Ebolusyon

Kahubitan: Ang organikong ebolusyon mao ang teoriya nga ang unang buhing organismo naugmad gikan sa walay kinabuhing materya. Unya, sa misanay kini, sumala sa giingon, kini nausab hangtod nahimong lainlaing matang sa buhing mga butang, nga sa kataposan mitungha ang tanang matang sa tanom ug hayop nga nabuhi sukad niining yutaa. Kining tanan giingong nahimo nga wala ang labaw-kinaiyanhong paghilabot sa usa ka Maglalalang. Naningkamot ang pila ka tawo nga isagol ang pagtuo sa Diyos sa ebolusyon, nga miingong ang Diyos milalang pinaagig ebolusyon, nga iyang gipatungha ang unang karaang mga dagway sa kinabuhi ug dayon ang hataas pang mga dagway sa kinabuhi, apil ang tawo, mitungha pinaagi sa ebolusyon. Dili pagtulon-an sa Bibliya.

Siyentipikanhon ba gayod ang ebolusyon?

Ang “siyentipikanhong paagi” mao ang mosunod: Panid-i kon unsay mahitabo; pinasukad niining pinaniiran, himoa ang usa ka teoriya kon unsa kaha ang tinuod; sulayi ang teoriya pinaagi sa dugang pinaniiran ug mga eksperimento; ug bantayi aron tan-awon kon ang mga panagna nga gipasukad niining teoriyaha matuman. Kini ba ang paagi nga gisunod niadtong nagtuo ug nagtudlo sa ebolusyon?

Ang astronomong si Robert Jastrow nag-ingon: “Sa ilang kalagot [ang mga siyentipiko] walay tin-aw nga tubag, kay ang mga kemiko wala gayod molampos sa pagkopya sa mga eksperimento sa kinaiyahan bahin sa paglalang sa kinabuhi gikan sa dili buhing materya. Wala masayod ang mga siyentipiko kon naunsa kana pagkahitabo.”—The Enchanted Loom: Mind in the Universe (New York, 1981), p. 19.

Ang ebolusyonistang si Loren Eiseley miila: “Human badlonga ang teologo tungod sa pagsalig niya sa kasugiran ug milagro, ang siyensiya nahimutang sa dili kasinahang kahimtang nga nagmugna sa iyang kaugalingong kasugiran: nga mao, ang paghunahuna nga ang butang, tapos sa dugay nga paningkamot, dili mapamatud-ang nahitabo karong adlawa, sa pagkamatuod, nahitabo sa karaang panahon.”—The Immense Journey (New York, 1957), p. 199.

Sumala sa New Scientist: “Ang nagkadaghang siyentipiko, ilabina gayod nagkadaghang ebolusyonista . . . nangatarongan nga ang teoriya sa ebolusyon ni Darwin dili tinuod nga siyentipikanhong teoriya. . . . Daghan sa mga kritiko nagbaton sa kinatas-ang intelektuwal nga mga kredensiyal.”—Hunyo 25, 1981, p. 828.

Ang pisikong si H. S. Lipson miingon: “Ang bugtong madawat nga katin-awan mao ang paglalang. Nasayod ako nga kini panghimaraot alang sa mga pisiko, sama nga kini matuod alang kanako, apan dili nato angay isalikway ang usa ka teoriya nga wala nato kagustohi kon ang ebidensiya sa eksperimento nagapaluyo niini.” (Italiko gidugang.)—Physics Bulletin, 1980, Tomo 31, p. 138.

Kadtong nagapaluyo sa ebolusyon nagkauyon ba? Unsay imong pagbati tungod niining mga kasayorana bahin sa ilang ginatudlo?

Ang introduksiyon sa sentenyal nga edisyon sa Origin of Species ni Darwin (London, 1956) nagaingon: “Sumala sa atong nasayran, dako ang kalainan sa opinyon taliwala sa mga biologo, dili lamang bahin sa mga hinungdan sa ebolusyon kondili bisan bahin sa aktuwal nga paagi. Anaa ang maong kalainan tungod kay ang ebidensiya dili igo ug dili motugot sa tinong konklusyon. Busa matarong ug tukma nga ipaila sa dili siyentipikanhong publiko ang mga panagsumpaki bahin sa ebolusyon.”—Pinaagi ni W. R. Thompson, niadto direktor sa Commonwealth Institute of Biological Control, Ottawa, Canada.

“Usa ka siglo human mamatay si Darwin, kita wala gihapon makabaton sa labing gamay ikapasundayag o bisan katuohan nga ideya giunsa pagkahitabo sa ebolusyon—ug sa katuigang bag-o pa kini mitultol ngadto sa talagsaong serye sa mga pakigbugno mahitungod sa tibuok nga suliran. . . . Ang usa ka kahimtang sa halos dayag nga gubat nagalungtad taliwala sa mga ebolusyonista mismo, nga ang matag matang sa [ebolusyonaryong] sekta nagaawhag ug bag-ong kausaban.”—Ni C. Booker (London Times nga magsusulat), The Star, (Johannesburg), Abril 20, 1982, p. 19.

Ang siyentipikanhong magasing Discover miingon: “Ang ebolusyon . . . giatake dili lamang sa pundamentalistang mga Kristohanon, kondili gikaduhaduhaan usab sa dungganong mga siyentipiko. Taliwala sa mga paleontologist, mga siyentipiko nga nagatuon sa rekord fossil, anaa ang nagkadakong pagsumpakiay.”—Oktubre 1980, p. 88.

Unsang hunahuna ang gipaluyohan sa rekord fossil?

Si Darwin miila: “Kon ang daghang espisye . . . nagdungan sa pagsugod sa pagkabuhi, ang kasayoran makapatay sa teoriya sa ebolusyon.” (The Origin of Species, New York, 1902, Bahin Dos, p. 83) Ang ebidensiya ba nagapaila nga ang “daghang espisye” milungtad sa samang panahon, o kana nagapunting ba ngadto sa inanay nga kaugmaran, sumala sa pagtuo sa ebolusyon?

Nakaplagan ba ang igo nga fossil aron mahimo ang makataronganong konklusyon?

Ang siyentipiko sa Smithsonian Institution nga si Porter Kier nag-ingon: “Adunay usa ka gatos ka milyong fossil, ang tanan nakatalogo ug napaila, diha sa mga musiyo sa tibuok kalibotan.” (New Scientist, Enero 15, 1981, p. 129) Ang A Guide to Earth History midugang: “Pinaagi sa tabang sa mga fossil ang mga paleontologist karon makahatag kanatog ekselenteng hulagway sa kinabuhi sa nangaging mga panahon.”—(New York, 1956), ni Richard Carrington, Mentor edisyon, p. 48.

Unsay ginapadayag gayod sa rekord fossil?

Ang Bulletin sa Field Museum of Natural History sa Chicago mipunting: “Ang teoriya ni Darwin sa [ebolusyon] kanunay suod gilangkit sa ebidensiya gikan sa mga fossil, ug lagmit kadaghanang tawo nagtuo nga gihatag sa mga fossil ang hinungdanon kaayong bahin sa linangkob nga pangatarongang gipahayag pabor sa mga hubad ni Darwin sa kasaysayan sa kinabuhi. Ikasubo, dili kini tinuod. . . . ang rekord sa yuta kaniadto ug sa gihapon dili mopagawas sa anam-anam nga kutay sa inanay ug progresibong ebolusyon.”—Enero 1979, Tomo 50, No. 1, pp. 22, 23.

Ang A View of Life nagapahayag: “Sugod sa sinugdan sa Cambrian nga yugto ug abot sa duolag 10 ka milyong katuigan, ang tanang dagkong pundok sa nakalaberang kahayopan nga walay taludtod unang mipatim-aw nga katingad-anang nagkadaiya sa hilabihan nga sukad nahitala sa atong planeta.”—(California, 1981), ni Salvador E. Luria, Stephen Jay Gould, Sam Singer, p. 649.

Ang paleontologist nga si Alfred Romer misulat: “Sa ubos niini [Cambrian nga yugto], dunay baga kaayong mga sedimento nga gidahom niana ang mga kagikanan sa Cambrian nga mga matang sa kinabuhi. Apan dili nato hikaplagan kana; kining karaan pang mga hut-ong sa yuta halos walay ebidensiya sa kinabuhi, ug ang linangkob nga hulagway makataronganong ikaingong nahiuyon sa ideya sa espesyal nga paglalang sa sinugdanan sa Cambrian nga mga panahon.”—Natural History, Oktubre 1959, p. 467.

Ang zoologong si Harold Coffin nag-ingon: “Kon ang progresibong ebolusyon gikan sa yano ngadto sa makuti husto pa, angayng hikaplagan ang mga kagikanan niining bug-os-naugmad nga buhing mga linalang sa Cambrian nga yugto; apan sila wala hikaplagi ug giangkon sa mga siyentipiko nga gamay ra ang kalaomang kana sila hikaplagan gayod. Pinasukad niining mga kasayorana lamang, pinasukad sa kon unsay aktuwal nakita sa yuta, ang teoriya sa kalit nga buhat sa paglalang nga diha niana natino ang dagkong mga matang sa kinabuhi labing mohaom.”—Liberty, Septiyembre/Oktubre 1975, p. 12.

Si Carl Sagan, diha sa iyang librong Cosmos, maminatud-ong miila: “Ang ebidensiya sa fossil mahiuyon sa ideya sa usa ka Dakong Tigdesinyo.”—(New York, 1980), p. 29.

Mahimo kahang nahitabo ang ebolusyonaryong paagi ingong resulta sa mga mutasyon, nga mao, ang kalit dagkong kausaban sa genes?

Ang Science Digest nagaingon: “Ang ebolusyonaryong mga tigrebista nagtuo nga ang mga mutasyon diha sa pangunang tigpaigoigo nga mga gene basin mao gayod ang genetikanhong mga galamiton nga gikinahanglan sa ilang quantum-leap nga teoriya.” Bisan pa niana, ang magasin nagkutlo usab sa Britanikong zoologo si Colin Patterson ingong mipahayag: “Ang pagbanabana walay bayad. Kita walay nasayran mahitungod niining mopaigoigong batid nga mga gene.” (Pebrero 1982, p. 92) Sa laing mga pulong, walay ebidensiya sa pagpaluyo sa teoriya.

Ang The Encyclopedia Americana nagaila: “Ang kamatuorang ang kadaghanang mutasyon makadaot sa organismo maorag lisod ipahiuyon sa pagtuo nga ang mutasyon mao ang tinubdan sa natural nga materyales alang sa ebolusyon. Sa pagkamatuod, ang mga resulta sa mutasyon nga giilustrar diha sa mga tun-anang libro sa biolohiya maoy katigoman sa mga katingad-anan ug ngil-ad ug ang mutasyon mopatim-awng malaglagon inay kay konstruktibong palakaw.”—(1977), Tomo 10, p. 742.

Unsay ikasulti bahin sa “mga aliwas-tawo” nga gihulagway diha sa mga basahon sa tunghaan, mga ensiklopedia ug mga musiyo?

“Ang unod ug buhok sa maong mga tinukod pag-usab kinahanglang ipuno pinaagi sa paggamit sa handurawan. . . . Ang kolor sa panit; ang kolor, porma, ug pagkatag sa buhok; ang porma sa mga panagway; ug ang bahin sa nawong—mahitungod niining mga kinaiyahan kita bug-os walay nahibaloan alang sa bisan unsang una-kasaysayang mga tawo.”—The Biology of Race (New York, 1971), ni James C. King, pp. 135, 151.

“Ang kinabag-an sa mga ideya sa mga dibuhista gipasukad nga labaw sa handurawan kay sa ebidensiya. . . . Ang mga dibuhista kinahanglang momugna sa usa ka linalang nga katunga aliwas ug katunga tawo; kon mas karaan ang espisimen, ilang himoon kana nga labi pang aliwason.”—Science Digest, Abril 1981, p. 41.

“Maingong kita inanay nahibalo nga ang primitibong mga tawo dili gayod mga luog, busa kinahanglang makatuon kita sa pag-amgo nga ang unang mga tawo sa Panahon sa Yelo dili mapintas nga mga mananap ni mga aliwason ni cretins. Busa dili ikabatbat ang pagkabinuang sa tanang paningkamot sa pagmugna pag-usab sa Neanderthal o bisan sa Peking man.”—Man, God and Magic (New York, 1961), ni Ivar Lissner, p. 304.

Dili ba ang mga librong tun-anan nagapaila sa ebolusyon ingong kamatuoran?

“Daghang siyentipiko dag-on sa tentasyon nga madogmatiko, . . . nga balikbalik ang isyu bahin sa sinugdanan sa mga espisye gipresentar nga daw kini nasulbad na sa bug-os. Kana halayo gayod sa kamatuoran. . . . Apan ang kiling nga magdogmatiko nagapadayon, ug kini wala mag-alagad sa kawsa sa siyensiya.”—The Guardian, London, Inglatera, Disyembre 4, 1980, p. 15.

Apan makataronganon ba ang pagtuo nga ang tanang butang niining yutaa nalalang sa unom lamang ka adlaw?

Adunay pila ka relihiyon nga nagatudlong gilalang sa Diyos ang tanang butang sa unom tag-24-oras ka adlaw. Apan dili mao kana ang ginasulti sa Bibliya.

Ang Genesis 1:3-31 nagapahayag kon giunsa sa Diyos pag-andam ang naglungtad nang yuta aron kapuy-an sa tawo. Kini nagaingong kadto gibuhat sulod sa unom ka adlaw, apan kini wala mag-ingong kana sila maoy mga adlaw nga tag 24 ka oras. Dili talagsaon nga ang usa ka tawo maghisgot sa “adlaw sa iyang apohang lalaki,” nga nagpasabot sa tibuok niyang kinabuhi. Busa, ang Bibliya subsob usab nagagamit sa pulong “adlaw” sa pagbatbat sa hataas nga yugto sa panahon. (Itandi ang 2 Pedro 3:8.) Busa ang ‘mga adlaw’ sa Genesis kapitulo 1 makataronganong maoy kaliboan ka tuig sa gidugayon.

Alang sa dugang mga detalye, tan-awa ang panid 312.

Kon Adunay Moingon—

‘Nagtuo ako sa ebolusyon’

Mahimong tubagon mo: ‘Nagtuo ka ba nga ang Diyos maylabot niana, o nagtuo ka ba nga sukad gayod sa sinugdan ang kaugmaran sa kinabuhi mao lamay salagma? (Nan padayon sa paghisgot pinasukad sa ginasulti sa tawo.)’

O ikaw makaingon: ‘Dili maminatud-on ang pagsalikway sa usa ka butang nga bug-os napamatud-ang siyentipikanhon, dili ba? . . . Aniay akong pila ka komento sa mga siyentipiko nga makaiikag kaayo mahitungod niining puntoha. (Gamita ang materyal sa panid 160, ilalom sa sub-ulohang “Siyentipikanhon ba gayod ang ebolusyon?” o sa mga panid 160, 161, ilalom sa “Kadtong nagapaluyo sa ebolusyon nagkauyon ba? . . . ”)’

Laing posibilidad: ‘Kon may lig-ong ebidensiya nga nagapamatuod sa usa ka butang, kana ang angay tuohan natong tanan, dili ba? . . . Mahinumdoman ko diha sa mga librong tun-anan sa tunghaan nga gihatag ang mga hulagway sa mga fossil sa pagpaluyo sa ebolusyon. Apan sukad niadto nakabasa akog pila ka makaiikag nga mga pahayag sa mga siyentipiko mahitungod sa rekord fossil. Aniay akong pipila niana. (Gamita ang materyal sa mga panid 161, 162, ilalom sa sub-ulohang “Unsang hunahuna ang gipaluyohan sa rekord fossil?”)’

Dugang sugyot: ‘Husto ba ako sa paghinapos nga ikaw tawong buot moatubang sa kinabuhi kon unsa gayod kini? . . . Mao usab ako.’ Dayon tingali modugang: ‘Kon ako mosuroy sa kabanikanhan ug makakita nga ang pila ka kahoy ug bato gipormang usa ka balay, mapadayag kanako nga may tawong nauna kanako didto ug nagtukod niadto; dili ba husto? . . . Apan, karon, makataronganon ba nga ako mohinapos nga ang kabulakang nagtubo tapad sa balay maoy tungod lang sa salagma? Kon kana ang akong pagbati kinahanglang motan-aw ako sa duol ug matikdan ang matahom nga desinyo, kay ako nasayod nga usa ka kamatuoran nga kon diin adunay desinyo aduna gayoy tigdesinyo. Kini ang ginasulti kanato sa Bibliya sa Hebreohanon 3:4.’

O ikaw makatubag man (sa mas gulang nga tawo): ‘Usa sa pangunang mga ideya sa ebolusyon mao nga kini ang hinungdan sa pag-uswag sa tawo, sa iyang kaugmaran ngadto sa kon unsa siya karong adlawa, dili ba husto kana?’ Dayon tingali modugang: (1) ‘Ikaw usa ka tawong nabuhi nag taastaas nga panahon. Mahinumdom ka ba unsa ang kahimtang sa diha nga bata ka pa? Daghan ba ang krimen niadto sama sa kahimtang karon? . . . Kinahanglan ba ninyong kandadohan kanunay ang ganghaan? . . . Makaingon ka bang ang katawhan niadto nagpakitag labawng paghunahuna sa ilang mga silingan, ug sa tigulang nga mga tawo kay sa karong adlawa? . . . Busa, bisan tuod may dagkong pag-uswag sa teknikal nga mga natad, ang mga tawo mismo daw nagkawad-an sa pipila sa mga hiyas nga labing bililhon. Ngano man kini?’ (2) ‘Akong nasayrang kining mga kamatuoran sa kinabuhi nga atong napanid-an nahiuyon sa nahisulat dinhi sa Bibliya sa Roma 5:12. . . . Busa, sa pagkamatuod may pag-us-os.’ (3) ‘Apan gipadayag sa Bibliya sa unsang paagi kana pagausbon. (Dan. 2:44; Pin. 21:3, 4)’

‘Nagtuo ako nga ang Diyos naglalang sa tawo pinaagig ebolusyon’

Mahimong tubagon mo: ‘Ako nakapakigsulti sa uban nga pareho nimog pagtuo. Husto ba ako sa paghinapos nga ikaw tawong may lig-ong pagtuo sa Diyos? . . . Busa ang imong pagtuo nagbaton gayod sa unang dapit sa imong kinabuhi; nga uban niana ingong giya, naningkamot ka sa pagtulotimbang sa ubang butang, dili ba? . . . Kana usab ang akong paghunahuna.’ Dayon tingali modugang: (1) ‘Nasayod ako nga kon ang akong gituohan mao gayod ang kamatuoran, kini dili mahisupak sa napamatud-an nang siyentipikanhong mga kamatuoran. Sa samang panahon nasayod ako nga binuang nga dili ko tagdon ang ginaingon sa Pulong sa Diyos, kay ang Diyos labi pang nahibalo sa iyang mga kabuhatan kay ni bisan kinsa kanato. Ako nahingangha sa ginaingon sa Bibliya, ang dinasig nga Pulong sa Diyos, dinhi sa Genesis 1:21 (ipasiugda ang “sumala sa ilang mga matang”).’ (2) ‘Unya sa Genesis 2:7 atong masayrang giumol sa Diyos ang tawo, dili gikan sa naunang kahayopan, kondili gikan sa abog.’ (3) ‘Ug sa Gen 2 bersikulo 21, 22 atong masayrang si Eva giumol, dili gikan sa usa ka hayop, kondili pinaagi sa usa sa mga gusok ni Adan ingong sinugdanang materyal.’

O ikaw makaingon: ‘(Tapos sa pag-establisar sa gikahiusahang panghunahuna, sama sa ibabaw . . . ) Ang uban nagaingong ang pagtumong kang Adan mao lamay pasumbingay. Apan kon tinuod kana, motultol kana sa unsang konklusyon?’ (1) ‘Aw, matikdi ang gipahayag dinhi sa Roma 5:19: “Maingon nga pinaagi sa pagkamasupilon sa usa ka tawo [Adan] daghan ang nahimong mga makasasala, pinaagi usab sa pagkamasinugtanon sa usa ka tawo [Jesu-Kristo] daghan ang mahimong matarong.” Sa samang paagi, ang 1 Corinto 15:22 nagaingon: “Maingon nga diha kang Adan ang tanan himalatyon, diha usab kang Kristo ang tanan pagabuhion.” Apan kon tinuod walay “usa ka tawo” nga ginganlag Adan, nan ang maong tawo wala gayod makasala. Kon siya wala makasala ug makapasa sa panulondon sa sala ngadto sa iyang mga kaliwat, nan dili kinahanglang si Kristo mohatag sa iyang kinabuhi alang sa katawhan. Kon si Kristo tinuod wala mohatag sa iyang kinabuhi alang kanato, nan walay kalaoman sa kinabuhi gawas sa atong pipila ka tuig karon. Kana magkahulogang wala nay nahibilin sa Kristiyanidad.’ (2) ‘Apan, sa Kristiyanidad nalangkob ang kinalabwang mga prinsipyo sa moral nga hikaplagan sa bisan diin. Posible ba nga ang labing maayong mga pagtulon-an kon bahin sa kamatuoran ug pagkamaminatud-on mahimong maggikan sa usa ka butang nga bakak?’ (Tan-awa usab ang mga panid 27-29, ilalom sa lintunganayng ulohang “Adan ug Eva.”)

‘Apan ang edukado kaayong mga tawo nagtuo niana’

Mahimong tubagon mo: ‘Tinuod, apan akong naamgohan nga bisan kadtong nagaingong nagtuo niini kusog mosupak sa uban nga nagtuog ebolusyon. (Hisgoti ang mga pananglitan gikan sa materyal sa mga panid 160, 161.) Busa, kinahanglang sa personal atong susihon ang ebidensiya sa pagtino kon hain ang atong pagatuohan—ang ebolusyon kaha o paglalang.’

O ikaw makaingon: ‘Tinuod kana. Apan akong naamgohang dunay ubang edukado kaayong katawhan nga wala magtuo niana.’ Dayon tingali modugang: (1) ‘Nganong adunay kalainan? Silang tanan nasayod sa samang ebidensiya. Ang motibo nalangkit kaha? Lagmit.’ (2) ‘Sa unsang paagi makahukom ka kon kinsay tuohan? Aw, ang pag-isip sa pundok ingong katibuk-an (ug dili sawayon ang mga indibiduwal), haing pundoka nga sa imong pagtuo mao ang labi pang maminatud-on—kadtong nagtuo nga ang tawo gilalang sa Diyos ug busa mobating may tulubagon ngadto kaniya, o kadtong nagaingong sila produkto sa salagma ug busa manubag sa ila lamang kaugalingon?’ (3) ‘Busa, kinahanglang sa personal atong susihon ang ebidensiya sa pagtino kon ang paglalang ba o ebolusyon ang nagahatag sa labing makapatagbawng mga tubag sa kinabuhi.’