BUKAG

Ang sudlanan nga ginama gikan sa mga lanot sa dahon sa palma, tangbo, tikog, pisi, gagmayng mga sanga, ug sa mga kahoyng sause maoy sagad nga gigamit sa mga tawo sa karaang panahon sa pagpanguma, sa panimalay, o sa uban pang mga katuyoan. Ang ilang mga bukag lainlain gayod ug porma, gidak-on, ug pagkagama. Adunay bukag nga laghang ang pagkalala ug ang uban sikit kaayo. Ang ubang bukag may mga gunitanan ug mga tabon, samtang ang uban walay gunitanan o kaha walay tabon, o kaha parehong wala kining duha.

Ang Kasulatan wala maghubit nga detalyado bahin sa nagkalainlaing matang sa mga bukag nga gigamit sa kakaraanan sa kayutaan sa Bibliya, ug lainlaing Hebreohanon ug Grego nga mga pulong ang gigamit alang sa mga bukag. Ang Hebreohanong pulong nga sagad kaayong gigamit sa pagtumong sa bukag mao ang sal. Kini nga pulong gigamit alang sa tulo ka bukag nga gisudlan sa puting tinapay nga diha sa damgo gilukdo sa pangulo sa mga panadero ni Paraon, usa ka damgo nga tukmang gihubad ni Jose ingong nagkahulogan ug kamatayon alang sa nagdamgo. (Gen 40:16-19, 22) Ang sal gigamit usab alang sa bukag nga gisudlan sa tinapay nga walay igpapatubo ug sa nipis nga mga tinapay aron magamit panahon sa pagpahiluna-sa-katungdanan sa mga saserdote sa Israel, tungod niana kini gitawag usab nga “bukag alang sa pagpahiluna-sa-katungdanan.” (Ex 29:​3, 23, 32; Lev 8:​2, 26, 31) Kining samang Hebreohanong termino maoy gigamit alang sa bukag nga gisudlan sa mga tinapay nga walay igpapatubo ug sa nipis nga mga tinapay nga gigamit sa seremonyal nga paagi sa adlaw nga ang pagka-Nazareo sa usa ka tawo mabug-os na. (Num 6:​13, 15, 17, 19) Dugang pa, diha sa usa ka sal gisulod ni Gideon ang karne nga iyang giandam alang sa manulonda ni Jehova. (Huk 6:19) Bisan tuod ang Kasulatan wala maghubit sa sal, mopatim-aw nga kining matanga sa bukag maoy pino ang pagkalala ug sa ulahi maoy ginama sa pinanitan nga sause o sa mga dahon sa palma. Lagmit nga kini dako ug lapad, mao nga kombenyente nga kasudlan sa tinapay, sama sa mga bukag diha sa matagnaong damgo sa panadero sa hari. Sa British Museum adunay pininturahan nga kahoyng modelo sa usa ka babayeng Ehiptohanon nga naglukdo ug dakong bukag nga lapad ug walay tabon nga puno sa mga pagkaon nga gituohang alang sa mga patay.

Sa panahon sa pagkaulipon sa mga Israelinhon didto sa Ehipto ug sa ilang ‘mabug-at nga pagkaulipon diha sa pagbuhat sa pangpalitada nga yutang-kulonon ug mga tisa’ (Ex 1:14), dayag nga sila migamit ug mga bukag sa pagdala sa mga materyales nga gigamit sa pagtukod, sa yutang-kulonon sa paghimog mga tisa, ug sa mga tisa mismo. Sa pagpalandong sa paagi nga gipagula ni Jehova ang Israel gikan sa pagkaulipon sa Ehipto, ang salmista nga si Asap naghubit sa Diyos nga nag-ingon: “Nahigawas ang iyang mga kamot gikan sa bukag [mid·dudhʹ].” (Sal 81:4-6) Kining samang Hebreohanong termino (dudh) gipadapat alang sa bukag nga gigamit sa pagdala sa mga igos. (Jer 24:​1, 2) Kini nagtumong usab sa usa ka matang sa kulon (“kulon nga duhay-gunitanan” [1Sa 2:14]; sa ‘lingin-ug-lubot nga kulon’ [2Cr 35:13]) ug sa “usa ka hudno.”​—Job 41:20.

Ang Hebreohanong teʹneʼ mao ang bukag nga sudlan sa naani nga mga unang bunga aron ihalad ngadto sa Diyos, ug kini ginabutang diha sa atubangan sa halaran ni Jehova. (Deu 26:​2, 4) Kini nga bukag nagsilbing sudlanan sa mga abot gikan sa yuta ug lagmit nga usa ka dako, lawom nga sudlanan. Gigamit ni Moises ang Hebreohanong termino nga teʹneʼ alang sa “bukag” sa dihang iyang gipahibalo ang Israel sa mga sangpotanan sa pagkamasinugtanon ug sa pagkadili-masinugtanon kang Jehova. Siya miingon, “Mapanalanginan ang imong bukag ug ang imong masahan nga pasong,” kon subayon ang dalan sa pagkamasinugtanon, apan, “Matinunglo ang imong bukag ug ang imong masahan nga pasong,” kon ang Israel dili magmasinugtanon.​—Deu 28:​5, 17.

Ang Hebreohanong pulong nga keluvʹ mahimong magtumong sa usa ka bukag nga ginama sa linala nga mga tikog o mga dahon. Kini nga termino gigamit alang sa “bukag” diha sa Amos 8:​1, 2, diin ang manalagna nagtaho nga gipakita ni Jehova kaniya ang “usa ka bukag sa mga bunga sa ting-init.” Kini gigamit usab sa pagtumong sa “usa ka halwa” alang sa mga langgam diha sa Jeremias 5:27.

Ang laing Hebreohanong pulong nga nagtumong sa usa ka matang sa bukag mao ang kar, nga gihubad nga ‘pangmonturang bukag nga pangbabaye’ sa Genesis 31:34.

Human nga si Jesu-Kristo milagrosong nagpadaghan sa mga tinapay ug mga isda aron pakan-on ang mga 5,000 ka lalaki, gawas pa sa mga babaye ug mga bata, dihay nahipos nga 12 ka bukag nga puno sa sobra nga mga tipik. (Mat 14:20; Mar 6:43; Luc 9:17; Ju 6:13) Alang sa matang sa bukag nga gigamit sa pagtigom sa mga sobra, ang tanang upat ka magsusulat sa Ebanghelyo migamit sa Gregong pulong nga koʹphi·nos. Kini nga matang lagmit maoy gamayong bukag nga mabitbit nga gama sa gagmayng mga sanga o uway nga mahimong sudlan sa mga kinahanglanon sa pagpanaw, o lagmit, kini may pisi nga nagsilbing gunitanan nga pinaagi niana ang bukag mahimong babahon. Mabanabana ang sagad nga masulod niini tungod kay kini nga Gregong termino gigamit usab alang sa Boeotian nga sukod nga mga 7.5 L (2 gal).

Human iasoy ni Mateo ug Marcos nga si Jesus nagpakaon ug mga 4,000 ka lalaki, gawas pa sa mga babaye ug mga bata, gikan sa pito ka tinapay ug pipila ka gagmayng mga isda, ilang gipakita nga pito ka bukag sa sobra nga mga tipik ang nahipos. Apan sila migamit ug laing Gregong pulong, ang sphy·risʹ (o, spy·risʹ); kini nagtumong sa usa ka dakong balonang bukag. (Mat 15:37; Mar 8:8) Bisan tuod igo na ang gamayng koʹphi·nos kon ang usa mopanaw sulod sa Hudiyohanong teritoryo ug mahilayo sa balay sa mubong panahon, ang usa ka mas dakong bukag gikinahanglan kon mopanaw ug dugaydugayng panahon sa langyawng mga dapit. Usahay kining matanga sa bukag dako kaayo nga mahimong masulod ang usa ka tawo. Ang mga magsusulat sa Ebanghelyo mihimog kalainan tali sa koʹphi·nos ug sphy·risʹ (ang NW migamit sa pulong nga ‘mga bukag’ alang sa nauna ug ‘balonang mga bukag’ alang sa ulahi) sa dihang gitaho ang ulahing mga paghisgot ni Jesu-Kristo sa iyang mga buhat sa milagrosong pagpadaghan sa pagkaon.​—Mat 16:​9, 10; Mar 8:​19, 20.

Ang sphy·risʹ mao ang matang sa bukag nga gigamit sa pagtunton kang Pablo ngadto sa yuta agi sa usa ka gawang sa paril sa Damasco. (Buh 9:25) Sa pag-asoy ngadto sa mga Kristohanon sa Corinto bahin niini nga pag-ikyas, ang apostol migamit sa Gregong pulong nga sar·gaʹne, nga nagtumong sa linala nga bukag nga gama sa pisi o sa gagmayng mga sanga. Kining duha ka Gregong mga termino mahimong gamiton alang sa samang matang sa bukag.​—2Co 11:​32, 33.

Si Jesu-Kristo, human ipaila ang iyang mga tinun-an ingong “ang kahayag sa kalibotan,” miingon kanila: “Ang mga tawo magdagkot ug lampara ug magpahimutang niini, dili ilalom sa bukag nga sukdanan, kondili diha sa tangkawan, ug kini molamdag kanilang tanan nga anaa sa balay.” Ang maong “bukag nga sukdanan” (Gr., moʹdi·os) maoy usa ka sukdanan sa mala nga mga butang nga kasudlan ug mga 9 L, apan si Kristo migamit niini sa masambingayong paagi ingong usa ka tabon. Gidasig ni Jesus ang iyang mga tinun-an nga dili itago ang ilang espirituwal nga kahayag ilalom sa usa ka mahulagwayong “bukag nga sukdanan.” Hinunoa, siya nagtambag kanila: “Palamdaga ang inyong kahayag atubangan sa mga tawo, aron ilang makita ang inyong maayong mga buhat ug maghimaya sa inyong Amahan nga anaa sa mga langit.”​—Mat 5:​1, 2, 14-16; tan-awa usab ang Mar 4:21; Luc 11:33.