“Ang Adlaw ni San Nicolas”—Diin ba Kini Gikan?

SAMTANG maglakaw ka sa kadalanan sa Belgium sa sayong Disyembre, makakita ka ug makadaning talan-awon: gamayng mga pundok sa mga bata nga nagpamalaybalay, nanag-awit ug mugbong mga awit nga gitawag “mga alawiton ni San Nicolas.” Ang mga tagbalay mosanong sa matahom nga mga bata pinaagi sa paghatag kanilag prutas, karmelitos, o kuwarta.

Ang okasyon? “Adlaw ni San Nicolas”! Sa Tinipong Bansa ug sa ubang kayutaan, ang “San Nicolas,” o “Santa Klaus,” nalangkit sa Pasko. Apan sa Belgium, ang bungoton nga “santo” adunay kaugalingong adlaw. Sa pagkamatuod, si “San Nicolas” (Sinterklaas, o Sint Nicolaas), kansang adlaw sa kasadya nahulog sa ika-unom sa Disyembre, mao ang usa sa labing bantog nga “mga santo” sa Belgium ug sa Netherlands. Daghang simbahan, kapilya, karsada, o abtanan ginganlan gikan sa iyang ngalan. Siya sumala sa tradisyon nailhan isip “ang labing dakong higala sa mga bata” kinsa andam nga moapod-apod ug mga regalo kanila sa adlaw sa iyang pangilin.

Sa bisperas sa dili pa ang piyesta, ibutang sa mga bata ang usa sa ilang mga sapatos o senilas duol sa panghaw samtang ilang awiton ang mugbong mga awit. Sila gisultihan nga si “San” Nicolas ug ang iyang itom nga sulogoon nga (ginganlag Black Peter) moabot nianang gabhiona sakay sa bapor nga gikan sa Espanya. Human niana, ang “santo” mosakay sa iyang abuhong kabayo agi sa mga atop, nga sundan ni Black Peter, nga nagdalag bunal ug usa ka dakong bag nga nasudlan sa mga dulaan ug mga karmelitos. Si Nicolas usab magdalag mansanas, nuts, ug ubang mga abot sa uma. Kasagaran siya magbilin ug kapehon, nilamasang biskwit nga gitawag speculaas, o bishop’s biscuits, nga gilutong espesyal, nga may maanindot ug mga porma.

Kinsa ba ang mga dumadawat? Ang mga bata kinsa nagbinuotan sa miaging tuig. Ang malditong mga bata, hinunoa, makadawat sa bunal; o mas grabe pa, sila ibutang sa sako ni Black Peter ug dalhon! Nan, hisabtan nga ang mga bata maikagon gayod nga mopahimuot niining mga bisita sa gabii. Busa, usa ka basong bino ang nagpaabot sa “santo,” ug usa ka karot o pipila ka gikuwadradong mga kalamay ang giandam alang sa iyang kabayo.

Giisip sa daghang ginikanan sa Belgium nga ang “Adlaw ni San Nicolas” mao ang labing masadyaong panahon sa tuig. Sila malipay sa pagtan-aw sa naghinamhinam nga mga nawong sa ilang gagmayng mga anak nga maikagong masayod kon unsa ang gidala kanila sa “buotang santo”! Busa gipasa nila ang mga sugilanon ngadto sa ilang mga anak, nga wala masayod kon diin gikan kining mga kustombreha. Kon nahibalo pa lang sila, hayan makurat gayod sila.

“San” Nicolas ug Odin

Ang Oosthoeks Encyclopedia nagpatin-aw: “Ang kasaulogan ni [San Nicolas] sa kabalayan nagagikan sa piyesta sa simbahan nga (apil sa mga sorprisa alang sa mga kabataan) nga sa baylo nagagikan sa una-Kristohanong mga kasaulogan. Si San Nicolas nga nagkabayo diha sa mga atop, mao ang paganong diyos nga si Wodan [Odin]. . . . Si San Nicolas mao usab ang nangulo sa magubot nga paggukod sa mga kalag sa namatay nga moduaw sa yuta.”

Oo, ang mga Teuton nagtuo nga si Odin, o Wodan, ang ilang labing dakong diyos, mao ang nanguna sa mga kalag sa patay diha sa kusog nga pagginukdanay tabok sa nasod sulod sa “napulog-duha ka daotang mga adlaw” tali sa Pasko ug sa Epiphany o Pista sa Tulo ka Mago (Enero 6). Ang misangpot nga unos nakapadpad ug mga binhi sa mga abot sa uma, nga nagdasig sa pagkamabinhion. Ang mga mansanas, nuts, ug ubang abot sa tinghunlak ihatag sa “Adlaw ni San Nicolas.” Kini maoy mga simbolo sa pagkamabinhion. Ang karaang mga tawo nagtuo nga ilang mapahimuot ang ilang mga diyos pinaagi sa paghatag kanilag mga regalo sa panahon sa mabugnaw, dag-umon nga mga adlaw sa tingtugnaw. Kini mosangpot ug pagkamabinhion sa lalaki, sa mananap, ug sa yuta.

Si Odin giubanan sa iyang sulogoong si Eckhard, nga mag-uuna ni Black Peter, nga nagdala usab ug bunal. Ingon ka sayo sa Edad Media, gituohan sa kadaghanan nga may mga kahoy ug mga tanom nga makahimo sa mga tawo nga mabinhion ug nga ang pagbunal lamang sa usa ka babaye pinaagi sa usa ka sanga sa maong kahoy igo na nga makapamabdos kaniya.

Ang librong Feest-en Vierdagen in kerk en volksgebruik (Holidays and Celebrations in the Church and in Popular Customs) naghisgot ug pipila ka kaamgiran tali ni Odin ug ni “San” Nicolas: “Butangan usab ni Wodan ang mga botas ug mga kahoyng sapatos nga gibutang diha sa mga panghaw ug mga bulawan. Alang sa kabayo ni Wodan, kumpay ug dagami maoy ibutang usab diha sa kahoy nga sapatos. Ang kataposang bangan sa kumpay maoy alang usab sa kabayo.”

Ang librong Sint Nicolaas, ni B. S. P. van den Aardweg, nagpunting sa pipila ka ubang talagsaong mga kaamgiran:

“Si San Nicolas: maoy usa ka taas, bus-ok nga tawo nga nagsakay sa usa ka puting kabayo. Siya adunay taas puting bungot, sungkod sa iyang kamot, ug kalo sa iyang ulo . . . nga nagsul-ob ug luag, nagkapaykapay nga kapa sa obispo.

“Si Wodan: usa ka taas nga tawo nga may puting bungot. Siya nagsul-ob ug halapad ug ngilit nga kalo nga gibutang duol sa iyang mga mata. Sa iyang kamot nagkupot siyag usa ka madyik nga bangkaw. Siya nagsul-ob ug haluag nga kalupo ug nagkabayo sa iyang abuhon nga kabayo nga si Sleipnir.

“Duna pay daghan niining mga kaamgiran: Si Wodan nagkabayo sa iyang abuhong kabayo diha sa hangin ug ang nangahadlok nga mga tawo nagtanyag ug mga keyk nga may palami dugang pa sa karne ug sa abot sa mga uma. Si San Nicolas magpadagan sa ibabaw sa mga atop ug ang mga bata mag-andam ug kumpay, mga karot, ug tubig alang sa kabayo. Ang galyeta nga linuy-ahan ug ang latigo maoy mga simbolo sa pagkamabinhion una pa misugod ang kapiyestahan ni San Nicolas.”

Modernong-Adlawng mga Rituwal sa Kamabinhion

Ang daghan pang ubang mga kostumbre maylabot kang “San” Nicolas nagpakita usab sa ilang paganong kagikan. Pananglitan, sa amihanang mga lugar sa Disyembre 4, ang mga batan-ong lalaki gikan sa panuigong 12 ngadto sa 18 anyos manggawas sa mga dalan. Magsul-ob sa makahahadlok nga mga sapot nga gidayandayanan sa mga balahibo, mga kinhason, ug ubang mga produkto sa rehiyon, ang nagmaskara nga mga batan-ong lalaki naghawas sa “gagmayng mga San Nicolas,” o Sunne Klaezjen. Sa gabii sa sunod nga adlaw, ang mga lalaki nga 18 anyos ang panuigon ug pataas ang mopuli. Sa sayo nga gabii, magsuroysuroy sila sa kadalanan. Magdalag mga silhig, mga sungay sa kabaw, ug mga bunal, bugawon nila ang tanang mga babaye, mga batang babaye, mga batang lalaki nga ilang ikasugat. Ang mga batang babaye ilang pasayawon o paluksohon sa usa ka tukon.

Ang katuyoan niini? Ang pagkamabinhion na usab​—ang balikbalik nga pagpasiugda sa karaang mga kultura. Ang tingtugnaw maoy usa ka dag-umon ug mabalak-ong panahon, ug giisip kini sa kadaghanan nga maoy panahon diin ang diyos sa kamabinhion natulog o namatay. Gituohan nga pinaagi sa nagkalainlaing paagi ang diyos kahatagag bag-ong kinabuhi o nga ang diyos o diyosa labing menos kadulotan man lamag tabang. Ang mga gasa, mga sayaw, kabanha, mga hapak gikan sa latigo sa kamabinhion​—tanan gilantaw ingong mga paagi sa pagpalayas sa daotang mga espiritu ug sa pagpauswag sa kamabinhion sa mga tawo, sa mga mananap, ug sa yuta.

Busa sa dihang molukso ang mga batang babaye sa tukon, gisundog nila ang ilang mga katigulangan nga mituo nga ang gitas-on nga malukso nila mao ang gitas-on nga motubo ang lino. Pinaagi sa pagbugaw sa mga babaye ug mga bata, ang mga batan-ong lalaki nagtuman sa rituwal sa pag-abog sa daotang mga espiritu.

Desisyon sa Matuod nga mga Magsisimba

Nganong ang maong mga rituwal nahimong bahin sa gitawag Kristiyanidad? Tungod kay sa kasiglohan kanhi, ang mga misyonaryo sa simbahan wala maglugos sa ilang mga kinabig sa pagsunod sa Kasulatanhong sugo: “Gumula kamo gikan kanila, ug magpalain kamo . . . ug ayaw na kamo paghikap sa butang nga mahugaw.” (2 Corinto 6:17) Imbes wad-on ang paganong mga batasan, gipadayon hinoon kining maong mga kostumbre sa mga misyonaryo sa Kakristiyanohan pinaagi sa pagbag-o ug sa paggamit niini. Unya ang maong mga kostumbre mikaylap sa tibuok nga kalibotan.

Ang mga lalin nga Olandes nga nanimuyo sa Amihanang Amerika nagdala sa ilang “San” Nicolas nga kasaulogan. Sa ulahi ang ngalan giusab ngadto sa “Santa Klaus.” Ang maambong nga obispo giusab ngadto sa usa ka pulahog-aping, tawong tambok nga nagsul-ob ug hayag nga pulang sapot. Ang iyang kalo nga sama sa obispo napulihan sa kalo sa usa ka dewende ug ang puting kabayo gipulihag balsa nga giguyod sa usa. Si Santa Klaus, hinunoa, nagpadayon ingong tighatag ug gasa, apan ang iyang pagduaw gihimo sa Bisperas sa Pasko.

Sa mga lugar nga Protestante sa Alemanya, ang Katolikong “San” Nicolas gipulihan sa mas neyutral nga “Amahan sa Pasko.” Apan, ang paganong bahin sa gihapon tin-awng makita hangtod karong adlawa.

Si Jesu-Kristo miingon nga ang “matuod nga mga magsisimba magasimba sa Amahan diha sa espiritu ug kamatuoran.” (Juan 4:23) Alang sa sinserong mga magsisimba, ang kustombre sa “San” Nicolas dunay usa ka tinuod nga hagit: Kini bang maong mga magsisimba magpadayon sa pagsaulog sa karaang mga batasan sa kultong Odin, o sila ba mobulag gikan sa mga timaan sa paganismo? Kini maoy maayong panahon sa tuig sa pagpalandong bahin nianang seryosong pangutana.

[Kapsiyon sa panid 26]

Harper’s Weekly