Mga Kristohanon ug ang Tawhanong Katilingban Karong Adlawa

“Kamo mahimong mga tumong sa pagdumot sa tanang nasod tungod sa akong ngalan.”​—MATEO 24:9.

 1. Unsa ang linaing timaan sa Kristiyanidad?

ANG pagkabulag gikan sa kalibotan maoy linaing timaan sa unang mga Kristohanon. Sa pag-ampo ngadto sa iyang langitnong Amahan, si Jehova, si Kristo miingon mahitungod sa iyang mga tinun-an: “Gihatag ko kanila ang imong pulong, apan gidumtan sila sa kalibotan, tungod kay dili man sila bahin sa kalibotan, maingon nga ako dili bahin sa kalibotan.” (Juan 17:14) Sa gipatawag atubangan ni Poncio Pilato, si Jesus miingon: “Ang akong gingharian dili bahin niining kalibotana.” (Juan 18:36) Ang pagkabulag sa karaang Kristiyanidad gikan sa kalibotan gipamatud-an sa Kristohanon Gregong Kasulatan ug sa mga historyano.

 2. (a) May kausaban ba sa relasyon tali sa mga sumusunod ni Jesus ug sa kalibotan sa pag-aginod sa panahon? (b) Ang Gingharian ni Jesus ba moabot pinaagi sa pagkabig sa kanasoran?

² Gipadayag ba ni Jesus sa ulahi nga adunay kausaban sa relasyon tali sa iyang mga sumusunod ug sa kalibotan ug nga ang iyang Gingharian moabot pinaagi sa pagkakabig sa kalibotan ngadto sa Kristiyanidad? Wala. Walay bisan unsang ubos sa pagdasig ang nasulat sa iyang mga sumusunod sa pagkamatay ni Jesus ang nagpasabot gani niana. (Santiago 4:4 [gisulat sa dayon na ang 62 K.P.]; 1 Juan 2:15-17; 5:19 [nasulat sa mga 98 K.P.]) Sa kaatbang, gilangkit sa Bibliya ang “presensiya” ug ang mosunod nga “pag-anhi” ni Jesus diha sa gahom sa Gingharian uban sa “konklusyon sa sistema sa mga butang,” nga misangko sa iyang “kataposan,” o kalaglagan. (Mateo 24:3, 14, 29, 30; Daniel 2:44; 7:13, 14) Sa ilhanan nga gihatag ni Jesus bahin sa iyang pa·rou·siʹa, o presensiya, siya nag-ingon mahitungod sa iyang matuod nga mga sumusunod: “Unya kamo igatugyan sa mga tawo ngadto sa kasakitan ug kamo pagapatyon, ug kamo mahimong mga tumong sa pagdumot sa tanang nasod tungod sa akong ngalan.”​—Mateo 24:9.

Matuod nga mga Kristohanon Karong Adlawa

 3, 4. (a) Giunsa paghubit sa usa ka Katolikong ensiklopedia ang unang mga Kristohanon? (b) Sa unsang susamang mga pulong nga ang mga Saksi ni Jehova ug ang unang mga Kristohanon gibatbat?

³ Unsang relihiyosong grupo karong adlawa ang nakaangkon sa dungog sa pagkamatinumanon ngadto sa Kristohanong mga prinsipyo ug pagkabulag gikan niining kalibotana, uban sa mga membro niini nga ginadumtan ug ginalutos? Aw, unsang tibuok-kalibotang Kristohanong organisasyon ang motumbas sa tanang bahin sa makasaysayanhong mga kahubitan sa unang mga Kristohanon? Mahitungod kanila, ang New Catholic Encyclopedia nagpahayag: “Ang karaang Kristohanong komunidad, bisan tuod sa sinugdan giisip nga lain lang nga sekta sa Hudiyonhong silinganan, napamatud-ang linain sa iyang teolohikanhong pagtulon-an, ug ilabina sa kadasig sa mga membro niini, si kinsa nag-alagad nga mga saksi dapig kang Kristo ‘sa tibuok Judea ug Samaria ug bisan hangtod sa kinatumyan sa yuta’ (Buhat 1.8).”​—Tomo 3, panid 694.

⁴ Matikdi ang mga pulong “giisip . . . nga lain lang nga sekta,” “linain sa iyang . . . pagtulon-an,” “kadasig . . . ingong mga saksi.” Ug karon tan-awa kon giunsa pagbatbat sa samang ensiklopedia ang mga Saksi ni Jehova: “Usa ka sekta . . . ang mga Saksi sa bug-os kombinsido nga ang kataposan sa kalibotan moabot sa pila na lang ka tuig. Kining hugot nga pagtuo maorag mao ang labing kusganong panukmod sa luyo sa ilang malahutayong kadasig. . . . Ang paninugdang katungdanan sa matag membro sa sekta mao ang paghatag ug pamatuod kang Jehova pinaagi sa pagpahibalo bahin sa Iyang nagsingabot nga Gingharian. . . . Giisip nila ang Bibliya ingon nga ilang bugtong tinubdan sa pagtuo ug lagda sa pamatasan . . . Aron mahimong tinuod nga Saksi ang usa kinahanglang magwali nga epektibo sa usa o sa laing paagi.”​—Tomo 7, mga panid 864-5.

 5. (a) Sa unsang mga bahin ang mga pagtulon-an sa mga Saksi ni Jehova maoy linain? (b) Paghatag ug mga pananglitan nga nagpakita nga ang mga tinuohan sa mga Saksi ni Jehova nahauyon sa Kasulatan.

⁵ Sa unsang mga bahin ang mga pagtulon-an sa mga Saksi ni Jehova maoy linain? Ang New Catholic Encyclopedia naghisgot ug pipila: “Sila [mga Saksi ni Jehova] nagsaway sa Trinidad ingon nga paganong idolatriya . . . Sila nag-isip nga si Jesus ang kinalabwan sa mga Saksi ni Jehova, ‘usa ka diyos’ (kana ang paghubad nila sa Juan 1.1), nga maoy ubos kang Jehova lamang ug wala nay lain. . . . Siya namatay ingon nga usa ka tawo ug nabanhaw ingon nga dili-mamatay espirituhanong Anak. Ang iyang Pagkasinakit ug kamatayon mao ang bili nga iyang gibayad aron ang katawhan makaangkon pag-usab sa katungod nga mabuhing dayon sa yuta. Sa pagkatinuod, ang ‘dakong panon’ (Pin 7.9) sa matuod nga mga Saksi naglaom sa usa ka yutan-ong Paraiso; 144,000 lamang nga matinumanon (Pin 7.4; 14.1, 4) ang makatagamtam ug langitnong himaya uban kang Kristo. Ang mga daotan makaagom ug hingpit nga kalaglagan. . . . Ang bawtismo​—nga gituman sa mga Saksi pinaagi sa pagtuslob . . . [mao] ang panggawas nga simbolo sa ilang pagpahinungod sa pag-alagad kang Jehova nga Diyos. . . . Ang mga Saksi ni Jehova nakadanig publisidad tungod sa pagdumili sa mga pag-abuno ug dugo . . . Ang ilang moralidad sa panagtiayon ug sa seksuwal estrikto kaayo.” Ang mga Saksi ni Jehova tingalig linain niining mga bahina, apan ang baroganan nila nianang tanang punto lig-on nga gipasukad sa Bibliya.​—Salmo 37:29; Mateo 3:16; 6:10; Buhat 15:28, 29; Roma 6:23; 1 Corinto 6:9, 10; 8:6; Pinadayag 1:5.

 6. Unsang baroganan ang padayong gihuptan sa mga Saksi ni Jehova? Ngano?

⁶ Kining Romano Katolikong basahon midugang nga sa 1965 (lagmit ang tuig sa dihang gisulat ang artikulo) “ang mga Saksi wala pa mag-isip nga sila nahisakop sa katilingbang ilang gipuy-an.” Ang awtor morag naghunahuna nga sa pag-aginod sa panahon ug ang mga Saksi ni Jehova midaghan ug nagbaton “sa dugang ug dugang sa mga kinaiyahan sa usa ka iglesya ingong kaatbang sa usa ka sekta,” sila mahimong bahin niining kalibotana. Apan wala kana mahitabo. Karong adlawa, nga may kapin sa upat ka pilong Saksi kay sa 1965, ang mga Saksi ni Jehova sa way-kausaban nagpadayon sa paghupot sa ilang baroganan labot niining kalibotana. “Sila dili bahin sa kalibotan,” maingon nga si Jesus “dili bahin sa kalibotan.”​—Juan 17:16.

Bulag Apan Dili Mabatokon

7, 8. Ingon nga matuod sa unang mga Kristohanon, unsa ang matuod sa mga Saksi ni Jehova karong adlawa?

⁷ Sa paghisgot sa depensa sa unang mga Kristohanon pinaagi sa ikaduhang-siglong maglalaban sa pagtuo nga si Justin Martyr, si Robert M. Grant misulat diha sa iyang librong Early Christianity and Society: “Kon ang mga Kristohanon mga rebolusyonaryo pa sila magpabilin untang magtago sa pagkab-ot sa ilang tumong. . . . Sila mao ang kinamaayohang mga alyado sa emperador sa kawsa sa kalinaw ug sa kahapsay.” Sa samang paagi, ang mga Saksi ni Jehova karong adlawa nailhan sa tibuok kalibotan ingong mahigugmaon-sa-kalinaw ug masinugtanong mga lungsoranon. Ang mga gobyerno, sa bisan unsang matang, nasayod nga wala silay angay kahadlokan sa mga Saksi ni Jehova.

⁸ Usa ka magsusulat ug editoryal sa Amerika del Norte misulat: “Gikinahanglan ang madapigon ug buangong panghanduraw aron motuo nga ang mga Saksi ni Jehova usa ka hulga sa politikanhong pagmando; sila dili subersibo ug mahigugmaon-sa-kalinaw sumala sa nahiangay sa usa ka relihiyosong pundok.” Sa iyang librong L’objection de conscience (Pagtutol Tungod sa Konsensiya), si Jean-Pierre Cattelain nagsulat: “Ang mga Saksi bug-os nga mapinasakopon sa mga awtoridad ug sa katibuk-an nagsunod sa mga balaod; sila nagbayad sa ilang mga buhis ug wala magtinguha sa paglalis, pag-usab, o pagpukan sa mga gobyerno, kay sila dili manghilabot sa kahikayan niining kalibotana.” Si Cattelain midugang nga diha na lamang nga angkonon sa Estado ang ilang mga kinabuhi, nga sa bug-os ila nang napahinungod sa Diyos, nga dili mosunod ang mga Saksi ni Jehova. Niini sila sama kaayo sa unang mga Kristohanon.​—Marcos 12:17; Buhat 5:29.

Wala Hisabti sa mga Magmamandong Matang

 9. Mahitungod sa pagkabulag gikan sa kalibotan, unsay usa ka iladong kalainan tali sa unang mga Kristohanon ug sa modernong-adlawng mga Katoliko?

⁹ Kadaghanan sa Romanong mga emperador wala makasabot sa unang mga Kristohanon ug naglutos kanila. Sa pagpakita ngano, ang The Epistle to Diognetus, nga gihunahuna sa pipila nga nasulat sa ikaduhang siglo K.P., mipahayag: “Ang mga Kristohanon nagpuyo sa kalibotan, apan sila wala malangkit sa kalibotan.” Sa laing bahin, ang Ikaduhang Konsilyo sa Batikano, diha sa iyang Dogmatikong Konstitusyon Bahin sa Simbahan, miingon nga ang mga Katoliko kinahanglang “mangita sa gingharian sa Diyos pinaagi sa pagbuhat sa yutan-ong mga kahikayan” ug “magbuhat alang sa pagkabalaan sa kalibotan gikan sa sulod.”

10. (a) Unsay pag-isip sa mga magmamandong matang sa unang mga Kristohanon? (b) Unsa ang kasagarang pag-isip bahin sa mga Saksi ni Jehova, ug unsay ilang sanong?

¹⁰ Ang historyanong si E. G. Hardy nag-ingon nga ang Romanong mga emperador nag-isip sa unang mga Kristohanon nga “tinamay nga mga tawong madasigon.” Ang Pranses nga historyanong si Étienne Trocmé naghisgot sa “pagkamatamayon nga nabatonan sa kulturadong mga Grego ug Romanong opisyales sa giisip nila nga katingad-an kaayong Oriental nga sekta [ang mga Kristohanon].” Ang pagsulatanay tali ni Pliny the Younger, sa Romanong gobernador sa Bitinia, ug ni Emperador Trajan nagpakita nga ang mga magmamandong matang kasagarang walay alamag sa tinuod nga kinaiyahan sa Kristiyanidad. Sa susama karong adlawa, ang mga Saksi ni Jehova kasagarang wala hisabti ug gitamay pa sa mga magmamandong matang sa kalibotan. Bisan pa niana, kini dili makapatingala o makapaluya sa mga Saksi.​—Buhat 4:13; 1 Pedro 4:12, 13.

“Sa Bisan Diin Kini Gidaot”

11. (a) Unsay gipamulong mahitungod sa unang mga Kristohanon, ug unsay gikaingon mahitungod sa mga Saksi ni Jehova? (b) Nganong ang mga Saksi ni Jehova dili moentrag politika?

¹¹ Mahitungod sa unang mga Kristohanon kini gikaingon: “Mahitungod niining sektaha kita nahibalo nga sa bisan diin kini gidaot.” (Buhat 28:22) Sa ikaduhang siglo K.P., ang paganong si Celsus miangkon nga ang Kristiyanidad madanihon lamang alang sa mga tinamay sa tawhanong katilingban. Sa susama gikaingon bahin sa mga Saksi ni Jehova nga “sa kinabag-an, sila naggikan sa mga kabos sa atong katilingban.” Ang historyano sa simbahan nga si Augustus Neander mitaho nga “ang mga Kristohanon gihulad ingong mga tawong dili gayod matinagdanon sa kalibotan, ug walay kapuslanan alang sa tanang kahikayan sa kinabuhi; . . . ug gikasukna, unsay mahitabo sa kalihokan sa kinabuhi, kon ang tanan maoy sama kanila?” Tungod kay ang mga Saksi ni Jehova naglikay sa pag-apil sa politika, sila usab kasagarang gisumbong nga walay kapuslanan sa tawhanong katilingban. Apan unsaon nila pagkahimong aktibo sa politika ug sa samang panahon tigpaluyo sa Gingharian sa Diyos ingong bugtong paglaom sa katawhan? Ang mga Saksi ni Jehova nagbutang sa kasingkasing sa mga pulong ni apostol Pablo: “Pakig-ambit sa pag-antos ingong usa ka maayong sundalo ni Kristo Jesus. Walay sundalo nga nagaalagad ang malambigit sa sibilyang mga pangagpas, sanglit ang iyang tumong mao ang pagtagbaw sa usa nga nagtala kaniya.”​—2 Timoteo 2:3, 4, Revised Standard Version, usa ka Edisyong Ekumenikal.

12. Sa unsang hinungdanong bahin sa pagkabulag nga ang mga Saksi ni Jehova maoy susama sa unang mga Kristohanon?

¹² Sa iyang librong A History of Christianity, si Propesor K. S. Latourette nagsulat: “Usa sa mga isyu nga gikasungian sa unang mga Kristohanon batok sa Grego-Romanhong kalibotan mao ang pag-entrag gubat. Sa unang tulo ka siglo walay Kristohanong panulat ang nakalahutay sa atong panahon nga nagtugot sa Kristohanon sa pag-entrag gubat.” Ang basahon ni Edward Gibbon nga The History of the Decline and Fall of the Roman Empire nag-ingon: “Imposible alang sa mga Kristohanon, nga dili mosalikway sa labi pang sagradong katungdanan, sa pagsagop sa kinaiyahan sa mga sundalo, mga mahistrado, o mga prinsipe.” Ang mga Saksi ni Jehova susamang nagsagop sa baroganan sa estriktong neyutralidad ug nagsunod sa mga prinsipyo sa Bibliya nga gilaraw sa Isaias 2:2-4 ug sa Mateo 26:52.

13. Unsang pagbutangbutang ang gipahamtang sa mga Saksi ni Jehova, apan unsay gipakita sa mga kamatuoran?

¹³ Ang mga Saksi ni Jehova gibutangbutangan sa ilang mga kaaway ingong nagabungkag ug mga pamilya. Tinuod, adunay mga kaso nga nabahin ang mga pamilya sa dihang ang usa o labaw pang membro sa pamilya mahimong mga Saksi ni Jehova. Si Jesus mitagna nga kini mahitabo. (Lucas 12:51-53) Gipakita sa mga estadistika, hinunoa, nga ang mga panagtiayon nga magbulag tungod sa maong hinungdan maoy eksepsiyon. Taliwala sa mga Saksi ni Jehova sa Pransiya, pananglitan, 1 ka magtiayon sa 3 naglakip sa usa ka kapikas sa kaminyoon nga dili Saksi. Bisan pa niana, ang gidaghanon sa mga diborsiyo taliwala sa maong mga kaminyoon nga ang usa ka kapikas dili Saksi maoy sama ra sa nasodnong aberids. Ngano? Si apostol Pablo ug Pedro mihatag ug maalamon, dinasig nga tambag ngadto sa mga Kristohanong naminyo sa mga dili-magtutuo, ug ang mga Saksi ni Jehova nanlimbasog sa pagsunod sa ilang mga pulong. (1 Corinto 7:12-16; 1 Pedro 3:1-4) Kon magkabulag ang magtiayon nga ang usa ka kapikas dili Saksi, ang nanguna sa pakigbulag halos sa tanang panahon mao ang dili-Saksing kapikas. Sa laing bahin, libolibong kaminyoon nangaluwas tungod kay ang mga kapikas sa kaminyoon nahimong mga Saksi ni Jehova ug misugod sa pagpadapat sa mga prinsipyo sa Bibliya diha sa ilang mga kinabuhi.

Mga Kristohanon, Dili mga Trinitaryan

14. Unsang pagbutangbutang ang gipahamtang batok sa unang mga Kristohanon, ug nganong kini kataw-anan?

¹⁴ Kataw-anan nga sa Romanhong Empiryo, usa sa mga gibutangbutang batok sa unang mga Kristohanon mao nga sila ateyista. Si Dr. Augustus Neander nagsulat: “Ang mga tigsalikway sa mga paganong diyos, ang mga ateyista, . . . mao ang kasagarang ngalan nga gingalan sa mga Kristohanon taliwala sa katawhan.” Katingalahan kaayo nga ang mga Kristohanon, si kinsa nagsimba sa buhing Maglalalang ug dili sa daghang diyos, pagatawgong mga ateyista sa mga pagano nga nagsimba “sa mga dili diyos, apan sa mga binuhat sa mga kamot sa tawo, ang kahoy ug bato.”​—Isaias 37:19.

15, 16. (a) Unsay giingon sa pila ka relihiyonista bahin sa mga Saksi ni Jehova, apan unsang pangutana ang gipatungha niini? (b) Unsay nagpakita nga ang mga Saksi ni Jehova maoy matuod nga mga Kristohanon?

¹⁵ Samang kataw-anan mao ang kamatuoran nga karong adlawa ang pila ka awtoridad sa Kakristiyanohan dili motuo nga ang mga Saksi ni Jehova maoy Kristohanon. Ngano? Kay ang mga Saksi dili motuo sa Trinidad. Sumala sa kabatbatan nga madapigon sa Kakristiyanohan, “Ang mga Kristohanon mao kadtong motuo nga si Kristo maoy Diyos.” Kaatbang niini, ang usa ka bag-ong diksiyonaryo nagbatbat sa nombreng “Kristohanon” ingong “usa ka tawo nga nagtuo kang Jesu-Kristo ug nagsunod sa iyang mga pagtulon-an” ug sa “Kristiyanidad” ingon nga “usa ka relihiyon nga gipasukad sa mga pagtulon-an ni Jesu-Kristo ug sa pagtuo nga siya mao ang anak sa Diyos.” Unsang grupoha ang mohaom nga mas tukma sa maong kahubitan?

¹⁶ Gituohan sa mga Saksi ni Jehova ang kaugalingong pamatuod ni Jesus mahitungod sa kon kinsa siya. Mipahayag siya: “Ako mao ang Anak sa Diyos,” dili, “Ako ang Diyos nga Anak.” (Juan 10:36; itandi ang Juan 20:31.) Gituohan nila ang dinasig nga pamulong ni apostol Pablo mahitungod kang Kristo: “Si kinsa, nga diha sa dagway sa Diyos, wala mag-isip nga usa ka butang pagailogon ang pagkanahisama sa Diyos.”a (Filipos 2:6, The New Jerusalem Bible) Ang librong The Paganism in Our Christianity nag-ingon: “Si Jesu-Kristo wala gayod maghisgot sa maong katingad-anang butang [managsama nga Trinidad], ug bisan diin sa Bag-ong Testamento ang pulong ‘Trinidad’ dili makita. Ang ideya gisagop lamang sa Simbahan tulo ka gatos ka tuig human sa pagkamatay sa atong Ginoo; ug ang sinugdanan sa ideya bug-os nga pagano.” Ang mga Saksi ni Jehova nagtuo sa Biblikanhong pagtulon-an mahitungod kang Kristo. Sila mga Kristohanon, dili mga Trinitaryan.

Walay Ekumenismo

17. Nganong ang mga Saksi ni Jehova dili makigtambayayong sa kalihokang ekumenikal, o panagsagol sa pagtuo?

¹⁷ Duha pa ka laing reklamo nga gipahayag batok sa mga Saksi ni Jehova mao nga sila dili moapil sa kalihokang ekumenikal ug sila naghimo sa gitawag “agresibong pagpangabig.” Kining duha ka pakaulaw gipahamtang usab sa unang mga Kristohanon. Ang Kakristiyanohan, uban sa iyang Katoliko, Ortodokso, ug Protestanteng mga sangkap, dili ikalimod maoy bahin niining kalibotana. Sama kang Jesus, ang mga Saksi ni Jehova “dili bahin sa kalibotan.” (Juan 17:14) Sa unsang paagi sila makaanib sa relihiyosong mga organisasyon nga nagpasiugda sa dili-Kristohanong kagawian ug mga tinuohan pinaagi sa mga kalihokang ekumenikal?

18. (a) Nganong ang mga Saksi ni Jehova dili masaway tungod sa pag-angkon nga sila lamang ang nagatuman sa matuod nga relihiyon? (b) Bisan pag nagtuo nga ilang nabatonan ang matuod nga relihiyon, unsa ang wala mabatoni sa mga Romano Katoliko?

¹⁸ Kinsay makataronganong makasaway sa mga Saksi ni Jehova tungod sa pagtuo, sama sa unang mga Kristohanon, nga sila lamang ang nagatuman sa matuod nga relihiyon? Bisan ang Iglesya Katolika, bisan pag sa kasalingkapaw nag-angkon nga nakigtambayayong sa kalihokang ekumenikal, mipatugbaw: “Kami nagtuo nga kining usa ka matuod nga relihiyon nagpadayon sa paglungtad diha sa Katoliko ug Apostolikong Iglesya, nga gisaligan ni Ginoong Jesus sa tahas sa pagsabwag niini taliwala sa tanang tawo sa dihang siya miingon ngadto sa mga apostol: ‘Busa panglakaw kamo ug paghimog mga tinun-an sa tanang nasod.’” (Konsilyo sa Batikano II, “Deklarasyon sa Relihiyosong Kagawasan”) Hinuon, lagmit ang maong pagtuo dili igo aron mahupngan ang mga Katoliko ug malahutayong kadasig sa pagpanglakaw aron sa paghimog mga tinun-an.

19. (a) Ang mga Saksi ni Jehova determinadong mobuhat sa unsa, ug uban sa unsang motibo? (b) Unsay pagatugkaron sa sunod artikulo?

¹⁹ Nabatonan sa mga Saksi ni Jehova ang maong kadasig. Determinado sila nga mopadayon sa pagsangyaw hangtod nga buot sa Diyos nga ila kanang buhaton. (Mateo 24:14) Ang ilang pagsangyaw madasigon apan dili agresibo. Gitukmod kini sa gugma sa silingan, dili sa pagdumot sa katawhan. Naglaom sila nga ang labing daghang tawo kutob sa mahimo ang maluwas. (1 Timoteo 4:16) Sama sa unang mga Kristohanon, sila nanlimbasog nga “magmadaiton sa tanang tawo.” (Roma 12:18) Kon giunsa nila kini pagbuhat pagahisgotan sa sunod artikulo.

[Footnote]

Ingon nga Pagsubli

◻ Unsa ang timaan sa unang mga Kristohanon, ug sa unsang paagi ang mga Saksi ni Jehova susama kanila?

◻ Sa unsang mga bahin ang mga Saksi ni Jehova nagpakita nga sila maayong mga lungsoranon?

◻ Unsay pag-isip sa mga magmamandong matang sa unang mga Kristohanon, ug may kalainan ba karong adlawa?

◻ Ang hugot nga pagtuo sa mga Saksi nga nakabaton sila sa kamatuoran nagtukmod kanila sa pagbuhat ug unsa?

[Hulagway sa panid 12]

Ang mga Saksi ni Jehova determinadong mopadayon sa pagsangyaw hangtod nga buot sa Diyos nga ila kanang buhaton

[Hulagway sa panid 17]

Si Pilato miingon: “Tan-awa! Ang tawo”​—ang Usa nga dili bahin sa kalibotan.​—Juan 19:5

[Credit Line]

“Ecce Homo” ni A. Ciseri: Florence, Galleria d’Arte Moderna/Alinari/Art Resource, N.Y.