Mga Ginikanang Nailalom sa Kapit-os
KASAGARAN ang bag-ong mga ginikanan dayag nga mahinamon kaayo. Halos ang tanan bahin sa ilang anak dayag nga makapalipay kanila. Ang unang pahiyom, unang mga pulong, ug unang mga lakang sa bata maoy hinungdanong mga okasyon. Manugilon sila ug magpakita ug mga hulagway ngadto sa mga higala ug mga paryente. Walay duhaduha, gimahal nila ang ilang anak.
Apan, sa pipila ka pamilya ang trahedya maugmad sa pagpanglabay sa katuigan. Ang mapinanggaong paghagwahagwa sa mga ginikanan napulihan sa haras ug law-ayng mga pulong; ang mabinationg mga gakos napulihan sa masuk-anong mga sukmag o wala gayoy pisikal nga kontak; ang garbo sa ginikanan napulihan sa kayugot. “Wala gayod unta ako manganak,” daghan ang moingon. Sa ubang mga pamilya ang suliran mas grabe pa—ang mga ginikanan napakyas sa pagpakita ug gugma bisan sa bata pa ang anak! Sa bisan hain niana, unsay nahitabo? Hain na ang gugma?
Siyempre, ang mga bata dili makahimo sa pagtugkad sa mga tubag sa maong mga pangutana. Apan dili kana magpugong kanila sa pagkab-ot sa ilang kaugalingong mga konklusyon. Sa kinailadman sa ilang kasingkasing, ang bata tingali mohinapos, ‘Kon si Mama o Papa wala magmahal kanako, kana tungod kay anaa koy diperensiya. Daotan gayod ako.’ Kini mamahimong gihambin pag-ayong pagtuo—usa nga makapahinabo sa tanang matang sa kadaot sa tibuok kinabuhi.
Apan, ang kamatuoran mao nga ang mga ginikanan mapakyas tingali sa pagpakita sa mga anak sa gugma nga ilang gikinahanglan tungod sa nagkadaiya kaayong mga katarongan. Angayng angkonon nga ang mga ginikanan karong adlawa nag-atubang sa hilabihang kapit-os, ang pipila niana wala mahitabo sukad. Alang sa mga ginikanan nga dili andam sa pagsagubang niana sa tukmang paagi, kining maong mga kapit-os makadaot pag-ayo sa ilang tahas ingong mga ginikanan. Usa ka karaang maalamong panultihon nag-ingon: “Ang pagdaogdaog makapabuang sa tawong maalamon.”—Ecclesiastes 7:7.
“Makuyaw nga mga Panahong Lisod Sagubangon”
Usa ka mithianong yugto. Mao kana ang gidahom sa mga tawo nga makitang maugmad niining sigloha. Handurawa—wala nay ekonomikanhong mga kapit-os, mga gutom, mga huwaw, mga gubat! Apan ang maong mga pagdahom wala matuman. Hinunoa, ang kalibotan karong adlawa nahimong sama sa gitagna sa usa ka magsusulat sa Bibliya niadtong unang siglo K.P. Siya misulat nga sa atong mga adlaw atubangon nato ang “makuyaw nga mga panahong lisod sagubangon.” (2 Timoteo 3:1-5) Kadaghanang ginikanan mouyon dayon nianang mga pulonga.
Daghang bag-ong mga ginikanan makurat sa kamahal sa pagmatuto sa kabataan sa kalibotan karon. Kasagaran, ang duha ka ginikanan kinahanglang motrabaho sa gawas sa balay aron makatagana sa mga panginahanglan. Ang medikal nga mga bayranan, sapot, pagtungha, pag-atiman sa bata, ug bisan pagkaon ug balay ngatanan mahimong makaamot sa daghang bayranan kada bulan nga nagpabug-at pag-ayo sa mga ginikanan. Ang kahimtang sa ekonomiya nagpahinumdom sa mga estudyante sa Bibliya sa tagna sa Pinadayag nga nagtagna sa panahon dihang ang mga tawo mogasto sa tibuok adlaw nga suweldo aron lamang makapalit sa mga kinahanglanon nga magamit lamang nila sa usa ka adlaw!—Pinadayag 6:6.
Dili madahom nga ang kabataan makasabot niining tanang kapit-os nga giatubang sa ilang mga ginikanan. Dili, sa ilang kinaiya, ang mga bata nanginahanglan, nangandoy sa gugma ug pagtagad. Ug ang pagpit-os nga ilang nadawat gikan sa palaumagian sa balita ug gikan sa mga kauban sa eskuylahan nga makabaton sa kinaulahiang mga dulaan, mga sinina, ug mga elektronik kasagarang mosangpot sa pagpit-os sa mga ginikanan sa pagtagana sa nagauswag kanunay nga listahan sa mga gusto.
Ang laing pagpit-os diha sa mga ginikanan, nga dayag nga nagakagrabe niining mga adlawa, mao ang pagkarebelyoso. Makaiikag, ang Bibliya nagtagna ug kaylap nga pagkamasukihon sa mga bata sa ilang mga ginikanan ingong laing timailhan sa atong gubot nga kapanahonan. (2 Timoteo 3:2) Tinuod, ang mga suliran sa pagdisiplina sa kabataan dili bag-o. Ug walay ginikanan ang makataronganong makapasangil sa maabusohong pagtratar sa bata ngadto sa pagminaldito sa bata. Apan dili ka ba mouyon nga ang mga ginikanan karong adlawa kinahanglang makigbisog sa pagmatuto sa kabataan sa bug-os nga palibot sa pagkarebelyoso? Ang popular nga musika nga nagpasiugda sa kapungot, pag-alsa, ug kawalay-paglaom; mga programa sa TV nga naghulagway sa mga ginikanan ingong magkasayopsayop nga mga buangbuang ug sa mga bata ingong ilang hambogirong mga amo; mga salida nga naghimaya sa panggawi nga binase sa pintas nga mga aghat—ang kabataan karong adlawa gibahaan sa maong mga impluwensiya. Ang kabataan nga nagadawat ug nagasundog niining komon nga mga taras ug panggawi sa rebelyon mahimong makapabug-at kaayo sa ilang mga ginikanan.
“Walay Kinaiyanhong Pagbati”
Apan, dunay laing bahin niining mao gihapong karaang tagna nga nagtimaan ug mas labaw pang kasamok sa pamilya karon. Kini nagpakita nga daghan kaayong tawo ang “walay kinaiyanhong pagbati.” (2 Timoteo 3:3) Ang kinaiyanhong pagbati maoy nagbugkos sa pamilya. Ug bisan kadtong maduhaduhaon kaayo sa tagna sa Bibliya mouyon gayod nga nahitabo sa atong kapanahonan ang makapakurat nga pagkahugno sa pamilyahanong kinabuhi. Sa tibuok kalibotan, ang diborsiyo misulbong. Sa daghang katilingban, ang tagsag-ginikanan nga mga pamilya ug mga pamilyang may humabdos mas komon kay sa naandang mga pamilya. Ang nagtinagsang mga ginikanan ug mga amaama ug inaina usahay nag-atubang ug linaing mga hagit ug mga pagpit-os nga makapalisod kanila sa pagpakita sa gugma nga gikinahanglan sa ilang mga anak.
Apan, dunay mas grabeng epekto. Daghan sa mga ginikanan karon nagtubo mismo sa mga panimalay diin diyutay ra o walay “kinaiyanhong pagbati”—mga panimalay nga nabahin tungod sa panapaw ug diborsiyo; mga panimalay nga nadaot tungod sa kadili-mabination ug pagdumot; tingali mga panimalay diin ang binaba, emosyonal, pisikal, o seksuwal nga pag-abuso maoy komon. Ang pagdako diha sa ingon nianang mga panimalaya dili lang makadaot sa mga bata kondili makadaot sa pagkahamtong unya nila. Ang estadistika nagpakita ug dulom nga palaaboton—ang mga ginikanan nga giabusohan sa bata pa mas kalagmitang moabuso sa ilang kaugalingong mga anak. Sa kapanahonan sa Bibliya ang mga Hudiyo may panultihon: “Ang mga amahan mao ang nakakaon sa hilaw nga ubas, apan ang ngipon sa mga anak maoy gingilohan.”—Ezequiel 18:2.
Bisan pa niana, giingnan sa Diyos ang iyang katawhan nga dili angayng ingon niana ang mahitabo. (Ezequiel 18:3) Ang usa ka hinungdanong punto kinahanglang himoon dinhi. Kini bang tanang pagpit-os diha sa mga ginikanan nagkahulogan nga dili nila malikayan ang pagmaltratar sa ilang kaugalingong mga anak? Dili gayod ingon niana! Kon ikaw usa ka ginikanan ug nakigbisog ka sa pipila sa gihisgotan nang mga pagpit-os ug ikaw nabalaka kon ikaw ba gayod mahimong usa ka maayong ginikanan, magmaisogon! Ikaw dili estadistika. Ang imong kagahapon dili awtomatikong magtino sa imong umalabot.
Kaharmonya sa pasalig sa Kasulatan nga posible ang pag-uswag, ang librong Healthy Parenting nagkomento niini: “Kon dili [ka] mohimog tinuyong mga lakang nga mogawing lahi sa imong kaugalingong mga ginikanan, ang mga hitabo sa bata ka pa masubli walay igsapayan kon dili o buot nimong mahitabo kana. Aron maputol kining maong siklo, kinahanglang maamgohan nimo ang dili-maayong mga kinaiya nga imong ginapadayon ug tun-i kon sa unsang paagi mabag-o kana.”
Oo, kon gikinahanglan, maputol nimo ang siklo sa maabusohong pagkaginikanan! Ug masagubang nimo ang mga pagpit-os nga naghimo sa pagkaginikanan nga lisod kaayo karong adlawa. Apan sa unsang paagi? Asa nimo makat-oni ang kinamaayohan, ang labing kasaligan, nga mga sukdanan sa maayong pagkaginikanan? Ang among sunod nga artikulo maghisgot niining butanga.
[Hulagway sa panid 6]
Ubos sa pagpit-os, ang pipila ka ginikanan mapakyas sa pagpahayag ug gugma ngadto sa ilang mga anak
[Hulagway sa panid 7]
Ang mga ginikanan kinahanglang magpahayag sa gugma nga gikinahanglan sa ilang mga anak