Natupate Icabipa

YEHOVA ni Lesa wa mushilo. Mu nshita sha pa kale aali “Wa mushilo wa bena Israele,” kabili na muli fyo apampamine pa kuti Israele abe uushakantaikwa. (Ilumbo 89:18) Aebele abantu bakwe abasalwa ati, ‘Muleba aba mushilo, ico ine ndi wa mushilo.’ (Ubwina Lebi 11:45) Uuli onse uwafwaile ‘ukunina mu lupili lwa kwa Yehova’ ali no kuba “uwa minwe ya kaele, no mutima uwasanguluka.” (Ilumbo 24:2b, 4) Ico capilibwile icacilapo pa kusengauka fye incitilo sha lubembu. Capilibwile “ukupato bubi.”—Amapinda 8:13.

Mu kubamo kutemwa, Yehova abikile amafunde yalondololwa bwino pa kuti uluko lwa bena Israele lwingeshiba no kusengauko kulufyanya. (Abena Roma 7:7, 12) Aya mafunde yasanshishemo ubutungulushi bwa kulungatika pa mibele isuma. Ubucende, incitilo sha kwampana kwa ba bwamba bumo bwine, ukwampana kwa bwamba ukwa mu lupwa, no kulaala ne finama fyonse fyaishibikwe nge ncitilo shishashila ishikowesha lwa ku mupashi. (Ubwina Lebi 18:23; 20:10-17) Abo basangilwe no mulandu wa ncitilo shabotelela isha musango uyo baleputunkanishiwa ukufuma mu luko lwa kwa Israele.

Lintu icilonganino ca bena Kristu basubwa cabele “Israele wa kwa Lesa,” ifipimo fyapalako ifya mibele fyalibikilwe pali bene. (Abena Galatia 6:16) Abena Kristu nabo bene baali no ‘kupato bubifi.’ (Abena Roma 12:9) Amashiwi ya kwa Yehova kuli Israele yalibombele na kuli bene aya kuti: “Beni aba mushilo; pa kuti ine ndi wa mushilo.” (1 Petro 1:15, 16) Ifibelesho fishashila pamo ngo bulalelale, ubucende, incitilo sha kwampana kwa ba bwamba bumo bwine, ukulaala ne finama, no kwampana kwa bwamba ukwa mu lupwa tafyali na kukowesha icilonganino ca Bwina Kristu. Abalekaana ukuleka ukuibimba mu fintu fya musango uyo tabali na kwingila mu Bufumu bwa kwa Lesa. (Abena Roma 1:26, 27; 2:22; 1 Abena Korinti 6:9, 10; AbaHebere 13:4) Muli ishi “nshiku sha kulekelesha,” ifipimo fimo fine filabomba na ku “mpaanga shimbi.” (2 Timote 3:1; Yohane 10:16) Pali uyu mulandu, Abena Kristu basubwa ne mpaanga shimbi baba abantu basanguluka kabili aba musangwela, abalinga ukusenda ishina lya kwa Lesa wabo pamo nge Nte sha kwa Yehova.—Esaya 43:10.

Ukusunge Cilonganino Icasanguluka

Mu kupusanako, icalo cilasuminisha imisango yalekanalekana iya bucisenene. Nangu cingati Abena Kristu ba cine balipusanako, tabalingile ukulaba ukuti abengi ababombela Yehova nomba inshita imo baali ku calo. Kwaliba abengi abo, ilyo tabalaishiba Lesa wesu uwa mushilo, tabamwene umulandu wa kukaanaibimbila mu fya lunkumbwa ne fya kwelenganya fya ku mubili wabo uwanakuka, ukuikunkusha mu “kucishamo uko kwine kwa kuipoosaika.” (1 Petro 4:4) Umutumwa Paulo, pa numa ya kulondolola ifibelesho fya muselu ifya bantu babotelela aba nko, atile: “Imwe bamo e fyo mwali.” Nalyo line, atwalilile ukusosa ukuti: “Lelo mwalisambilwe, lelo mwalishishiwe, lelo mwalungamikilwe kwi shina lya kwa Shikulu Yesu Kristu na mu Mupashi wa kwa Lesa wesu.”—1 Abena Korinti 6:11.

Mwandi ayo yaba mashiwi ya kusansamusha! Te mulandu na fintu umuntu acitile mu bumi bwa mu kubangilila, alateuluka lintu imbila nsuma ya bukata bwa kwa Kristu yakwata ukusonga pa mutima wakwe. Abeeleshe citetekelo no kuipeela kuli Yehova Lesa. Ukutule lyo ukuya na ku ntanshi ekala ubumi bwa mibele isuma ubwasanguluka, uwasambwa mu menso ya kwa Lesa. (AbaHebere 9:14) Imembu shintu acitile ku numa shilelelwa, kabili kuti ‘asupile fya ku ntanshi.’a—Abena Filipi 3:13, 14; Abena Roma 4:7, 8.

Yehova alekelele Davidi walapila umulandu wa bukomi no bucende, kabili Alekelele Manase walapila pa mibele yabipa iya kupepo tulubi no kusumyo mulopa uwingi. (2 Samwele 12:9, 13; 2 Imilandu 33:2-6, 10-13) Kuti twaba aba kutasha mu cine cine ukuti alibo waipekanya ukutulekelela na ifwe bene nga twalapila no kumutununuka mu bufumacumi no kuicefya. Lelo, te mulandu na fintu Yehova alekelele Davidi na Manase, aba baume babili—na Israele wine—baali no kwikala ne fya kufumamo fya ncitilo shabo isha lubembu. (2 Samwele 12:11, 12; Yeremia 15:3-5) Mu nshila yapalako, ilintu Yehova alalekelela ababembu balapila, kuti pambi kwabako ifya kufumamo fya ncitilo shabo ifishingasengaukwa.

Ifya Kufumamo Fishingasengaukwa

Ku ca kumwenako, umuntu uwikala ubumi bwa bucisenene bwa kuipoosaika kabili ayambula AIDS pambi kuti apokelele cine no kwalula ubumi bwakwe ukufika ku cipimo ca kuipela no lubatisho. Nomba ali Mwina Kristu wasanguluka lwa ku mupashi mu kuba no kwampana na Lesa ne subilo lya kusungusha ilya nshita ya ku ntanshi; lelo acili nakwata AIDS. Mu kupita kwa nshita kuti pambi afwa no bu bulwele, ica kufumamo ca bulanda lelo icishingaleukwa ica mibele yakwe iyapita. Ku Bena Kristu bambi ifyakufumamo fya bucisenene bwabipisha ubwapita kuti pambi fyatwalilila mu nshila shimbi. Pa myaka iingi ninshi balibatishiwa nalimo mu bumi bwabo bonse muli iyi micitile ya fintu, kuti pambi baba no kulwisha ukucincisha kwa mubili wabo ukwa kufwaya ukubwelela ku nshila yapita iya bumi bwa bucisenene. Mu kuba no kwaafwa kwa mupashi wa kwa Yehova, abengi balatunguluka mu kucincintila uko kucincisha. Lelo bakabila ukulwa ubulwi bwa mutatakuya.—Abena Galatia 5:16, 17.

Abantu ba musango uyo tababembuka nga ca kuti fye balelama uko kucincisha ukuba muli bene. Lelo nga baume, kuti pambi mano mano basalapo ukukaana ‘tinamina’ icishingamo mu cilonganino ilintu bacili baleshomboka no kutuninkisha kwa maka ukwa mubili. (1 Timote 3:1) Mulandu nshi? Mulandu wa kuti balishiba ifyo icilonganino cacetekela baeluda. (Esaya 32:1, 2; AbaHebere 13:17) Balishiba ukuti baeluda bepushiwa pa milandu iingi iya pa mbali kabili balingile ukubomba ne mibele iifwayo kucenjela. Tacingabamo ukutemwa, amano, nelyo ukupelulula kuli umo uuli no bulwi bwa mutatakuya ubwa kulwisho lunkumbwa lwakowela ulwa ku mubili ukutinamina icifulo ca musango uyo ica kushingamwa.—Amapinda 14:16; Yohane 15:12, 13; Abena Roma 12:1.

Ku muntu uwalecenda abana lintu talabatishiwa, pambi kuti kwaba ica kufumamo na cimbi. Lintu asambilile cine, alapila no kupilibuka, ukukaanaleeta lulya lubembu lwabipisha mu cilonganino. Kuti pambi pa numa acita ukulunduluka kusuma, ukucimfya umupwilapo ukukuntwa kwalubana, kabili no kuba uwakongamina ku ‘kutinamina’ icishingamo mu cilonganino. Ni shani, lyene, nga acili alekabila ukukunta ukulumbuka kwakwe mu bwikashi pamo ngo walecenda abana kale? Bushe kuti aba ‘uushitungwa akabi, . . . uwa kwato ukushimikwa kusuma ku ba ku nse, . . . ukuba uwabula akalema’? (1 Timote 3:1-7, 10; Tito 1:7) Iyo, te kuti abe. E co, te kuti afikepo ku mashuko ya mu cilonganino.

Lintu Umwina Kristu Waipeela Abembuka

Yehova alishibo kuti twalinaka no kuti nangu fye ni pa numa ya lubatisho kuti pambi twaponena mu lubembu. Umutumwa Yohane alembele ku Bena Kristu ba mu kasuba kakwe ukuti: “Ndelembe fi fintu kuli imwe ukuti mwibembuka; lelo ngo muntu abembuka, natukwato Bukota kuli Shifwe, Yesu Kristu umulungami: kabili wene e cikonsolwelo ca pa membu shesu; kabili te ca pa shesu sheka, lelo ne ca pa membu sha ba pano isonde bonse.” (1 Yohane 2:1, 2) Ee, pa cishinte ce lambo lya kwa Yesu, Yehova akalekelela Abena Kristu babatishiwa abawila mu lubembu—nga balapila mu cine cine no kushe inshila yabo iyalubana.

Ica kumwenako ca ici camwenwe mu cilonganino ca mu mwanda wa myaka wa kubalilapo mu Korinti. Umutumwa Paulo aumfwile ulwa mulandu wa bulalelale bwa mu lupwa muli cilya cilonganino cipya, kabili akambishe ukuti umuntu wabimbilwemo atamfiwe. Pa numa, uyo mubembu alilapile, kabili Paulo akonkomeshe icilonganino ukumubwesha. (1 Abena Korinti 5:1, 13; 2 Abena Korinti 2:5-9) E ico, ku maka ya kundapa aya cikuuku ca kutemwa ica kwa Yehova no mutengo ukalamba uwe lambo lya cilubula ilya kwa Yesu, uyo muntu alisangulwilwe ku lubembu lwakwe. Ifintu fyapalako kuti pambi fyacitika ilelo. Na kabili, nangu ni fyo, nelyo fye nga muntu wabatishiwa uwacito lubembu lukalamba alapila no kulekelelwa mu menso ya kwa Yehova, kuti pambi kwaba ifya kufumamo fyatwalilila ukufuma ku membu shakwe.—Amapinda 10:16, 17; Abena Galatia 6:7.

Ku ca kumwenako, nga ca kuti umukashana waipeela acito bulalelale, pambi kuti ayumfwa uwabiipilwa nga nshi pa ncitilo shakwe na mu kupelako ukupuupuutwilwa ku butuntulu bwa ku mupashi mu kuba no kwafwa kwa cilonganino. Lelo ni shani nga ca kuti aimita pa mulandu wa bucisenene bwakwe? Lyene ubumi bwakwe bonse ukwabulo kufyukako bwayalulwa pa mulandu wa cintu acitile. Umwaume uwacito bucende kuti pambi alapila no kukanatamfiwa. Lelo umwina mwakwe uwa kaele alikwata icishinte ca mu Malembo ica kulekana nankwe, kabili pambi kuti asalapo ukucite co. (Mateo 19:9) Nga amuleka umwaume, nangu engalekelelwa kuli Yehova, akekala ubumi bwakwe bonse ne ci ca kufumamo cabipisha ica lubembu lwakwe.—1 Yohane 1:9.

Ni shani pa lwa mwaume uyo mu kukanalanga ukutemwa aleka umukashi wakwe pa kuti engopa umwanakashi umbi? Pambi mu kupelako akalapila no kubweshiwa mu cilonganino. Mu kupita kwa myaka kuti pambi alunduluka no “kulola ku bukalamba.” (AbaHebere 6:1) Lelo lyonse ilyo umukashi wakwe uwa ntanshi ali no mweo ukwabula umwina mwakwe, takafikepo ku kubomba mu cifulo ca kushingamwa mu cilonganino. Taba “mulume wa mukashi umo” pantu takwete insambu sha mu Malembo isha kulekelapo umukashi wakwe uwa ntanshi.—1 Timote 3:2, 12.

Ni Shani pa lwa Ucenda Abana?

Ni shani nga ca kuti Umwina Kristu umukalamba wabatishiwa acenda umwana mu kwampana kwa bwamba? Bushe umubembu ali uwabipisha ica kuti Yehova takabale amulekelela? Ukuba te ifyo. Yesu atile ‘ukupontela umupashi wa mushilo’ takwali na kulekelelwa. Paulo nao atile takwashala na kabili ilambo lya pa membu kuli umo uubelesha ulubembu mu kuitemenwa ilintu naishibe icine. (Luka 12:10; AbaHebere 10:26, 27) Lelo takwaba apo Baibolo isosa ukuti Umwina Kristu umukalamba uwacenda umwana mu kwampana kwa bwamba—ukwa mu lupwa nelyo mu nshila imbi—te kuti alekelelwe. Mu cituntulu, imembu shakwe kuti shasambwa nga alapila mu bufumacumi ukufuma ku mutima no kwalule myendele yakwe. Nangu cibe fyo, kuti akabilo kutwalilila ukulwisha ukukuntwa kwalubana ukwa ku mubili uko alundulwile. (Abena Efese 1:7) Kabili kuti pambi kwabako ifya kufumamo ifyo ashingasengauka.

Ukushintilila pa mafunde ya calo ekalamo, uucenda kuti pambi apooswa mu cifungo nelyo ukulolenkana no kukanda kumbi ukufuma ku bulashi bwa Calo. Icilonganino tacakamupokololeko kuli ici. Ukulundapo, umuntu nasokolola ubunake bukalamba ubo ukutule lyo bukakabila ukupelako ukulangulukapo. Nga ca kuti amoneka ukulapila, akakoseleshiwa ukulalunduluka lwa ku mupashi, ukwakana mu mulimo wa mwi bala, no kukwata imbali mwi Isukulu lya Butumikishi bwa Teokrasi ne mbali ishishili sha kusambilisha mu Ukulongana kwa Mulimo. Ici tacipilibula, nangula ni fyo, ukuti akafikapo ukubomba pa cishingamo mu cilonganino. Milandu nshi iya mu Malembo pa lwa ici?

Umulandu umo wa kuti, eluda alingile ukuba “uwailama.” (Tito 1:8, NW) Kwena, takwaba nangu umo uwa ifwe uwakwata ukuilama kwapwililika. (Abena Roma 7:21-25) Lelo Umwina Kristu mukalamba uwaipeela uwaponena mu lubembu lwa kucenda abana mu kwampana kwa bwamba asokolola ubunake bwa ku mubili ubushili bwa cifyalilwa. Ukubelesha kwalilanga ukuti umukalamba wa musango yo pambi kuti acenda na bana bambi. Kwena, te ucenda abana onse abwekeshapo ulubembu, lelo abengi balabwekeshapo. Kabili icilonganino te kuti cimone mu mitima ku kwishiba uwingacenda no ushingacenda abana na kabili. (Yeremia 17:9) E co, ukufunda kwa kwa Paulo kuli Timote kukomailapo mu nshila yaibela ukukuma ku bakalamba babatishiwa abacenda abana ukuti: “Wilabika bwangu iminwe pa muntu ku kumushisha; kabili wishingwa membu sha bambi: uibake uwa musangwela.” (1 Timote 5:22) Ku kucingilila abana besu, umuntu waishibikwa ukuti aalecenda abana taakafikepo ku cifulo ca kushingamwa mu cilonganino. Mu kulundapo, tengaba painiya nelyo ukubomba mu mulimo waibela uuli onse umbi, uwa nshita yonse.—Linganyeniko icishinte ca pa Ukufuma 21:28, 29.

Bamo kuti pambi baipusha, ‘Bushe bambi tabacitapo imembu sha misango imbi kabili ukumoneka nga balapile, lelo na kabili baishilebwekeshapo imembu shabo?’ Ee, ico calicitika, lelo kwaliba ifishinka fimbi ifya kulanguluka. Nga ca kuti, ku ca kumwenako, umuntu muli bucisenene alasengasenga umukalamba umbi, uyo umukalamba afwile ukucincintila uko kusengasenga. Abana balicilapo ukwanguka ukubabepa, ukubapelenganya, nelyo ukubalulunkanya. Baibolo ilanda ulwa kucepelwa amano kwa mwana. (Amapinda 22:15; 1 Abena Korinti 13:11) Yesu abomfeshe abana nge ca kumwenako ca bukaele bwabamo ukuicefya. (Mateo 18:4; Luka 18:16, 17) Bukaele bwa mwana busanshamo ukukanakwata ukubelesha ukuli konse. Abana abengi baba abakakuka, abafwaisha ukutemuna bambi, e ico baba abasansalikwa ku kupanga kwa mukalamba untu baishiba kabili untu bacetekela. E ico, icilonganino calikwata icishingamo pa ntanshi ya kwa Yehova ica kucingilila abana ba ciko.

Abana bakanshiwa bwino basambilila ukumfwila no kucindika abafyashi babo, baeluda, na bakalamba bambi. (Abena Efese 6:1, 2; 1 Timote 5:1, 2; AbaHebere 13:7) Kuti bwaba bupulumushi bwa kutulumusha nga ca kuti umo uwa aba bantu bacindikwa engabomfya bubi bubi ukucetekela kwa bukaele bwa mwaice ica kuti amulembula nelyo ukumupatikisha ukunakila ku ncitilo sha kwampana kwa bwamba. Abo bacendwa mu kwampana kwa bwamba muli iyi nshila ilingi line balashomboka pa myake ingi pa kucimfya ukucenwa kwa mu nkuntu ukwisa mu kufumamo. E ico, uucenda abana wa musango uyo ali no kupokelelo kusalapula kwatapata ukwa cilonganino nelyo ifibindo. Te cifulo cakwe pamo ngo muntu wacindikwa cifwile ukuba umulandu ukalamba uwa kwangwako, lelo, ukucila, cili kusanguluka kwabula akalema ukwa cilonganino.—1 Abena Korinti 5:6; 2 Petro 3:14.

Nga ca kuti uucenda abana mu bufumacumi alapila, akeshiba ubucindami bwa kubomfya ifishinte fya Baibolo. Nga mu cine cine asambililo kupate icabipa, akasuula ku fintu acitile no kulwisha ukukanabwekeshapo ulubembu lwakwe. (Amapinda 8:13; Abena Roma 12:9) Na kabili, mu kushininkisha akatasha Yehova pa bukulu bwa kutemwa Kwakwe, uko pa mulandu wa kuko umubembu walapila, pamo nga wene, kuti aba na maka ya kupepa Lesa wesu uwa mushilo no kusuubilo kuba pa kati ka “batambalala” abakekala mu calo kuli pe na pe.—Amapinda 2:21.

[Futunoti]

[Amashiwi pe bula 28]

Ilintu Yehova alalekelela ababembu balapila, kuti pambi kwabako ifya kufumamo fya ncitilo shabo ifishingasengaukwa