ABO

Kini nga pulong sagad nga gigamit diha sa Kasulatan alang sa salin sa nasunog nga mga butang, nga kasagarang may simboliko o mahulagwayong mga kahulogan. Ang pulong nga “abo” gihubad gikan sa duha ka Hebreohanong mga pulong. Ang usa (ʼeʹpher; Num 19:9) gihubad usab nga “abog.” (Mal 4:3) Ang deʹshen, gawas nga nagtumong sa “mantikaong mga abo,” mahimong magtumong usab sa “katambok.” (Lev 1:16; Isa 55:2) Ang Gregong nombre nga spo·dosʹ nagkahulogang “abo” (Mat 11:21), samtang ang berbo nga te·phroʹo nagkahulogang ‘pagkahimong abo.’ (2Pe 2:6) Ang salin sa pagsunog mahimong tawgon usab nga abog (ʽa·pharʹ).​—Num 19:17.

Kada adlaw ang usa ka Levihanong saserdote magkuha sa mantikaong mga abo (deʹshen) nga salin sa pagsunog sa mga halad nga hayop diha sa ibabaw sa halaran ug dad-on kini “ngadto sa usa ka hinlo nga dapit sa gawas sa kampo.” (Lev 6:9-11) Sumala sa Numeros kapitulo 19, usa ka himsog nga mapulang baka nga walay depekto ug wala pa masangoni ug yugo ang ihawon ug sunogon usab sa gawas sa kampo. Ang abo niini nga “halad-sa-sala” ibutang sa usa ka hinlo nga dapit sa gawas sa kampo (Num 19:9) ug busa ang usa ka bahin niini magamit aron isagol sa tubig nga iwisik sa mga tawo o mga butang nga mahugaw aron sa pagputli niini. (Num 19:17) Si apostol Pablo naghisgot sa mahulagwayong paghinlo sa unod pinaagi sa “abo [Gr., spo·dosʹ] sa nating baka” sa pagpasiugda sa labaw pa gayod nga paghinlo sa “mga tanlag gikan sa patay nga mga buhat” nga posible lamang pinaagi sa “dugo ni Kristo.”​—Heb 9:​13, 14.

Ang Jeremias 31:40 naghisgot sa “walog sa mga patayng lawas ug sa mga mantikaong abo [wehad·deʹshen],” nga lagmit usa ka bahin sa walog sa anak ni Hinnom. Hangtod sa dili pa kaayo dugayng mga panahon, ang usa ka bungdo sa mga abo duol sa Walog sa Kidron nahimong usa ka iladong ilhanan. Giingon nga kini mga 150 m ang gitas-on, 60 m ang gilapdon, ug 18 m ang gihabogon (490 × 200 × 60 p) ug giisip sa pipila nga mao kini ang dapit nga gihisgotan ni Jeremias. Usa ka bahin sa walog sa anak ni Hinnom ang lagmit nga gigahin ingong labayanan sa mga abo nga nahibilin human sa pagsunog sa mga halad (Lev 4:12), sa wala pa himoa ni Josias ang Topet diha sa walog ingong dili angay sa pagsimba. (2Ha 23:10) Apan ang mga patayng lawas sa mga hayop ug sa daotang mga kriminal lagmit nga gitambog usab ngadto sa walog, ug ang bungdo didto lagmit nga naglakip sa mga abo sa mga tawo nga kanhi gihalad sa bakak nga relihiyosong mga rituwal.​—Jer 32:35.

Sa kapanahonan sa Bibliya naandan nga sunogon ang nailog nga mga siyudad, mao nga ang ‘paghimong abo sa usa ka dapit’ nagpaila sa bug-os nga kalaglagan niini, sama sa gipakita sa mga kahimtang sa Tiro, Sodoma, ug Gomora.​—Eze 28:18; 2Pe 2:6.

Ang abo naglarawan usab sa kon unsay dili mahinungdanon o walay bili, pananglitan, si Abraham miila atubangan kang Jehova, “Ako abog ug abo.” (Gen 18:27; tan-awa usab ang Isa 44:20; Job 30:19.) Ug gipakasama ni Job ang mga pulong sa iyang bakak nga mga maghuhupay ngadto sa “mga panultihon nga abo.”​—Job 13:12.

Sa kapanahonan sa Bibliya, usa ka naandang batasan nga molingkod diha sa abo o magsabwag niini sa kaugalingon ingong simbolo sa pagbangotan, kaulawan, ug paghinulsol. (Est 4:1-3; Jer 6:26; 2Sa 13:19) Ang hilabihang kaalaotan ug kasakit mahulagwayong gilangkit sa ‘pagkaon ug abo’ (Sal 102:9), ug ang sinakit nga si Job milingkod “taliwala sa mga abo.”​—Job 2:8.

Ang sakong panapton ug ang abo usahay gilangkit sa pagpuasa, paghilak, o kasubo. (Est 4:3; Isa 58:5; Eze 27:​30, 31; Dan 9:3) Ang usa ka pananglitan diin ang nasod mibatig kaulawan ug paghinulsol mao ang kahimtang sa Nineve sa adlaw ni Jonas, nga bisan ang hari niini misul-ob ug sakong panapton ug milingkod sa abo. (Jon 3:​5, 6) Ang paghinulsol uban ang sakong panapton ug abo gihisgotan ni Jesu-Kristo (Mat 11:21), ug sa pagtubag kang Jehova, si Job masulub-ong mipahayag: “Ako naghinulsol sa abog ug sa abo.”​—Job 42:6.

Sa panahon sa 70-ka-tuig nga pagkabiniyaan sa Juda, ang mga Hudiyo sa Babilonya nagbangotan tungod sa pagkabiniyaan sa Zion o Jerusalem ug sa templo niini. Apan pinaagi kang Isaias gipasalig nga ilalom sa gahom sa espiritu ni Jehova himoon ang ‘pagtudlo niadtong nagbangotan labot sa Zion, ang paghatag kanila ug purong inay abo.’ Gipadapat ni Jesu-Kristo ang teksto sa Isaias 61:1-3 ngadto sa iyang kaugalingon ingong ang Manluluwas nga Mesiyas kinsa pinaagi kaniya hanawon ang dakong espirituwal nga pagkabiniyaan ug pagbangotan. (Luc 4:16-21) Gitagna usab nga ang daotan mahimong sama sa gidugmok, gipulbos nga abo para sa matarong, kay si Malaquias misulat: “‘Ug kamo magtamak gayod sa mga daotan, kay sila mahisama sa abog [ʼeʹpher] ilalom sa mga lapalapa sa inyong mga tiil sa adlaw nga akong himoon kini,’ miingon si Jehova sa mga panon.”​—Mal 4:3.