Icitetekelo ca Bwina Kristu Cikeshiwa

“Tabali na citetekelo bonse.”—2 ABENA TESALONIKA 3:2.

 1. Ni shani fintu ukutula fye ku kale caishibikwa ukuti te bonse baba ne citetekelo ca cine?

UKUTULA fye ku kale, kwalibako abaume, abanakashi, na bana ababa ne citetekelo ca cine. Amashiwi ya kulondolola aya kuti “ica cine” nayalinga pantu amamilioni ya bantu bambi balanga umusango wa citetekelo uwapala bumusumina yote, icisuminesumine fye apabula ne milandu ine ine. Ilingi line kuba kusumina fye muli balesa ba bufi nelyo imipepele iishumfwana no Wa maka yonse, Yehova, ne Cebo cakwe icasokololwa. Muli fyo umutumwa Paulo alembele ukuti: “Tabali na citetekelo bonse.”—2 Abena Tesalonika 3:2.

 2. Mulandu nshi cacindamina ukuti tubebete icitetekelo cesu?

² Lelo amashiwi ya kwa Paulo yalelangililo kuti ku numa kulya bamo bali ne citetekelo ca cine kabili, kuti twatila, na lelo line kwalibako bamo ababa ne citetekelo. Ababelenga uno magazini abengi bafwaisha ukuba ne citetekelo ca musango yo ica cine no kucikusha—icitetekelo icumfwana no kwishiba kwalungika ukwa cine ca bulesa. (Yohane 18:37; AbaHebere 11:6) Bushe e co na imwe mufwaisha? Lyene mufwile ukwishiba ukuti icitetekelo cenu cikeshiwa kabili mufwile ukuipekanya kuli ico. Mulandu nshi twasosele fyo?

3, 4. Mulandu nshi tulingile ukubebetela Yesu ilyo tulelanda pa mesho ya citetekelo?

³ Tufwile ukusumina ukuti Yesu Kristu alikatama mu citetekelo cesu. Ca cine, Baibolo ilanda ulwa wene pamo nga Kawaminisha wa citetekelo cesu. Ni pa mulandu wa co Yesu asosele no kucita, ukucilisha inshila afikilishishemo amasesemo. Akoseshe ishinte apo abantunse bengashimpa icitetekelo ca cine. (AbaHebere 12:2; Ukusokolola 1:1, 2) Lelo, tubelengo kuti Yesu ‘alyeshiwe kuli fyonse ifyo fine na ifwe tweshiwako, no kubulo kubembuka.’ (AbaHebere 4:15) Ee, icitetekelo ca kwa Yesu calyeshiwe. Mu cifulo ca kutufuupula nelyo ukututiinya, ico cilingile ukutusansamusha.

⁴ Pa kupita mu fya kwesha ifikalamba ukufika fye na ku kwipaiwa pa cimuti ca kucushiwilwapo, Yesu “asambilile icumfwila.” (AbaHebere 5:8) Ashinine ukuti abantunse kuti baba ne citetekelo ca cine te mulandu na mesho ayengesa pali bene. Ici cilabamo bupilibulo nga nshi lintu twatontonkanya pa cintu Yesu asosele pa lwa bakonshi bakwe ukuti: “Ibukisheni icebo ico nasosa kuli imwe, aciti, Umusha tacila pali shikulu wakwe.” (Yohane 15:20) Na kuba, pa lwa bakonshi bakwe aba pali ino nshita, Yesu asobele ukuti: “Mukaba abapatwa ku nko shonse pa mulandu we shina lyandi.”—Mateo 24:9.

 5. Ni shani fintu Amalembo yalango kuti tuli no kulolenkana na mesho?

⁵ Ku kutendeka fye kwa uno mwanda wa myaka, ubupingushi bwalitendeke pa ng’anda ya kwa Lesa. Amalembo yasobele ukuti: “Ino ni nshita ya kutendeko bupingushi pa ba ng’anda ya kwa Lesa; lelo nga bwatendeka pali ifwe, bushe ikaba shani impela ya bakaano kunakile mbila nsuma ya kwa Lesa? Kabili umulungami nga apusuka fye kwempe, bushe uushipepa no mubembu bakamoneka kwi?”—1 Petro 4:17, 18.

Mulandu Nshi uwa Kwesesha Icitetekelo?

 6. Mulandu nshi icitetekelo caeshiwa cabela ica mutengo?

⁶ Kwena, icitetekelo icishaeshiwa tacaba na mutengo uwashininkishiwa, e lyo no musango wa ciko tawishibwa. Capala kuli cheke uo indalama sha uko shishilapokwa. Napamo mwalipoka cheke pa mulimo mwabombele, ifipe mwashitishe, nelyo fye ngo bupe. Kuti cheke alemoneka fye bwino, lelo bushe ali bwino? Bushe cine cine nga mwatwele uyo cheke ku banki bakamupeela indalama shilembelwepo? Ukupalako, icitetekelo cesu tacifwile ukulamoneka fye lwa ku nse nelyo ukuba ica kuitunga fye. Cifwile ukweshiwa pa kuti twingashininkisho kuti calikwatamo cimo no musango wa ciko wa cine cine. Ilyo icitetekelo cesu caeshiwa, kuti twasango kuti caba icakosa kabili ica mutengo. Ukweshiwa na kabili kuti kwasokolola imbali ishili shonse umo icitetekelo cesu cilekabila ukulopololwa nelyo ukukoshiwa.

7, 8. Amesho ya citetekelo cesu yafuma kwi?

⁷ Lesa alasuminisha ukupakaswa na mesho yambi aya citetekelo ukwisa pali ifwe. Tubelengo kuti: “Umuntu pa kutunkwa etila, Natunkwa kuli Lesa; pantu Lesa tatunkwa ku bubi, kabili tatunka muntu iyo.” (Yakobo 1:13) Nani nelyo cinshi cileta ifya kwesha ifya musango yo? Caba ni Satana, icalo, no mubili wesu wine uushapwililika.

⁸ Pambi twalishibo kuti Satana abika ukusonga kwakosa pa calo, pa mitontonkanishishe ya ciko na pa nshila sha ciko. (1 Yohane 5:19) Pambi twalishiba no kuti e usonkomona ukuti Abena Kristu balepakaswa. (Ukusokolola 12:17) Lelo bushe twalishiba bwino bwino ukuti Satana esha ukutulufya ukupitila mu kucebusha umubili wesu uushapwililika, ukupeepeesha ifya kubeleleka fya ku calo pa ntanshi yesu, ukusubilo kuti tuli no kwikatwa kuli ubo bulyo, ukukanaumfwila Lesa, na kwi pele pele ukukaanwa kuli Yehova? Kwena, inshila sha kwa Satana tashilingile ukutupapusha, pantu alibomfesheko imingalato imo ine ilyo aeseshe ukutunka Yesu.—Mateo 4:1-11.

 9. Kuti twamwenamo shani mu fya kumwenako fya citetekelo?

⁹ Ukupitila mu Cebo cakwe na mu cilonganino ca Bwina Kristu, Yehova alitulanga apabuuta ifya kumwenapo fya cine cine ifya citetekelo fintu twingapashanya. Paulo akonkomeshe ukuti: “Mwe ba bwananyina, beni abampashanya, kabili lolekesheni abende fi, ifyo fine mwatukwata icipasho.” (Abena Filipi 3:17) Paulo aali pa kati ka babomfi basubwa aba kwa Lesa aba mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo abaaletungulula mu kubombe milimo ya citetekelo te mulandu ne fya kwesha ifikalamba fintu apitilemo. Ukufika fye na ku kupwa kwa mwanda wa myaka uwalenga 20, twalikwata ifya kumwenako ifingi ifya citetekelo ifya kupashanya. Amashiwi ya pa AbaHebere 13:7 yalabomba ilelo na maka sana nga fintu yabombele ilyo Paulo ayalembele ati: “Ibukisheni intungulushi shenu, ishalandile kuli imwe icebo ca kwa Lesa; tontonkanyeni umwaile imibele yabo, no kupashanye citetekelo cabo.”

10. Fya kumwenako nshi ifya kulungatika ifya citetekelo ifyo twakwata muno nshiku?

¹⁰ Uku kukonkomesha kulabomba sana nga twalanguluka ifyaba imibele ya bashalapo basubwa. Kuti twatontonkanya pa mibele yabo no kupashanye citetekelo cabo. Icitetekelo cabo ca cine kabili calilopololwa ku fya kwesha. Bumunyina bwa Bwina Kristu ubwa mu calo conse bwalilunduluka ukufuma fye ku banono nga nshi muli ba 1870. Icafuma mu citetekelo no kushipikisha kwa basubwa ukutula lilya, caba mamilioni yasano na hafu aya Nte sha kwa Yehova abaleshimikila no kusambilisha pa lwa Bufumu bwa kwa Lesa. Icilonganino ca mwi sonde lyonse ica bakapepa ba cine abapimpa bushininkisho bwa citetekelo caeshiwa.—Tito 2:14.

Icitetekelo Caeshiwa pa lwa 1914

11. Ni mu nshila nshi 1914 wabelele umwaka wacindama kuli C. T. Russell na banankwe?

¹¹ Pa myake ingi ilyo inkondo ya calo iya kubalilapo ishilabalamuka, abashalapo basubwa baalebilisha ukuti 1914 wali no kuba mwaka wacindama mu busesemo bwa Baibolo. Nangu cibe fyo, baalesuswa mu kwenekela fimo fimo, kabili imimwene yabo pa lwa cali no kucitika tayalelungika lyonse. Ku ca kumwenako, C. T. Russell, presidenti wa kubalilapo uwa Watch Tower Society, na banankwe balimwene ukuti kwalekabilwa umulimo wa kushimikila uushaikulila. Balibelengele ukuti: “Imbila nsuma iyi ya bufumu ikabilwa ku fyalo fyonse ku kubo bunte ku nko shonse; e lyo impela ikesa.” (Mateo 24:14) Nangu ni fyo, ni shani fintu ibumba lyabo ilyali fye ilinono lingabomba uyu mulimo?

12. Ni shani fintu cibusa wa kwa Russell umo ayankwile ku cine ca Baibolo?

¹² Moneni fintu ici cayambukile A. H. Macmillan, cibusa wa kwa Russell. Macmillan afyalilwe mu Canada kabili aali talafisha ne myaka 20 lintu ashitile icitabo ca kwa Russell ica mutwe wa kuti The Plan of the Ages (1886). (Ici citabo, icaleitwa no kuti The Divine Plan of the Ages, cali e ca kubalilapo mu fitabo fyayananishiwe mpanga yonse ifyaleitwa Studies in the Scriptures. Ica bubili, The Time Is at Hand [1889], calondolwele ukuti mu 1914 e mwali no kupwile “nshita ya bena fyalo.” [Luka 21:24]) Cilya cine cungulo bushiku Macmillan atendeke ukubelenga, asondwelele ukuti: “Kwena, ici cileumfwika nge cine!” Mu lusuba lwa mu 1900, akumene na Russell pe bungano lya Basambi ba Baibolo, e fyo Inte sha kwa Yehova baleitwa pali ilya nshita. Bwangu bwangu Macmillan alibatishiwe kabili atendeke ukubomba na Munyina Russell pa maofeshi yakalamba aya Sosaite mu New York.

13. Bwafya nshi ubo Macmillan na bambi balemona ukukuma ku kufikilishiwa kwa kwa Mateo 24:14?

¹³ Ukulingana na fintu balebelenga mu Baibolo, balya Bena Kristu basubwa balondolwele 1914 ukuti wali no kuba mwaka wa kwalukilapo mu mifwaile ya kwa Lesa. Lelo Macmillan na bambi baletwishika ifyo ukushimikila ku ba nko shonse ukwasobelwe pali Mateo 24:14 kwali no kubombwapo mu nshita fye iinono iyasheleko. Pa numa asosele ukuti: “Ndeibukisha ukulanshanye co na Munyina Russell libili libili, kabili aleti, ‘Wamona, munyina, mu New York mweka fye mwaliba abaYuda abengi ukucila ababa ku Yerusalemu. Mwaliba abena Ireland abengi ukucila ababa mu Dublin. Kabili mwaliba abena Italy abengi ukucila ababa ku Rome. E co nga twashimikila kuli bene muno mwine mu New York, ninshi natushimikila icalo conse.’ Lelo ico tacaletufikapo sana. E co kwaishileko itontonkanyo lya kupangako filimu wa ‘Photo-Drama.’”

14. Ilyo 1914 ashilafika, mulimo nshi uushaicindamina uwabombelwe?

¹⁴ Mwandi “Photo-Drama of Creation” yali ni filimu wapulamo! Mwali ifikope fyalesela na masilaidi yabalabata, ifyaletambishiwa ilyo amalyashi ya Baibolo yalelandwa ne nyimbo shilelishiwa pa maseleti. Mu 1913, magazini wa The Watch Tower alandile pa lwe bungano lya mu Arkansas, U.S.A., ukuti: “Calisuminishiwe ukuti inshita yalifikile iya kubomfya amafilimu mu kusambilisha icine ca Baibolo. . . . [Russell] alondolwele ukuti aabombele pali uyu wine mulimo pa myaka itatu kabili nomba alipwishishishe ukubombela pa fikope fyayemba imyanda ne myanda, ifyo ukwabulo kutwishika fili no kutemwikwa ku mabumba yakalamba kabili fikabilisha Ilandwe, no kwaafwa icintubwingi ukutetekela Lesa na kabili.”

15. Finshi fyafumine muli filimu wa “Photo-Drama”?

¹⁵ E cintu fye “Photo-Drama” yacitile pa numa ya kutendeka kwa iko mu January 1914. Pano paliko amalipoti ukufuma muli The Watch Tower ya mu 1914:

April 1: “Pa numa ya kutambako ifiputulwa fibili, shimapepo umo atile, ‘Ntambile fye citika wa PHOTO-DRAMA OF CREATION, lelo kale kale ninsambililamo ifingi pa lwa Baibolo ukucila ifyo nasambilile pa myaka itatu mu masambililo yandi aya ku seminario.’ Pa numa ya kutamba uyu filimu umuYuda umo atile, ‘Nomba ndi muYuda wawaminako ukucila ifyo nali kale.’ Abapatili abengi na bashimbe banakashi aba fya mipepele balitambako uyu filimu no kumutasha nga nshi. . . . Fiputulwa fye 12 ifya filimu e fyapwishishiwa . . . Nangu ni fyo kale kale twalifika mu misumba 31 umo tulebombela . . . Cila bushiku abacilile pali 35,000 baletamba, ukumfwa, ukutasha, ukuteululwa no kumwenamo muli uyu filimu.”

June 15: “Uyu filimu nanenga ukucilapo kupimpa ku kwananye Cine, kabili nanenga ukuti ntemenweko Tata wa ku Muulu na Munyinefwe watemwikwa Yesu. Cila bushiku ndapepela amapaalo yakalamba pali PHOTO-DRAMA OF CREATION na pali bonse ababimbwamo . . . Nine musha munenu uwa kwa Shikulu, F. W. KNOCHE.—Iowa.”

July 15: “Tuli aba nsansa ukusosa ukuti uyu filimu nabomba umulimo usuma nga nshi muli uno musumba, kabili tuli abashininkisha ukuti ubu bunte ku calo bulebomfiwa na ku kulonganika abengi abalelangisha ukuti bali fipe fyaumo mutengo ifya kwa Shikulu. Kuli abasambi ba Baibolo abafulilako abo nomba balebishanya ne Bumba lyesu pa mulandu wa Photo-Drama. . . . Nine nkashi yenu muli Shikulu, EMMA L. BRICKER.”

November 15: “Tuli abashininkishe fyo kuti mwatemwa ukumfwa pa lwa bunte bwakulisha ubulebilwa ukupitila muli PHOTO-DRAMA OF CREATION mu cikuulwa ca The London Opera House, Kingsway. Shikulu alitutungulula nga nshi muli uyu mulimo ica kuti aba bwananyina batemenwe cibi . . . Abaletamba balefuma mu mabumba yalekanalekana aya bantu; twalimonamo na bashimapepo abengi. Shimapepo umo ashitile amatikiti pa kuti wene no mukashi wakwe bakesetambako na kabili. Intungulushi ya Church of England yalitambako uyu filimu imiku iingi, kabili . . . yaliletako ne fibusa ifingi ukwisatambako na bo. Na bashikofu babili balitambako, na bashimucindikwa abengi.”

December 1: “Ine no mukashi wandi tuletasha nga nshi Shifwe wa ku Muulu pa mapaalo yashaifulila ayeshile kuli ifwe ukupitila muli imwe. Cali kupitila muli PHOTO-DRAMA ashaiwamina e mo twasangiile Icine no kucipokelela . . . Twalishitako ifitabo fyenu 6 ifya STUDIES IN THE SCRIPTURES. Filetwaafwa nga nshi.”

Ifyo Bacitile Ilyo Amesho Yaishile Pali Bene

16. Mulandu nshi umwaka wa 1914 waleteleko ubwesho bwa citetekelo?

¹⁶ Nangu ni fyo, cinshi cintu balya Bena Kristu bafumaluka kabili abaipeelesha baali no kucita lintu ukwenekela kwabo ukwa kulundana na Shikulu mu 1914 kushafikilishiwe? Balya bashalapo bapitile mu nshita yayafya nga nshi iya fya kwesha. The Watch Tower ya November 1, 1914, yatile: “Natwibukishe ukuti tuli mu nshita ya kwesha.” Ukulosha kuli ici, icitabo ca Jehovah’s Witnesses—Proclaimers of God’s Kingdom (1993) cilondololo kuti: “Imyaka ukutendeka mu 1914 ukufika ku 1918 cine cine yali ‘ni nshita ya kwesha’ ku Basambi ba Baibolo.” Bushe baali no kuleka icitetekelo cabo ukulopololwa no kutontonkanya kwabo ukuteululwa pa kuti bengabomba umulimo wakulisha uwali ku ntanshi?

17. Ni shani fintu abasubwa aba busumino bayumfwile ilyo batwalilile ukuba pe sonde pa numa ya 1914?

¹⁷ The Watch Tower wa September 1, 1916, atile: “Twaelengenye ukuti umulimo wa Kulobolola uwa kulonganya Icalici [lya basubwa] wali no kupwishishiwa ilyo Inshita sha Bena fyalo tashilapwa; lelo te fyo Baibolo yasosele. . . . Bushe tulelangulushiwa pa mulandu wa kuti umulimo wa Kulobolola uletwalilila? . . . Imibele yesu iya mutima pali ndakai mwe bamunyinefwe batemwikwa, ilingile ukuba ya kutootela kuli Lesa, ukutasha kwaingilishiwako pa lwa Cine cishaiwamina cintu atupeela ishuko lya kumona no kucipokelela, no kupimpa kwaingilishiwako mu kwafwilisha ukuti tutwale ico Cine ukuti na bambi bacishibe.” Icitetekelo cabo calyeshiwe, lelo balibombele no bo bwesho no kubucimfya bwino bwino. Lelo fwe Bena Kristu tulingile ukwishiba ukuti amesho ya citetekelo kuti yaba ayengi kabili ayapusanapusana.

18, 19. Mesho nshi yambi aya citetekelo ayakonkelepo ku bantu ba kwa Lesa bwangu bwangu fye ilyo Munyina Russell afwile?

¹⁸ Ku ca kumwenako, ubwesho bumbi bwaishile pa bashalapo pa numa ya mfwa ya kwa Munyina Charles T. Russell. Bulya bwali bwesho bwa bucishinka bwabo ne citetekelo. Nani aali e “musha wa cishinka” uwa pali Mateo 24:45? Bamo baleyumfwe fyo aali ni Munyina Russell wine, kabili balikeene ukubombela pamo ne mitantikile ipya iya kuteyanya. Nga Munyina Russell aali e musha, cinshi bamunyina baali no kucita apo nomba alifwile? Bushe baali no kukonka umuntu umo uwasontelwe umupya, nelyo bushe yali ni nshita ya kwishiba ukuti Yehova taalebomfya fye umuntu umo, lelo aalebomfya ibumba limo mu Bena Kristu pamo nge cibombelo nelyo ibumba lya musha?

¹⁹ Ubwesho na bumbi bwaishile pa Bena Kristu ba cine mu 1918 lintu amabuteko ya ku calo, pa kusongwa na bashimapepo ba mu Kristendomu, ‘babomfeshe ifunde ukufwayo kwimina’ ukuteyanya kwa kwa Yehova. (Ilumbo 94:20) Kwaishilebalamuka ukupakaswa kwa Basambi ba Baibolo mu Amerika wa ku Kapinda ka ku Kuso e lyo na ku Bulaya. Ukukaanya kwasongelwe na bashimapepo kwafikile pa kalume pa May 7, 1918, lintu ifipepala fya buteko bwa mu United States fyalembelwe ukuti J. F. Rutherford ekatwe pamo na bantu alebishanya na bo mu kupalamisha, ukusanshako A. H. Macmillan. Babepeshiwe umulandu wa kwimino buteko, kabili abalashi balikeene ukupaapaata kwabo konse ukwa kuti baali aba kaele.

20, 21. Nga fintu casobelwe pali Malaki 3:1-3, mulimo nshi wacitilwe pa basubwa?

²⁰ Umulimo wa kulopolola walecitwa nangu line tawaishibikwe ukuti ulecitwa, nga fintu calondololwa pali Malaki 3:1-3 ukuti: “Nani uwingashipikishako pa bushiku bwa kwisa kwakwe? kabili nani uwingeminina pa kumoneka kwakwe? Pantu wene [inkombe ya cipingo] aba ngo mulilo wa kwa kalopola, kabili nga sabuni wa kwa kasamba; akekala uwa kulopola kabili uwa kusangulula silfere, kabili akasangulula abana baume ba kwa Lebi no kubakamuna nga golde na silfere, bakasuke ababa kuli Yehova aba kupalamikile fya bupe mu bulungami.”

²¹ Ilyo Inkondo ya Calo iya Kubalilapo yalepalamina ku kupwa, Abasambi ba Baibolo bamo balolenkene no bwesho na bumbi ubwa citetekelo—bushe baali no kukanaibimbamo nangu panono mu milandu ya calo iya fya nkondo? (Yohane 17:16; 18:36) Bamo baliibimbilemo. E co mu 1918, Yehova atumine kwi tempele lyakwe ilya ku mupashi “Inkombe ya Cipingo,” Kristu Yesu, ku kwisasangulula akalibumba kanono aka bakapepa Bakwe ku kalema ka mu calo. Abaipeeleshe ku kuba ne citetekelo ca cine balisambilileko kuli ici ca kucitika kabili balikonkenyepo, ukuba abapimpa mu kushimikila.

22. Ukukuma ku mesho ya citetekelo, cinshi cashala ukubebeta?

²² Ifyo twabebeta tafili lyashi lya kale fye ilyapita. Fyalilundana nga nshi na ku mibele ya ku mupashi iya ndakai iya cilonganino ca kwa Yehova mwi sonde lyonse. Lelo mu cipande cikonkelepo lekeni tukesebebeta amesho yamo yamo aya citetekelo ayo abantu ba kwa Lesa ilelo balelolenkana na yo no kumona fintu twingayacimfya bwino bwino.

Bushe Muleibukisha?

◻ Mulandu nshi abantu ba kwa Yehova balingile ukwenekela ukuti icitetekelo cabo cikeshiwa?

◻ Ni nshila nshi isha kushimikila ubukombe bwa kwa Lesa ishalebomfiwa ilyo 1914 ashilafika?

◻ “Photo-Drama” yali cinshi, kabili fya kufumamo nshi yaleteleko?

◻ Ni shani fintu ifyacitike pa kati ka 1914 na 1918 fyabelele fya kwesha abasubwa?

[Icikope pe bula 12]

Ku kutendeka kwa uno mwanda wa myaka, abantu mu fyalo ifingi baalesambilila Baibolo ukubomfya ifitabo fyakonkene ifya “Millennial Dawn,” ifyaishile mu kwitwa “Studies in the Scriptures”

[Icikope pe bula 13]

Kalata ukufuma kuli C. T. Russell umwali amashiwi ya kutendeka pa kukopa filimu umo atile: “‘Photo-Drama of Creation’ yapekanishiwa na ba IBSA [International Bible Students Association]. Imifwaile ya iko ya kufundisha abantu ifya kwa Lesa ukubomfya sayansi, mu kutungilila Baibolo”

[Icikope pe bula 15]

Demetrius Papageorge aendawike ukutambisha “Photo-Drama of Creation.” Mu kuya kwa nshita, alipooselwe mu cifungo pa mulandu wa kukanaibimbamo mu milandu ya calo pamo ngo Mwina Kristu