Kon Unsay Among Nakat-onan Gikan ni Andrew
SAMTANG ako nagdrayb paingon sa trabaho, malipayon kong gipalandong ang nahitabo sa miaging pipila ka adlaw. Bag-o pa akong nahimong amahan sa usa ka anak lalaki, ang akong ikaduhang anak. Karong adlawa ang akong asawa nga si Betty Jane ug ang pinangga namong Andrew mouli na sa balay gikan sa ospital.
Hinuon, sa wala pa ikatakda ang ilang paggawas mitelepono ang akong asawa. Mabalak-on ang tono sa iyang tingog. Nagdali ako pag-adto sa ospital. “Adunay diperensiya!” maoy iyang timbaya. Nanglingkod kaming duha, nga naghulat sa doktor nga mobalik uban sa konsultant nga doktor sa bata.
Ang unang komento sa konsultant maoy makapahugno-sa-balatian nga balita. Matod niya: “Natino namo nga ang inyong anak lalaki adunay Down’s syndrome.” Iyang gipatin-aw nga ang among anak lalaki lagmit mahimong kulangkulang. Wala ko na hisabti ang dugang niyang katin-awan. Ang naminhod kong utok nagdiskonektar sa tanang pitik sa pandungog. Apan ang mga hulagway padayong narehistro.
Iyang gialsa si Andrew ug gipakita kanamo ang usa sa mga butang nga nagpasidaan kaniya nga adunay diperensiya. Mituay ang ulo sa bata. Ang ingon nga kawalay kalig-on sa kaunoran maoy kinaiyahan sa bag-ong mga natawo nga adunay Down’s syndrome. Sa misunod nga pakigkita sa konsultant, nangutana kami kaniyag daghang pangutana nga misalanap sa among mga alimpatakan samtang inanayng nahibalik ang among katakos sa pagsabot. Unsa ang gidak-on sa iyang depekto? Unsay mahimo namong dahomon? Unsa ka dako ang ikatudlo namo kaniya? Unsa ka dako ang iyang katakos sa pagkat-on? Iyang gipatin-aw nga ang mga tubag sa among daghang pangutana mag-agad sa kalikopan nga iyang puy-an ingon man sa iyang kinaiyanhong mga katakos.
Sa kapig 20 ka tuig sukad niadto, gipaningkamotan namo nga ihatag kang Andrew ang gugma ug pagmahal nga takos kaniya ug itudlo kaniya ang tanang maarangan namong ipasa. Apan sa paghinumdom, karon kami nakaamgo nga dili lamang nga kami naghatag, apan nagdawat usab.
Maayong Tambag
Una kami makabatog panahon sa pagpahiuyon sa presensiya ni Andrew, ang mahigugmaong mga higala mihatag kanamo ug tambag nga nahipos nila gikan sa pagkasinati sa ilang kaugalingong mga pagsulay. Maayo man ang ilang tuyo, apan sumala sa madahom, dili ang tanang tambag misangpot nga maalamon o mapuslanon. Hinuon, human sa mga tuig sa pagsulay, ang ilang tambag misangpot nga duha ka bililhon ug maalamong mga sugyot.
Ang pipila misulay paghupay kanamo pinaagi sa pag-ingon nga si Andrew dili gayod kulangkulang. Apan dayon usa ka karaang higala mitambag: “Ayaw kanag supaka! Kon dawaton dayon ninyo ang iyang mga limitasyon, inyo dayong mabag-o ang inyong mga pagdahom ug masugdan ang pagpaningkamot sa pagtabang kaniya samtang gidawat ang iyang mga limitasyon.”
Kana misangpot nga usa sa labing hinungdanong mga leksiyon nga among nakat-onan sa pagsagubang sa kalisdanan. Wala ing pagkaayo sa atong kasakitan sa emosyon hangtod nga dawaton ang kamatuoran. Bisan tuod kinaiyanhon ang dili pagdawat, kon mas dugay ang dili pagdawat, mas dugay ang atong paghimog mga lakang sa pagsagubang, ug pag-atubang sa mga limitasyon sa ‘wala makita daang mga panghitabo nga mahitabo sa tanang tawo.’—Ecclesiastes 9:11.
Latas sa katuigan sa dihang mahibalag namo ang mga ginikanan kansang mga anak nga dili makasagubang sa normal nga mga tun-anan sa tunghaan o anaa sa espesyal nga tunghaan, kami kadaghang naghunahuna kon pila kaha sa mga bata ang tingali tinuod nga kulangkulang o sa ubang paagi depektoso. Ang pipila kaha kanila nahilakip sa “dili-dayag nga pagkadepektoso”—sila nga, lahi kang Andrew, walay dayag nga kalainan sa panagway ug samag normal nga mga bata ang hitsura? Ang mga batang may Down’s syndrome sayon nga hiilhan. Apan ang ubang mga matang sa mga pagkadepektoso walay dayag nga timaan. Pila ka ginikanan ang manghawid sa dili-maminatud-ong mga pagdahom ug modumili sa pagdawat sa mga limitasyon sa ilang anak, nga mosangpot sa kalagot sa tanan?—Itandi ang Colosas 3:21.
Ang ikaduhang tambag nga gipamatud-an sa among kasinatian mao kini: Sa kataposan IKAW maoy magtino kon unsaon pagtratar sa kadaghanang tawo ang imong anak. Ang paagi sa imong pagtratar kaniya lagmit mao usab ang paagi sa pagtratar sa uban kaniya.
Dako ang kausaban sa miaging pila ka dekada sa mga tinamdan sa mga tawo bahin sa depekto sa lawas ug sa utok. Apan daghan sa maong mga kausaban nadasig sa pipila sa depektosong mga tawo mismo, sa ilang mga paryente, ug sa ubang dili-propesyonal ug propesyonal nga mga tigpaluyo. Daghang ginikanan ang maisogong dili manumbaling sa tambag nga ang ilang anak isulod sa institusyon ug, sa pagkatinuod, nagrebisar sa naandang opinyon kon unsaon pagtratar ang depektosong kabataan. Kalim-an ka tuig kanhi ang kadaghanang teksbok bahin sa Down’s syndrome gibase sa mga kasayoran nga nahipos gikan sa mga institusyon. Karong adlawa ang mga pagdahom bug-os nga giusab, kasagaran tungod kay ang mga ginikanan ug uban pa misunod sa bag-ong mga paagi sa pagsagubang sa mga batang may Down’s syndrome.
Pagkat-on ug Dugang Kamahangawaon
Katingad-an nga sayon kaayo nga malimbongan nato ang atong kaugalingon sa paghunahuna nga kita maoy tinuod nga mahangawaon. Apan hangtod nga sa personal kita malangkit, ang atong pagsabot sa daghang suliran sagad maoy taphaw.
Ang kahimtang ni Andrew nagpugos kanamo sa pag-ila nga ang mga tawong may diperensiya sagad dili makagahom sa ilang kahimtang. Ngani, kana nagpaatubang kanamo sa pangutana, Unsa ba gayod ang akong tinamdan bahin sa maluya, sa hinayan, ug sa tigulang?
Subsob nga diha kami sa usa ka publikong dapit uban kang Andrew ug dihay mga estranghero, kay nakapaniid sa among way-kaulaw nga pagdawat kaniya ingong bug-os nga membro sa among pamilya, nga miduol kanamo ug nagpadayag sa ilang sekretong mga palas-anon. Kadto nahisamag ang presensiya ni Andrew nagpasalig kanila nga kami magmabination sa ilang mga problema.
Ang Gahom sa Gugma
Sa dakong sukod ang labing hinungdanong leksiyon nga natudlo ni Andrew kanamo mao nga ang gugma dili lamang usa ka obra sa pangutok. Pasaysaya ako. Usa sa pangunang mga bahin sa among pagsimba ingong mga Saksi ni Jehova mao nga ang matuod nga Kristiyanidad dili magtagad sa rasanhon, sosyal, ug politikanhong mga pagkabahinbahin ug mga pagkamapihigon. Kay masaligon sa maong prinsipyo, nahibalo kami nga si Andrew dawaton sa among espirituwal nga mga igsoong lalaki ug mga babaye. Nga wala magtagad sa tambag sa mga propesyonal nga miingon nga dili maminatud-on nga siya dahomon nga matinahorong maglingkod hangtod sa pagkatapos sa mga sesyon sa pagsimba, sukad sa pagkatawo among gipaneguro nga siya mokuyog kanamo ngadto sa mga tigom ug usab sa balay-balay sa among buluhatong pagsangyaw. Ingong gidahom, ang kongregasyon maluluton ug mahangawaon kaniya.
Apan anaa kadtong molabaw pa niini. Sila adunay espesyal nga pagbati kaniya. Daw mamatikdan kini ni Andrew sa sukod nga bug-os wala mabalda sa menos niyang pangutok. Uban nianang mga tawhana mabuntog dayon niya ang iyang kamaulawon, ug moduol dayon siya kanila pagkatapos sa mga tigom. Sa kanunay, nakapaniid kami sa iyang kinaiyanhong katakos sa pag-ila, bisan diha sa panon, niadtong may espesyal nga pagbati kaniya.
Matuod usab kana sa iyang pagpasundayag ug gugma. Si Andrew malumo kaayo sa mga masuso, sa mga tigulang, ug sa mga binuhing hayop. Usahay sa dihang sa walay pagpanagana moduol siya sa usa ka masuso sa usa nga dili namo kaila, magpaduol kami, nga andam moluwas sa masuso kon sa dili tinuyo si Andrew mohagwa nga maharuson. Apan subsob nga mobati kamig kaulaw sa among mga katahap samtang among makita nga siya mohikap sa masuso nga malumo kaayo sama sa buhaton sa nagpasusong inahan!
Mga Leksiyon nga Among Nakat-onan
Tungod kay ang tanang bata nga may Down’s syndrome susamag dagway, gidahom namo nga silang tanan may susamang mga personalidad. Hinunoa, sa wala madugay among nasayran nga sila nagbatog labawng kaamgiran ngadto sa ilang pamilya kay sa ngadto sa usag usa. Ang matag usa adunay linaing personalidad.
Si Andrew, sama sa daghang ubang batan-on, dili gustog hagong trabaho. Apan among nasayran nga kon kami may pailob ug agwanta sa balikbalik nga pagduyog kaniya sa usa ka tahas hangtod nga kini nahimong batasan, alang kaniya kini dili na trabaho. Ang iyang mga buluhaton sa balay karon nahimong kinaiyanhon, ug ang dugang nga mga buluhaton lamang ang isipong trabaho.
Samtang among gihinumdoman ang mga leksiyon nga among nakat-onan sulod sa kinabuhi ni Andrew, mogawas ang usa ka makaiikag nga baligho. Halos ang tanang prinsipyo nga among nakat-onan sa pagpadako kang Andrew misangpot nga samang mapadapat sa among mga relasyon uban sa among ubang mga anak ug uban sa katawhan sa katibuk-an.
Pananglitan, kinsa kanato ang dili mosanong nga positibo sa tiunayng gugma? Kon ikaw itandi nga menos sa usa ka tawo kansang mga katakos o kasinatian dakog kalainan sa imoha, dili ka ba mobating kana dili makataronganon ug makapahiubos? Sa kataposan, dili ba tinuod sa kadaghanan kanato ang mga buluhaton nga sa sinugdan dili makapahimuot sa kadugayan nahimong maantos, nga makapatagbaw pa, sa dihang nakadawat sa disiplina sa paghuman niana?
Bisan tuod daghang luha ang miagay kanamo mahitungod kang Andrew tungod sa among tawhanong pagkamubog-panglantaw, nakaagom usab kamig daghang kalipay, gagmay ug dagko. Ug among nasayran nga sa mga natad nga bug-os walay kalabotan kang Andrew, kami miuswag tungod kaniya. Nakat-onan namo nga ang bisan unsang kasinatian sa kinabuhi, bisan unsa ka masulayon, dunay kagahom sa pag-umol kanamo ngadto sa pagkahimong mas maayong mga tawo inay sa pagkahimong mayugtanong mga tawo.
Adunay lain pa nga bililhon kaayo kanamo. Kami nagkalipay pag-ayo sa pagdahom sa talagsaong gutlo sa dihang among masaksihan ang pagkaayo sa depekto ni Andrew. Ang Bibliya nagsaad nga sa dili na madugay sa matarong nga bag-ong kalibotan sa Diyos, ang tanang buta, bungol, bakol, ug amang ipasig-uli ngadto sa masanagong kahimsog. (Isaias 35:5, 6; Mateo 15:30, 31) Handurawa unya ang kalipay sa tanan nga makakitang direkta sa pagkaayo sa kaisipan ug lawas samtang ang katawhan mobuswak ngadto sa ilang bug-os nga katakos! (Salmo 37:11, 29)—Tinampo.
[Kahon sa panid 12]
Mga Gidak-on sa Depekto
Gibahin sa pipila ka eksperto ang mga batang may Down’s syndrome sa tulo ka grupo. (1) Maedukar (Kasarangan): kadtong makahimo sa pagbatog dakodakong akademikanhong mga kahanas. Kining grupoha naglakip sa pipila nga nahimong mga aktor o mga tiglektura pa. Ang pipila milampos sa pagkinabuhing kinaugalingon nga may diyutayng pagbantay. (2) Mabansay (Dili grabe): kadtong takos nga makakat-on ug tinong praktikal nga mga kahanas. Bisan pag sila katudloan nga atimanon ang ilang kaugalingon sa usa ka sukod, gikinahanglan ang labaw nga pagbantay. (3) Dako (Grabe): ang kinamenosan-moobra nga grupo, kinsa nagkinahanglag dakong pagbantay.
Komosta si Andrew? Karon among nasayran nga siya nalakip sa kategoriya nga ginganlag “Mabansay.”