Yesse balikenwe. Ukusala kwa kwa Lesa kwali ni Davidi, uwashininkishe ukuba umwaume wa bucishinka kabili uwaicefya.—1 Samwele 13:14; 16:4-13.

Umwingila wa kuicefya ulatucingilila ukufuma ku kuba aba cilumba, abaituntumba—kabili abakaanwa kuli Lesa. “Acincintila aba miiya; lelo ku bapetama apeelo kusenamina.” (Yakobo 4:6) Imimwene yakwe yalangwa mu mashiwi ya kwa kemba wa malumbo aya kuti: “Yehova alisansabala, lelo alolesha abasokopala, na batakalala abeshibilo kutali.” (Ilumbo 138:6; 1 Petro 5:5, 6) Cintu Lesa enekela ku babomfi bakwe calimonekesha ukufuma kuli ici cipusho, icaipushiwa pali Mika 6:8 ukuti: “Cinshi cimbi ico Yehova alefwaya kuli iwe, kano ukucito bupingushi, no kutemwo luse, no kwenda bufuke bufuke na Lesa obe?”

Kwalilangishiwa Kuli Lesa na Yesu

Te ca kupapa Yehova atwenekela ukulangisha ukuicefya! Kwaba ni imo iya mibele yakwe. Pa numa Lesa amupokolwele ku balwani bakwe, Davidi aimbile ukuti: “Mwampeele [mwe Yehova] inkwela ya kupususha kwenu; . . . [kabili ukuicefya, NW] kwenu kulankusha.” (Ilumbo 18:35; 2 Samwele 22:1, 36) Nangula Yehova aba mu myulu yasumbukisha, “alolesesha apatali pa myulu na pe sonde. Emyo mulanda mu lukungu, no kusumbulo mubusu ukufuma pa cishala, ku kumwikalika pamo na bakankaala.” (Ilumbo 113:5-8) Lesa alanga ukuicefya pa kubelesha inkumbu ukulola ku mutundu wa muntu uwa lubembu. Ukubomba kwakwe na babembu no kupeela Umwana wakwe nge lambo ku membu kulumbulula kwa kuicefya kwakwe, ukutemwa, ne mibele imbi.—Abena Roma 5:8; 8:20, 21.

Yesu Kristu, uwali “uwafuuka kabili uwapetama umutima,” aimike ica kumwenako ca buntunse icakulisha ica kuicefya. (Mateo 11:29) Aebele abasambi bakwe ukuti: ‘Uuntu aisansabika akacefiwa, no untu aicefya akasansabikwa.’ (Mateo 23:12) Ico tacali fye bwilikandimi. Pa cungulo pa ntanshi talafwa, Yesu asambile amakasa ya batumwa bakwe, ukubomba umulimo uyo mu mwata ubombwa na basha. (Yohane 13:2-5, 12-17) Yesu abombele Lesa mu kuicefya pa ntanshi ya kwisa kwi sonde kabili alilanga ukuicefya ukutula pa kubuushiwa kwakwe ku cifulo casumbulwa mu mulu. E co Paulo akonkomeshe abasumina banankwe ‘ukutunga abanabo ukuba abacila bene’ no kukwata ukwangwa kwa kuicefya ukwa kwa Yesu Kristu.—Abena Filipi 2:3, 5-11.

Apantu Lesa na Kristu balangisha ukuicefya, abo balefwaya ukusuminisha kwa bulesa bafwile ukulangisha iyi mibele. Nga ca kuti twali aba miiya pa nshita shimo, kuti caba ica mano ukuicefya no kupepela ukwelela kwa kwa Lesa. (Linganyeniko 2 Imilandu 32:24-26.) Kabili mu cifulo ca kukwata imfundo yabembela pa lwa fwe bene, tulekabila ukubomfya ukufunda kwa kwa Paulo ukwa kuti: “Mwiba ababike mitima pa fyasansabala, lelo mube abendelana na balanda.” (Abena Roma 12:16) Ni shani, nangula ni fyo, ukuicefya kwinganonsha ifwe na bambi?

Ubunonshi bwa Kuicefya

Ubunonshi bumo ubwa kuicefya buli bwa kuti kulatucilikila ukufuma ku kuituntumba. Muli ifyo tulapusushako bambi ukukalipwa no kusengauka ukulengwe nsoni kwa pa lwesu nga ca kuti tabasekelele mu kutunguluka kwesu. Tufwile ukuitakisha muli Yehova, te muli fwe bene.—1 Abena Korinti 1:31.

Ukuicefya kulatwafwa ukunonka ukutungulula kwa bulesa. Yehova atumine malaika kuli Daniele mu kuba ne cimonwa pa mulandu wa kuti ulya kasesema aliicefeshe pa ntanshi ya kwa Lesa lintu alefwailisha ukutungulula no kumfwikisha. (Daniele 10:12) Lintu Esra ali mupepi no kutungulula abantu ba kwa Yehova ukufuma mu Babiloni mu kuba na golde na silfere uwingi ku kuyemfya itempele mu Yerusalemu, abilishe ukuleka ukulya pa kuti bengaicefya abena pa ntanshi ya kwa Lesa. Ica kufumamo? Yehova alibacingilile ukufuma ku kucena kwa balwani mu kati ka lwendo lwabamo ubusanso. (Esra 8:1-14, 21-32) Ukupala Daniele na Esra, natulangishe ukuicefya no kufwaya ukutungulula kwa kwa Yehova mu cifulo ca kwesha ukufikilisha imilimo yapeelwa na Lesa mu mano yesu na maka.

Nga ca kuti twafwala umwingila wa kuicefya, tukacindika bambi. Ku ca kumwenako, abana abakwata ukuicefya balacindika no kumfwila abafyashi babo. Abena Kristu baicefya nabo bene balacindika abasumina banabo aba nko shimbi, imishobo, ne fikulilo, pantu ukuicefya kutulenga ukuba ababula akapaatulula.—Imilimo 10:34, 35; 17:26.

Ukuicefya kulasumbula ukutemwa no mutende. Umuntu waicefya talwisha abasumina banankwe mu kwesha ukupampamika insambu shakwe ishatunganishiwa. Paulo acitile fye ifintu ifya kukuulilila kabili taali na kucusha kampingu wa kwa munyina. (Abena Roma 14:19-21; 1 Abena Korinti 8:9-13; 10:23-33) Ukuicefya na kabili kulatwaafwa ukusumbula ukutemwa no mutende pa kwelela bambi ku membu shabo shintu batulufyanya. (Mateo 6:12-15; 18:21, 22) Kulatusesha ukuya ku muntu ukalifiwe, ukusumina icilubo cesu, ukulomba ukwelelwa, kabili ukucita cintu twingacita ku kuwamya icilubo icili conse cintu pambi tucitile. (Mateo 5:23, 24; Luka 19:8) Nga ca kuti umuntu ukalifiwe atutununuka, ukuicefya kutucincisha ukukalulula imilandu mu mutende mu mupashi wa kutemwa.—Mateo 18:15; Luka 17:3.

Ipusukilo lyashintilila pa kulangisha ukuicefya. Ku ca kumwenako, ukukuma kuli Lesa, casoswa ukuti: “Abantu [baicefya, NW] mulabatuula; lelo amenso yenu yali pa ba matutumuko, mulebawisha.” (2 Samwele 22:28) Lintu Imfumu Yesu Kristu ‘atentema no kushuka, pa mulandu wa cishinka no kuicefya no bulungami,’ akapususha abo abaleicefya pa ntanshi yakwe na Wishi. (Ilumbo 45:4) Abo balelanga ukuicefya kuti basanga icisansamushi mu mashiwi ya kuti: “Fwayeni Yehova, mwe bafuuka ba mu calo bonse; mwe bacito bupingushi bwakwe, fwayeni ubulungami, fwayeni ubufuke; napamo kuti mwabelama mu bushiku bwa bukali bwa kwa Yehova.”—Sefania 2:3

Ukuicefya no Kuteyanya kwa kwa Lesa

Ukuicefya kutungulula abantu ba kwa Lesa ukutesekesha ukuteyanya kwakwe no kutwalilila na kwene nga bakasunga ba bumpomfu. (Linganyeniko Yohane 6:66-69.) Nga ca kuti tatwapeelwa ishuko lya mulimo twaleenekela ukupokelela, ukuicefya kulatwaafwa ukubombela pamo na bo abalesunsa icishingamo mu kati na nkati ka cilonganino. Kabili ukubombela pamo kwesu ukwa kuicefya kwimika ica kumwenako cisuma.

Pa lubali lumbi, ukuicefya kulatucingilila ku kulangisha icilumba mu kulundana na mashuko yesu aya mulimo pa kati ka bantu ba kwa Yehova. Kulatucingilila ukufuma ku kufwaya ilumbo ku mulimo untu twaba ne shuko lya kubomba mu kuteyanya kwa kwa Lesa. Mu kulundapo, nga ca kuti tulebomba nga baeluda, ukuicefya kulatwaafwa ukusunga umukuni wa kwa Lesa mu kuba no kunakilila.—Imilimo 20:28, 29; 1 Petro 3:8.

Ukuicefya no Kusalapula

Umwingila wa kuicefya ulatwafwa ukupokelela ukusalapula. Abantu baicefya tababa nge Mfumu ya kwa Yuda Usia, untu umutima wakwe wabele uwa miiya ica kuti acandilile imilimo ya bushimapepo. ‘Alibifishe kuli Yehova kabili aingile mwi tempele ku kufutumwine fye fungo pa cipailo.’ Lintu Usia afukukile mu bukali bashimapepo pa kumulungika, alipaminwe ku fibashi. Mwandi mutengo wa kulipila ku kubulisha ukuicefya! (2 Imilandu 26:16-21; Amapinda 16:18) Wikabala aupala Usia no kuleka icilumba ukukucilikila ku kupokelela ukusalapula ukufuma kuli Lesa ukupitila mu Cebo Cakwe no kuteyanya.

Muli uku kuloshako Paulo aebele Abena Kristu basubwa abaHebere ukuti: “Mwalilabe ca kukonkomesha icipelulula kuli imwe nga ku bana, aciti, We mwana wandi, wipepula kufunda kwa kwa [Yehova, NW], nangu kutompoka pa kwebaulwa kuli wene; pantu uo Yehova atemwa alamufunda, kabili afopaulo mwana onse uo apokelela. . . . Ukufunda konse ilyo kubapo kwena takumoneko kwa kusekelela, kuba fye ukwa bucushi: lelo abafundwako, apo inshita yapita, kutwalako icisabo ca mutende, ica bulungami.” (AbaHebere 12:5-11) Ibukisha, kabili, ukuti “ukwebaula kwa kusalapula ni nshila ya ku mweo.”—Amapinda 6:23.

Twalilileni Ukufwala Ukuicefya

Fintu caba icakatama lyene ukuti Abena Kristu lyonse bafwale umwingila wa kuicefya! Kulatusesesha ku kushipikisha nga bakabilisha ba Bufumu, mu kuicefya ukucitilo bunte ukufuma ku ŋanda ne ŋanda mu kufwaya “abo mu bulungami bali abakongamina ku bumi bwa muyayaya.” (Imilimo 13:48, NW; Imilimo20:20) Mu cine cine, ukuicefya kulatwaafwa ukutwalilila ukumfwila Lesa mu mbali shonse, nangula bakakaanya ba cilumba bapata inshila yesu iyalungama.—Ilumbo 34:21.

Pa mulandu wa kuti ukuicefya kulatusesha ‘ukutetekela Yehova umutima wesu onse,’ atambalike nshila shesu. (Amapinda 3:5, 6) Na kuba, ni lyeka fye lintu tufwele iyi mibele isuma e lintu mu cine cine twingenda na Lesa no kuipakisha ukusuminisha kwakwe ne paalo. Nga fintu umusambi Yakobo alembele ukuti: “Ipetamikeni ku cinso ca kwa [Yehova, NW], na o akamusansabalika.” (Yakobo 4:10) Muli ifyo shi natufwale ukuicefya, ulya mwingila wayemba uwabilwa na Yehova Lesa.