“Waltzing Matilda”

SINULAT SA KORESPONSAL SA PAGMATA! SA AUSTRALIA

ANG awit sa Australia nga “Waltzing Matilda” ilado kaayo sa tibuok kalibotan. Ang mibuthong interes sa awit nahitabo sa miaging tuig sa ika-100 nga kasumaran sa unang publikong pasundayag niini sa Abril 6, 1895.

Sa unsang paagi napopular pag-ayo ang usa ka yanong awit nga may misteryosong mga pulong, dili lamang sa tibuok Australia kondili sa daghang nasod sa kalibotan? Adunay nagkabanging mga asoy bahin sa eksaktong sinugdanan sa awit. Bisan pa niana, ang pagtuo mao nga ang orihinal nga awtor sa mga pulong sa awit mao si A. B. (Banjo) Paterson, kansang mga balak nahimong mga himalitan kaayo sa Australia sulod sa hinapos sa katuigang 1800 ug sa sinugdan sa katuigang 1900.

Ang paghan-ay sa mga pulong sa “Waltzing Matilda” nagkalainlain, apan ang estorya tin-aw nga mahitungod sa usa ka swagman o libodsuroy. Ang usa ka swag maoy putos sa personal nga mga butang, ug ang swagman mao ang usang magdalag putos sa dihang mopanaw. Sa maong awit ang libodsuroy mikampo sa daplin sa usa ka lim-aw, nga nailhang usa ka billabong sa kahilitan sa Australia. Samtang siya nagpabukal ug tubig sa iyang anglit, o metal nga kaldero, ibabaw sa daob, ang usa ka tambok nga karnero, nga nailhang jumbuck, miabot aron moinom gikan sa samang lim-aw. Gidakop sa libodsuroy ang karnero, gipatay kana, ug gisulod ang karne sa iyang tucker-bag, usa ka bag nga gigamit sa pagdalag abiyong pagkaon. Igo lang siyang nakahuman sa pagbuhat niana miabot nga nagkabayo ang eskuwater nga maoy tag-iya sa yuta. (Ang mga eskuwater mao ang mga mag-uuma nga nakaangkon sa katungod nga manag-iya pinaagi sa “pag-eskuwat” sa yuta. Sa ulahi, makaparehistro sila sa ilang luag kaayong yuta.) Ang maong eskuwater giubanan ug tulo ka sundalo, nga nagsakay-ug-kabayo nga mga polis. Sa dihang giakusar ang alaot nga libodsuroy nga nangawat ug karnero, ug sa walay duhaduha nag-atubang sa pagkapriso o mas grabe pa, siya milumpat, milukso sa suba, ug nalumos.

Nganong ang maong wala-kapamatud-i nga sugilanon nakapadani pag-ayo? Usa ka katin-awan mao ang iya ni Bruce Elder diha sa iyang introduksiyon sa libro ni Rex Newell nga Favourite Poems of Banjo Paterson. Iyang gisugyot nga ang awit maoy usa ka pahayag sa paagi nga buot sa mga Australiano nga hisabtan sila: “Kini dili lamang sugilanon sa usa ka libodsuroy nga nangawat ug usa ka karnero. Kini maoy pagpahayag sa atong pag-ayad sa malupigon ug mga tawong may awtoridad. Ang libodsuroy maoy hawas sa matag Australiano nga buot gayong mosukol sa usa ka ubos nga opisyal . . . Mas maayo pang molukso sa suba kay sa tugotan ang maong mga tawo nga maoy magbuot sa atong mga kinabuhi.” Apan bisan unsay hinungdan sa kabantog niini, ang “Waltzing Matilda” nahimong usa ka Australianong simbolo diha sa awit sa kapin nag 100 ka tuig.

Unsay Kahulogan sa “Waltzing Matilda”?

Ang awit dunay upat ka berso, o mugbong mga stanza. Human sa matag berso mosunod ang usa ka koro, nga gisugdan sa mga linya:

Waltzing Matilda, Waltzing Matilda,

You’ll come a-waltzing Matilda with me.

Kini sundag duha ka linya nga magsubli kon unsay gibatbat sa nag-unang berso. Nakuha sa awit ang ngalan niini gikan sa maong koro.

Ang kadili-piho, bisan ang panaglantugi, naugmad kon unsa sa tukma ang “matilda” ug kinsay “nagbalse.” Ang yanong katin-awan nga gihatag sa pipila ka tigdukiduki mopatim-aw nga maoy labing makapatagbaw. Matod sa usa ka magsusulat: “Si Paterson . . . naikag sa mga libodsuroy nga nagbalhinbalhin gikan sa yuta sa usa ka tawo ngadto sa iya sa lain nga ang tanan nilang butang giputos nga gisinang-ay. Nakaangay siya sa pinulongang di-pormal nga gigamit sa maong mga libodsuroy. Ang pagsinang-ay ug putos nailhan nga ‘pagbaba sa putos’, ‘pagsinang-ay sa binugkot’, ‘pagpas-an sa tunglo’ o ‘pagbalse kang Matilda.’”

Ang mubong kahubitan ni Sydney May, diha sa iyang librong The Story of “Waltzing Matilda,” mabasa: “Ang mga sinina ug personal nga mga butang gilukot pag-ayo ug dayon giputos sa habol nga dili pinilo. Unya ang habol gibugkot sa matag tumoy sa hugot nga paglikit sa tunga, ug gibaliog nga ang mga tumoy sa habol nga wala ibugkot naglaylay sa atubangan ug daw nagkupot sa laing tumoy ang usa ka kamot.”

Mikaylap ang Kabantog sa “Matilda”

Si Sydney May mihinapos nga ang paglawig sa Australianong mga sundalo ngadto sa ubang mga nasod panahon sa una ug ikaduhang mga gubat sa kalibotan nagpabantog pag-ayo sa awit nga “Waltzing Matilda” sa gawas sa nasod nga gigikanan niini. Iyang gihatag kining maong mga pananglitan: “Sa 1941 sa Tel Aviv ang mga banda sa restawran magtokar niana sa gutlo nga ang usa ka Australiano motikang sa entrada sa restawran; ang Ikasiyam nga Dibisyon mikanta niana sa ilang pagsulod sa Bardia human sa ilang pagbihag pag-usab niana; ang usa ka Australianhong barko nga mikuyog sa Britanikong mga Bapor Degira, ingon ka sayo sa 1917, giabiabi sa banda sa Flag Ship nga nagtokar ug ‘Waltzing Matilda’ ug ang usa ka Australiano nga hapit nang mosibya sa laing nasod ipailaila pinaagi sa tugtog sa maong awit.” Lakip sa labing madungganong mga okasyon diin ang awit gitokar mao ang seremonyal nga mga parada sa Coronation Contingent sa Australianong mga sundalo sa Buckingham Palace, London, sulod sa semana una pa sa pagpurongpurong kang Hara Elizabeth II.

Usa ka makaiikag nga taho sa mantalaan naghatag usab ug diyutayng ideya bahin sa kabantog sa “Waltzing Matilda” uban sa katawhan sa lainlaing hut-ong sa katilingban. Ang taho sa mantalaan mabasa: “Usa ka gabii human [ang primer ministro sa Australia] nga si G. Menzies nakigsalo kang G. Churchill [primer ministro sa Britanya] sa The Chequers ug sa Makig-awayong Pranses nga lider nga si Heneral de Gaulle, sila nangadto sa usa sa ubang mga kuwarto. Si Sir Winston misenyas ug ang usa ka plaka sa ‘Waltzing Matilda’ gitugtog. Nga nag-awit nga madasigon ug halos misayaw palibot sa kuwarto, siya mihunong nga misulti sa Heneral: ‘Kana maoy usa sa labing nindot nga mga awit sa kalibotan.’”

Dugang nagpamatuod sa kabantog sa “Matilda,” si Richard Magoffin diha sa iyang librong Waltzing Matilda​—The Story Behind the Legend mipahayag: “Panahon sa Ikaduhang Gubat sa Kalibotan, ang awit sa mga lim-aw gidala pa sa layo sa tibuok kalibotan, sa bisan diin nangadto ang Australianong mga sundalo. Kadto usa ka awit nga mipukaw dayon sa mga paghandom bahin sa kaugalingong pinuy-anan ug nailhan dayon ingong Australianhon.” Iyang gikutlo usab ang prodyuser ug pelikula nga si Kramer, kinsa mipili sa “Waltzing Matilda” nga dakog bahin diha sa pelikulang On the Beach. Si Kramer miingon: “Kini sa pagkatalagsaon maoy daghag-gamit nga awit. Kini matugtog ingong lumad nga awit, martsa, saloma o diha sa bisan unsang laing musikal nga dagway, ug amo kining gigamit sa usa ka dosenang laing mga paagi nga hulad sa musika alang sa ‘On the Beach’. Akong gihukom, nga halos dihadiha, nga ang ‘Waltzing Matilda’ angay nga mahimong pangunang awit sa hulad sa musika sa pelikula.”

Duna ba Kiniy Mensahe?

Nagtuo ang pipila nga si Banjo Paterson nagpadalag usa ka mensahe ngadto niadtong mobasa ug moawit sa iyang awit. Pananglitan, si William Power misulat ug usa ka artikulo diha sa Yale Review sa Tinipong Bansa nga nagpahayag ug pipila ka mautingkayon-sa-kalag nga mga hunahuna may kalabotan sa usa ka posibleng mensahe diha sa awit. Bisan tuod dayag nga dili tanan nagtuo sa iyang mga opinyon, bisan pa niana, ang iyang mga komento nahimong haom nga panghinapos sa maong mubong analisis sa “Waltzing Matilda.” Miingon siya:

“Ang mga Australiano nakigbisog gayod dili lamang batok sa mga puwersa sa kinaiyahan, kondili batok sa mga kahuyangan sa tawhanong kinaiya. . . . Ang maong mga panagbangi gipahayag diha sa ‘Waltzing Matilda’, nga ang mga kaparang mao ang duha ka hingaping mga matang, ang eskuwater ug ang libodsuroy. Sa maong panagbangi, ang kadaghanan magpahayag nga ang eskuwater angay nga maoy makadaog. Ang ekonomiya sa Australia nagdepende ug dako sa iyang katakos ingong tigbuhig karnero o baka. Siya kugihan, responsable, mapangahason; kon siya nakulangan sa bisan hain sa mga kinaiya nga atong ilangkit sa mag-uuna, siya dili molampos. . . . Ang libodsuroy, usab, maoy usa ka tawo. . . . Siya, usab, maoy bahin sa katilingban. Ang pila ka libodsuroy miuswag nga nahimong mga eskuwater; ang daghan pa nakakab-ot ug menos apan maayong kahimtang ingong mga mag-uuma, mga trabahante sa bakahan o karnerohan, mga mekaniko, mga obrero sa siyudad; ang uban nagpabiling walay-yuta ug walay-balay hangtod sa ilang kataposang mga adlaw, nga nagbilin sa ilang mga bukog ubay sa hilit nga mga kadalanan. Ang katilingban tingali magbaod nga ang eskuwater modaog batok sa libodsuroy, apan ang mga katungod sa libodsuroy ingong tawo kinahanglang dili kalimtan.”

Karon, kapig 100 ka tuig na ang milabay sukad sa pagsulat sa maong yanong awit sa kahilitan. Si Banjo Paterson wala gayod maghunahuna nga ang iyang balak nga gihimong awit mahimong labihan ka popular nga Australianhong awit.