Sobra ra ba Kaayo ang Gipangayo ni Jehova Kanato?
“Unsa ba ang gipangayo ni Jehova kanimo kondili ang pagpasundayag sa hustisya ug ang paghigugma sa kalulot ug ang paglakaw nga makasaranganon uban sa imong Diyos?”—MIQUEAS 6:8.
1. Unsa kaha ang katarongan kon nganong ang uban wala mag-alagad kang Jehova?
SI Jehova nangayo ug pipila ka butang sa iyang katawhan. Apan human mabasa ang mga pulong sa ibabaw nga gikutlo gikan sa tagna ni Miqueas, tingali mohinapos ka nga ang mga gikinahanglan sa Diyos makataronganon. Bisan pa niana, daghan ang wala mag-alagad sa atong Dakong Maglalalang, ug ang uban nga nag-alagad kaniya kaniadto mihunong sa pag-alagad. Ngano? Tungod kay nagtuo sila nga sobra ra kaayo ang gipangayo sa Diyos kanato. Tinuod ba? O may problema ba ang tinamdan sa tawo labot sa gikinahanglan ni Jehova? Ang asoy sa kasaysayan naghatag ug katin-awan niining butanga.
2. Kinsa si Naaman, ug unsay gisugo sa manalagna ni Jehova nga iyang buhaton?
2 Ang Siryanhong hepe sa militar nga si Naaman gisanla, apan gitambagan siya nga sa Israel adunay usa ka manalagna ni Jehova nga makaayo kaniya. Busa si Naaman ug ang iyang mga kauban mibiyahe ngadto sa Israel ug sa kataposan nakaabot sa balay sa manalagna sa Diyos nga si Eliseo. Imbes mogawas sa balay aron sa pagtagbo sa iyang iladong bisita, si Eliseo nagpadalag usa ka sulugoon sa pagsulti kang Naaman: “Kaligo makapito sa Jordan aron maulian ang imong unod; ug mamahinlo ka.”—2 Hari 5:10.
3. Nganong si Naaman sa sinugdan midumili sa pagbuhat sa gipangayo ni Jehova?
3 Kon si Naaman mituman sa kinahanglanon nga gisulti sa manalagna sa Diyos, siya mamaayo sa makaluod nga sakit. Busa, sobra ra ba kaayo ang gipangayo ni Jehova kaniya? Dili gayod. Bisan pa, si Naaman wala mohimo sa gikinahanglan ni Jehova. “Dili ba ang Abana ug ang Pharpar, mga suba sa Damasco, mas maayo kay sa tanang tubig sa Israel?” siya mitutol. “Dili ba ako makaligo diha niini ug mamahinlo?” Niana, si Naaman milakaw nga nasuko.—2 Hari 5:12.
4, 5. (a) Unsa ang ganti sa pagkamasinugtanon ni Naaman, ug unsay iyang pagsanong sa nakadawat niini? (b) Unsa karon ang atong pagatagdon?
4 Unsa ba gayod ang problema ni Naaman? Dili buot ingnon nga lisod kaayong abton ang gikinahanglan. Ang mga sulugoon ni Naaman mataktikanhong miingon: “Kon ang manalagna mismo nagsugo kanimo sa pagbuhat sa usa ka dakong butang, dili mo ba kini pagabuhaton? Nan, unsa pa kaha kon siya moingon kanimo, ‘Kaligo ug mamahinlo ka’?” (2 Hari 5:13) Ang problema mao ang tinamdan ni Naaman. Siya nagtuo nga siya wala trataha nga may dignidad nga takos kaniya ug nga siya gisugo sa pagbuhat ug usa ka butang nga daw giisip niya nga dili-epektibo ug makauulaw. Hinunoa, si Naaman misanong sa mataktikanhong tambag sa iyang mga sulugoon ug milusbog sa Subang Jordan makapito. Handurawa ang iyang kalipay sa dihang ang “iyang unod nahiuli pag-usab sama sa unod sa bata ug siya nahinlo”! Siya mapasalamaton kaayo. Dugang pa, si Naaman miingon nga sukad niadtong tungora, siya dili na mosimba pa ug laing diyos gawas kang Jehova.—2 Hari 5:14-17.
5 Sa tibuok nga kasaysayan sa tawo, si Jehova naghangyo sa mga tawo sa pagsunod sa nagkalainlaing mga regulasyon. Ikaw among gidapit sa pagtagad sa pipila niini. Sa magtagad niini, pangutan-a ang imong kaugalingon kon unsa kahay imong pagsanong kon nagkinahanglan si Jehova nga imong buhaton ang maong mga butang. Dayon, atong susihon kon unsay gipangayo ni Jehova kanato karon.
Kon Unsay Gikinahanglan ni Jehova sa Miagi
6. Unsa ang gisugo nga buhaton sa unang tawhanong magtiayon, ug unsa kahay imong pagsanong sa maong mga instruksiyon?
6 Gisugo ni Jehova ang unang tawhanong magtiayon, si Adan ug Eva, sa pagpanganak, paggahom sa yuta, ug magbaton ug pagbulot-an sa kinabuhi sa mananap. Ang lalaki ug ang iyang asawa gipanalanginan usab ug luag kaayong samag-parke nga pinuy-anan. (Genesis 1:27, 28; 2:9-15) Apan dihay restriksiyon. Dili nila pagakan-on ang usa ka kahoy, nga usa sa daghang kahoyng nagapamunga diha sa tanaman sa Eden. (Genesis 2:16, 17) Sobra ba kaayo kana nga panginahanglan? Dili ba malipay kang motuman sa maong buluhaton, uban sa palaabotong mabuhi sa walay kataposan diha sa hingpit nga panglawas? Bisag dihay mitunghang manenental sa tanaman, dili ba isalikway mo ang iyang pangatarongan? Ug dili ka ba mouyon nga si Jehova may katungod sa pagpahamtang sa maong yanong restriksiyon?—Genesis 3:1-5.
7. (a) Unsang buluhaton ang gihatag kang Noe, ug unsang pagsupak ang iyang naagoman? (b) Unsay imong panglantaw sa gipangayo ni Jehova kang Noe?
7 Sa ulahi, gisugo ni Jehova si Noe sa pagtukod ug arka ingong usa ka kasangkapan sa pagkalabang buhi sa tibuok yutang lunop. Sanglit dako kaayo ang arka, ang trabaho dili masayon ug tingali gihimo atubangan sa daghang pagbiaybiay ug kasilag. Bisan pa, pagkadakong pribilehiyo alang kang Noe nga makaluwas sa iyang panimalay, ug sa daghang mananap! (Genesis 6:1-8, 14-16; Hebreohanon 11:7; 2 Pedro 2:5) Kon hatagan ug ingon niana nga buluhaton, magkugi ka kaha sa pagbuhat niini? O moingon ba hinuon ka nga sobra ra kaayo ang gipangayo ni Jehova kanimo?
8. Unsa ang gisugo kang Abraham nga iyang buhaton, ug unsay gipasundayag ingong resulta sa iyang pagsugot?
8 Ang Diyos nagsugo kang Abraham sa paghimog usa ka butang nga malisod kaayo, nga giingnan siya: “Dad-a, palihog, ang imong anak, ang imong bugtong anak nga imong pinalangga, si Isaac, ug lakaw ngadto sa yuta sa Moria ug didto itanyag siya ingong halad nga sinunog.” (Genesis 22:2) Sanglit si Jehova nagsaad nga makabaton ug anak si Isaac nga niadtong tungora wala pay anak, ang pagtuo ni Abraham sa katakos sa Diyos sa pagpabalik sa kinabuhi ni Isaac nasulayan. Sa dihang ihalad na unta ni Abraham si Isaac, giluwas sa Diyos ang batan-ong lalaki. Kining hitaboa nagpasundayag nga ihalad sa Diyos ang iyang kaugalingong Anak alang sa katawhan ug pagabanhawon siya sa ulahi.—Genesis 17:19; 22:9-18; Juan 3:16; Buhat 2:23, 24, 29-32; Hebreohanon 11:17-19.
9. Nganong dili sobra ra kaayo ang gipangayo ni Jehova kang Abraham?
9 Ang uban tingali maghunahuna nga sobra ra kaayo ang gipangayo ni Jehova nga Diyos kang Abraham. Apan tinuod ba? Tinuod ba gayod nga dili-mahigugmaon ang atong Maglalalang, kinsa makabanhaw sa mga patay, sa paghangyo kanato nga magmasinugtanon kaniya bisag mosangpot kini sa atong temporaryong pagkatulog diha sa kamatayon? Dili ingon niana ang pagtuo ni Jesu-Kristo ug sa iyang unang mga tinun-an. Sila andam sa pag-antos sa pisikal nga pag-abuso, bisan kamatayon mismo, aron makatuman sa kabubut-on sa Diyos. (Juan 10:11, 17, 18; Buhat 5:40-42; 21:13) Kon gikinahanglan sa mga kahimtang, andam ka bang mohimo usab ug sama? Tagda ang pipila ka butang nga gikinahanglan ni Jehova niadtong miuyon nga mahimong iyang katawhan.
Ang Balaod ni Jehova sa Israel
10. Kinsay nagsaad nga mobuhat sa tanang gipangayo ni Jehova, ug unsay iyang gihatag kanila?
10 Ang mga kaliwat ni Abraham pinaagi sa iyang anak nga si Isaac ug apong si Jacob, o Israel, midako ingong nasod sa Israel. Giluwas ni Jehova ang mga Israelinhon gikan sa pagkaulipon sa Ehipto. (Genesis 32:28; 46:1-3; 2 Samuel 7:23, 24) Wala magdugay human niadto, sila nanaad nga mohimog bisan unsa nga pangayoon sa Diyos kanila. Sila miingon: “Ang tanan nga giingon ni Jehova andam kaming mobuhat.” (Exodo 19:8) Aron masunod ang tinguha sa mga Israelinhon nga pagamandoan niya, gihatagan ni Jehova ang nasod ug kapin sa 600 ka balaod, apil ang Napulo ka Sugo. Sa ngadtongadto, kining mga balaora sa Diyos, nga gihatag pinaagi kang Moises, nailhan sa yano ingong ang Balaod.—Esdras 7:6; Lucas 10:25-27; Juan 1:17.
11. Unsa ang usa ka katuyoan sa Balaod, ug unsa ang pipila ka regulasyon sa pagpatuman niini?
11 Ang usa ka katuyoan sa Balaod mao ang pagpanalipod sa mga Israelinhon pinaagi sa pagtaganag maayong mga regulasyon may kalabotan sa mga butang sama sa seksuwal nga moralidad, mga transaksiyon sa negosyo, ug pag-atiman ug bata. (Exodo 20:14; Levitico 18:6-18, 22-24; 19:35, 36; Deuteronomio 6:6-9) Adunay mga lagda nga gihatag kon unsaon sa pagtratar sa isigkatawo maingon man sa mga mananap. (Levitico 19:18; Deuteronomio 22:4, 10) Ang mga kinahanglanon labot sa tinuig nga mga pista ug panagtigom alang sa pagsimba nakatabang sa pagpanalipod sa katawhan sa espirituwal.—Levitico 23:1-43; Deuteronomio 31:10-13.
12. Unsa ang pangunang katuyoan sa Balaod?
12 Usa sa pangunang katuyoan sa Balaod gipasiugda ni apostol Pablo, kinsa nagsulat: “Gidugang kini aron madayag ang mga kalapasan, hangtod nga ang binhi [Kristo] moabot ngadto kang kinsa gihimo ang saad.” (Galacia 3:19) Ang Balaod nagpahinumdom sa mga Israelinhon nga sila dili-hingpit. Nan, makataronganon nga sila nagkinahanglan ug hingpit nga halad nga bug-os makawagtang sa ilang mga sala. (Hebreohanon 10:1-4) Mao nga ang Balaod gilaraw sa pag-andam sa mga tawo sa pagdawat kang Jesus, nga mao ang Mesiyas, o Kristo. Si Pablo nagsulat: “Ang Balaod nahimong atong magtutudlo nga nagatultol ngadto kang Kristo, aron kita ikapahayag nga matarong gumikan sa pagtuo.”—Galacia 3:24.
Ang Balaod ni Jehova Mabug-at Ba?
13. (a) Unsay panglantaw sa dili-hingpit nga mga tawo sa Balaod, ug ngano? (b) Mabug-at ba gayod ang Balaod?
13 Bisan pag ang Balaod “balaan ug matarong ug maayo,” gilantaw kini sa daghan nga mabug-at. (Roma 7:12) Sanglit hingpit ang Balaod, ang mga Israelinhon dili makaabot sa hataas nga sukdanan niini. (Salmo 19:7) Maoy hinungdan nga gitawag kini ni apostol Pedro nga “usa ka yugo nga wala bisan ang atong mga katigulangan ni kita man makaarang sa pagpas-an.” (Buhat 15:10) Sa pagkatinuod, ang Balaod mismo dili mabug-at, ug ang pagsunod niini nakahatag ug kaayohan sa mga tawo.
14. Unsa ang pipila ka pananglitan nga nagpakita nga ang Balaod may mapuslanon kaayong katuyoan alang sa mga Israelinhon?
14 Pananglitan, ilalom sa Balaod, ang usa ka kawatan dili prisohon kondili patrabahoon aron makabayad ug doble o sobra pa sa iyang nakawat. Sa ingon walay mapildi sa biktima, ni maghatag ug palas-anon sa mga tawong kugihan aron sa pagsuportar sa sistema sa pagbilanggo. (Exodo 22:1, 3, 4, 7) Ang dili-luwas nga pagkaon gidili. Ang karneng baboy, kon dili lutoon ug maayo, basin adunay trichinosis ug ang koneho basin adunay tularemia. (Levitico 11:4-12) Sa susama, ang Balaod maoy usa ka panalipod pinaagi sa pagdili sa paghikap ug patayng mga lawas. Kon makahikap ang usa ka tawo ug patayng lawas, kinahanglang maligo siya ug labhan niya ang iyang mga sapot. (Levitico 11:31-36; Numeros 19:11-22) Ang mga kinalibang kinahanglang ilubong, nga magpanalipod sa mga tawo batok sa pagkaylap sa mga kagaw, nga ang paglungtad niini nadiskobrehan sa mga siyentipiko karong bag-o pa lang nga mga siglo.—Deuteronomio 23:13.
15. Unsa ang napamatud-ang usa ka palas-anon sa mga Israelinhon?
15 Ang Balaod wala mangayog sobra ra kaayo sa mga tawo. Apan dili kini ikaingon labot sa mga tawo nga nangabaga sa papel ingong mga maghuhubad sa Balaod. Mahitungod sa mga lagda nga ilang gipahamtang, ang A Dictionary of the Bible, nga giedit ni James Hastings, nag-ingon: “Ang matag biblikanhong sugo gilibotan sa usa ka sistema sa walay kapuslanang mga regulasyon. . . . Sa ingon dihay pagsulay sa pagdala sa matag mahunahunaang kaso sulod sa utlanan sa Balaod, ug sa mapig-oton nga pangatarongan sa pagbuot sa tanang tawhanong panggawi pinaagi sa estriktong kinaugalingong lagda. . . . Ang tingog sa konsensiya napugngan; ang buhing gahom sa pulong sa Diyos nahimong dili-epektibo ug napukgo ubos sa daghan kaayong dugang nga mga lagda.”
16. Unsay giingon ni Jesus bahin sa mabug-at nga mga lagda ug mga tradisyon sa relihiyosong mga lider?
16 Gisaway ni Jesu-Kristo ang relihiyosong mga lider nga nagpahamtang ug daghan kaayong lagda, nga nag-ingon: “Nagabugkos silag bug-at nga mga luwan ug nagapatong niini diha sa mga abaga sa mga tawo, apan sila mismo dili buot motarog niini pinaagi sa ilang tudlo.” (Mateo 23:2, 4) Iyang gipunting nga ang ilang mabug-at hinimog-tawong mga lagda ug mga tradisyon, apil ang maluhong mga paghinlo, naghimo sa ‘pulong sa Diyos nga imbalido.’ (Marcos 7:1-13; Mateo 23:13, 24-26) Apan, bisan sa wala pa si Jesus sa yuta, ang relihiyosong mga magtutudlo sa Israel naghatag ug sayop nga ideya kon unsa gayod ang gikinahanglan ni Jehova.
Kon Unsa Gayod ang Gipangayo ni Jehova
17. Nganong si Jehova wala mahimuot sa mga halad nga sinunog sa dili-matinuohong mga Israelinhon?
17 Pinaagi kang manalagnang Isaias, si Jehova nag-ingon: “Nakabaton na ako ug igo sa mga halad nga sinunog sa mga karnero ug sa tambok sa maayong pagkalalog nga mga mananap; ug sa dugo sa nating mga baka ug sa laking mga karnero ug sa laking mga kanding ako walay kahimuot.” (Isaias 1:10, 11) Nganong ang Diyos walay kahimuot sa mga halad nga siya mismo ang nagsugo diha sa Balaod? (Levitico 1:1–4:35) Tungod kay walay pagtahod ang mga tawo kaniya. Busa, sila gitambagan: “Hugasi ang inyong kaugalingon; hinloi ang inyong kaugalingon; kuhaa ang pagkadaotan sa inyong mga pagpakiglabot gikan sa atubangan sa akong mga mata; hunong na sa pagbuhat ug daotan. Pagtuon sa pagbuhat ug maayo; pangitaa ang hustisya; tul-ira ang malupigon; pagpahamtang ug paghukom alang sa bata nga ilo-sa-amahan; labani ang kawsa sa babayeng balo.” (Isaias 1:16, 17) Dili ba nagtabang kini kanato sa pagpabili kon unsay gikinahanglan ni Jehova sa iyang mga alagad?
18. Unsa gayod ang gipangayo ni Jehova sa mga Israelinhon?
18 Gipakita ni Jesus kon unsa gayoy gikinahanglan sa Diyos. Iyang gihimo kini sa dihang siya gipangutana, “Unsa ang kinadak-ang sugo diha sa Balaod?” Si Jesus mitubag: “‘Higugmaon mo gayod si Jehova nga imong Diyos sa tibuok mong kasingkasing ug sa tibuok mong kalag ug sa tibuok mong kaisipan.’ Kini ang kinadak-an ug unang sugo. Ang ikaduha, nga susama niini, mao kini, ‘Higugmaon mo gayod ang imong silingan ingon sa imong kaugalingon.’ Niining duha ka sugo nahisang-at ang tibuok Balaod, ug ang mga Propeta.” (Mateo 22:36-40; Levitico 19:18; Deuteronomio 6:4-6) Si manalagnang Moises nagpatugbaw sa samang punto sa dihang siya nangutana: “Unsa ba ang gipangayo ni Jehova nga imong Diyos kanimo kondili ang pagkahadlok kang Jehova nga imong Diyos, aron makalakaw sa tanan niyang mga dalan ug sa paghigugma kaniya ug sa pag-alagad kang Jehova nga imong Diyos uban sa bug-os mong kasingkasing ug sa bug-os mong kalag; sa pagbantay sa mga sugo ni Jehova ug sa iyang kabalaoran?”—Deuteronomio 10:12, 13; 15:7, 8.
19. Sa unsang paagi ang mga Israelinhon naningkamot sa pagpakita nga balaang tan-awon, apan unsay giingon ni Jehova kanila?
19 Bisan pa sa ilang pagbuhat ug daotan, ang mga Israelinhon buot magpakita nga balaang tan-awon. Bisag ang Balaod nagkinahanglan nga magpuasa lamang sa tinuig nga Adlaw sa Pagtabon sa Sala, sila nagsugod sa pagpuasa kanunay. (Levitico 16:30, 31) Apan gibadlong sila ni Jehova, nga nag-ingon: “Dili ba mao kini ang puasa nga akong gipili? Ang pagbadbad sa mga talikala sa pagkadaotan, ang pagtangtang sa mga bugkos sa yugo, ug ang pagpagawas sa mga dinaogdaog, ug nga inyong balion ang matag yugo? Dili ba ang pagpaambit sa imong tinapay ngadto sa gigutom, ug nga imong dad-on ang sinakit, mga tawong walay puloy-anan ngadto sa imong balay? Nga, kon pananglit makakita ka ug usa nga hubo, imo siyang pagabestihan, ug nga dili ka magtago gikan sa imong kaugalingong unod?”—Isaias 58:3-7.
20. Tungod sa unsa nga gibadlong ni Jesus ang relihiyosong mga maot?
20 Kadtong nagpakamatarong sa kaugalingon nga mga Israelinhon adunay problema nga sama sa relihiyosong mga maot diin ngadto kanila si Jesus miingon: ‘Nagahatag kamo sa ikanapulo sa yerbabuyna ug sa eneldo ug sa cumino, apan wala ninyo panumbalinga ang mas bug-at nga mga butang sa Balaod, nga mao, ang hustisya ug kaluoy ug pagkamatinuohon. Obligasyon ang pagbuhat niining mga butanga, apan dili kay dili-panumbalingon ang ubang mga butang.’ (Mateo 23:23; Levitico 27:30) Dili ba ang mga pulong ni Jesus motabang kanato sa pagkasabot sa kon unsa gayod ang gikinahanglan ni Jehova kanato?
21. Sa unsang paagi gisumaryo ni manalagnang Miqueas kon unsa ang gikinahanglan ug wala kinahanglana ni Jehova kanato?
21 Aron mapatin-aw kon unsay gikinahanglan ug wala kinahanglana ni Jehova kanato, ang manalagna sa Diyos nga si Miqueas nangutana: “Uban sa unsa nga ako moatubang kang Jehova? Uban sa unsa nga ako moyukbo sa Diyos sa kahitas-an? Ako ba moatubang kaniya uban sa tibuok nga mga halad nga sinunog, uban sa mga nating baka nga usa ka tuig ang kagulangon? Si Jehova mahimuot ba sa linibo ka laking mga karnero, sa tinagpulo ka linibong mga suba sa lana? Ihatag ko ba ang akong kamagulangang anak nga lalaki alang sa akong pagsuki, ang bunga sa akong tiyan alang sa sala sa akong kalag? Gisultihan ka na niya, Oh tawo, kon unsa ang maayo. Ug unsa ba ang gipangayo ni Jehova kanimo kondili ang pagpasundayag sa hustisya ug ang paghigugma sa kalulot, ug ang paglakaw nga makasaranganon uban sa imong Diyos?”—Miqueas 6:6-8.
22. Unsa ang partikular nga gikinahanglan ni Jehova niadtong ilalom sa Balaod?
22 Nan, unsa ang partikular nga gikinahanglan ni Jehova niadtong nagkinabuhi ilalom sa Balaod? Sa pagkatinuod, kinahanglang ilang higugmaon si Jehova nga Diyos. Dugang pa, si apostol Pablo nag-ingon: “Ang tibuok Balaod matuman sa usa ka panultihon, nga mao: ‘Higugmaon mo gayod ang imong silingan ingon sa imong kaugalingon.’” (Galacia 5:14) Sa susama, gisultihan ni Pablo ang mga Kristohanon sa Roma: “Siya nga nahigugma sa iyang isigkatawo nakatuman sa balaod. . . . Ang gugma mao ang katumanan sa balaod.”—Roma 13:8-10.
Dili Sobra ra Kaayo
23, 24. (a) Nganong dili gayod sobra ra kaayo alang kanato ang pagbuhat sa gipangayo ni Jehova? (b) Unsa ang sunod natong hisgotan?
23 Dili ba kita makadayeg kon unsa ka mahigugmaon, mahunahunaon, maluluy-ong Diyos si Jehova? Ang iyang bugtong Anak, si Jesu-Kristo, mianhi sa yuta aron sa paghimaya sa gugma sa Diyos—sa pagpahibalo sa mga tawo kon unsa sila ka bililhon kang Jehova. Sa pag-ilustrar sa gugma sa Diyos, si Jesus miingon bahin sa ubos nga mga goriyon: ‘Walay usa kanila ang mahulog sa yuta nga dili mahibalo ang inyong Amahan.’ Sa ingon siya mihinapos: ‘Ayawg kahadlok: mas bililhon kamo kay sa daghang goriyon.’ (Mateo 10:29-31) Sa pagkatinuod, dili gayod sobra ra kaayo alang kanato ang paghimog bisan unsa nga pangayoon sa mahigugmaong Diyos!
24 Apan, unsay gipangayo ni Jehova kanato karon? Ug nganong ang uban daw naghunahuna nga sobra ra kaayo ang gipangayo sa Diyos? Pinaagi sa pagsusi niining mga pangutanaha, atong masabtan kon nganong usa ka dakong pribilehiyo ang paghimog bisan unsa nga pangayoon ni Jehova.
Makatubag Ka Ba?
◻ Nganong ang uban nagdumili sa pag-alagad kang Jehova?
◻ Sa unsang paagi ang mga gikinahanglan ni Jehova nagkalainlain sa pagdagan sa mga tuig?
◻ Sa unsang mga katuyoan nagsilbi ang Balaod?
◻ Nganong ang gipangayo ni Jehova kanato dili sobra ra kaayo?
[Hulagway sa panid 18]
Ang hinimog-tawong mga lagda, sama sa maluhong paghinlo, naghimo sa pagsimba nga mabug-at