Ifyebo Ififumine mu Mpapulo Shili mu Katabo ka Mikalile no Mulimo Tubomba
SEPTEMBER 2-8
ICUMA ICABA MU CEBO CA KWA LESA | ABAHEBERE 7-8
“Ni ‘Shimapepo Umuyayaya nga Filya Fine Melkisedeke Ali’”
it-2-E ibu. 366
Melkisedeke
Melkisedeke ali ni mfumu ya ku Salemu, kabili ali ni “shimapepo wa kwa Lesa Uwapulamo,” Yehova. (Ukute. 14:18, 22) E shimapepo wakubalilapo uo balandapo mu Baibolo; ali shimapepo ilyo umwaka wa 1933 B.C.E. taulafika. Ishiwi lya kuti Salemu lipilibula ukuti “umutende.” Kanshi apo Melkisedeke ali e mfumu ya ku Salemu, umutumwa Paulo amulondolola ukuti ni “Imfumu ya Mutende,” kabili ishina lyakwe lipilibula “Imfumu ya Bulungami.” (Heb. 7:1, 2) Cimoneka ukuti umusumba wa Salemu wali pa kati na kati ka musumba uo baishiletendeka ukwita ati Yerusalemu, kabili inshita shimo balabomfya ishina lya kuti “Salemu” nga balelanda pali Yerusalemu.—Amalu. 76:2.
Ilyo Abramu (uo bainike no kuti Abrahamu) alefuma mu kucimfya imfumu Kedorelaomere ne shamfumu shimbi isho ali nasho, akumenye Melkisedeke mu Mpanga Iyabatama iya Shabe, e kuti “Impanga Iyabatama iya mfumu.” Melkisedeke atwalile Abrahamu “umukate no mwangashi,” kabili amwebele ati: “Abe uwapaalwa Abramu umuntu wa kwa Lesa Wapulamo, Uwapangile umuulu ne sonde; Acindikwe Lesa Uwapulamo, Uwapeela abakucusha mu minwe yobe!” Na o Abrahamu apeele Melkisedeke, imfumu kabili shimapepo, “ica pe kumi pali fyonse ifyo apokolwele” ilyo aile mu kulwa ne mfumu ishapangene ukumulwisha.—Ukute. 14:17-20; Heb. 7:4.
it-2-E ibu. 367 para. 4
Melkisedeke
Bushe amashiwi ya kuti Melkisedeke ‘takwete intendekelo ya nshiku shakwe nangu impela ya bumi bwakwe’ yalola mwi?
Paulo alilandile icishinka cimo pali Melkisedeke, atile: “Ico takwete wishi, nangu ni nyina, kabili takwete ifikolwe, e lyo kabili takwali intendekelo ya nshiku shakwe nangu impela ya bumi bwakwe, lelo apo bamulengele ukupalana no Mwana wa kwa Lesa, aba ni shimapepo umuyayaya.” (Heb. 7:3) Melkisedeke alifyelwe no kufwa alifwile nga filya fine ciba ku bantu bonse. Nomba amashina ya bawishi na banyina tayaishibikwa, na kabili ifikolwe fyakwe na bana bakwe tababalandapo. Mu Baibolo tamwaba ifyebo ifili fyonse ifilanda pa kufyalwa kwakwe ne mfwa yakwe. Kanshi Melkisedeke kuti aimininako bwino Yesu Kristu, uukatwalilila ukuba shimapepo umuyayaya. Filya fine Melkisedeke tapyene uuli onse kabili takwali uwamupyene pali bushimapepo, e fyo caba na kuli Kristu, takwali uwali shimapepo mukalamba uwalingene nankwe kabili Baibolo ilanda ukuti takwakabe uukamupyana. Na kabili Yesu afyalilwe mu mukowa wa kwa Yuda kabili muli uyu mukowa e mwaletuntuka ishamfumu pamo nga Davidi. Ifikolwe fyakwe tafyali mu mukowa wa bena Lebi abaleba bashimapepo. Ukulingana ne fyo imikowa yali kale takwali uwali no kuba shimapepo kabili pa nshita imo ine aba imfumu. Kanshi Yesu tali shimapepo kabili imfumu pa mulandu wa lupwa afyalilwemo, lelo ni co Yehova umwine alilapile umulapo kuli ena.
it-2-E ibu. 366
Melkisedeke
Filya Melkisedeke ali Shimapepo Kabili Imfumu Fyaleimininako Kristu Imfumu Kabili Shimapepo. Mu busesemo ubulanda pali Mesia, Yehova alilapile umulapo ku o Davidi aleita ukuti “Shikulu,” atile: “Ni we shimapepo umuyayaya nga filya fine Melkisedeke aali!” (Amalu. 110:1, 4) Ili lumbo lyalengele abaHebere baishiba ukuti Mesia walaiwe e wali no kuba shimapepo kabili imfumu. Muli kalata umutumwa Paulo alembeele abaHebere, alilandile ukwabula no kupita na mu mbali ukuti uo ubu busesemo bwalelandapo ni “Yesu, uwaba shimapepo mukalamba umuyayaya nga filya Melkisedeke ali.”—Heb. 6:20; 5:10.
Ukufwayafwaya Icuma Icaba mu Cebo ca kwa Lesa
Amalambo Ayatemwine Lesa
11 Umutumwa Paulo asosa ukuti, “shimapepo mukalamba onse asontelwe ukutuule fya bupe na malambo.” (AbaHebere 8:3) Moneni ukuti Paulo ayakanya ifya kupalamika fyaletulwa na shimapepo mukalamba uwa mu Israele wa ku kale mu mbali shibili, “ifya bupe” na “malambo,” nelyo ‘amalambo ya pa membu.’ (AbaHebere 5:1) Ilingi line abantu balapeela ifya bupe nge cishibilo ca kuti balitemwa balya bapeela kabili nge cilangililo ca kutasha, nangu fye nge nshila ya kupangilamo bucibusa, ukufwaya ukusenaminwa, nelyo ukupokelelwa. (Ukutendeka 32:20; Amapinda 18:16) Ne fya kupalamika ifingi ifyali mu Malango na fyo fine kuti fyamonwa nge “fya bupe” kuli Lesa ku kufwaya ukupokelelwa kuli wene no kusenaminwa. Uwatoba Amalango alekabila ukulungikwa, kabili pa kuti fye ciwame, ‘amalambo ya pa membu’ yaletuulwa. Amabuuku ya kubalilapo yasano aya mu Baibolo, maka maka aya Ukufuma, Ubwina Lebi, na Impendwa, e musangwa ifingi pa lwa misango ya malambo ne fya kupalamika. Tufwile ukwishiba ifishinka fikalamba fimo pa lwa malambo yaletuulwa, nangu ca kuti kwena teti twishibe no kwibukisha tonse.
it-1-E ibu. 523 para. 5
Icipangano
Bushe icipangano ca Mafunde ‘capwile’ shani?
Icipangano ca Mafunde ‘capwile’ ilyo Lesa alandile ukupitila muli kasesema Yeremia ukuti ali no kupanga icipangano cipya. (Yer. 31:31-34; Heb. 8:13) Mu mwaka wa 33 C.E. icipangano ca Mafunde calipwile ilyo Kristu afwile kabili icipangano cipya e catendeke ukubomba.—Kol. 2:14; Heb. 7:12; 9:15; Imil. 2:1-4.
it-1-E ibu. 524 amapara. 3-5
ICIPANGANO
Icipangano Cipya: Yehova alandile ukupitila muli kasesema Yeremia muli ba 600 B.C.E ukuti ali no kupanga icipangano cipya. Ici cipangano tacali no kuba nge icipangano ca Mafunde ico abena Israeli bafililwe ukukonka. (Yer. 31:31-34) Mu nshita ya bushiku ilyo Yesu ashilafwa, pa Nisani 14, mu 33 C.E., atendeke Umulalilo wa kwa Shikulu kabili e lyo alandile na pa cipangano cipya icali no kutendeka ukubomba nga atuula umweo wakwe ilambo. (Luka 22:20) Ilyo papitile inshiku 50 ukutula apo bamubuushishe kabili papita ne nshiku 10 ukutula apo ailile kuli Wishi, alipongolwele umupashi wa mushilo uo Yehova amupeele pa basambi bakwe abalongene mu muputule wa pa muulu mu Yerusalemu.—Imil. 2:1-4, 17, 33; 2 Kor. 3:6, 8, 9; Heb. 2:3, 4.
Ababa muli ici cipangano cipya ni Yehova e lyo na “Israele wa kwa Lesa,” e kutila abasubwa ababa bamo muli Kristu Yesu kabili abapanga icilonganino cakwe nelyo umubili. (Heb. 8:10; 12:22-24; Gal. 6:15, 16; 3:26-28; Rom. 2:28, 29) Icipangano cipya catendeke ukubomba lintu Yesu Kristu asuumishe umulopa wakwe no kulipila icilubula kuli Yehova pa membu shesu ilyo aile ku umuulu. (Mat. 26:28) Nga ca kuti Lesa asala umuntu ukuya ku muulu (Heb. 3:1), alabika uyo muntu mu cipangano cakwe pa mulandu we lambo lya kwa Kristu. (Amalu. 50:5; Heb. 9:14, 15, 26) Yesu Kristu e kawikishanya wa cipangano cipya kabili e Mwana wa kwa Abrahamu. (Heb. 8:6; 9:15; Gal. 3:16) Apo Yesu e kawikishanya wa cipangano cipya, alafwilisha ababa muli ici cipangano ukuba abana bene bene aba kwa Abrahamu. (Heb. 2:16; Gal. 3:29) Yehova nga abeleela imembu shabo, abamona ukuti balungami.—Rom. 5:1, 2; 8:33; Heb. 10:16, 17.
Aba Bena Kristu basubwa baba bashimapepo kabili Kristu e Shimapepo Mukalamba. (1 Pet. 2:9; Ukus. 5:9, 10; 20:6) Aba bashimapepo ‘babombela icintubwingi’ kabili betwa no kuti “ababomfi ba cipangano cipya.” (Fil. 2:17; 2 Kor. 3:6) Aba Abena Kristu bafwile ukukonka sana mu ntampulo sha Kristu kabili bafwile ukutwalilila aba cishinka mpaka ne mfwa yabo. Lyena Yehova akabapanga ukuba ubufumu bwa bashimapepo kabili bakapalana na Yehova, e kutila bakaba no mubili uushifwa kabili uushibola. Bali no kuba bakateka banankwe aba kwa Kristu ku muulu. (1 Pet. 2:21; Rom. 6:3, 4; 1 Kor. 15:53; 1 Pet. 1:4; 2 Pet. 1:4) Ico kwabela icipangano cipya nico Yehova alefwaya ukubuulamo abantu abe shina lyakwe ukuba “abana.” (Imil. 15:14) Balaba “banabwinga” ba kwa Kristu, kabili besa mu kuba mwi bumba lya baba mu cipangano ca Bufumu na Kristu, abakateka nankwe. (Yoh. 3:29; 2 Kor. 11:2; Ukus. 21:9; Luka 22:29; Ukus. 1:4-6; 5:9, 10; 20:6) Pa kuti ifi fyonse fikacitike icipangano cipya cifwile ukutwalilila ukubomba ukufikila ababa muli “Israele wa kwa Lesa” babuushiwa kabili bapokelela na bumushifwa ku muulu. Ifisuma ifikafuma mu cipangano cipya fikatwalilila ukubako, e mulandu ici cipangano citilwa no kuti “icipangano ica muyayaya.”—Heb. 13:20.
it-1-E ibu. 1113
Bushimapepo
Bushimapepo bwa kwa Yesu Kristu. Ibuuku lya AbaHebere lilanga ukuti ukutula apo Yesu Kristu abuushiwilwe aya na ku muulu, aba ni “shimapepo umuyayaya nga filya fine Melkisedeke ali.” (Heb. 6:20; 7:17, 21) Pa kulanga ifyo bushimapepo bwa kwa Kristu bwacila pali bushimapepo bwa kwa Aarone, uwalembele ili buuku alandile ukuti Melkisedeke tapyene bushimapepo no bufumu. Lesa e wamusontele ukuba imfumu kabili shimapepo. Kristu Yesu nao tafyalilwe mu mukowa wa kwa Lebi, afyalilwe mu mukowa wa kwa Yuda kabili mu ng’anda ya kwa Davidi. Tali shimapepo pa mulandu wa kuti afyalilwe mu lupwa lwa kwa Aarone lelo ni Lesa e wamusontele nga filya cali kuli Melkisedeke. (Heb. 5:10) Na kuba Lesa alilaile Yesu ukuti ali no kuba shimapepo kabili imfumu ku muulu nga fintu Amalumbo 110:4 yalanda ati: “Yehova nalapa, kabili takalanguluke, atile: ‘Ni we shimapepo umuyayaya nga filya fine Melkisedeke aali!’” Na kabili alimupeele na maka ya Bufumu pa mulandu wa kufyalilwa mu lupwa lwa kwa Davidi. Apo afyalilwe mu lupwa lwa kwa Davidi, Yesu aishileba impyani yalaiwe mu cipangano ico Lesa apangene na Davidi. (2 Sam. 7:11-16) Kanshi aba ni mfumu kabili shimapepo nga filya Melkisedeke ali.
Cimbi icilangilila ukuti bushimapepo bwa kwa Kristu bwalicila ubwa kwa Aarone ca kuti Abrahamu uwali icikolwe ca mukowa wa bena Lebi alipeele Melkisedeke ica pe kumi. Apo pali ilya nshita Lebi ali mu musana wa kwa wishi Abrahamu cali kwati uwapeele ni Lebi. Melkisedeke alipaalile Abrahamu nga filya batila umunono bamupaala ku mukalamba. (Heb. 7:4-10) Umutumwa Paulo na kabili alandile ati filya Melkisedeke “takwete wishi, nangu ni nyina, kabili takwete ifikolwe, e lyo kabili takwali intendekelo ya nshiku shakwe nangu impela ya bumi bwakwe,” aleimininako bushimapepo bwa kwa Yesu Kristu uwabuushiwe ku “bumi ubushingonaika.”—Heb. 7:3, 15-17.
SEPTEMBER 9-15
ICUMA ICABA MU CEBO CA KWA LESA | ABAHEBERE 9-10
“Icinshingwa ca Fintu Ifisuma Ifikesa”
it-1-E ibu. 862 para. 1
Ukweleelwa imembu
Ukulingana na Mafunde ya kwa Lesa ayo apeele abena Israele, umuntu nga abembukila Lesa nelyo abembukila umunankwe, pa kuti bamwelele imembu shakwe alingile ukutuula umutuulo wa mulopa uwa ca mweo kuli Yehova. (Lebi 5:5–6:7) E mulandu wine Paulo alandile ukuti: “Awe, ukulingana na Mafunde ni cikanga umulopa usangulule fyonse, e ico umulopa nga tausuumine te kuti kube ukubelelwa uluse.” (Heb. 9:22) Umulopa wa mutuulo wa nama tawali no kusenda imembu sha muntu, kabili tawali na kulenga umuntu aba na kampingu umusuma. (Heb. 10:1-4; 9:9, 13, 14) Nomba icipangano cipya icasobelwe cali no kulenga imembu ukweleelwa umupwilapo ukupitila mwi lambo lya cilubula ilya kwa Yesu Kristu. (Yer. 31:33, 34; Mat. 26:28; 1 Kor. 11:25; Efes. 1:7) Ilyo Yesu ali pano isonde, alyundepe uwalwele ubulebe, ifi acitile fyalelanga ukuti alikwata amaka ya kwelela imembu.—Mat. 9:2-7.
‘Mulenkonka’
4 Amalembo tayalandapo nangu cimo pa fyo cali ilyo Yesu afikile ku muulu, ifyo bamupokelele, ne nsansa shaliko pa kumonana na Wishi na kabili. Lelo Baibolo yalisobele ifyali no kucitika mu muulu ilyo fye Yesu abwelelemo. Namwishiba, pa myaka nalimo 1,500, abaYuda balemona uko umutebeto wa mushilo walecitika. Cila mwaka, ubushiku fye bumo, shimapepo mukalamba aleingila mu muputule wa mwi tempele Uwashilisha ku kukana umulopa wa malambo ya pa Bushiku bwa Kukonsolwela pa mbokoshi ya cipingano. Ifi shimapepo mukalamba alebomba pali ubu bushiku, alesobela ifyo Mesia ali no kucita. Ilyo Yesu abwelelemo ku muulu, alilangilile ico ifyalecitika pali ubu bushiku fyaleimininako, kabili acitile ci umuku fye umo capwa no kupwa. Aile kuli Yehova ku cifulo cakwe ica bukata mu muulu, icifulo ca mushilo sana pali fyonse, no kuyapeela Wishi icifuta mulandu. (AbaHebere 9:11, 12, 24) Bushe Yehova alisumine ici cifuta mulandu?
it-2-E amabu. 602-603
Ukupwililika
Amafunde ayo Lesa apeele Mose tayalelenga abantu bapwililika. Lesa apeele abena Israele Amafunde ukupitila muli Mose. Pa fyo abebele muli aya Mafunde pali ukutuula imituulo yalekanalekana iya nama, no kubikako bashimapepo. Apo Lesa e wabapeele aya Mafunde, yali ayapwililika, na lyo line Amafunde, bushimapepo nelyo ukutuula amalambo tafyalengele abalefikonka ukuba abapwililika. Ifi fine e fyo no mutumwa Paulo apuutilwemo ukulemba. (Heb. 7:11, 19; 10:1) Amafunde tayalengele balubuka ku lubembu ne mfwa, kabili yalengele imembu shamonekesha. (Rom. 3:20; 7:7-13) Amafunde Lesa apeele abena Israele na fyonse ifyo bali no kucita pa kuyakonka fyalibombele umulimo alefwaya ubombwe; Amafunde yaishileba aya ‘kutungulula’ abantu kuli Kristu kabili yali “e cinshingwa ca fintu ifisuma ifikesa.” (Gal. 3:19-25; Heb. 10:1) Kanshi ilyo Paulo alandile ukuti “Amafunde yena yalifililwe, mu kuti yali ayanaka mu mubili,” (Rom. 8:3) alelanda pa fyo shimapepo mukalamba umwina Lebi ashali na maka ya ‘kupususha umupwilapo’ abena Israele nga fintu ilembo lya AbaHebere 7:11, 18-28 lilanda. Ukulingana na Mafunde, uyu shimapepo mukalamba e walingile ukulatuula amalambo abantu baletwala pe tempele, kabili aleingila Umwashilisha no mulopa wa nama pa bushiku bwa cifuta mulandu. Ukutuula amalambo ukupitila muli bushimapepo bwa kwa Aarone kwalengele Lesa abamona ukuti balungami, lelo kwalengele baleibukisha lyonse ukuti babembu. Umutumwa Paulo alandile ukuti ukutuula umutuulo wa cifuta mulandu takwalelenga baba “abapwililika,” e kutila tabaleba na kampingu musuma. (Heb. 10:1-4; linganyeniko Heb. 9:9) Shimapepo mukalamba takwete maka ya kulubula abantu ku lubembu. Ni Kristu fye shimapepo mukalamba e wakwata amaka ya kulubula abantu ku lubembu.—Heb. 9:14; 10:12-22.
Ukufwayafwaya Icuma Icaba mu Cebo ca kwa Lesa
Amepusho Ukufuma ku Babelenga
Paulo alumbulwile ukuti imfwa yalekabilwa ku kulenga ifipingo pa kati ka kwa Lesa na bantunse ukubomba. Icipingo ce Funde caba ca kumwenako. Mose aali e kawiikishanya wa ciko, umo uwa kuletako uku kusuminishanya pa kati ka kwa Lesa na Israele wa cifyalilwa. Mose muli ifyo abombele ulubali lwakakala kabili aali e muntunse uwabombele na bena Israele lintu baleisa muli ici cipingo. Mose muli ifyo ali no kumonwa ngo wacita icipingo uwa buntunse uwa cipingo ce Funde ico icatendekwe na Yehova. Lelo bushe Mose aali no kusuumya umulopa wakwe uwa bumi ku cipingo ce Funde ukwisa mu kubomba? Iyo. Mu cifulo ca ico inama shalipeelwe, umulopa wa shiko ukupyana pa mulopa wa kwa Mose.—AbaHebere 9:18-22.
Ni shani pa lwa cipingo cipya pa kati ka kwa Yehova no luko lwa kwa Israele wa ku mupashi? Yesu Kristu alikwete ulubali lwakatama ulwa kuwiikisha, Kawiikishanya pa kati ka kwa Yehova no luko lwa kwa Israele wa ku mupashi. Nangu cingati Yehova e watendeke ici cipingo, catontele pali Yesu Kristu. Pa mbali ya kuba Kawiikishanya wa ciko, Yesu akwete imibombele ya kulungatika mu mubili mu kuba na abo abali no kutwalwa intanshi muli ici cipingo. (Luka 22:20, 28, 29) Mu kulundapo, aali uwafikapo ku kupayanya ilambo likabilwa ku kulenga icipingo ukubomba. Ili lambo talyali lya nama sha fye lelo ubumi bwa buntunse ubwapwililika. E co Paulo kuti alosha kuli Kristu nga uwacita icipingo uwa buntunse uwa cipingo cipya. Pa numa “Kristu [aingile] . . . mu mulu mwine, ku kumonekela nomba ku cinso ca kwa Lesa pa mulandu wa ifwe,” icipingo cipya calitendeke ukubomba.—AbaHebere 9:12-14, 24.
Mu kulanda ulwa kwa Mose na Yesu nga bacita icipingo aba buntunse, Paulo taletubulula ukuti umo uwa aba e watendeke ifyo fipingo, ifyo mu cituntulu fyacitilwe na Lesa. Ukucila, abo bantunse babili mu kubamo isenge balibimbilwemo nga bakawiikishanya mu kuletako ifyo fipingo. Kabili mu mulandu umo umo, imfwa yalekabilwa—inama ukupyana pali Mose, na Yesu ukutambika umulopa wakwe wine uwa bumi kuli abo ababa mu cipingo cipya.
it-1-E amabu. 249-250
Ulubatisho
Luka alembele ukuti Yesu alepepa ilyo alebatishiwa. (Luka 3:21) Na kuba uwalembele ibuuku lya AbaHebere atile ilyo Yesu Kristu aishile “pano calo” e kutila, ilyo aituulile umwine ukuti abatishiwe no kutendeka umulimo wakwe, alandile amashiwi yaba pa Amalumbo 40:6-8. Atile: “Tamwalefwaya ilambo no mutuulo, lelo mwampekanishishe umubili. . . . Moneni! Naisa (filya Amalembo yalanda pali ine) ku kucita ukufwaya kwenu, mwe Lesa.” (Heb. 10:5-9) Yesu afyalilwe mu luko lwa baYuda, uluko ulwaipeele kuli Lesa kabili ulo apangene nalo icipangano e kutila, icipangano ca Mafunde. (Ukufu. 19:5-8; Gal. 4:4) Ici cilelanga ukuti Yesu ali kale mu cipangano na Yehova Lesa ilyo aile kuli Yohane Kabatisha ukuti abatishiwe. Ukulingana na Mafunde, Yesu talingile ukubatishiwa. Ilyo Yesu alandile amashiwi ya kuti aituula kuli Wishi Yehova ku kucita “ukufwaya” kwakwe, aloseshe mu kuti ali no kutuula umubili wakwe uo ‘bapekanishishe’ kabela kabili ali no kufumyapo ukutuula amalambo ya nama ayo baletuula ukulingana na Mafunde. Umutumwa Paulo alembele ati: “Ni ku ‘kufwaya’ uku kwine twalengeelwe ukuba aba mushilo mu mubili wa kwa Yesu Kristu uwatuulilwe umuku umo fye capwa.” (Heb. 10:10) Na kabili Yesu aliituulile ku kucita ukufwaya kwa kwa Wishi pa kuti akabombe imilimo iyakuma Ubufumu. (Luka 4:43; 17:20, 21) Ilyo Yesu aituulile, Yehova alimusubile no mupashi wa mushilo pa kulanga ukuti alipokelele ukuituula kwakwe, kabili atile: “Ni we Mwana wandi uo natemwa; ni we nsekelamo.”—Marko 1:9-11; Luka 3:21-23; Mat. 3:13-17.
SEPTEMBER 16-22
ICUMA ICABA MU CEBO CA KWA LESA | ABAHEBERE 11
“Icitetekelo Calicindama”
Bushe Mwalitetekela Amalayo ya kwa Yehova?
6 Pa AbaHebere 11:1 e po Baibolo yalondolola umo icitetekelo calola. (Belengeni.) Mu citetekelo mwaba ifintu fibili ifyo tushingamona na menso: (1) “Ifintu tulesubila.” Mu fintu tusubila mwaba ifikacitika ku ntanshi ifyo Lesa atulaya lelo ifishilacitika, pamo nga isonde lipya no kufumishiwapo kwa bubifi bonse. (2) “Ifintu nangu tafilamoneka, fya cine cine.” Pali ili lembo, ishiwi lya ciGriki ilyo bapilibula ukuti “e bushininkisho” lilosha ku bushininkisho bwa fintu ifishimoneka lelo ifya cine cine pamo nga Yehova Lesa, Yesu Kristu, bamalaika, e lyo no Bufumu bwa ku muulu. (Heb. 11:3) Finshi tulingile ukucita pa kulanga ukuti isubilo twakwata lya cine cine no kuti twalicetekela ifintu ifishimoneka ifyo Icebo ca kwa Lesa calandapo? Tufwile ukulalanda no kulacita ifilanga ukuti twalikwata icitetekelo.
“Alalambula Abamufwaisha”
Finshi tufwile ukucita pa kuti tulesekesha Lesa? Paulo alembele ukuti: “Ukwabula icitetekelo te kuti tusekeshe Lesa.” Muli ili ilembo, Paulo talandile ukuti calyafya ukusekesha Lesa nga tatuli ne citetekelo. Lelo atile te kuti tusekeshe Lesa nga tatuli ne citetekelo. Kanshi Paulo aloseshe mu kuti umuntu afwile fye ukuba ne citetekelo pa kusekesha Lesa.
Fintu nshi fibili ifyo tufwile ukwishiba pa kuti tusekeshe Lesa? Intanshi ‘tufwile ukusumina ukuti Lesa e ko aba.’ Na kuba te kuti tusekeshe Lesa nga ca kuti tatwasumina ukuti e ko aba. Ukuba ne citetekelo cakosa takupeelela fye pa kwishiba ukuti Yehova e ko aba, pantu ifibanda na fyo fyalishiba ukuti e ko aba. (Yakobo 2:19) Nga twalicetekela ukuti Lesa e ko aba, tufwile no kulacita ifyo afwaya.—Yakobo 2:20, 26.
Ica bubili, ‘tufwile ukusumina ukuti’ Lesa ni ‘kalambula.’ Umuntu uwakwata icitetekelo icakosa alishiba ukuti Lesa akamulambula pa fyo esha na maka ukucita ukufwaya kwakwe. (1 Abena Korinti 15:58) Bushe kuti twasekesha shani Yehova nga tatwacetekela ukutila kuti atulambula? (Yakobo 1:17; 1 Petro 5:7) Kanshi umuntu uulanda ukuti Lesa tatubikako amano no kuti tatasha pa fyo tumubombela kabili takwata cikuuku, ninshi taishiba Lesa wa cine.
Bantu ba musango shani Yehova alambula? Paulo atile bantu “abamufwaisha.” Icitabo cimo ico bakapilibula ba Baibolo babomfya citila, ishiwi lya ciGriki ilya kuti “abamufwaisha” talipilibula ukuti umuntu “afwile fye ukusambilila pali Lesa epela,” lelo afwile no kubikako sana amano ku “kupepa Lesa.” Icitabo cimbi citila, ili ishiwi mu ciGriki lilanga ukuti umuntu afwile ukubombesha sana pa kusekesha Lesa. Yehova alalambula ababa ne citetekelo cakosa pantu cilabalenga ukubombesha ilyo balecita ukufwaya kwakwe e lyo no kumupepa no mutima wabo onse.—Mateo 22:37.
Twalilileni Ukukosha Icitetekelo Cenu Mwi Subilo Mwakwata
10 Mu cipandwa 11 ice buuku lya AbaHebere, umutumwa Paulo alandile pa mafya ayo ababomfi ba kwa Lesa bashipikishe. Ku ca kumwenako, umutumwa alandile pa banakashi aba citetekelo abapokelele abana babo ababuushiwe ku bafwa. Lyena alandile pa ‘bakeene ukulubulwa, pa kuti bamone ukubuuka ukwawamapo.’ (Heb. 11:35) Nangu ca kuti tatwaishiba bwino abo Paulo alelandapo, abantu bamo pamo nga Nabote na Sekaria, balibapoolele amabwe mpaka bafwa pa mulandu wa kuti baleumfwila Lesa kabili balecita ukufwaya kwakwe. (1 Isha. 21:3, 15; 2 Imila. 24:20, 21) Daniele na banankwe balitwalilile ukuba aba cishinka kabili balikeene ukucita ifyali no kulenga ‘balubulwe.’ Apo bali ne citetekelo, Lesa alengele “bacilika utunwa twa nkalamo” no ‘kucimfya amaka ya mulilo.’—Heb. 11:33, 34; Dan. 3:16-18, 20, 28; 6:13, 16, 21-23.
11 Pa mulandu wa citetekelo bakwete, bakasesema pamo nga Mika na Yeremia “balibeseshe pa kubapumya . . . no kubapoosa mu fifungo.” Bakasesema bambi pamo nga Eliya, “baendawike mu matololo na mu mpili na mu ninga na mu ncengo sha pano isonde.” Bonse balishipikishe pa mulandu wa ‘kulolela kwashininkishiwa ukwa fintu balesubila.’—Heb. 11:1, 36-38; 1 Isha. 18:13; 22:24-27; Yer. 20:1, 2; 28:10, 11; 32:2.
Ukufwayafwaya Icuma Icaba mu Cebo ca kwa Lesa
it-1-E ibu. 804 para. 5
Icitetekelo
Abantu Abali ne Citetekelo. Kwali ifyalengele bonse ababa mwi “bumba lya nte” abo Paulo alandapo pa AbaHebere 12:1 ukuba ne citetekelo. Ku ca kumwenako, Abele alishibe pa malayo ayo Lesa alaile ayakumine “umwana” uwali no kufwanta “insoka” ku mutwe. Na kabili alimwene uko ifyo Yehova aebele abafyashi bakwe mu Edeni fyalefikilishiwa. Apo Adamu no lupwa lwakwe tabaleikala mu Edeni, balepiba pa kusanga ifya kulya pantu umushili wali uwatiipwa, kanshi walemesha bacilasa ne myunga. Nalimo Abele alemona uko Efa nyina alefulukisha umwina mwakwe Adamu, na uko wishi Adamu aleteka nyina. Ukwabula no kutwishika aleumfwa ifyo nyina Efa aleilishanya pa fyo alecula nga aimita. Na kabili alemona bakerubi balelinda ibala lya Edeni ninshi pali no lupanga lwa lubingu lwa mulilo. (Ukute. 3:14-19, 24) Fyonse ifi fyali pa “bushininkisho” ubwalengele Abele acetekele ukuti abantu bakapusuka ukupitila mu ‘mwana walaiwe.’ Kanshi citetekelo calengele ukuti “Abele atuule ilambo ilyacindama” ukucila ilya kwa Kaini.—Heb. 11:1, 4.
“Alesekesha Lesa”
Nomba ninshi Enoke ‘bamusendele’ shani pa kuti ‘emona imfwa’? Yehova nalimo alengele Enoke ukufwa ukwabula ukumfwa ubukali ubuli bonse. Nomba ilyo bashilamusenda “ashimikwe ukuti alesekesha Lesa.” Bushe Lesa alangile shani Enoke ukuti alitemenwe ifyo alecita? Ilyo kwashele panono ukuti afwe, Enoke nalimo alimwene icimonwa ukufuma kuli Lesa, umo amwene isonde lili paradaise. Ilyo alemona icimonwa icalangile ukuti Yehova alimutemenwe, Enoke alifwile. Umutumwa Paulo alandile pali Enoke na pa baume na banakashi abali ne citetekelo ukuti: “Bonse aba bafwile ne citetekelo.” (AbaHebere 11:13) Ilyo papitile inshita, abalwani bakwe nalimo balyeseshe ukufwaya umubili wakwe, lelo ‘tabausangile’ nalimo pa mulandu wa kuti Yehova aliubikile uko bashaishibe pa kuti beonaula umubili wakwe nelyo ukutendeka ukuubomfya mu fya mapepo.
SEPTEMBER 23-29
ICUMA ICABA MU CEBO CA KWA LESA | ABAHEBERE 12-13
“Yehova nga atusalapula ninshi alelanga ukuti alitutemwa”
Mwilalolesha ku “fya ku Numa”
18 Nga batufunda. Cinshi cingacitika nga twatendeka ukumfwa ububi pa fyo batukalipile? Kuti calenga twakalipa kabili twalaumfwa no bubi sana ica kuti twafuupuka. (Heb. 12:5) Nga ca kuti twakaana ifyo batufunda apo pene fye nelyo nga twasumina e lyo pa numa twaleka ukufikonka, ninshi ifyo batufunda te kuti fitwafwe nelyo ukutunonsha. Kanshi cisuma ukukonka ifyo Solomone atufundile ukuti: “Ikatisha ukusalapula; wilekelako. Ulekusunga, pantu e mweo obe.” (Amapi. 4:13) Nga filya namutekenya akonka ifishibilo fya pa musebo, na ifwe tulingile ukumfwa ukufunda e lyo no kukonka ifyo batufunda.—Amapi. 4:26, 27; belengeni AbaHebere 12:12, 13.
“Lyonse Ilyo Mulepepa, Muletila, ‘Mwe Shifwe’”
Umufyashi uwaba no kutemwa alasalapula abana bakwe pantu afwaya ukuti bakakule bwino. (Abena Efese 6:4) Umufyashi wa musango yu alalungika umwana nga alufyanya, lelo pa kumusalapula alaba ne cikuuku. Ifi fine e fyo na Shifwe wa ku muulu aba, limo alamona ukuti nacilinga ukutusalapula. Lelo lyonse pa kutusalapula alaba no kutemwa, taba ne culukusu nakalya. Yesu alepashanya Wishi, tali uwa culukusu ilyo alelungika abasambi bakwe nangu ca kutila tabalebombela bwangu pa fyo alebalungika.—Mateo 20:20-28; Luka 22:24-30.
“Umfweni Ukusalapula no Kuba aba Mano”
18 Nangu ca kuti umuntu nga bamusalapula alaba no bulanda, ififumamo nga takonkele ukusalapula filabipisha ukucila na pa bulanda akwata nga bamusalapula. (Heb. 12:11) Natulande pali Kaini ne Mfumu Sidekia. Ilyo Kaini afimbiile Abele ica kuti alafwaya no ku mwipaya, Lesa aebele ati: “Cinshi ico wakalipila ifi kabili cinshi ico icinso cobe cawila? Bushe na iwe nga wacita icisuma, te kuti utashiwe? Nomba nga taucitile icisuma, ishiba ukuti ulubembu nalukubelamina pa mwinshi, kabili ni we lulefwaisha. Bushe walalucimfya?” (Ukute. 4:6, 7) Kaini takutike kuli Lesa. Lyena ulubembu lwalimucimfishe. Ala Kaini aliiletele amacushi! (Ukute. 4:11, 12) Ubulanda ali no kukwata Yehova amusalapula nga bwaliko eyefilya ukucila pa bulanda akwete pa mulandu wa kuti takutike kuli Lesa.
Ukufwayafwaya Icuma Icaba mu Cebo ca kwa Lesa
w11 9/15 amapara. 17-18 para. 11
Butukeni Ulubilo no Kushipikisha
11 Lilya ‘ibumba lya nte ilikulu,’ te bumba lya bantu abaletambako fye nelyo abaiminine fye, nga balya abelako fye ukutamba abalecimfyanya nelyo ukumonako abalacimfya. Lelo ili bumba lya nte na lyo lyalebutukako mu lubilo lwa kucimfyanya kabili balibutwike ukufika na ku mpela. Nangu ca kuti balifwa, ilyo bonse abatendeka ukubutuka ulu lubilo muno nshiku babatontonkanyapo, balakoseleshiwa ukutwalilila ukubutuka. Elenganyeni ifyo uulebutuka ulu lubilo engomfwa nga ca kuti aishiba ukuti pa baletambako uko alebutuka pali na bapokelapo ifilambu muli ulu lwine lubilo. Bushe te kuti afwaye ukubutukisha na maka yakwe yonse? Lilya ibumba lya nte ilya ku kale lyalengele balya Bena Kristu ukwishiba ukuti ulu lubilo lwa mampalanya, nangu lwingakosa shani, uulebutuka kuti acimfya. Kanshi kuti twatila, ukutontonkanya pe “bumba lya nte,” kwalikoseshe Abena Kristu ba kubalilapo abaHebere ‘ukushipikisha pa kubutuka ulubilo lwa ku bumi,’ nga fintu na ifwe twingacita pali lelo.
w89 12/15 ibu. 22 para. 10
Peeleni Amalambo Ayasekesha Yehova
10 AbaHebere muli ifyo bakabile ukusengauka “[ukulufiwa] ku fisambilisho fyalekanalekana kabili fimbi fimbi” ifya ciYuda. (Abena Galatia 5:1-6) Te ku fisambilisho fya musango yo lelo ‘ku cikuuku ca pa fye ica kwa Lesa e kuntu umutima uwingeshiwa mu kukosa’ pa kutwalilila abakosa mu cine. Bambi mu kumonekesha bapashenye pa lwa fya kulya na malambo, pantu Paulo asosele ukuti umutima tawikushiwa ku “filyo ifyo ifishafwa abendamo.” Ukumwenamo kwa ku mupashi kufumamo ukuipeelesha kwa bukapepa no kutesekesha kwa cilubula te kufuma ku kwangwako kwa fya kulya fimo no kusungilila inshiku shimo. (Abena Roma 14:5-9) Mu kulundapo, ilambo lya kwa Kristu lyacitile amalambo ya bwina Lebi ayashibomba.—AbaHebere 9:9-14; 10:5-10.
SEPTEMBER 30–OCTOBER 6
ICUMA ICABA MU CEBO CA KWA LESA | Yakobo 1-2
“Icileta Ulubembu ne Mfwa”
Ukweshiwa
Ukweshiwa, kutunkwa ukucita ifintu ifyo umuntu akumbwa, maka maka ifyabipa. Ku ca kumwenako, ilyo muleshita ifintu kuti mwakumbwa icipe cimo kabili kuti mwatontonkanya ukuti nga mwaiba cilya cipe te kuti bamwikate. Na lyo line, kampingu kuti yamukaanya, kabili mwaleka no kutontonkanyapo. Nga mwacita ifyo ninshi mwacimfya ubwesho kabili tamubembwike.
IFYO BAIBOLO ILANDA
Nga mwaeshiwa tacipilibula ukuti muli bantu ababi. Baibolo itila bonse fye tuleshiwa. (1 Abena Korinti 10:13) Ifyo tucita nga twaeshiwa e filenga twaba abantu abasuma nelyo iyo. Abantu bamo balatwalilila ukutontonkanya pa fintu ifyo balekumbwa kabili tapakokola balabembuka. Na lyo line, abantu bamo nga bamona ukuti ifyo baletontonyapo nafibipa, tabatwalilila ukufitontonkanyapo.
“Umuntu onse atunkwa ilyo ulunkumbwa lwakwe umwine lwamusembeleka no kumubeleleka.”—Yakobo 1:14.
Ukweshiwa
Baibolo yalilanda pa fyo ciba pa kuti umuntu abembuke. Yakobo 1:15 itila: “Ulunkumbwa, ilyo lwaimita, lufyala ulubembu.” Nga filya umwanakashi afwile fye ukukwata umwana nga ca kuti aimita e fyo ciba nga twatwalilila ukutontonkanya pa fyabipa, kuti twasuka twabembuka. Na lyo line, kuti twacitapo fimo pa kuti tatubembwike.
Ukufwayafwaya Icuma Icaba mu Cebo ca kwa Lesa
it-2-E amabu. 253-254
Ulubuuto
Yehova “e mwine wa fya mu muulu ifisanika ulubuuto.” (Yako. 1:17) Yehova e “upeela akasuba ku kubalika mu kasuba, ne fipope fya mweshi ne ntanda ku kusanika ubushiku,” na kabili e utupeela ulubuuto lwa ku mupashi. (Yer. 31:35; 2 Kor. 4:6) Amafunde yakwe ne fyebo fyakwe lubuuto ku bafikonka. (Amalu. 43:3; 119:105; Amapi. 6:23; Esa. 51:4) Uwaimbile Amalumbo aimbile ati: “Ku lubuuto ulufuma kuli imwe e ko tumwena ulubuuto.” (Amalu. 36:9; 27:1; 43:3) Nga filya fine ulubuuto lwa kasuba lutwalilila ukuya lulebutilako fye mpaka “akasuba kasaama,” e fyo ne nshila ya balungama abakonka ifyo Lesa abasambilisha iya ilebuutilako fye. (Amapi. 4:18) Kanshi ukwenda mu lubuuto kulakonka ifyo Yehova atweba. (Esa. 2:3-5) Lelo umuntu nga alelolesha pa fishasanguluka nelyo alepanga ukucita ifyabipa, alaba mu mfifi ya ku mupashi. Na kuba Yesu atile: “Nga amenso yobe yalolesha pa fibi, umubili obe onse ukaba umwafiita. Nga cine cine ulubuuto ulwaba muli iwe ni mfifi, ninshi iyo mfifi yaba iikalamba icine cine!”—Mat. 6:23; Amala. 15:9; 28:54-57; Amapi. 28:22; 2 Pet. 2:14.
it-2-E ibu. 222 para. 4
Amafunde
“Ifunde lya Mfumu.” “Ifunde lya Mfumu” lyalicindama sana pa mafunde yonse ayo imfumu ingapeela abantu ayengalenga abantu balaumfwana. (Yako. 2:8) Mu icipangano ca Mafunde ukutemwa e kwapulilemo; kabili apashintilila amafunde yonse ne fyebo fya bakasesema ni pa mafunde yabili. Ifunde lyalenga bubili, lifunde lya mfumu ilya kuti “uletemwa umunobe nge fyo waitemwa we mwine.” (Mat. 22:37-40) Nangu ca kuti Abena Kristu tabatungululwa ne cipangano ca Mafunde, balakonka ifunde lya Mfumu Yehova ne lya Mwana wakwe imfumu, Kristu Yesu ilyaba mu cipangano cipya.