Ang Pagdayeg Adto sa Diyos, ang Tinubdan sa Kinabuhi ug Pagtubo

Si Eduard ug Ruth Warter karong adlawa

ANG mga mata motan-aw sa pagkatagbaw sa halangdon nga kabukiran nga sinal-otan sa laglom, hiktin nga mga pangpang ug sa haluag nga kawalogan. Ang sulog nga tubig nagadagayday sa mga suba​—nga nagabisibis sa mga tanaman, sa kaparrasan, ug kaumahan sa mabungahong kapatagan. Apan ang tumatan-aw nagahunahuna ba sa Tinubdan sa kinabuhi, si kinsa nagapaposible sa maong tinubo, nga angay sa pagdayeg?​—Salmo 36:9.

Kining masanagong talan-awon sa kabukiran anaa sa Kirghiz Republic​—usa ka daghag-tawo nga republikang Sobyet sa Sentral Asia. Tinagpulo ka libong Sobyet nga lungsoranan nga may Alemang kagikan nagapuyo didto. Ang akong pamilya, usab, nagpuyo niining mabungahong dapit sa usa ka panahon, ug kami nahibulong sa Diyos nga nagapatungha nianang kahibulongang tinubo. Oo, amo siyang gidayeg ug gipakigsulti sa dayag ngadto sa uban ang kabahin nianang talagsaong mga buhat.

Masinugtanon Ngadto sa Tinubdan sa Kinabuhi

Sa dihang ako natawo, niadtong 1901, ang akong mga ginikanan nagpuyo sa Memelland (karon Klaipeda), niadto bahin sa East Prussia, sa baybayong Baltic, mga napulo ka kilometro (6 milya) gikan sa Rusong utlanan. Samtang ako nag-eskuyla, misilaob ang unang gubat sa kalibotan, ug kami nakasaksi sa makalilisang nga pakyawng mga pagpatay. Kaming mga Alemang pumupuyo sa kapatagan maayog relasyon uban sa among Rusong mga silingan ug nahibulong: ‘Kansa ba kadtong sala? Diin ba midapig ang Diyos?’ Bisan pa niana, sa eskuylahan ang mga panultihong sama sa “Alang sa Diyos, Emperador, ug Nasod” nakapukaw sa patriotikanhong mga pagbati.

Sa wala madugay, tapos sa gubat, ako nadaog sa maong impluwensiya, nga miboluntaryo alang sa serbisyo sa guwardiya sa kapatagan o frontier guard ug sa ulahi sa Alemang Kasundalohan sa Königsberg, nga karon Kaliningrad. Ako nahidangat didto sa konklusyon nga ang ordinaryong sundalo mao lamay paon, nga gidusoduso sa kapritso sa uban. Wala madugay tapos idugtong ang Memelland sa Lithuania niadtong Enero 1923, ang akong inahan misulat kanako: “Dili ka angay moapil sa gubat, kay ang ikalimang sugo nagaingon, ‘Dili ka magpatay.’ Ang mga Estudyante sa Bibliya [mga Saksi ni Jehova] dili sab moapil sa gubat.” Ako nalibog. Kinsa ba kining mga Estudyante sa Bibliya? Samtang ako nagbakasyon sa balay, akong nakat-onan ang ilang paninugdang mga kamatuoran sa Bibliya. Dako kadtog epekto kanako​—ang bug-os kong relihiyoso ug politikanhong panglantaw sa kinabuhi nausab ug dako.

Sa maong panahon akong nasabtan nga ang kataposan sa presenteng daotang sistema sa mga butang duol na, nga mohatag ug dalan sa Gingharian sa Diyos. Nganong gugolon ang dugang panahon sa paningkamot sa pagtabang sa pagpabangon pag-usab sa Alemanya? Sa walay paglangan ako mihimog kahikayan sa pagbiya sa serbisyo, ug ako mipauli sa akong lungsod-natawhan aron dugang makakat-on sa maong mga kamatuoran. Ang bawtismo misunod niadtong 1924, ug usa ka butang ang tin-aw nakong nasabtan: Ang maong tikang nagkahulogan sa pag-alagad sa Diyos dili hangtod sa usa ka tinong petsa, kondili sa walay kataposan ug sa tanang kahimtang. Ang akong kasingkasing napuno sa kalipay. Ang labing hataas nga pribilehiyo nga posible kanatong huyang nga mga tawo​—ang pag-alagad sa Labing Hataas ug pagdala sa iyang mensahe ngadto sa uban​—gihatag kanako.

Gihukom ko nga pamatud-ang ako takos. Nabatonan namo ang dakong balangay nga may nangakatag nga pundok sa kabalayan ug mga balay sa umahan nga pagasangyawan. Busa sa mga Dominggo kasagarang kami mobaktas ug 10 ngadto 12 oras sa pagduaw sa mga tawo uban sa mensahe. Ang kaubang mga magtutuo nga may dagkong mga balay nagtanyag niana alang sa among Kristohanong mga tigom. Walay panaw nga layo kaayo, ni may bagyohong panahon ang daotan kaayo, sa pagpugong kanamo sa pagtambong nianang bililhong mga tigom. Kami gilig-on niana alang sa masulayong mga panahon sa unahan.

Pagdayeg Kaniya Bisan Ilalom sa Kalisdanan

Ang buluhaton sa Gingharian misugod sa pag-uswag sa Baltic nga kanasoran, ug sa maong panahon kana nailalom sa pagdumala sa Northern European Office sa Watch Tower Society sa Denmark. Niadtong 1928 ako naminyo, ug ang akong asawa si Ruth ug ako nakig-uban sa Hydekrug nga Kongregasyon. Samtang ang atong mga igsoon sa Nazing Alemanya nakaagom ug mapintasong paglutos, kami nahigawas niana​—hangtod sa 1939. Sayo sa buntag sa Marso 22, ang balita gipahayag: “Ang Memelland nahigawas na! Umaabot ang Führer!”

Ang makahadlok nga ugong sa ubay-ubay nga ayroplano ibabaw sa among ulo nagpuno sa among igdulongog sa tibuok buntag. Nagsugod na si Hitler sa pag-okupar. Sa sunod gayod nga adlaw ang tanang Saksi ni Jehova gisusihan sa ilang mga balay, ug gidakop ang pipila ka saksi. Ang atong mga basahon, bisan ang mga Bibliya, giilog ug gisunog sa dayag sa tiyanggihan. Sa diha nga gidili ang among mga buluhaton misugod dayon kami sa pagbuhat nga sekreto, nga nanagtag sa mga basahon ug nagduaw sa mga interesado sa sekretong paagi.

Sa pagsilaob sa Gubat sa Kalibotan II, ako gitawag alang sa militaryong serbisyo. Ako sa tanang panahon mibalibad, ug ang Korte Militar sa Reich sa Berlin mipahamtang sa silot nga kamatayon niadtong Abril 10, 1940. Ang akong asawa gikuha sa balay aron sa pagdani kanako sa pagduyog sa militaryo. Siya, usab, nagpabiling wala matarog ug nakaangkon sa pagtahod sa usa ka tigulang nga opisyal, kinsa miingon: “Akong pagaangkonon, ang inyong tinamdan husto. Ang gubat dili tawhanon.” Ang akong asawa nabiyaan nga walay tigpangitag pangabuhi aron sa pagbuhi kaniya, sa among upat ka anak, ug sa tigulang niyang inahan. Si Ruth mireklamo ba? Sa pila ka sulat nga gitugot nga isulat niya, ako iyang gidasig sa pagpabiling maunongon ug dili magmahuyang alang sa mga minahal nga iyang gibilin.

Niadtong Oktubre 1940 ang akong silot ginulo. Bisan pa niana, ako gibilanggo gihapon sa nagkalainlaing sentro sa bilanggoan, nga sa kataposan misangpot sa kampo konsentrasyon sa Stutthof, duol sa Danzig (karon Gdansk). Ang maunongong mga Saksi nga didto na sa kampo, sama kang Joseph Scharner, Wilhelm Scheider, Herman Raböse, ug Hermine Schmidt, nahimong akong suod nga mga kauban, ug sila naglig-on sa akong pagtuo.a Didto, taliwala sa 30,000 ka priso, ang matag usa hinukman ug gihikawan sa paglaom, kami nakapribilehiyo sa pagdala sa paglipay sa Gingharian ni Jehova.

Mapasalamaton sa Pagkamaayo ni Jehova

Niadtong Enero 1945, samtang nagkaduol ug nagkaduol na ang gubat sa silangang nataran, misugod ang pag-ebakwet sa kampo. Sa pantalan sa Danzig, ang barkong Wilhelm Gustloff nagpaabot sa pagdala kanamo paingon sa kasadpan. Kay miabot nga ulahi kaayo​—ang among komboy gibombahan sa mga ayroplano​—igo ra kaming nakalikay sa mahimo untang panaw sa katalagman, kay pila ra ang naluwas sa pagkalunod niadtong barkoha.b Unya kami gibutang sa makadiyut sa usa ka kinoralan nga kamalig uban sa mga 200 pa ka ubang priso. Tungod sa hugaw nga mga kahimtang, ako gitaptan sa tipos. Unya miabot ang mando: “Balik ngadto sa kampo sa Stutthof!” Kay taas kaayo ang hilanat, ako lugos makalakaw, ug ako nakahimo sa hataas nga panaw sa pagbalik uban sa tabang sa usa ka igsoon, si Hans Deike. Mikabat ug napulo ka adlaw una mahuwas ang hilanat didto sa tambalanan sa kampo.

Niadtong Abril 25, 1945 kami nahibalik sa baybayon. Ako masakiton kaayo gihapon, ug ang mga igsoong babaye nagkalisod kaayo sa pagpalakaw kanako. Bisan pa niana, ang pipila kanila nag-awit sa atong mga alawiton. Kami gipasakay sa usa ka simpleng lantsa sa suba sa pagsugod sa among peligrosong biyahe. Kay kapin sa 400 ka tawo ang sakay, kusog ang pagtuyatuya sa lantsa. Busa aron ang lantsa dili kaayo motuya, ang mga priso gipamulan ug gipugos sa pag-adto sa kargahanan sa ubos. Didto, ang katawhan literal nga naglut-oranay. Ang mga patay gipanglabog sa dagat. Usa ka panalangin nga ang among gamayng grupo sa 12 ka Saksi gitugotang magpabilin sa itaas nga andana, ug kami nagpasalamat sa Diyos tungod niana.

Nga nanggahi sa katugnaw, kami midunggo sa sunod buntag sa Sassnitz sa isla sa Rügen. Kay dili gustong modawat kanamo, ang mga nitibo naghatag lamang kanamog diyutayng tab-ang nga tubig. Sa gabii sa Abril 29/30, ang among lantsa nasangyad sa usa sa daghang katakotan sa ilalom sa tubig duol sa isla sa Eulenbruch. Ang sakayang iggaganoy nagbuhi sa among lantsa sa usa ka dapit nga punog mga mina ug nawala. Kadto ba ang paagi sa pagpatay kanamo? Sa pagkadungog sa pagbag-id sa lawas sa lantsa sa katakotan sa ilalom sa tubig, kami misalig lamang sa Diyos nga dili kami biyaan.

Ang guwardacosta nagdala kanamo sa mamala sakay sa gomang mga sakayan. Ang among tripulante gipugos nga tinionan sa pusil sa pagpadayon sa biyahe sakay sa laing sakayan. Ang tanang Alemang pantalan giokupar na sa Alyadong mga tropa, busa amo kanang gisayloan ug sa kataposan midunggo sa Danes nga isla sa Møn. Sa kataposan nahigawas, nangutana kami sa mga nanan-aw kon may mga Saksi ni Jehova ba sa isla. Sa duha ka oras kami mainitong gihalog sa duha ka igsoong babaye. Dako kaayo ang katingala niadtong nagtindog sa palibot. Dihang nadunggan sa sangang buhatan sa Watch Tower Society ang among pag-abot, gisugo si Filip Hoffmann nga hatagan kami sa mahigugmaong pag-atiman ug pagtagad. Pagkamapasalamaton namo kang Jehova!

Ang Diyos Naghatag sa Kinabuhi ug Pagtubo

Kami daling naulian gikan sa mapait nga kasinatian ug nalipay sa pagtambong sa usa ka asembliya sa mga Saksi ni Jehova sa Copenhagen sa Septiyembre. Duha ka batan-ong babaye, nga usa ka Lett ug usa ka Ukrainian, kinsa nakatuon sa kamatuoran sa sulod sa kampo sa Stutthof nabawtismohan. Sila mibalik ngadto sa Unyon Sobyet ingong atong espirituwal nga mga igsoon. Ug ang Diyos magahatag pa kanamog dugang pagtubo!

Ang Memelland sa maong panahon bahin na sa Soviet Socialist Republic of Lithuania. Supak sa mga awhag sa Rusong mga kagiw, ako mibalik sa silangan niadtong Hunyo 1946 aron moduyog na usab sa akong pamilya. Ako nagdalag bug-at nga bangan sa mga basahon sa Bibliya. Sa dihang ako mitabok sa utlanan, wala panumbalinga sa mga patrolya ang akong bangan, nga labaw pang nagtagad sa daghang ahos nga akong dala. Pagkadako sa kalipay sa lokal nga mga igsoon sa pagdawat sa bililhong espirituwal nga pagkaon!

Ako napuno sa pasalamat kang Jehova tungod sa iyang kahibulongang pagluwas sa akong pamilya latas sa gubat ug sa lisod nga mga panahon tapos niana aron kami makapadayon sa atong buluhaton. Kami wala gayod mohunong sa pagdayeg sa Diyos!

Makapakurat nga Pag-atake

Ugaling, sa Septiyembre 1950 ang tanang Saksi sa among dapit gidakop ug gidala sa laing dapit. Ang ubay-ubay kanamo gisilotan sa tali sa 10 ug 25 ka tuig sa usa ka kampo sa pugos nga trabaho. Ang tanang sakop sa among pamilya gipadala ngadto sa Siberia sa tibuok kinabuhi.c

Kadto alang kanamo makapakurat nga pag-atake, apan naamgohan dayon namo nga ang mensahe sa Gingharian kinahanglang isangyaw niining labihan ka dakong dapit. Maoy akong pribilehiyo, uban sa mga 30 pa ka Saksi, sa pagsangyaw ngadto sa 3,000 ka priso sa Vorkuta nga kampo sa amihanan sa Uropanhong Russia. Daghan ang midawat sa kamatuoran, nabawtismohan, ug nagpadayon sa buluhaton diha sa wala-matandog nga mga teritoryo tapos sila makagawas.

Tapos sa mga lima ka tuig, sa tingpamulak sa 1957, ako gitugotang mobalhin ngadto sa dapit sa Tomsk, ug kadto nakapahiusa na usab sa among pamilya. Ang among mga igsoon sa Siberia kinahanglang motrabaho sukad sa buntag hangtod sa gabii, nga walay adlaw nga pahulay. Sa kataposan, halos kadtong tanang gidistiyero gibuhian, ug misunod ang dakong paglalin pahabagatan sa Alemang mga nasyonal. Sumala sa gihisgotan sa sinugdanan, kami mipuyo sa Central Asian Republic of Kirghiz niadtong 1960. Dinhi, sa lungsod sa Kant duol sa Frunze, among nakaplagan ang ubay-ubayng pamilya sa mga Saksi ni Jehova nga unang miabot kay kanamo.

Ang unang pila ka tuig milabay nga malinawon. Samtang miepekto ang katubigan sa kamatuoran, ang espirituwal nga paraiso misugod sa pagtubo dinhi ug sa ubang bahin sa nasod. Hinuon, ang among aktibong pagdayeg kang Jehova dili ingon nga wala himatikdi. Ang prensa nagpatik ug mga artikulong nagdaot kanamo. Ang mga pangulo sa mga relihiyon nga rehistrado sa opisyal nagdili kanamo sa pagduaw sa ilang “mga karnero,” nga nanghulga nga may himoon sila batok kanamo. Niadtong 1963 lima ka igsoon kalit gikuha sa among taliwala ug gisilotan gikan sa pito ngadto sa napulo ka tuig sa mga kampo sa pugos nga trabaho. Ang dili-mahadlokon ug dili-mokompromisong baroganan sa among mga igsoon sa korte nakapahibulong sa publiko. Ilang nakita nga may mga tawo nga determinado nga ‘sugton ang Diyos inay ang mga tawo.’​—Buhat 5:29.

Sa nakaabot ako sa edad sa pagretiro, kami giingnan nga kami tugotan sa paglalin ngadto sa Federal Republic of Germany. Una sa among pagbiya, ang mga igsoong lalaki ug mga babaye sa Kirghiz ug South Kazakhstan nagtugon kanamo nga angay namong ihatag ang ilang malumong gugma ug mga pangomosta, uban sa Job 32:19-22 ug Jeremias 20:9, 10, ngadto sa tanang Saksi ni Jehova sa tibuok kalibotan. Si Ruth ug ako nagpuyo na karon sa Bremerhaven sukad 1969. Bisan pa sa pagkatigulang, kami nagapadayon sa pagdayeg kang Jehova, ang Tinubdan sa kinabuhi ug pagtubo, tungod sa iyang pagkamaayo. Kami masaligong nagapanan-aw sa adlaw dihang ang tibuok yuta mahimong literal nga paraiso, ug ang tanang buhing butang magadayeg kaniya!​—Salmo 150:6.

[Mga footnote]

[Hulagway sa panid 23]

Sumala sa giasoy ni Eduard Warter

[Hulagway sa panid 24]

Ang grupo sa mga Saksi gikan sa Stutthof nga kampong konsentrasyon sa pag-abot sa Denmark niadtong 1945, uban kang Eduard Warter sa labing layo nga wala, nga giabiabi sa usa ka lokal nga igsoong lalaki