Mga Batan-on Nangutana . . .

Pagasundon Ko ba ang Kinabag-ohang Uso?

MAHITUNGOD sa usa ka bag-ong uso nga nailhang break-dancing, ang daghang batan-on mikomento: “Ila kanang ginahimo sa tunghaan—sa gym ug sa mga koridor.” “Sila akong nakita nga nagahimo niana ibabaw sa mga lamesa ug mga bangko sa tunghaan.” Ang bag-ong-urog nga sinina ug mga korte sa buhok, apil ang punk, maoy bantog usab nga mga uso. Ang mga sapatos nga goma uban sa mga amerkana ug ang mga dulang video nainila ingong popular nga mga uso. Oo, ang atong panahon maoy panahon sa mga uso. Apan ngano man? Diin gikan ang mga uso?

Ang usa ka uso gibatbat ingong usa ka kalihokan o interes nga kasagarang ginahimo uban ang hinobrang kadasig sa pipila apan dili magdugay. Tagda, pananglitan, ang kadiyut nga karera sa dulaan nga nailhang Hula Hoop. Ang Newsweek sa Disyembre 12, 1983, miingon: “Walay dulaan ang nakamugna sa kabuang sa masa nga gidasig sa Hula Hoop. Ang $2 plastic nga lingin miabot sa talan-awon niadtong 1958 ug 30 milyong Amerikano daling nagdawat niana sa ilang mga kasingkasing ug sa mga hawak. Apan sa samang katulin sila napul-an sa tulo-ka-tiil nga lingin ug sa pagkatapos sa tuig ang uso nahanaw.”

Sa unsang paagi ang mga uso mahimong popular kaayo sa unang bahin? Sa pila ka hitabo, ang baba mopakaylap niana. Kadaghanan, hinuon, ang mga uso gipasiugda sa mga musikero, mga aktor sa entablado ug sa puting tabil, mga magdudula, mga tiggama, rasanhong mga pundok, ug uban pa. Ang abtik nga mga panganunsiyo o mga komersiyal sa TV gidesinyo sa linain sa pagdani sa pagtagad sa mga batan-on. Apan nganong ang mga tig-anunsiyo kadaghanan nagapuntiriya sa mga batan-on?

Nganong ang mga Batan-on Nagasunod sa mga Uso?

Kasagaran lamang ang tinguha nga dawaton sa uban, ug ang mga batan-on ilabina ang mobati sa maong panginahanglan. Ang pila ka tig-anunsiyo, kay nasayod pag-ayo niini, nagapahimulos niana ingong paagi sa pagpakaylap sa usa ka uso. Ang mga anunsiyo kadaghanan nagahulagway sa mga batan-on ingong popular, malamposon, ug malipayon tungod kay sila nagasul-ob, nagagamit, o nagapatalinghog niini o nianang produktoha. Sumala sa pagpahayag niini sa usa ka tawong giinterbiyo sa U.S.News & World Report: “Ang mga uso, bisan pag diin kana mahitabo, magamugna sa usa ka matang sa dungog. . . . Ang mga uso nagadani usab sa tinguha sa mga tawo nga mahimong bahin sa butang bag-o.”

Miuyon ang 18-anyos nga si Neil: “Ang tanan buot dawaton,” matud niya, nga nagsaysay nganong daghan kaayong batan-on nagasunod sa mga uso. Si Gerald, kinsa 18 anyos usab, samang mipahayag nga ang mga batan-on tingali mosul-ob sa sininang may iladong marka “aron tahoron sa ilang mga higala.” Ang gahom sa maong pamit-os sa isigkaingon gisuma pag-ayo sa 13-anyos nga si Pam sa miingon siya: “Tungod kay imong nakitang ang imong mga higala nagasul-ob niana buot usab nimong makabaton niana.”

Tingali ikaw nakailag pila ka batan-on nga nagasunod sa usa ka uso dili tungod kay kini makadani kanila sa personal kondili tungod kay kini giisip nga mao ang dinawat nga butang buhaton. Ikaw ba sukad mibati niana? Bisan pa niana, tingali ikaw naghunahuna . . .

Daotan ba ang Tanang Uso?

Dili kanunay. Pananglitan, ang usa ka kalihokan nga nagkapopular sa katuigang bag-o pa mao ang pagdalagan. Ang pila nga kasarangang nagsunod niining usoha nagaingon nga kini nakapaarang-arang sa ilang panglawas.

Apan ang mga uso dili kanunay makatabang sa panglawas. Palandonga ang break-dancing. Kini gibatbat ingong “maabtikong sagol sa mga pagsirko ug mga lihok samag robot,” “kombinasyon sa dinawat nga mga butang sama sa mga pagsirko, pag-inamang ug musika.” Hinuon, ang pagsayaw mahimong hinlo ug makapahimsog nga kalingawan.

Apan pagamatikdang ang pipila ka matang sa break-dancing gitahong peligroso. Gikaingon nga sila makapahinabog panakit sa ubos nga bukobuko ug kalisdanan sa pagtikubo, mga simtoma sa ginatawag sa American Family Physician nga break-dance back syndrome. Ilabinang peligroso mao ang pagpatuyok sa ulo. Sumala sa Asiaweek, usa ka batan-on sa Malaysia nabalian sa iyang liog ug namatay samtang naghimo sa break-dancing. Dili katingad-ang sa Djakarta, Indonesia, ang gobyerno nagdili sa pagpatuyok sa ulo, bisan tuod nagatugot sa ubang dili kaayo peligrosong matang sa sayaw. Maalamon ba ang pagbuhat sa usa ka kalihokang makadaot sa imong panglawas o bisan sa imong kinabuhi?—Itandi ang 1 Cronicas 11:17-19.

Angay ba Nakong Sundon Kanang Usoha?

Ang uban nagatugot nga ang uban maoy mohukom alang kanila kon unsay angay buhaton ug unsay dili angay buhaton. Sa pagkamatuod, sila nahimong labaw rag diyutay sa ulipon. Sumala sa ginaingon sa Roma 6:16: “Wala ba kamo mahibalo nga kon kamo mopadayon sa pagtanyag sa inyong kaugalingon ngadto kang bisan kinsa ingong mga ulipon aron sa pagsugot kaniya, kamo mga ulipon niya tungod kay kamo nagasugot kaniya?” Makaiikag, ang magasing McCall’s miingon: “Halos ang tanang butang gipailalom sa uso: pagkaon, mga pasatiempo, mga libro, sinultihan sa kalye, muwebles, mga binuhing hayop, mga tawo, mga dapit.” Apan maalamon ba ang pagkahimong “ulipon” sa uban, nga tugotang sila ang mohukom kon unsay imong kan-on, basahon, o paliton, o kon diin ka moadto?

Ang usa ka proverbio sa Bibliya nagaingon: “Si bisan kinsang walay kasinatian motuo sa tanang pulong, apan ang usang maalamon nagapalandong sa iyang mga lakang.” (Proverbio 14:15) Nahiuyon nianang maalamong tambag, mag-amping sa pagtugot nga ang uban mosulti kanimo kon unsay nauso ug unsay hupas na. Ayaw pagdalidali sa pagtugot nga ang uban magdiktar kon unsay mahimong bahin sa imong paagi sa kinabuhi, sa diyeta, o sinina.

Ang laing butang palandongon una mosunod sa usa ka uso mao ang paagi sa kinabuhi niadtong nagapasiugda ug nagatuman niana. Kadaghanan ang maong mga tawo imoral ug kinabuhi nga gibanaag diha sa mga uso nga ilang ginapahimutang. Ang pipila nagapahayag sa pagtutol ug pag-alsa pinaagi sa uso nga ilang ipasiugda. Ang Kristohanon nga nagatinguha sa pagpahiuyon sa iyang kinabuhi ngadto sa mga sukdanan sa Bibliya buot magpalandong kon ang usa ka linaing uso nahiuyon sa ginaingon sa Bibliya sa Filipos 4:8: “Bisan unsang mga butang matuod, bisan unsang mga butang maugdang, bisan unsang mga butang matarong, bisan unsang mga butang maputli, bisan unsang mga butang hiligugmaon, bisan unsang mga butang maayong pamation, bisan unsang maayong batasan anaa, ug bisan unsang butang butang dalayegon, ipadayon ang pagpalandong niining mga butang.” Kon ang usa ka uso wala mahiuyon sa maong talaan, maalamon ba ang pagsunod niana?

Ang ubang butang tagdon mao: (1) Unsay pag-isip niana sa imong mga ginikanan? Una isipon ang imong mga ginikanan nga karaan o ‘iwit,’ hinumdomi ang tambag sa Bibliya sa Proverbio 23:22: “Patalinghog sa imong amahan nga nag-anak kanimo, ug ayaw tamaya ang imong inahan tungod kay siya tigulang na.”

(2) Sa unsang paagi kini magaapektar sa pag-isip sa uban kanimo ug sa imong gihawasan? Bililhon ba kon unsay hunahunaon sa uban? Nasabtan ni apostol Pablo ang panginahanglan sa pagpangatarongan sa pipila ka unang-siglong mga Kristohanon mahitungod sa ilang responsabilidad sa pagpalandong sa punto de vista sa isigka-Kristohanon. Siya mipadayon sa pag-ingon: “Busa, kon ang pagkaon makapandol sa akong igsoon, dili na gayod ako mokaon pa ug unod, aron ako dili makapandol sa akong igsoon.”—1 Corinto 8:13.

(3) Sa unsang paagi ikaw maapektahan sa lawsnon ug sa espirituwal nga paagi? Una mosunod sa usa ka uso, pangutan-a ang imong kaugalingon: Ang pagsunod ba niini magbanaag sa “maayong hunahuna”? (2 Timoteo 1:7) Kini ba magpameligro sa akong panglawas, tingali sa ako pang kinabuhi? Pagkalabi pang maayo ang paggugol sa imong panahon sa pagbuhat sa mga butang dili makadaot sa lawas o magdaot sa imong espirituwal nga pag-uswag.

Busa, bisan tuod ang daghang batan-on tingali modali sa pagsunod sa kinabag-ohang mga uso ug mga urog, ikaw mahimong lahi. Makatuon ka sa paghunahuna sa imong kaugalingon ug paghimog maalamong mga desisyon. “Ang talan-awon niining kalibotana mabalhinon,” matud sa Bibliya. (1 Corinto 7:31) Dili kinahanglang hisakpan ka sa padayong agos sa kausaban nga nagapahinabong daghan ang mabalak-on bahin sa kon unsay angay nilang buhaton, isulti, o isul-ob. (Itandi ang Mateo 6:31, 32.) Himoang sentro sa imong kinabuhi ang pag-angkon sa pag-uyon sa Diyos. Ang pag-ugmad sa mga hiyas nga makapahimuot sa Diyos motabang usab nimo sa pagbaton ug tinuod nga mga higala—mga higala nga nagadawat kanimo dili tungod kay ikaw nagasunod sa kinabag-ohang uso kondili tungod sa kon unsa ang imong pagkatawo.

[Blurb sa panid 10]

Ang mga anunsiyo kadaghanan nagahulagway sa mga batan-on ingong popular, malamposon, ug malipayon tungod kay sila nagasunod sa usa ka uso

[Mga Letrato sa panid 11]

Nakahinumdom ka ba sa Hula Hoop?

Unsay imong hunahuna sa break-dancing?