Icipandwa 9
Amaka ye Subilo lya Kubuuka
1. Ukwabule subilo lya kubuuka, cilolelo nshi abafwa bengakwata?
BUSHE mwalifwilwapo abatemwikwa benu? Akubula ukubuuka, nga takwingaba isubilo lya kuti mukatala amubamona na kabili. Kuti batwalilila ukuba fye nga filya Baibolo yalondolola ilyo itila: “Abafwa bantu abashaishiba kantu nangu kamo, . . . pantu takuli ica kucita nangu ca kwelenganya nangu kwishiba nangu mano ku Mbo [ku nshishi] uko uleya.”—Lukala Milandu 9:5, 10.
2. Cilolelo nshi icawamisha abantu bakwata pa mulandu wa kuti kwaliba ukubuuka?
2 Pa mulandu wa luse lwakwe, Yehova alipeela ishuko lyaumo mutengo kuli bacinkupiti abashingapendwa abafwa ukuti bakabuuke no kuipakisha umweo wa muyayaya. Ici cilolele mu kutila kuti mwaba ne subilo lya kucincimusha ilya kuti bushiku bumo, mu calo cipya ica kwa Lesa, mukesaba pamo na batemwikwa benu abalaala mu mfwa.—Marko 5:35, 41, 42; Imilimo 9:36-41.
3. (a) Ni mu nshila nshi ukubuuka kwabela ukwacindama mu kufishapo ubufwayo bwa kwa Yehova? (b) Ni lilali maka maka ilyo isubilo lya kubuuka litukosha?
3 Pa mulandu wa kuti kwaliba ukubuuka, tatukabila ukutiine mfwa icitiinetiine. Yehova te kuti alekeleshe ababomfi bakwe aba cishinka ukutwalilila ukucula, lelo kuti aleka Satana ukucite co alefwaya ukufika fye na po engapesha pa kuti ashinine ukutunga kwakwe ukwa bufi ukwa kuti “conse ico umuntu akwata kuti apeelela pa mweo wakwe.” (Yobo 2:4) Yesu ali uwa cishinka kuli Lesa ukufika fye na ku mfwa, e co Lesa amubuushishe ukuyaba no bumi bwa ku muulu. Ici calengele ukuti Yesu apeele no mutengo we lambo lya bumi bwakwe ubwa buntunse ubwapwililika pa ntanshi ya cipuna ca kwa Wishi ica ku muulu, ilikalenga tukamwenemo umweo. Ni muli uku kubuuka, emo aba mu “mukuni unono,” bakateka banankwe aba kwa Kristu, babela ne subilo lya kuyaba nankwe mu Bufumu bwa mu muulu. (Luka 12:32) Bambi bena, baba ne subilo lya kubuushiwilwa pe sonde lya paradise no kuba no mweo wa muyayaya. (Amalumbo 37:11, 29) Abena Kristu bonse balakoshiwa pa mulandu we subilo lya kubuushiwa, ilibalengo kuba no “kucishamo” kwa maka ilyo balepita mu mesho ayabapalamika ku mfwa.—2 Abena Korinti 4:7.
Umulandu Ukubuuka Kwabela E Ntendekelo ya Citetekelo ca Bwina Kristu
4. (a) Ni mu mano nshi ukubuuka kwabela ‘cifundisho ca kutendekelako’? (b) Bushe abantu mu cinkumbawile bamona shani ukubuuka?
4 Nge fyo calembwa pa AbaHebere 6:1, 2, ukubuuka, kwaba ‘cifundisho ca kutendekelako.’ Kwaba lubali lwa ca kukuulapo icitetekelo kabili ukwabula kwene te kuti tube Abena Kristu bakosoka. (1 Abena Korinti 15:16-19) Lelo, ico Baibolo isambilisha pa lwa kubuuka cabe ceni ku bantu mu cinkumbawile. Pa mulandu wa kukanaishiba ifya ku mupashi, abantu abengi bamona ukuti ubu bwine bumi twaba na bo e bwabako fye. E co, basupila ukwangala mu mikalile yabo. Kwaba na bakakatila ku macalici bakulilamo, e kutila ababa mu Kristendomu na mu macalici yashili ya Kristendomu, abatontonkanya ukuti bakwata umweo uushifwa. Lelo ico cisumino cilapinkana ne co Baibolo isambilisha pa lwa kubuuka, pantu nga ca kuti abantu bakwata umweo uushifwa, ninshi ukubuuka takwingakabilwa. Ukwesha ukuti ifi fisambilisho fibili fyumfwane kuti kwapelenganya abantu ukucilo kubalenga ukuba ne subilo. Kuti twayafwa shani aba mitima ya bufumacumi abafwayo kwishibe cine?
5. (a) Ilyo umuntu ashilaumfwikisha ukubuuka, cinshi akabila ukwishiba? (b) Malembo nshi mwingabomfya pa kulondolola umweo? ne fyo abafwa baba? (c) Cinshi cingacitwa nga ca kuti umo abomfya Baibolo uuleumfwika ngo ulefise cine?
5 Ilyo aba musango yo bashilaumfwikisha ukuti ukubuuka kwaba kutantika kwawamisha, bafwile baishiba icishinka pa lwa mweo ne fyo abafwa baba. Ilingi, malembo fye ayanono e yakabilwa ku kulondolola iyi milandu ku muntu uuli ne nsala ya kufwayo kwishibe cine ca mu Baibolo. (Ukutendeka 2:7; Amalumbo 146:3, 4; Esekiele 18:4) Lelo, amaBaibolo yapilibulwa muno nshiku na yasupula ifyebo, yalafisa icine pa lwa mweo. Kanshi kuti cakabilwa ukubebeta amashiwi ayabomfiwe mu lulimi Baibolo yalembelwemo pa kutendeka.
6. Kuti mwayafwa shani umuntu ukumfwikisha ico umweo waba?
6 Baibolo wa New World Translation wa kwafwa nga nshi mu kulondolole co pantu lyonse fye apilibula ishiwi lya ciHebere ilya neʹphesh ne shiwi lya ciGriki ilya psy·kheʹ ilyapalana ne li ukuti “umweo.” Mu mutande wa mashiwi yalundwako uwa uyu Baibolo mwatantikwa amalembo ayengi umo aya mashiwi yasangwa. AmaBaibolo yambi ayengi tayapilibula cimo cine aya mashiwi ya mu ndimi sha kutendekelako isha Baibolo, lelo yatila “umweo” nangu “icibumbwa,” “umuntu,” na “ubumi”; “neʹphesh wandi” kuti yapilibulwa ukuti “ine,” e lyo “neʹphesh obe,” kuti apilibulwa ukuti “iwe.” Ukulinganya amaBaibolo yambi kuli New World Translation kuti kwayafwa umusambi umufumacumi ukwishiba ukuti amashiwi ya mu lulimi lwa kutendekelako ayapilibulwa ukuti “umweo” yalanda pa bantu ne nama. Lelo aya mashiwi tayabala ayapilibula ukuti umweo waba cintu cimo icishimoneka, ico mushingekata icingafuma mu mubili pa mfwa no kuyatwalilila ukubako ku cifulo cimbi.
7. Kuti mwalondolola shani ifyo ababa mu Sheol, Hades, na Gehena baba ukubomfya Baibolo?
7 Baibolo wa New World Translation na kabili abomfya ishiwi limo line ilya “Sheol” ku kupashanya kwi shiwi lya ciHebere ilya sheʼohlʹ ukwabulo kwalukaaluka kabili e fyo abomfya ne shiwi lya “Hades” ku kupashanya kwi shiwi lya ciGriki ilya haiʹdes na “Gehenna” ku kupashanya kwi shiwi lya ciGriki ilya geʹen·na. “Sheol” cimo cine na “Hades.” (Amalumbo 16:10, NW; Imilimo 2:27, NW) Baibolo wa New World Translation alilondolola bwino ukuti Sheol na Hades ni nshishi iyi ine abantunse bashiikwamo kabili ababamo bantu abafwa, te ba mweo. (Amalumbo 89:48; Ukusokolola 20:13) Amalembo yalanda na pa cilolelo ca kubwela ukufuma ku nshishi ukupitila mu kubuuka. (Yobo 14:13; Imilimo 2:31) Lelo kuli abo abaya ku Gehena bena te fyo caba, tababa ne subilo lya kuba no bumi ku ntanshi, kabili tacabala acisoswa ukuti muli ici cifulo mulaba ica mweo.—Mateo 10:28.
8. Bushe ukumfwikisha bwino ukubuuka kuti kwayalula shani imibele ne micitile ya muntu?
8 Pa numa ya kulondolola bwino ifi fyonse, lyene kuti mwayafwa umuntu ukumfwikisha ifyo ukubuuka kwingamukuma. Kuti atendeka ukutasha Yehova pa kutemwa alanga pa kubikako ili subilo lyawamisha. Ubulanda ubo abafwilwa abatemwikwa babo bomfwa kuti bwacepako pa mulandu wa nsansa sha kuba ne cilolelo ca kwisaba pamo na bo mu calo cipya ica kwa Lesa. Ukumfwikisha ifi fyonse kwalicindama pa kuti umuntu omfwikishe umwalola imfwa ya kwa Kristu. Abena Kristu ba mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo bailwike ukuti ukubuuka kwa kwa Yesu Kristu e ntendekelo ya citetekelo ca Bwina Kristu, kabili kwaisula inshila ya kuti abantu bambi bakabuushiwe. Baali abapimpa ukushimikila pa lwa kubuuka kwa kwa Yesu ne subilo abantu baba na lyo pa mulandu wa uku kubuuka. Na lelo line, abomfwikisha no kutasha pali uku kubuuka balafwaisha ukwebako bambi pa lwa ici cine caumo mutengo.—Imilimo 5:30-32; 10:42, 43.
Ukubomfye ‘Mfungulo sha ku Mbo’
9. Ni kuli bani Yesu abala abomfya “imfungulo sha mfwa na ku Mbo”?
9 Bonse abakaba na Kristu mu Bufumu bwakwe ubwa mu muulu, kuli pele pele, bafwile ukufwa. Lelo balishiba bwino ubulayo abalaile ilyo atile: “Nali uwafwa, nomba mona ndi Wa mweo umuyayaya umuyayaya, kabili ndi ne mfungulo sha mfwa na ku Mbo.” (Ukusokolola 1:18) Aloseshe mwi? Aalelanda pa camucitikile. Na o wine alifwile. Lelo Lesa tamulekele ukuba ku Mbo. Pa bushiku bwalenga shitatu, Yehova umwine amubuushiishe ku bumi bwa ku mupashi no kumupeela bumunshifwa. (Imilimo 2:32, 33; 10:40) Kabili, Lesa amupeele “imfungulo sha mfwa na ku Mbo” isha kubomfya pa kufumya bambi ku nshishi iyi ine abantunse bashiikwamo no kubafumya ku fyo ulubembu lwa kwa Adamu lwaleta. Apo Yesu e wakwata isho mfungulo, kuti aimya abakonshi bakwe aba cishinka ukufuma ku bafwa. Abalilapo ukubuusha abasubwa ababa mu cilonganino cakwe, no kubapeela ica bupe caumo mutengo ica kuba no bumi bwa kukanafwa mu muulu, nga filya fine Wishi amupeele.—Abena Roma 6:5; Abena Filipi 3:20, 21.
10. Ni lilali ukubuushiwa kwa Bena Kristu basubwa aba busumino kucitika?
10 Ni lilali Abena Kristu ba busumino abasubwa babuushiwa ukubuushiwa kwa kuya ku muulu? Baibolo ilango kuti kwalitendeka kale. Umutumwa Paulo alondolwele kuti bakabuushiwa mu nshita ya “kubapo kwa kwa Kristu” ukwatendeke mu mwaka wa 1914. (1 Abena Korinti 15:23, NW) Ilyo abasubwa aba busumino bafwa pali nomba mu nshita ya kubapo kwakwe, tabakabila ukubelelela mu mfwa ukufikila ukubwela kwa kwa Shikulwibo. Ilyo fye bafwa, balabuushiwa mu mupashi, no ‘kwaluka, mu kashita akanininini, mu kukapakapa kwa linso.’ Cine cine balaba ne nsansa, pantu imilimo yabo iisuma ‘ilabakonka’!—1 Abena Korinti 15:51, 52; Ukusokolola 14:13.
11. Kubuuka nshi kukacitika ku bantu bonse mu cinkumbawile, kabili ni lilali kukatendeka?
11 Lelo ukubuuka kwa mpyani sha Bufumu ku bumi bwa ku muulu te kubuuka kweka kwabako. Apo kwitwa “ukubuuka kwa ntanshi” pa Ukusokolola 20:6, cilangilila ukuti na kumbi kufwile ukukonkapo. Abakabuushiwa muli uku kubuuka kwalekelesha bakaba ne cilolelo ca nsansa ica kuba no mweo wa muyayaya pe sonde lya paradise. Ni lilali uko kubuuka kukacitika? Ibuuku lya Ukusokolola lilanga ukuti kukacitika pa numa ya kufumishiwapo kwa “calo no muulu,” e kutila, ubwikashi bubifi ubulipo, kumo na bakateka ba buko. Iyo mpela ya buno bwikashi bukote naipalama nga nshi. Pa numa, ukubuuka kwa pe sonde kukatendeka pa nshita yasontwa iya kwa Lesa.—Ukusokolola 20:11, 12.
12. Ni bani bakaba pa bantu ba busumino abakabuushiwa ku kuba no bumi pe sonde, kabili mulandu nshi ico cibelele cilolelo ca kucincimusha?
12 Ni bani bakabuushiwa muli kulya kubuuka kwa pe sonde? Pa bakabuushiwa pakaba na babomfi ba busumino aba kwa Yehova aba pa nshita ya ku kale, abaume na banakashi abo pa mulandu wa citetekelo cabo icakosa mu kubuuka “bakene ukupokelela ukulubuka.” E kutila, tabalefwaya kuleka bumpomfu bwabo kuli Lesa pa kuti fye bapokolole imyeo yabo mu mfwa yabipisha, iyabulo kwenekela. Mwandi tukabekwa ukwishiba aba bantu pa lwesu no kuyumfwila na fimbi ifyacitike ifyashimikwa fye patali patali mu Baibolo! Na bambi abakabuushiwilwa ku bumi bwa pe sonde ni Abele, inte ya cishinka iya kwa Yehova iya kubalilapo; Enoke na Noa, bakabila bashipa aba bukombe bwa kusoka ubwa kwa Lesa ubwa pa ntanshi ya Lyeshi; Abrahamu na Sara, abapokelele bamalaika; Mose, uo Ifunde lyapeelelwemo pa Lupili lwa Sinai; bakasesema bashipa pamo nga Yeremia uwamwene ukonaulwa kwa Yerusalemu mu 607 B.C.E.; na Yohane Kabatisha, uwayumfwilile uko Lesa aitile Yesu ukuti Umwana Wakwe. Ukulunda pali aba kukaba abaume abengi na banakashi aba busumino abafwile muli shino nshiku sha kulekelesha isha buno bwikashi bubifi.—AbaHebere 11:4-38; Mateo 11:11.
13, 14. (a) Cinshi cikacitika ku Mbo na ku bafwa ababamo? (b) Ni bani bakaba pa bakabuushiwa, kabili mulandu nshi?
13 Mu kuya kwa nshita, bambi pa mbali ya babomfi ba kwa Lesa aba busumino na bo bakabuushiwa ukufuma ku bafwa, na mu nshishi umushiikwa abantunse bonse tamwakashale nangu umo. Ubwingi bwa bafwa abakabuushiwa ukufuma ku nshishi kuti twabumwena ku fyo Yesu akabomfya ‘imfungulo sha ku Mbo’ ku kubuusha abantunse. Ici e caba mu cimonwa umutumwa Yohane alangilwe, umo amwene Imbo ‘yapooswa muli bemba wa mulilo.’ (Ukusokolola 20:14) Bushe ico calola mwi? Calola mu kuti Imbo, inshishi iyi ine abantunse bashiikwamo, yaonaulwa umupwilapo. Yaleko kubako, ico abafwa bonse abalimo bafumishiwamo, pantu ukulunda pa kubuusha bakapepa ba kwa Yehova bonse aba busumino, Yesu, pa mulandu wa nkumbu shakwe, akabwesha na bashalungama. Icebo ca kwa Lesa citulayo kuti: “Kukabo kwima ku bafwa kwa balungama na bashalungama.”—Imilimo 24:15.
14 Tapali nangu umo pali aba abashalungama uukabuushiwa ukuti akapingwilwe fye ukufwa na kabili. Mu bwikashi bwalungama ubukabako mwi sonde lyonse mu kuteka kwa Bufumu bwa kwa Lesa, bakaafwiwa ukwalule mikalile yabo ukuti ikabe umwabela inshila sha kwa Yehova. Cilya cimonwa calangile ukuti “ibuuku lya Mweo” likakupukulwa. E co, bakaba ne shuko lya kulembwa amashina yabo muli lyene. ‘Bakapingwilwa umo umo umwalole milimo yakwe’ iyo bakacita pa numa ya kubuushiwa kwabo. (Ukusokolola 20:12, 13) Kanshi, pa mulandu wa cikatumbukamo kuli pele pele, kuti twamona ukuti ukubuuka kwabo kuti kwaba ‘kubuukila ku mweo’ kabili takwakabe, ‘kubuukila ku bupingushi [bwa kwisakandwa],’ fye.—Yohane 5:28, 29.
15. (a) Ni bani bashakabuushiwe? (b) Bushe ukwishibe cine pa lwa kubuushiwa kufwile ukutulenga ukucita cinshi?
15 Lelo, te bantu bonse abaaliko kabili abafwa abakabuushiwa. Bamo bacitile membu ishishingalekelelwa. Aba tababa ku Mbo, lelo baba ku Gehena, uko bafwa imfwa ya muyayaya. Pali aba pakaba na balya abakepaiwa mu “bucushi bukalamba,” ubupaleme. (Mateo 12:31, 32; 23:33; 24:21, 22; 25:41, 46; 2 Abena Tesalonika 1:6-9) E co, nangu kwena Yehova akalanga inkumbu shaibela ilyo akemya abafwa ukufuma ku Mbo, isubilo lya kubuuka te bwelelo bwa kwikale mikalile ya kuilekelesha pali nomba. Abapondokela bumulopwe bwa kwa Yehova ku mufulo tabakabuushiwe. Ukwishibe ci kufwile kwatulenga ukulango kuti tulatasha nga nshi pa cikuuku ca bupe fye ica kwa Lesa ukupitila mu kwikala umwabela ukufwaya kwakwe.
Ukukoshiwa ne Subilo lya Kubuuka
16. Bushe isubilo lya kubuuka kuti lyaba shani lya kukosha nga nshi?
16 Fwe basumina icine cine mwi subilo lya kubuuka tulakoshiwa nga nshi kuli lyene. Pali nomba, ilyo tulepalama ku mpela ya bumi bwesu, twalishiba ukuti tatwingatandula imfwa—nangu twingondapwa shani ne cipatala. (Lukala Milandu 8:8) Nga twalibombela Yehova muli bucishinka mu kuteyanya kwakwe, kuti twafulukisha inshita ya ku ntanshi ukwabulo kusakamikwa nangu cimo. Twalishiba ukuti ukupitila mu kubuuka, tukaipakisha ubumi na kabili, mu nshita ya kwa Lesa iyalinga. Cine cine bulya bukaba bumi bwawamisha! Bukaba “mweo wine wine,” nga filya Paulo aabwitile.—1 Timote 6:19; AbaHebere 6:10-12.
17. Cinshi cingatwafwa ukutwalilila na bumpomfu kuli Yehova?
17 Ukwishibo kuti kwaliba ukubuuka no kwishiba Uwabikako kwene kutulenga ukuba abakosa mu citetekelo. Ici cilatukosha ukuba na bucishinka kuli Lesa nangu fye ilyo bakapakasa bakaluka bafwaya ukutwipaya. Pa nshita ntali Satana alibomfya icintiinya ca mfwa yabulo kwenekela ku kuteka abantu ubusha. Lelo Yesu taakwete uyo mwenso. Ali uwa bucishinka kuli Yehova ukufika fye na ku mfwa. Mwi lambo lya cilubula cakwe, emo Yesu alubwilile bambi ku cintiinya ca musango yo.—AbaHebere 2:14, 15.
18. Cinshi cayafwa ababomfi ba kwa Yehova ukulundulula bumpomfu bushaiwamina ngo bu?
18 Pa mulandu wa citetekelo cabo mu ca bupe ce lambo lya kwa Kristu na mu kubuuka, ababomfi ba kwa Yehova balilundulula bumpomfu bushaiwamina. Ilyo baeshiwa, balishinina ukuti ‘tabatemwa imyeo yabo’ ukucile fyo batemwa Yehova. (Ukusokolola 12:11) Mano mano, tabesha ukusuula ifishinte fya Bwina Kristu pa kuti fye babakilile ubumi bwabo pali nomba. (Luka 9:24, 25) Balishiba ukuti nangu ca kuti bafwa pali nomba pa mulandu wa kutwalilila ukuba na bucishinka kuli bumulopwe bwa kwa Yehova, akabalambula pa kubabuusha. Bushe mwalikwata icitetekelo ca musango yo? Mukakwata nga cine cine mwalitemwa Yehova kabili nga mwateesa ico isubilo lya kubuuka cine cine lipilibula.
Ukulanshanya kwa Kupitulukamo
• Mulandu nshi intanshi umuntu afwile ukumfwikisha ico umweo waba ne fyo abafwa baba ilyo ashilaumfwikisha umwalola ukubuuka?
• Ni bani bakabwela ukufuma ku bafwa, kabili uku kwishiba kufwile ukutulenga ukucita cinshi?
• Bushe isubilo lya kubuuka litukosha shani?
[Icikope pe bula 84, 85]
Yehova alaya ukuti kukabo kwima kwa balungama na bashalungama