Beni Bakabelenga ba Nsansa Abe Buuku Lya Ukusokolola
“Alishuka [Wa nsansa, NW] uubelenga na bomfwa ifyebo fya kusesema uku, no kubake fyalembwamo.”—UKUSOKOLOLA 1:3.
1. Ni mu mibele nshi umutumwa Yohane ali ilyo alembele Ukusokolola, kabili mulandu nshi ifi fimonwa fyalembeelwe?
“INE Yohane . . . nali mu cishi iciitwa Patmo, pa mulandu wa cebo ca kwa Lesa no bunte bwa kwa Yesu.” (Ukusokolola 1:9) Iyi e mibele umutumwa Yohane alembeelemo ibuuku lya Ukusokolola. Citunganishiwa ukuti bamutamfishe ku Patmo ilyo Domitian Kateka wa baRoma aleteka mu (81-96 C.E.), uwalepatikisha abantu ukupepa bakateka kabili uwaishiletendeka ukupakasa Abena Kristu. Ilyo ali pa Patmo, Yohane apokelele ifimonwa fyakonkene ifyo alembele. Alembele ifi fimonwa, te ku kutiinya Abena Kristu ba mu kubangilila, lelo ni ku kubakosha, ukubasansamusha, no kubakoselesha pa mulandu wa mesho balepitamo na yo bali no kupitamo.—Imilimo 28:22; Ukusokolola 1:4; 2:3, 9, 10, 13.
2. Mulandu nshi Abena Kristu ilelo balingile ukufwaisha ukwishiba imibele Yohane na Bena Kristu banankwe balimo?
2 Imibele umo ili buuku lya mu Baibolo lyalembeelwe yalikuma sana Abena Kristu ba lelo. Yohane alepakaswa pa mulandu wa kuti ali ni nte ya kwa Yehova no Mwana Wakwe, Yesu Kristu. Wene na Bena Kristu banankwe bali mu mafya pa mulandu wa kuti, ilyo baleesha ukuba abana calo basuma, tabalepepa bakateka. (Luka 4:8) Mu fyalo fimo, Abena Kristu ba cine ilelo baba mu mibele yapalako, umo Ubuteko bwakwata amaka ya kulondolola ico batunga nge calungama mu mipepele. E co, amashiwi yeswila ibuuku lya Ukusokolola yalasansamusha cine cine. Aya mashiwi yatila: “Alishuka uubelenga na bomfwa ifyebo fya kusesema uku, no kubake fyalembwamo; pantu inshita ili mupepi.” (Ukusokolola 1:3) Cine cine, abapoosako amano ilyo balebelenga Ukusokolola kabili abanakila ifyo kusosa kuti basanga insansa shine shine na mapaalo ayengi.
3. Umwine wa Ukusokolola Yohane apeelwe ni ani?
3 Umwine wa Ukusokolola ni ani, kabili ni nshila nshi ibomfiwa ku kutusokolwela ifi fyebo? Icikomo ca kwiswila citweba ukuti: “Ukusokolola kwa kwa Yesu Kristu, uko Lesa amupeele ku kulanga ababomfi bakwe ifili no kupona bwangu; kabili akulangile pa kutuma malaika wakwe ku mubomfi wakwe Yohane.” (Ukusokolola 1:1) Kuti twatila, Umwine wa Ukusokolola ni Yehova Lesa, uwapeele Yesu, kabili ukupitila muli malaika wakwe, Yesu apeele uku kusokolola kuli Yohane. Ukuceeceeta na kumbi kulangilila ukuti Yesu abomfeshe no mupashi wa mushilo ukulanda ubukombe ku filonganino no kupeela Yohane ifimonwa.—Ukusokolola 2:7, 11, 17, 29; 3:6, 13, 22; 4:2; 17:3; 21:10; linganyeniko Imilimo 2:33.
4. Ni nshila nshi Yehova acili alebomfya ilelo ku kutungulula abantu bakwe pe sonde?
4 Yehova acili alebomfya Umwana wakwe, “umutwe wa lukuta,” ukusambilisha ababomfi bakwe pe sonde. (Abena Efese 5:23; Esaya 54:13; Yohane 6:45) Yehova alabomfya no mupashi wakwe ku kusambilisha abantu bakwe. (Yohane 15:26; 1 Abena Korinti 2:10) Kabili nga fintu fye Yesu abomfeshe “umubomfi wakwe Yohane” ukupeela ica kulya ca ku mupashi icikosha ku filonganino fya mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo, na lelo abomfya “umusha wa cishinka kabili uwashilimuka,” uwapangwa na ‘bamunyina’ basubwa pe sonde, ku kupeela aba mu ng’anda yakwe ne fibusa fyabo ‘ifya kulya fya ku mupashi mu nshita iyene.’ (Mateo 24:45-47; 25:40) Ba nsansa abaishiba ‘Uutupeela conse icisuma’ ukupitila mu fya kulya fya ku mupashi ne nshila Alebomfya.—Yakobo 1:17.
Ifilonganino Ifitungululwa na Kristu
5. (a) Ifilonganino fya Bwina Kristu fyapashanishiwa kuli finshi pamo na bakangalila babamo? (b) Te mulandu no kukanapwililika kwa buntunse, cinshi cikatuletela insansa?
5 Mu fipandwa fya kwiswila ifya Ukusokolola, ifilonganino fya Bena Kristu fyapashanishiwa ku fya kutekapo inyali. Bakangalila babamo bapashanishiwa kuli bamalaika (inkombe) na ku ntanda. (Ukusokolola 1:20)a Ilyo aleilandapo, Kristu aebele Yohane ukulemba ukuti: “E fyo asosa uwaikate ntanda cinelubali mu lupi lwakwe lwa kulyo, no kwenda mu kati ka fya kutekapo inyali cinelubali ifya golde.” (Ukusokolola 2:1) Ubukombe 7 ubwatuminwe ku filonganino 7 ifya ku Asia bulangilila ukuti mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo C.E., ifilonganino na bakalamba balimo mwali umo balebomba bwino na muntu balelufyanya. E fyo caba na lelo. E co, tukaba ne nsansa sana nga ca kuti tatulabile icishinka ca kuti Kristu, Umutwe wesu, ali mu kati ka filonganino. Alishiba ificitika. Mu mampalanya bakangalila baba “mu lupi lwakwe lwa kulyo,” e kuti, e wakwata amaka pali bene, e ubatungulula kabili ni kuli wene balubulula pa mulandu wa nshila bacemenamo ifilonganino.—Imilimo 20:28; AbaHebere 13:17.
6. Finshi filangilila ukuti te bakangalila beka abakalubulula kuli Kristu?
6 Lelo tulaibepa nga ca kuti tutontonkanya ukuti ni bakangalila fye beka e balubulula kuli Kristu pa ncitilo shabo. Mu bukombe bwakwe bumo, Kristu atile: “Inkuta shonse shikeshibo kuti ni ne kasapika wa mfyo ne mitima; kabili nkapeela imwe umo umo umwabele milimo yenu.” (Ukusokolola 2:23) Uku kusoka kabili kukoselesha—ukusoka kwa kuti Kristu alishiba ifyaba mu mitima yesu, kukoselesha pa mulandu wa kuti kushininkisha ifyo Kristu alishiba imilimo yesu kabili akatupaala nga twacita apo twingapesha.—Marko 14:6-9; Luka 21:3, 4.
7. Abena Kristu ba mu Filadelfia ‘babakile shani icebo ca kwa Yesu ica kutekanya’?
7 Ubukombe bwa kwa Kristu ku cilonganino ca mu musumba wa Ludia uwa Filadelfia tabwakwata ukwebaula, lelo bwakwata icilayo ico tufwile ukufwaisha ukwishiba. “Ico wabakile icebo ca kutekanya kwandi, na ine nkakubaka ku nshita ya kweshiwa iyalaswa iise pa calo conse ku kwesha abaikala pano nse.” (Ukusokolola 3:10) Mu ciGriki amashiwi ya kuti “wabakile icebo ca kutekanya kwandi” kuti yalola na mu kuti “wabakile ifyo nasosele pa kutekanya.” Icikomo 8 cilangilila ukuti Abena Kristu mu Filadelfia banakile amakambisho ya kwa Kristu no kukonka ukufunda kwakwe ukwa kuti abene baleshipikisha mu busumino.—Mateo 10:22; Luka 21:19.
8. (a) Cinshi Yesu alaile Abena Kristu ba ku Filadelfia? (b) Ni bani ilelo abakuminwe mu “nshita ya kweshiwa”?
8 Yesu alundilepo ukuti ali no kubabaka mu “nshita ya kweshiwa.” Tatwaishiba umo ayo amashiwi yalolele ku Bena Kristu ba pali ilya nshita. Nangu cingati pa nshita inono balilekele ukupakaswa pa numa ya mfwa ya kwa Domitian mu 96 C.E., balitendeke ukupakaswa icabipisha na kabili lintu Trajan atendeke ukuteka (98-117 C.E.), ukwabula no kutwishika ici caletele amesho na yambi. Lelo “inshita ya kweshiwa” iikalamba yabako mu “bushiku bwa kwa Shikulu” mu “nshita ya ku mpela,” iyo tulimo nomba. (Ukusokolola 1:10; Daniele 12:4) Abena Kristu basubwa no mupashi bapitile mu nshita ya kweshiwa ilyo kwali Inkondo ya Calo iya Kubalilapo na lintu fye yapwile. Lelo, iyi “nshita ya kweshiwa” icili iletwalilila. Ilekuma “icalo conse,” ukusanshako iminshipendwa ya bapanga ibumba likalamba, abasubila ukupusuka ubucushi bukalamba. (Ukusokolola 3:10; 7:9, 14) Tukaba ne nsansa nga ‘twabaka ifyo Yesu asosele pa kutekanya,’ ukuti: “Uwashipikisha ukufika ku mpela, wene akapusuka.”—Mateo 24:13.
Ukunakila mu Nsansa Kuli Bumulopwe bwa kwa Yehova
9, 10. (a) Ni mu nshila nshi umo icimonwa ca cipuna ca bufumu ica kwa Yehova cilingile ukutukuma? (b) Ni shani fintu ukubelenga Ukusokolola kwingatulenga ukuba ne nsansa?
9 Icimonwa ca cipuna ca bufumu ica kwa Yehova ne cilye ca ku muulu icaba mu fipandwa 4 na 5 ifya Ukusokolola cilingile ukutulenga ukuba no mwenso. Amalumbo ya pa mutima aya fibumbwa fya ku muulu ifya maka ilyo mu buseko filenakila bumulopwe bwalungama ubwa kwa Yehova yalingile ukutukuma. (Ukusokolola 4:8-11) Amashiwi yesu yalingile ukumfwikila pamo na ya basosa ukuti: “Ku waikala pa cipuna ca bufumu na ku Mwana wa mpaanga, kube ipaalo, no bukata, no mucinshi, no kuteka, umuyayaya umuyayaya.”—Ukusokolola 5:13.
10 Ici cipilibula fintu mu buseko tunakila ukufwaya kwa kwa Yehova muli fyonse. Umutumwa Paulo alembele ukuti: “Conse ico mulecita, atemwa mu kusosa atemwa mu kubomba, lekeni fyonse ficitilwe mwi shina lya kwa Shikulu Yesu, ukutootela Lesa Shifwe muli wene.” (Abena Kolose 3:17) Ukubelenga Ukusokolola kukatulenga ukuba ne nsansa shine shine nga ca kuti mu mintontonkanya yesu ne mitima tulenakila bumulopwe bwa kwa Yehova no kucita ukufwaya kwakwe mu bumi bwesu bonse.
11, 12. (a) Ubwikashi bwa pe sonde ubwa kwa Satana bukatenshiwa shani no konaulwa? (b) Ukulingana na Ukusokolola icipandwa 7, ni bani ‘bakeminina’ pali ilya nshita?
11 Ukunakila bumulopwe bwa kwa Yehova mu buseko e pashintilila insansa sha muntu umo umo no bubumbo bonse. Nomba line icinkukuma cikalamba ica mampalanya cili no kutensha ubwikashi bwa calo ubwa kwa Satana no kubonaula. Abantunse abakaana ukunakila ubuteko bwa Bufumu ubwa ku muulu ubwa kwa Kristu, ubwimininako bumulopwe bwa kwa Lesa ubwalungama tabakakwate umwa kuuba. Ukusesema kutila: “Ne shamfumu sha pe sonde, na bakalamba, na bamushika, na ba fyuma, na bakosa, no musha onse no muntungwa, bafiseme mu ninga na mu fimabwe ifya mu mpili, no kusosa ku mpili na ku fimabwe, abati, Tuponeneni no kutufisa ku cinso ca waikala pa cipuna ca bufumu, na ku bukali bwa Mwana wa mpaanga; ico nabwisa Ubushiku bukalamba bwa bukali bwabo, kabili ni ani uwingemininako?”—Ukusokolola 6:12, 15-17.
12 Pa lwa ico cipusho, mu cipandwa cikonkelepo, umutumwa Yohane alondolola abapanga ibumba likalamba, abafuma mu bucushi bukalamba, nga ‘baiminina ku menso ya cipuna ca bufumu, na ku menso ya Mwana wa mpaanga.’ (Ukusokolola 7:9, 14, 15) Ukwiminina ku menso ya cipuna ca bufumu ica kwa Lesa, kulangilila ukuti bacita ififwaya ubo bufumu no kunakila no mutima onse kuli bumulopwe bwa kwa Yehova. E co beminina nga bapokelelwa.
13. (a) Icinabwingi ca bekashi ba pe sonde bapepa cinshi, kabili ululembo pa mpumi shabo na pa cisansa lwimininako cinshi? (b) E co mulandu nshi ukushipikisha kwakabilwa?
13 Lubali lumbi, icipandwa 13 cilanda pa bekashi bonse abashala nga balepepa amabuteko ya bupolitiki aya kwa Satana, ayemininwako ne ciswango. Bapokelela ululembo pa “mpumi” shabo nelyo pa “cisansa,” ukulangilila ukuti batungilila bulya bwikashi muli fyonse. (Ukusokolola 13:1-8, 16, 17) Lyene icipandwa 14 cilundapo ukuti: “Ngo muntu apepe ciswango ne cimpashanya ca ciko, no kupokelelo lulembo pa mpumi yakwe napamo pa cisansa cakwe, wene akanwako umwangashi wa cipyu ca kwa Lesa, uwaitilwa uushasakaniwe mu lukombo lwa bukali bwakwe; . . . Pano e pali ukushipikisha kwa ba mushilo ababaka amafunde ya kwa Lesa no kutetekela kwa kuli Yesu.” (Ukusokolola 14:9, 10, 12) Ilyo inshita ileya ilepita, ico abantu bakafwaya ukwishiba sana ca kuti: Ni bani mutungilila? Yehova na bumulopwe bwakwe nelyo amabuteko ya bupolitiki ayashaishiba Lesa ayemininwako ne ciswango? Abasengauka ululembo lwa ciswango no kushipikisha mu busumino mu kunakila bumulopwe bwa kwa Yehova bakaba aba nsansa.
14, 15. Bukombe nshi bwaisamo mu bulondoloshi bwa Ukusokolola pa lwa Armagedone, kabili bwatukuma shani?
14 Bakateka ba “calo conse” baleya ku bonaushi, baleya ku kulolenkana na Yehova pali bumulopwe. Insondwelelo ikaba ni Armagedone, ‘ubulwi bwa bushiku bukalamba ubwa kwa Lesa Uwa maka yonse.’ (Ukusokolola 16:14, 16) Muli ubu bulondoloshi bwa kulonganika bakateka ba pe sonde ku bulwi na Yehova mwaisamo ifyebo fya kucincimusha. Yesu umwine aisa mu cimonwa no kusosa ukuti: “Moneni, ndeisa ngo mupupu; alishuka uulelola, no kubakishe fya kufwala fyakwe, ukuti eenda bwamba, kabili bemona nsoni shakwe.” (Ukusokolola 16:15) Napamo alelosha ku bena Lebi balelinda itempele abo abantu balefuula no kubaseebanya pa cintubwingi nga ca kuti babasanga na balaala pa ncito.
15 Ubu bukombe nabumfwika: Nga ca kuti tulefwaya ukupusuka Armagedone, tufwile ukuba abalola lwa ku mupashi no kufwala ifya kufwala fya cimpashanya lyonse ifitwishibisha nge Nte sha kwa Yehova Lesa isha busumino. Tukaba aba nsansa nga twalwisha ubunake bwa ku mupashi no kutwalilila ukwabula ukutompoka, ukubombako mu kupimpa mu kushimikila konse “imbila nsuma iya muyayaya” iya Bufumu bwa kwa Lesa ubwaimikwa.—Ukusokolola 14:6.
‘Wa Nsansa Uubaka ifi Fyebo’
16. Mulandu nshi ifipandwa fya kulekelesha ifya Ukusokolola fyabela ifya kusansamusha?
16 Bakabelenga ba nsansa abe buuku lya Ukusokolola balasekelela ilyo balebelenga ifipandwa fya kwisalila ifilondolola isubilo lyesu ilishaiwamina—imyulu ipya ne sonde lipya, e kuti ubuteko bwalungama ubwa ku muulu ubukalateka pe sonde lya bwikashi bwa bantunse ubwasanguluka, ku kulumbanya “Shikulu Lesa.” (Ukusokolola 21:22) Ilyo ifi fimonwa fishaiwamina ifyakonkene fyapwile, malaika uwali inkombe aebele Yohane ukuti: “Ifyebo ifi fya cishinka kabili fya cine; kabili Shikulu Lesa wa mipashi ya bakasesema natuma malaika wakwe ku kulanga abasha bakwe ifili no kupona bwangu. Kabili, mona, ndeisa bwangu; alishuka uubake fyebo fya kusesema kwa mwi buuku ili.”—Ukusokolola 22:6, 7.
17. (a) Ukusokolola 22:6 kutulaya cinshi? (b) Cinshi tufwile ukuba abalola ukusengauka?
17 Bakabelenga ba nsansa aba Ukusokolola bebukisha ukuti amashiwi yapalana na ya yasangwa pa ntendekelo ya “mufungilo.” (Ukusokolola 1:1, 3) Aya mashiwi yatulaya ukuti “ifintu, NW” fyonse ifyasesemwe mwi buuku lya kulekelesha ilya mu Baibolo fili “no kupona bwangu.” Tuli mu kati na nkati aka nshita ya ku mpela ica kuti ifintu ifikalamba ifyasobelwa mu Ukusokolola ukwabula no kutwishika fili no kupona nomba line mu kukonkana kabili lubilo lubilo. E co, ifili fyonse ifilemoneka kwati nafiwama mu bwikashi bwa kwa Satana tafilingile ukutulenga ukulaala. Kabelenga walola akebukisha ukusoka kwapeelwe mu bukombe bwatuminwe ku filonganino 7 ifya ku Asia kabili akasengauka ifiteyo fya kufwaisha ifyuma, ukupepo tulubi, bucisenene, ukukanapimpa no busangu.
18, 19. (a) Mulandu nshi Yesu alingile ukwishila, kabili lisubilo nshi Yohane alandilepo ilyo twakwata? (b) Mulandu nshi Yehova ali no ‘kwishila’?
18 Mwi buuku lya Ukusokolola, imiku iingi Yesu abilisha ukuti: “Nkesa bwangu.” (Ukusokolola 2:16; 3:11; 22:7, 20a) Ali no kwisa ku kupingula Babele Mukalamba, amabuteko ya bupolitiki aya kwa Satana, na bantunse bonse abakaana ukunakila bumulopwe bwa kwa Yehova, ubo nomba bulangililwa ku Bufumu bwa kwa Mesia. Tubilishisha pamo no mutumwa Yohane uwabilishe ukuti: “Amene: iseni, mwe Shikulu Yesu.”—Ukusokolola 22:20b.
19 Yehova umwine atila: “Mona, ndeisa bwangu, ne cilambu ndi na co, ica kulambulo muntu onse umwabele milimo yakwe.” (Ukusokolola 22:12) Ilyo tulelolela icilambu cishaiwamina ica bumi bwabula impela pamo ngo lubali lwa “muulu upya” atemwa “icalo cipya,” shi mu kupimpa tuibimbemo mu kulaalika aba bufumacumi ukuti: “Iseni; no uleumfwe cilaka ese, uulefwaya abuulepo ica bupe amenshi ya Mweo.” (Ukusokolola 22:17) Lekeni na bo babe bakabelenga ba nsansa aba ibuuku lya Ukusokolola ilyapuutwamo kabili ilicincimusha!
[Amafutunoti]
a Moneni Ukusokolola—Akalume ka Kuko Kakalamba Nakapalama!, amabuula 28 na 29, na 136 (utulembo twa pe samba).
Ifishinka fya Kupitulukamo
◻ Ni nshila nshi Yehova abomfeshe pa kupeela Ukusokolola, kabili cinshi twingasambililako kuli ci?
◻ Mulandu nshi tulingile ukubela aba nsansa ukubelenga ubukombe bwatuminwe ku filonganino 7 mu Asia?
◻ Ni mu nshila nshi twingacingililwa mu “nshita ya kweshiwa”?
◻ Finshi fikatulenga ukuba ne nsansa nga ca kuti twanakila amashiwi ya mu mufungilo uwakwata Ukusokolola?
[Icikope pe bula 15]
Ba nsansa abanakila Umwine wa mbila nsuma
[Icikope pe bula 18]
Wa nsansa uulola