TIG-ILIS UG SALAPI

Usa ka tawo kansang buluhaton naglakip sa pagbaylo sa usa ka salapi nga katumbas sa kantidad sa laing salapi ug sa mga sensilyo baylo sa kantidad sa laing mga sensilyo. Sa matag transaksiyon ang tig-ilis ug salapi makadawat ug bayad. Busa, ang Gregong pulong nga kol·ly·bi·stesʹ (tig-ilis ug salapi) naggikan sa termino nga kolʹly·bos, usa ka gamayng sensilyo nga ibayad ingong suhol sa pag-ilis ug salapi. Ang Gregong pulong nga ker·ma·ti·stesʹ (ahente sa salapi o tigbaligya ug tigpalit ug sensilyo) sa Juan 2:14 nalangkit sa pulong nga kerʹma, nga gihubad nga “sensilyo” sa misunod nga bersikulo. Ang ubang mga serbisyo nga ihatag sa mga tig-ilis ug salapi nga gihisgotan sa Hudiyohanong Mishnah mao ang pagtipig sa salapi ug ang pagbayad sa mga suhol sa dihang ipakita ang mga balayranan.​—Bava Mezia 3:11; 9:12.

Panahon sa yutan-ong ministeryo ni Jesus, ang tinuig nga buhis alang sa templo maoy duha ka drakma (usa ka didrakma). (Mat 17:24) Samtang ang mga Hudiyo gikan sa lagyo kaayong kayutaan miadto sa Jerusalem alang sa pagsaulog sa Paskuwa ug nagbayad niini nga buhis nianang panahona, ang mga serbisyo sa tig-ilis ug salapi lagmit gikinahanglan aron ang langyawng salapi bayloan ug salapi nga madawat ingong bayad sa buhis sa templo, o kaha magamit sa pagpalit ug mga halad nga hayop ug ubang mga butang. Sumala sa Mishnah (Shekalim 1:3), sa ika-15 nga adlaw sa Adar, o mga usa ka bulan una pa ang Paskuwa, ang mga tig-ilis ug salapi magsugod na sa pagnegosyo didto sa mga lalawigan. Apan sa ika-25 nga adlaw sa Adar, sa dihang ang mga Hudiyo ug mga kinabig gikan sa daghang ubang kayutaan mangabot na sa Jerusalem, ang mga tig-ilis ug salapi magpahiluna didto sa dapit sa templo.

Didto sa templo nga sa duha ka higayon gipanglintuwad ni Jesu-Kristo ang mga lamesa sa mga tig-ilis ug salapi ug gikondenar sila tungod kay ilang gihimo ang templo ingong “balay sa mga tinda” o “usa ka langob sa mga tulisan.” (Ju 2:13-16; Mat 21:​12, 13; Mar 11:15-17) Kini mahimong magpasabot nga giisip ni Jesus ang bayad sa mga tig-ilis ug salapi ingong mahal ra kaayo. Labot niini, angayng matikdan nga dihay mga panahon nga nabatonan ang dagkong mga ganansiya sa pagbaligya ug mga hayop nga ihalad. Ang Mishnah naghisgot nga dihay panahon nga ang kantidad sa usa ka paris nga salampati maoy usa ka bulawan nga denario (25 ka plata nga denario). Tungod niini si Simeon nga anak nga lalaki ni Gamaliel nakaingon: “Sa ngalan niini nga Templo! Dili ako matulog niining gabhiona hangtod nga kini dili mokantidad ug usa ka [plata nga] denario.” Nianang adlawa mismo ang presyo gikunhoran pag-ayo.​—Keritot 1:7 (gihubad ni H. Danby).