Mulandu Nshi Uwa Kusupilo Bulungami?

MU CALO ca lukaakaala pa ntanshi ya Lyeshi, umuntu umo alipulilemo ngo wapusanako. Uyo muntu aali ni Noa. Wene no lupwa lwakwe baendele na Lesa ilintu aba mutundu wa muntu abashala basuulile Wene. Nge ca kufumamo, “Noa ali muntu mulungami” muli isho nshita shabipisha, kabili ku bashaleumfwila ababimbilwemo mu calo abele “kabila wa bulungami.”—Ukutendeka 6:9; 2 Petro 2:5.

Inshita imo mupepi no mwaka wa 56 uwa Nshita yesu Iyaishibikwa, umutumwa Paulo aali mu cifungo mu Kaisarea. Lintu aitilwe ukufuma mu cifungo cakwe ku kumonekela pa ntanshi ya kwa Kateka Felikisi, Paulo ashukile ishuko lya mu nshita ku kushimikila kuli uyu mulashi wasumbuka uwa ciRoma. Cinshi cali icishinka cikalamba ica mashiwi yakwe? “Alepelulula ulwa kulungama, no kuteko mutima, no kupingula ukuleisa.” (Imilimo 24:25) Ee, Paulo na o aali ni kabila wa bulungami.

Ukwangwako uko aba babili ababomfi ba busumino aba kwa Lesa balangile ku bulungami mu kushininkisha kwali ukwalinga. Yehova ni “Lesa umulungami kabili Umupusushi.” (Esaya 45:21) E ico, ipinda lyapuutwamo litweba ukuti: “Ya muselu kuli Yehova imibele ya mubifi; lelo atemwo usupilo bulungami.” (Amapinda 15:9) Bonse ababomfi ba kwa Lesa bafwile ukusupilo bulungami.

Mu kubulwe nsansa, abengi ilelo bakwata imibele ya buyefya buyefya ukulosha kuli uyu musango. Basoso kuti: ‘Nshicita bubi ku mwina mupalamano wandi, e co ndi uwashininwa Lesa alasekelela muli ine.’ Nelyo kuti bapaasha ukuti: ‘Kwalibako inshila ishingi ku bulungami. Icili conse cikabe calungama cikulu fye ndi uwafumaluka pa lwa butotelo bwandi.’ Bushe uletontonkanya imibele ya musango uyo iya kukanasakamana intu yapokelelwa kuli Lesa?

Bambi kuti baimya umulandu wapusanako. Kuti pambi baba abaibukila ulwa bulondoloshi bwa kwa Paulo ubwa kuti: “[Twalungamikwa] ku citetekelo.” (Abena Roma 5:1) Mu cilola ca ici, kuti pambi bapapa ukuti: ‘Ni shani fintu Abena Kristu, abo kale kale balungamikwa, bengenekelwa ukutwalilila ukusupilo bulungami?’ Ni shani wingaasuka icipusho ca musango yo?

Lesa wa Bulungami

Ukulingana na dikishonari, ubulungami kulungama kwa mibele, ubulungi, ukumfwana ne funde lya bulesa nelyo ifunde lya mibele isuma. Apantu Yehova ni Lesa wa bulungami, uuli onse uwingafwayo kumusekesha afwile ukwangwako pa lwa uyu musango wakatama. “Yehova alilungama,” e fyasosele kemba wa malumbo. “Atemwo bulungami; abatambalala bamone cinso cakwe.” (Ilumbo 11:7; Amalango 32:4) Umutumwa Petro asosele ukuti: “Amenso ya kwa [Yehova, NW] yalola pa balungami, na matwi yakwe yomfwo kupaapaata kwabo.”—1 Petro 3:12.

E ico, te kuti tube aba buyefya buyefya muli uyu mulandu, nge fyo abaYuda abengi baali. Ubwingi ubwa bene ukwabulo kutwishika baali bantu abacindikwa abashacitile bubi ku bena mupalamano babo. Na kabili baali abafumaluka—nangu fye abapimpa—pa lwa butotelo bwabo. Lelo mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo, icinabwingi tabali abalungama mu menso ya kwa Lesa. Paulo asosele ukuti: “Ndi nte, nati, ukupimpa kwa kuli Lesa balikwata; lelo te kupimpa umwabelo kwishiba. Pantu pa kuba abashaishiba bulungami bwa kwa Lesa, na pa kufwayo kwimiko bulungami bwabo, tabanakiile ku bulungami bwa kwa Lesa.”—Abena Roma 10:2, 3.

Ni pi apo abaYuda balubile? Paulo asoso kuti tabasupile ubulungami ukulingana no kwishiba kwalungikwa. Ica kumwenako cabo icabamo kusoka citweba ukuti tacili icakumanina ukukwata fye ubuntu busuma no kusengauka ukucito kucena. Na kabili cilangilila ukuti takwaba utushila twapusana ku bulungami. Mu kulengama, kwaliko icintu cimo icalubene ku nshila yasalilwe na baYuda abengi mu nshiku sha batumwa. Mu kutunguluka kuti twasupilo bulungami lyeka fye lintu twakutika kuli Lesa. Ibuku lya Amapinda lisoso kuti: “We mwana wandi, nga wapokelele fyebo fyandi, na mafunde yandi wabika, e lyo ukeluko bulungami no bupingushi no kutambalala, inshila yonse isuma.”—Amapinda 2:1, 9.

Inshila ya Bulungami

Ukufuma kuli Mose ukutentemuka ukufika kuli Yesu, ubulungami bwasuntinkanishiwa ku kumfwila amafunde ya kwa Lesa nge fyo yatantikwa mu Malango ya kwa Mose. Apantu abena Israele bashapwililika tabali na maka ya kutaluka ukufuma muli aya mafunde, baali no kupeela amalambo ayalondolwelwe na Malango pa kuti bengafimba pa mulandu wabo. Mose aebele abena Israele ukuti: “Cikabo bulungami kuli ifwe, nga twayangwo kucite funde ili lyonse ku cinso ca kwa Yehova Lesa wesu ifyo atwebele.”—Amalango 6:25.

Pa myanda ya myaka iingi takuli nangu umo uwafikilishe Amalango mu kupwililika. Nangu ni fyo, abengi mu kufumaluka baeseshe ukusupilo bulungami ukupitila muli lyene, kabili Baibolo ilanda pa lwa aba bamo nga balungama. Ku ca kumwenako, abafyashi ba kwa Yohane Kabatisha balondololwa nga “abalungama bonse babili ku menso ya kwa Lesa, baleenda aba kaele mu mafunde yonse ne fipope fyonse fya kwa Lesa.”—Luka 1:6.

Yesu, nangu cibe fyo, aiswile inshila iipya iya kusupilo bulungami. Asungile Ifunde lya kwa Mose mu kupwililika—umuntu eka uwabalile acite fyo. Yesu afwile pa cimuti ca kucushiwilwapo, kabili Yehova apokelele umutengo wa bumi bwakwe ubwapwililika nge cilubula ku mutundu wa muntu. Ukufuma ilyo ukuya na ku ntanshi, amalambo pe samba lya cipingo ca Malango tayalekabilwa na kabili. Ilambo lya kwa Yesu ilyapwililika lyafimbile pa membu sha bantunse bonse aba mitima yalungama.—AbaHebere 10:4, 12.

Abena Kristu ba Cine Balungamikwa

Ukutula pa mfwa ya kwa Yesu no kubushiwa, lyene, ubulungami bwasuntinkanishiwa ku kubelesha icitetekelo muli uyu Mwana wa kwa Lesa uwalungama. (Yohane 3:16) Ilintu abaYuda ba “ciorthodox” aba mu kasuba ka kwa Paulo tabafikile pa bulungami pa mulandu wa kuti bakeene ukwishiba kwalungikwa pa lwa kwa Yesu, tubelenga pa lwa Bena Kristu ba busumino ukuti: “Balungamikilwa ku kusenamina kwakwe fye ku cilubula ca muli Yesu Kristu.”—Abena Roma 3:24.

Mu mashiwi yashingulukako, aya mashiwi yabomba mu kulungatika ku Bena Kristu basubwa abo, pa mulanda wa citetekelo cabo mwi lambo lya kwa Yesu, balungamikwa mu kuba ne cilolelo ca kuba impyani shinankwe isha kwa Kristu mu Bufumu bwa mu myulu. Ilelo, nangu cibe fyo, nge fyo camwenenwe libela ku mutumwa Yohane, ibumba likalamba ilya Bena Kristu mu kuba ne subilo lya pe sonde baliisa pa cisebele. Aba na bo babelesha icitetekelo mu cilubula. ‘Basambile amalaya yabo mu mulopa wa Mwana wa mpaanga’ e co balilungamikwa nge fibusa fya kwa Lesa mu kuba ne cilolelo ca kupusunsuka ubucushi bukalamba.—Ukusokolola 7:9, 14; linganyeniko Yakobo 2:21-26.

Twalilileni Ukusupilo Bulungami

Mona, nangu ni fyo, ukuti ukusupilo bulungami takupelela pa kubika kwesu icitetekelo muli Yesu. Timote aali Mwina Kristu waipeela, uwasubwa pa myaka iingi lintu Paulo alembele amashiwi yakonkapo kuli wene ukuti: “[Supilo, NW] bulungami, bukapepa, icitetekelo, ukutemwa, ukutwalilila, ukufuuka; pilikito kupilikita kusuma kwa citetekelo.” (1 Timote 6:11, 12; 2 Timote 2:22) Mulandu nshi Timote aali no “[kusupilo, NW] bulungami” nga ca kuti Lesa kale kale alimulungamike?

Pa mulandu wa kuti ishiwi “ubulungami” na kabili lilabomfiwa muli Baibolo mu mano yacilapo aya cinkumbawile ku kulosha kuli umo uwikala ubumi bwa bufumacumi, no bwa mibele isuma kabili alabombesha ku kumfwila amafunde ya kwa Lesa. Aya e mano ayo abafyashi ba kwa Yohane Kabatisha babelele abalungama. (Luka 1:6) Wishi umuleshi uwa kwa Yesu, Yosefe, na Yosefe umwina Arimatea na bo bene baali abalungama muli iyi nshila. (Mateo 1:19; Luka 23:50) Icishinka ca kuti Abena Kristu balilungamikwa tacifumyapo icishingamo cabo ica kusupilo bulungami muli aya mano. Mu cine cine, Umwina Kristu uuli onse uuleka ukwikala ubumi bwa bufumacumi, ubwa mibele isuma nelyo uufilwa ukumfwila amakambisho ya kwa Lesa akalufya ukwiminina kwakwe ukwalungama pa ntanshi ya kwa Yehova.

Ukusupilo Bulungami—Kusonsomba

Ukusupilo bulungami kusonsomba. Mulandu nshi? Pantu ifwe bonse twaliba abashapwililika kabili twalikwata ukukongama kwakosa ukulola ku kubulwo bulungami. (Ukutendeka 8:21; Abena Roma 7:21-23) Mu kulundapo, tuleikala mu calo ico icikoselesha amatontonkanyo yashalungama ne ncitilo kabili icaba pe samba lya kulama kwa kwa Satana Ciwa, “umubifi.” (1 Yohane 5:19; 2 Abena Korinti 4:4) Te ca kupapa ukuti lintu alembele kuli Timote, Paulo asuntinkenye ukusupilo bulungami ku ‘kupilikito kupilikita kusuma ukwa citetekelo’!—1 Timote 6:11, 12.

Bushe kuti twatunguluka muli uku “kupilikita kusuma”? Ee, lelo ni lyeka fye lintu twakusha ukutemwa kwa kufuma ku mutima ukwa fipimo fya kwa Yehova no lupato lwa cabipa. Baibolo isosa ulwa kwa Yesu ukuti: “Watemwo bulungami, no kupato bupulumushi.” (AbaHebere 1:9) Tulingile ukukwata imibele imo ine: ukufwaisha kwabilima ukwa kulundulula ukutemwa kwa cisekesha Lesa no kupatisha icili conse icimufulwisha.

Pa nshita imo ine, tulingile ukwibukisha ukuti ukusupilo bulungami takwaba kucimfyanya. Nga ca kuti tuimona nga bawaminako ukucila bambi, nelyo nga ca kuti tuli aba cilumba pa lwa bulungami bwesu bwine, lyene tuli nga baFarise ba ciYuda. (Mateo 6:1-4) Abo abasupilo bulungami mu kutunguluka balikwata imimwene yaicefya iya cine cine iya bo bene, ‘ukutunga abanabo ukuba ababacila.’—Abena Filipi 2:3.

Paulo aebekeshe ubucindami bwe sambililo lya Baibolo mu kusupilo bulungami lintu alembele ukuti: “Amalembo yonse yantu yapuutwamo kuli Lesa, kabili ya mulimo ku kusambilisha, ku kwebaula, ku kulungika, ku kufunda kwa mu bulungami.” (2 Timote 3:16) Nga ca kuti twasambilila Baibolo no kusangwa ku kulongana kwa Bwina Kristu uko Baibolo ilanshanishiwa, tukakanshiwa mu bulungami. Baibolo kuti yatumumunga pa kuti ‘twafwala ubuntu bupya, ubwalengelwe mu cipasho ca kwa Lesa mu kulungama no kushila kwa cine.’—Abena Efese 4:24.

Lintu ubulungami bwaba ulubali lukalamba ulwa ifwe, tukapata ubupulumushi mu cine cine. Tatwakakuntwe ku kufwaya aba kubishanya na bo ababipa aba ici calo. (1 Abena Korinti 15:33) Tatwakasongwe ku kutemwe ifintu fya ici calo nelyo ukunakila ku fyakatamikwa fya fimoneka ifya ici calo. (Amapinda 16:8; 1 Timote 6:9, 10; 1 Yohane 2:15-17) Mu kushininkisha, tatwakacebushiwe ku fya kusekesha fya bucisenene kabili ifya lukaakala ifyo ifili ifyaanana nga nshi ilelo.—Abena Efese 5:3, 4.

Amapaalo ya Bulungami

Ee, ukusupilo bulungami mu nshila ya kwa Yehova caba kusonsomba, lelo ukushomboka kwaba ukwawamina kwene. Mulandu nshi? Pa mulandu wa kuti kutungulula ku kuipakisha kwesu ukwampana kwa pa lwesu na Yehova umwine. We shuko lya kusungusha we! Baibolo itweba ukuti: “Ubwikalo bwa balungami [Yehova] alabupaala.” “Yehova ali ukutali ku babifi, lelo omfwe pepo lya balungami.” (Amapinda 3:33; 15:29) Mu kulundapo, twisa ku ku kumfwikisha kwafumba ukwa mifwaile ya kwa Yehova. “Inshila ya balungami yaba ngo lubuuto ulwabalika, ululeya no kubuuta kasuka akasuba kasaama.”—Amapinda 4:18.

Baibolo ilaya ukucingilila kuli bakafwaya ba bulungami lintu iyi micitile ya fintu iishalungama yaisa ku mpela. “Fwayeni Yehova, mwe bafuuka ba mu calo bonse; mwe bacito bupingushi bwakwe, fwayeni ubulungami, fwayeni ubufuke; napamo kuti mwabelama mu bushiku bwa bukali bwa kwa Yehova.” (Sefania 2:3) Pa numa ya ico, kuli abo bakwata isubilo lya pe sonde, Baibolo itambika ukwenekela kwawamisha ukwa kuti: “Abalungama bakapyaninine calo, no kwikalamo inshiku pe.”—Ilumbo 37:29.

We milandu ya kusungusha iya kusupilo bulungami! Nga fintu Lesa umwine asoso kuti: “Uusupilo bulungami no luse, asango mweo no bukata.”—Amapinda 21:21.