Nameligro ba ang Imong Pribasiya?

Sinulat sa koresponsal sa Pagmata! sa Japan

GISULONG sa usa ka iladong komedyanteng Hapones ug sa 11 ka sumusunod ang usa ka magpapatik nga kompaniya. Nagdalag mga fire extinguisher ug mga payong, sila nakasamad ug lima ka tawo. Ang rason sa ilang pag-atake? Siya miingon nga giyatakan ang iyang pribasiya sa photo magazine sa kompaniya.

Ang mga magasin nga nabuhi sa pagpanghilabot sa pribasiya sa mga tawo kaylap sa Japan. “Ang batan-ong mga letratista dili magpanuko sa pagtamak sa pribasiya sa ubang tawo, ug gidayeg sila sa mga kawani sa magpapatik nga ‘maisog,’” matud pa sa usa ka nagkinaugalingong letratista.

Ang pagkaylap sa mga kompiyoter nakadugang usab sa hulga sa pribasiya. Gikataho nga ang mga ahensiya sa kagamhanan sa T.B. dunay 18 ngadto sa 20 ka payl sa kasarangang Amerikano, ug daghan ang may katungod sa pagtan-aw sa maong mga payl. Apan, ang uban, nga gitawag mga hacker, ilado nga nagapanghilabot niining mga payl.

Nagailustrar niini mao ang taho diha sa The Times sa London bahin sa 22-anyos nga hacker nga nakatan-aw diha sa kompiyoter sa sekretong mga payl sa Duke of Edinburgh ug nagbilin ug mga mensahe. Milampos usab ang hacker sa pagtan-aw sa usa ka programa sa kompiyoter sa langyawng ministro sa Israel ug gisagolan ang manuskrito sa pakigpulong ug kataw-anang mga linya.

Dili lamang ang mga inila ang mibati sa hulga kondili ang ordinaryong mga lungsoranon usab. Sumala sa 1983 nga surbi nga gihimo sa Tinipong Bansa, 77 porsiento niadtong gisurbi nabalaka sa mga hulga sa ilang pribasiya. Ang mantalaan sa Denmark nga Berlingske Tidende mitaho: “Singkuwenta porsiento sa tanang mga taga Denmark mibating nameligro o nameligrog dako bahin sa paagi sa paggamit sa pribado ug sa publikong mga payl.” Ug sa Japan, diin ang katungod sa pribasiya wala na kaayo tahora, daghan ang nabalaka ug nahadlok nga ang pagpanghilabot sa pribasiya mouswag.

Tinuod, ang U.S. National Academy of Sciences miingon nga ang pagpasulod sa personal nga impormasyon diha sa kompiyoter dili angay makabalda sa padayong pagpahimulos sa indibiduwal nga mga katungod. Bisan pa, daghan ang nahadlok sa katilingbang nagabutyag ug mga sekreto diha daogdaogang kagamhanan sumala sa gilarawan diha sa nobelang 1984 ni George Orwell.

Apan dunay laing bahin sa ulohan gawas pa nianang nalangkit sa mga kompiyoter ug sa katungod sa pagkontrolar sa impormasyon mahitungod sa kaugalingon. Gibatbat kana ni Masao Matsumura sa Management and Coordination Agency sa Japan nga “ang tradisyonal nga bahin sa pribasiya, ang katungod nga dili pahilabot.”

Karon, bisan kining “tradisyonal nga bahin” nameligro. Tingali nakaeksperyensiya ka nga gustong ‘dili hilabtan’ apan nagtugot sa uban sa pagpanghilabot sa imong pribasiya. Unsay imong paglantaw sa pribasiya? Nagtuo ka bang angay nimo kining ampingan bisag mapildi ang ubang mga butang? Apan, una, atong tagdon kon unsay kahulogan sa pribasiya.

[Letrato sa panid 3]

Ang problema sa pribasiya nahimong mas malisod uban sa pag-uswag sa teknolohiya sa impormasyon