ESDRAS, BASAHON NI

Usa ka rekord nga nagpakita kon sa unsang paagi si Jehova nagtuman sa iyang mga saad sa pagpasig-uli sa Israel gikan sa pagkadestiyero sa Babilonya ug sa pagtukod pag-usab sa matuod nga pagsimba didto sa Jerusalem. Nalakip niini mao ang mga mando sa emperador sa pagpasig-uli sa pagsimba kang Jehova taliwala sa mga Hudiyo human sa 70-ka-tuig nga pagkabiniyaan sa Jerusalem ug ang asoy sa buluhaton nga gihimo, bisan pa sa mga kababagan, aron sa pagpalampos niini. Si Esdras mitapot pag-ayo sa gihisgotang katuyoan sa tibuok nga basahon. Mopatim-aw nga kini mao ang hinungdan nga wala ilakip ang nahitabo sulod sa pipila ka kal-ang sa panahon, sama nianang tali sa mga kapitulo 6 ug 7 niini nga basahon, kay ang magsusulat wala mosulay sa paghatag ug kompleto nga makasaysayanhong asoy bahin sa mga panahon.

Magsusulat. Si Esdras, ingong usa ka saserdote, eskolar, batid nga magkokopya, ug tawo nga “nakaandam sa iyang kasingkasing . . . sa pagtudlo sa Israel sa regulasyon ug sa hustisya” ug sa pagtul-id sa mga butang nga nakulang diha sa pagsimba kang Jehova nga gihimo taliwala sa nahibalik nga mga Israelinhon, mao gayod ang kuwalipikado sa pagsulat sa basahon nga nagdala sa iyang ngalan. Ang harianong gahom nga gihatag kaniya sa hari sa Persia naghatag kaniyag dugang katarongan ug awtoridad sa paghimo sa gikinahanglang panukiduki, ug makataronganon alang sa maong tawo sa pagsulat ug usa ka rekord niining hinungdanong bahin sa kasaysayan sa iyang nasod. (Esd 7:​6, 10, 25, 26) Busa, ang basahon matinud-anon sa paggamit niini sa unang persona alang sa magsusulat gikan sa kapitulo 7, bersikulo 27, hangtod sa kapitulo 9. Ang kadaghanang eskolar nagkauyon nga gipadayon pag-asoy sa basahon ni Esdras ang kasaysayan nga gihisgotan sa Mga Cronicas, ingon sa gipakita sa pagtandi sa 2 Cronicas 36:​22, 23 sa Esdras 1:1-3. Sa makausa pa kini nagpunting kang Esdras nga mao ang magsusulat. Ang Hudiyohanong tradisyon sa susama nagpasidungog kang Esdras ingong mao ang magsusulat.

Pagkatinuod. Ang basahon ni Esdras gilakip diha sa Hebreohanong kanon. Sa sinugdan gikombinar kini sa Nehemias aron mahimong usa ka linukot nga basahon. Ang Babilonyanhong Talmud (Bava Batra 14b) misunod niini nga tradisyon, apan sukad sa ika-16 nga siglo, ang pinatik nga Hebreohanong mga Bibliya nagbutang ug timaan sa pagbahin, bisan tuod ilang giihap ang duha ka basahon ingong usa diha sa katibuk-ang gidaghanon sa mga basahon sa Hebreohanong Kasulatan. Ang Douay Version migamit sa mga ngalang Una ug Ikaduhang Esdras, nga nagsunod sa Gregong porma sa espeling. Apan, kini naghisgot nga ang ikaduhang basahon nailhan usab ingong Nehemias. Adunay apokripal nga basahon diha sa Grego nga gitawag ug Esdras III. Kini gilangkoban ug mga asoy gikan sa Ikaduhang Cronicas, Esdras, ug Nehemias ingon man sa pipila ka popular nga mga leyenda; usab adunay basahon nga gitawag kunohay ug Esdras IV.

Ang mas dakong bahin sa Esdras gisulat diha sa Hebreohanon. Apan ang dakodako nga bahin diha sa Aramaiko, sanglit si Esdras nagkopya gikan sa publikong mga rekord ug sa opisyal nga mga dokumento. Kini naglakip sa mga kopya sa mga sulat nga gipadala ngadto sa Persianhong mga hari pinaagi sa mga opisyal sa “unahan sa Suba [sa Euprates]” ug sa harianong mga tubag ug mga mando nga nagsugo niini nga mga opisyal. Dugang pa, si Esdras nagtaganag mubo nga kasaysayan nga naglangkit niini nga mga dokumento. Ang Aramaiko mao ang diplomatikong pinulongan ug gigamit sa internasyonal nga komersiyo sa adlaw ni Esdras. Ang Aramaikong mga bahin makaplagan sa mga kapitulo 4 hangtod sa 7. Ang pipila sa impormasyon ni Esdras gikopya gikan sa Hudiyohanong tipiganan sa mga dokumento, ug siyempre kini nga bahin maoy diha sa Hebreohanon. Kini nga mga kamatuoran nagpalig-on usab sa argumento sa pagkatinuod sa asoy ni Esdras.

Ang Esdras 7:23-26 nagrekord nga ang Persianhong kagamhanan miuyon sa Balaod ni Moises nga mapadapat sa mga Hudiyo ug ang mga Persianhon sa ingon nakatabang sa pagpasig-uli sa matuod nga pagsimba. Ang mga paghisgot ni Esdras sa Persianhong mga hari naghan-ay kanila sa tukmang pagkasunodsunod. Karong adlawa ang kadaghanan sa mga eskolar midawat sa pagkatukma sa basahon, ang The New Westminster Dictionary of the Bible prangkang nag-ingon nga “dili gayod kaduhaduhaan ang pagkakasaligan sa makasaysayanhong mga kaundan.” (Giedit ni H. Gehman, 1970, p. 291) Busa, ang rekord diha sa basahon maoy kasaligan, ug si Esdras maoy usa ka tawo sa kasaysayan.

Panahon ug Diin Nahitabo. Ang basahon ni Esdras gisulat sa mga 460 W.K.P., uban sa mga basahon sa Mga Cronicas. Si Esdras nagsugod pinaagi sa pag-asoy sa mando ni Ciro sa pagpasig-uli sa mga Hudiyo gikan sa Babilonya. Kadto maoy sa unang tuig ni Ciro nga kining Persianhong hari nagluwat ug proklamasyon sa pagpasig-uli. (Esd 1:1) Ang Juda ug Jerusalem nawad-an sa mga pumoluyo, sa tinghunlak sa 607 W.K.P., sa dihang kadtong gibilin ni Nabucodonosor mibalhin ngadto sa Ehipto. Ang ika-70 nga tuig sa pagkabiniyaan sa Jerusalem, ang kataposang gipatuman nga igpapahulay sa yuta, natapos sa tinghunlak sa 537 W.K.P. Ang mando ni Ciro lagmit gayod nga gipagula sa ulahing bahin sa 538 W.K.P. o sa sayong bahin sa 537 tungod sa duha ka katarongan. Ang pagkabiniyaan kinahanglang magpadayon hangtod matapos ang ika-70 nga tuig, ug ang gipahigawas nga mga Israelinhon dili dahomon nga mopanaw sa ulanon nga tingtugnaw, nga mao unta ang mahitabo kon ang mando gipagula pa pipila ka bulan una pa niana. Lagmit kini gipagula sa sayong bahin sa tingpamulak sa 537 W.K.P. aron nga mahatagan ug higayon ang mga Hudiyo nga makapanaw sa panahon sa ting-init, moabot sa Jerusalem, ug tukoron ang halaran sa unang adlaw sa ikapitong bulan (Tisri) sa tuig 537 W.K.P., Septiyembre 29 sumala sa Gregorian nga kalendaryo.​—Esd 3:2-6.

Human hubita ang Paskuwa ug ang Pista sa mga Tinapay nga Walay Igpapatubo nga gisaulog human makompleto ang templo niadtong 515 W.K.P., gilaktawan ni Esdras ang misunod nga yugto sa panahon hangtod sa ikapitong tuig sa paghari ni Artajerjes, ang hari sa Persia, niadtong 468 W.K.P., sa dihang si Esdras personal nga gihisgotan diha sa asoy. Si Esdras migamit sa unang persona gikan sa kapitulo 7, bersikulo 27, hangtod sa kapitulo 9 apan migamit sa ikatulong persona sa kapitulo 10, nga wala maghisgot sa iyang kaugalingon aron hatagan ug bug-os nga pagtagad ang mga kalihokan sa mga prinsipe, mga saserdote, mga Levihanon, ug sa uban pa niadtong nahibalik, ilabina sa pagtul-id sa kahimtang niadtong nagminyo ug langyaw nga mga asawa.

[Kahon sa panid 715]

MGA PANGUNANG PUNTO SA ESDRAS

Ang pagtukod pag-usab sa templo sa Jerusalem ug ang pagpasig-uli sa matuod nga pagsimba didto human sa pagkadestiyero sa Babilonya

Nagkobre sa yugto nga mga 70 ka tuig human sa pagbalik sa mga Hudiyo gikan sa pagkadestiyero sa Babilonya

Si Ciro nagpagula ug mando alang sa kagawasan, ug ang nahibilin sa Hudiyong mga destiyero namalik sa Jerusalem (niadtong 537 W.K.P.) aron sa pagtukod pag-usab sa templo (1:1–​3:6)

Pagtukod pag-usab sa templo (3:7–​6:22)

Ang pundasyon gipahimutang sa ikaduha nga tuig sukad sa pagbalik gikan sa pagkadestiyero

Ang mga kaaway balikbalik nga nagbalda sa pagtukod pag-usab sa templo ug sa kataposan milampos sa pagpahunong sa buluhaton hangtod nga ang mga manalagnang si Zacarias ug Haggeo, sa ikaduha nga tuig ni Dario I (520 W.K.P.), nagdasig sa katawhan sa pagpadayon sa pagtukod

Usa ka opisyal nga pagsusi sa Persianhong mga rekord didto sa Babilonya ug Ecbatana nagpadayag nga ang pagtukod pag-usab sa templo giawtorisahan ni Ciro, busa gimando ni Dario I nga ang buluhaton ipadayon nga walay pagbabag, nga naglatid ug silot nga kamatayon alang sa mga molapas

Sa ikaunom nga tuig ni Dario I (515 W.K.P.), nahuman ang pagtukod sa templo, ug human niana ang tinukod giinagurahan ug ang Paskuwa gisaulog

Si Esdras miadto sa Jerusalem (niadtong 468 W.K.P.) dala ang mga gasa alang sa templo ug aron sa pagtudlo ug mga maghuhukom (7:1–​8:36)

Ang maong pagpanaw gitugotan sa Persianhong monarko nga si Artajerjes (Longimanus)

Si Esdras ug ang mga 1,500 ka lalaki, gawas pa sa 258 ka Levihanon ug mga Netinim gikan sa Casipia, mibiya gikan sa usa ka dapit nga ilang gitigoman didto sa suba sa Ahava dala ang bulawan, plata, ug mga galamiton alang sa templo; sila miabot sa Jerusalem kapin sa tulo ug tunga ka bulan sa ulahi

Ang paghinlo sa Israel, lakip sa mga saserdote (9:1–​10:44)

Sa pagkasayod sa kahugawan tungod sa pagpakigminyo sa langyawng mga babaye, si Esdras mihimog publikong pagsugid sa mga sala diha sa pag-ampo kang Jehova

Si Secanias miila sa sala ug misugyot sa paghimog usa ka pakigsaad sa pagpapahawa sa langyawng mga asawa ug sa ilang mga anak

Ang tanang kanhing mga destiyero gisugo sa pagtigom didto sa Jerusalem; dayon ang usa ka desisyon gihimo nga anam-anamon pag-imbestigar sa mga prinsipe ang tagsatagsa ka kaso sa kahugawan

Gihimo sa mga saserdote, mga Levihanon, ug sa uban pang mga lalaki ang paghingilin sa ilang langyawng mga asawa ug mga anak