Usa ka Hinungdanong Yugto sa Espirituwal!

Pagluwat sa Bag-ong Kalibotang Hubad sa Balaang Kasulatan sa Cebuano, Iloko, ug Tagalog

SA Disyembre 1, 2000, ang usa ka hinungdanong yugto sa espirituwal nakab-ot: Ang Bag-ong Kalibotang Hubad sa Balaang Kasulatan giluwatan sa Tagalog ug gipahibalo usab ang pagluwat niini sa umaabot sa Cebuano ug sa Iloko.

Ang Bag-ong Kalibotang Hubad mabatonan na karon uban sa mga Bibliya nga dugay nang gigamit sa mahinadlokon-sa-Diyos nga mga tawo sa Pilipinas. Apan, nganong adunay panginahanglan pa sa laing hubad sa Bibliya? Kinsay nagpaluyo niini? Ug unsaon nimo pagtino nga kasaligan ang Bag-ong Kalibotang Hubad?

Nganong Daghan Kaayo ang mga Hubad sa Bibliya?

Ang daghang bag-ong mga bersiyon sa Bibliya gipatik sa dili pa dugayng katuigan. Ang ubang bag-ong mga bersiyon nagpaarang nga ang Pulong sa Diyos mabatonan diha sa pipila ka pinulongan sa unang higayon. Bisan pa niana, ang bag-ong mga Bibliya mabatonan usab diha sa mga pinulongan nga ang naandang mga bersiyon daan nang naglungtad. Unsay katarongan niini? Ang librong So Many Versions?, ni Sakae Kubo ug Walter Specht, nag-ingon: “Walay hubad sa Bibliya ang maisip nga mao na gayod ang kataposan. Ang mga hubad kinahanglang mopasignunot sa pag-uswag sa kahibalo bahin sa Bibliya ug sa mga kausaban sa pinulongan.”

Niining sigloha may dakong pag-uswag sa pagsabot sa Hebreohanon, Aramaiko, ug Grego—ang mga pinulongan nga niana ang Bibliya orihinal nga gisulat. Nakaplagan usab ang mga manuskrito sa Bibliya nga mas karaan ug mas tukma kay sa gigamit sa nangaging mga kaliwatan sa mga maghuhubad sa Bibliya. Busa ang Pulong sa Diyos mahubad na karon nga mas tukma kay sukad masukad!

Nagpunting bahin sa pamatigayon, ang The Atlantic Monthly nag-ingon: “Ang pagpatik sa Bibliya maoy dako—hilabihan ka dako ug kita—nga negosyo.” Ug usahay ang tinguha nga makapatik ug halinon kaayong basahon morag maoy gihatagan ug pagtagad kay sa pagtino sa katukma niini. Ang usa ka bag-ong Bibliya gawasnong nagwagtang sa mga teksto nga giisip sa mga magpapatik niini nga “makalaay” kaayo. Ang laing Bibliya nag-ilis sa mga pulong o mga ekspresyon nga tingali makapalagot sa mga magbabasa karon. Pananglitan, gipaningkamotan niini nga ganahang mobasa ang mga manlalaban sa mga katungod sa kababayen-an pinaagi sa pagtawag sa Diyos nga “Amahan-Inahan.”

Nagpalubog sa Balaang Ngalan

Tingali ang labing makapatugaw nga kiling naglangkit sa personal nga ngalan sa Diyos—si Jehova. (Ang ubang mga eskolar naghubad niini nga “Yahweh.”) Sa karaang mga kopya sa Bibliya, ang balaang ngalan gihawasan sa upat ka Hebreohanong mga konsonante nga mahimong ipaila nga YHWH o JHVH. Kining linaing ngalan makita sa halos 7,000 ka beses diha lamang sa gitawag ug Daang Testamento. (Exodo 3:15; Salmo 83:18) Busa, tin-aw nga maoy katuyoan sa atong Maglalalang nga ang iyang mga magsisimba mahibalo ug mogamit nianang ngalana!

Ugaling, kasiglohan kanhi, ang kahadlok sa mga patuotuo nagpahunong sa mga Hudiyo sa paglitok sa balaang ngalan. Sa ulahi, ang maong matuotuohong mga panglantaw nakatakod usab sa Kristiyanidad. (Itandi ang Buhat 20:29, 30; 1 Timoteo 4:1.) Busa nahimong kasagarang buhat sa mga maghuhubad sa Bibliya nga ilisan ang balaang ngalan sa titulo nga “Ginoo.” Karong adlawa, bug-os nang gitangtang sa kadaghanang Bibliya ang ngalan sa Diyos. Ang ubang modernong Ingles nga mga Bibliya nagpapas gani sa paggamit sa pulong “ngalan” diha sa Juan 17:6, diin si Jesus miingon: “Akong gipadayag ang imong ngalan.” Ang Today’s English Version naghubad niining bersikuloha nga: “Gipaila ko ikaw.”

Nganong gisupak pag-ayo ang ngalan sa Diyos? Tagda ang mga pulong nga gisulat diha sa mantalaang Practical Papers for the Bible Translator. (Tomo 43, numero 4, 1992) Gipatik kini sa United Bible Societies (UBS), nga maoy nakigtambayayong pag-ayo sa paningkamot sa paghubad sa Bibliya sa tibuok kalibotan. Usa ka artikulo nag-ingon: “Sanglit ang YHWH sa walay duhaduha maoy usa ka personal nga ngalan, ang transliterasyon mao gayod ang labing makataronganong paagi sa paghubad, kon prinsipyo ang hisgotan.” Apan ang artikulo nagpahimangno: “Hinuon, adunay pipila ka kamatuoran nga angayng pagatagdon.”

Unsa ka dalawaton ang maong “kamatuoran”? Sumala niini nga mantalaan, ang ubang mga eskolar nangatarongan: “Kon among ipaila ang usa ka ngalan sama sa Yahweh [ngadto sa mga dili-Kristohanon], mahimong mohatag kini ug sayop nga mga kahulogan . . . , hunahunaon nila nga si ‘Yahweh’ maoy usa ka langyawng Diyos, o usa ka bag-o ug wala-hiilhing Diyos, nga lahi sa Diyos nga ila nang nailhan.” Bisan pa niana, ang Bibliya pintok nga nagtudlo nga si Jehova nga Diyos maoy lahi gikan sa mga diyos nga gisimba sa mga dili-Kristohanon!—Isaias 43:10-12; 44:8, 9.

Ang ubang mga eskolar nangangkon nga sila nagsunod lamang sa tradisyon sa dihang ilisan nila ang ngalan sa Diyos sa titulong “GINOO.” Apan gihukman ni Jesus ang pagsunod sa mga tradisyon nga nagpasipala sa Diyos. (Mateo 15:6) Gawas pa, ang bug-os nga ideya nga ang usa ka ngalan ilisan ug titulo walay pasikaranan diha sa Kasulatan. Si Jesu-Kristo may daghang titulo, sama sa “Ang Pulong sa Diyos” ug “Hari sa mga hari.” (Pinadayag 19:11-16) Angay bang ilisan ang ngalang Jesus sa usa niining mga tituloha?

Ang laing artikulo sa mao gihapong mantalaan nangusog: “Ang porma nga ‘Jehova’ dili angayng gamiton sa naandang paagi.” Ang katarongan? “Ang mga eskolar nagtuo sa katibuk-an nga ang ‘Yahweh’ mas mohawas sa orihinal nga paglitok niini.” Bisan pa niana, ang pamilyar nga mga ngalan sa Bibliya sama sa Jeremias, Isaias, ug Jesus gihubad usab diha sa mga paagi nga diyutay rag kaamgiran sa orihinal nga paglitok niini sa Hebreohanon (Yir·meyahʹ, Yeshaʽ·yaʹhu, ug Yehoh·shuʹaʽ). Sanglit ang porma nga “Jehova” maoy hustong paagi sa paghubad sa balaang ngalan—ug maoy pamilyar sa daghang tawo—ang mga pagsupak sa paggamit niana dili makataronganon. Sa pagkatinuod, ang pagpanuko sa paggamit sa balaang ngalan daw gipasukad lamang sa emosyon ug pagpihig, dili sumala sa kahibalo.

Apan, ang isyu dinhi dili lamang akademiko. Pananglitan, usa ka konsultante sa UBS sa India misulat bahin sa mga sangpotanan sa pagwagtang sa balaang ngalan gikan sa mga edisyon diin kini makita kanhi. Siya miangkon: “Ang mga Hindu dili interesado sa titulo sa Diyos; gusto sila nga mahibalo sa personal nga ngalan sa Diyos, ug gawas kon sila mahibalo sa ngalan dili nila ikalangkit ang ilang kaugalingon ngadto nianang usa nga nagdala nianang ngalana.” Sa pagkatinuod, ingon niini ang ikasulti bahin sa tanang nagapangita sa Diyos. Ang pagkahibalo sa ngalan sa Diyos hinungdanon gayod sa pagsabot bahin kaniya, dili ingong dili-persona nga puwersa, kondili ingong persona—usa nga mailhan nato. (Exodo 34:6, 7) Busa ang Bibliya nagpahayag: “Ang matag usa nga magatawag sa ngalan ni Jehova maluwas.” (Roma 10:13) Ang mga magsisimba obligado sa paggamit sa iyang ngalan!

Usa ka Hubad nga Nagpasidungog sa Diyos

Busa usa gayod kadto ka hinungdanong yugto balik sa 1950 sa dihang ang Ingles nga bersiyon sa Bag-ong Kalibotang Hubad sa Kristohanon Gregong Kasulatan unang gipatik. Sa misunod nga dekada, ang mga bahin sa kasagarang gitawag nga Daang Testamento, o Hebreohanong Kasulatan, gipatik nga anam-anam. Sa 1961, ang kompletong Bibliya sa Ingles giluwatan diha sa usa ka tomo. Sa pagkatalagsaon, ang Bag-ong Kalibotang Hubad naggamit sa balaang ngalan nga Jehova diha sa tanan sa duolag 7,000 ka higayon nga kini makita diha sa “Daang Testamento.” Ilabina nga talagsaon mao ang pagpasig-uli niini sa balaang ngalan sa 237 ka beses diha sa “Bag-ong Testamento,” o sa Kristohanon Gregong Kasulatan.

Ang pagpasig-uli nianang ngalana dili lamang nagpasidungog sa Diyos kondili nagbukas usab sa bag-ong mga natad sa pagsabot. Sa pag-ilustrar, daghang hubad ang naghubad sa Mateo 22:44 nga: “Ang Ginoo miingon sa akong Ginoo.” Apan kinsay nagsulti ngadto kang kinsa? Ang Bag-ong Kalibotang Hubad naghubad niining bersikuloha nga, “Si Jehova miingon sa akong Ginoo,” sa ingon tukmang nagkutlo sa Salmo 110:1. Busa ang mga magbabasa makakita sa dakong kalainan tali kang Jehova nga Diyos ug sa iyang Anak.

Kinsay Nagpaluyo Niini?

Ang Bag-ong Kalibotang Hubad gipatik sa Watch Tower Bible and Tract Society, ang legal nga ahensiya nga naghawas sa mga Saksi ni Jehova. Sulod na sa kapin sa usa ka gatos ka tuig, kini nga Sosyedad nagpatik ug nag-apod-apod ug mga Bibliya sa tibuok kalibotan. Kining partikular nga bersiyon gihatag ngadto sa Sosyedad pinaagi sa usa ka grupo sa mga Kristohanon nga nailhan ingong New World Bible Translation Committee. Imbes magtinguha ug kaugalingong kadungganan, ang mga membro sa komite mihangyo nga sila dili ipaila bisan human sa ilang kamatayon.—Itandi ang 1 Corinto 10:31.

Apan, nganong kini nga Bibliya ginganlan ug Bag-ong Kalibotang Hubad? Kini nagbanaag sa hugot nga pagtuo nga ang katawhan “anaa na sa ganghaan sa bag-ong kalibotan” sumala sa gisaad sa 2 Pedro 3:13. Sumala sa gisulat mismo sa komite, sulod niining “panahon sa kausaban gikan sa daang kalibotan,” hinungdanon nga ang mga hubad sa Bibliya magtugot “sa lunsay nga kamatuoran sa Pulong sa Diyos” nga mosidlak.—Tan-awa ang Pasiuna sa 1950 nga edisyon.

Usa ka Tukmang Hubad

Busa gihatagan ug pangunang pagtagad ang pagkatukma. Ang mga maghuhubad sa Ingles nga edisyon naghubad nga direkta sa orihinal nga Hebreohanon, Aramaiko, ug Gregong mga pinulongan, ginamit ang kinamaayohang mga teksto nga mabatonan.a Ang talagsaong pag-amping gihimo usab sa paghubad sa orihinal nga teksto nga literal kon mahimo—apan diha sa pinulongan nga daling masabtan sa modernong-adlaw nga mga magbabasa.

Dili ikatingala, gidayeg sa ubang mga eskolar ang Bag-ong Kalibotang Hubad tungod sa integridad ug pagkatukma niini. Si Propesor Benjamin Kedar, usa ka Hebreohanong eskolar sa Israel, miingon niadtong 1989: “Sa akong pagpanukiduki sa pinulongan bahin sa Hebreohanong Bibliya ug mga hubad, ako kanunayng mogamit sa Ingles nga edisyon nga nailhang New World Translation. Sa pagbuhat niana, akong nakita nga napalig-on pag-ayo ang akong pagbati nga nabanaag niining hubara ang matinud-anong paningkamot nga masabtan ang teksto nga labing tukma kutob sa mahimo.”

Paghimo sa Ubang mga Edisyon nga Mabatonan

Nan, tukma lamang nga ang Watch Tower Society nagpahigayon nga mabatonan ang Bag-ong Kalibotang Hubad dili lamang sa Ingles ug sinultihan nga kalibotan. Sa pagkakaron kini gihubad, sa tibuok man o sa bahin, sa 41 ka pinulongan. Aron mapadali kining buluhatona, giugmad sa Sosyedad ang paagi sa paghubad sa Bibliya nga nagkombinar sa pagtuon sa pulong sa Bibliya uban sa teknolohiya sa kompiyuter. Gitukod usab sa Sosyedad ang Translation Services, nga karon atua sa Patterson, New York, aron sa pagtabang sa mga maghuhubad. Ang Nagamandong Lawas sa mga Saksi ni Jehova nagsuperbisar pag-ayo sa buluhaton sa paghubad sa Bibliya pinaagi sa Writing Committee niini. Apan giunsa man gayod pagbuhat kining buluhatona?

Una sa tanan, usa ka grupo sa dedikadong mga Kristohanon ang gitudlo aron magsilbing usa ka tem sa mga maghuhubad. Gipakita sa kasinatian nga kon ang mga maghuhubad magtinabangay ingong usa ka tem inay kay magkinaugalingon, sila makapatunghag mas maayo, mas timbang nga hubad. (Itandi ang Proverbio 11:14.) Sa katibuk-an, ang matag membro sa mga tem may kasinatian na ingong maghuhubad sa mga publikasyon sa Sosyedad. Unya ang mga tem makadawat ug bug-os nga pagbansay sa pangunang mga prinsipyo sa paghubad sa Bibliya ug sa paggamit ug mga programa sa kompiyuter nga gihimo alang gayod niana.

Ang mga tem sa maghuhubad gisultihan nga maghubad ug Bibliya nga (1) tukma, (2) harmoniya, (3) literal sumala sa itugot sa pinulongan, apan (4) daling masabtan sa ordinaryong mga tawo. Giunsa kini pagbuhat? Matikdi ang bag-ong giluwatan nga mga Bibliya. Ang mga tem sa maghuhubad nagsugod pinaagi sa pagpilig katumbas nga mga pulong sa Cebuano, Iloko, ug Tagalog alang sa tanang pangunang mga termino sa Bibliya nga gigamit sa Ingles nga New World Translation. Giprograma ang kompiyuter aron ipakita ang nalangkit ug parehog kahulogang mga pulong sa Bibliya. Gipakita usab niini ang orihinal nga Grego o Hebreohanong mga pulong nga maoy gikuhaan sa Ingles nga mga pulong aron ang maghuhubad makatuon kon giunsa paghubad kanang mga pulonga sa Grego o sa Hebreohanon diha sa ubang mga teksto. Kining tanan nakatabang ug dako sa pagpilig katumbas nga mga termino sa Cebuano, Iloko, ug Tagalog. Sa dihang magkauyon na ang mga tem niadtong mga pulonga, sila magsugod na sa paghubad sa Bibliya, ginamit ang kompiyuter aron ipakita ang katumbas nga mga pulong sa Cebuano, Iloko, ug Tagalog samtang ilang gihubad ang matag bersikulo.

Ugaling lang, labaw pa ang gikinahanglan sa paghubad kay sa yanong pag-ilis sa usa ka hugpong sa mga pulong alang sa laing hugpong sa mga pulong. Dakong trabaho ang kinahanglang himoon aron matino nga ang gipiling mga termino sa Cebuano, Iloko, ug Tagalog magpasabot sa hustong Kasulatanhong ideya sa matag konteksto. Kinahanglan usab ang pag-amping aron sa pagseguro nga ang gramarya ug pagkabalay sa mga pulong dili balikwaot ug natural. Ang kahago nga gipahigayon niini nga proyekto dayag kaayo. Ang mga edisyon sa Cebuano, Iloko, ug Tagalog sa Bag-ong Kalibotang Hubad naghubad sa Pulong sa Diyos diha sa paagi nga sayon basahon, tin-aw ug daling masabtan, ug matinumanong nagsunod sa karaang teksto.

Giawhag ka namo nga susihon pag-ayo ang Bag-ong Kalibotang Hubad sa Balaang Kasulatan. Makuha nimo kini gikan sa mga magpapatik niining magasina o gikan sa lokal nga kongregasyon sa mga Saksi ni Jehova. Mabasa nimo kini uban ang pagsalig nga kini matinumanong naghubad sa mismong mga pulong sa Diyos diha sa mga pinulongang gihisgotan. Walay duhaduha sa dili madugay mouyon ka nga ang bag-ong pagluwat niini sa pagkatinuod maoy usa ka hinungdanong yugto sa espirituwal!

[Footnote]

[Kahon sa panid 27]

Pipila ka Dagway sa Bag-ong Kalibotang Hubad

Letra nga Tin-aw ug Daling Basahon

Mga Bersikulo Gihugpong sa mga Parapo: Imbes himoon nga lahi ug parapo ang matag teksto, ang mga bersikulo gihugpong sa mga parapo. Motabang kini sa mga magbabasa nga masundan ang pagkabalay sa ideya sa mga magsusulat sa Bibliya.

Gipasiugda nga mga Tudling Pulong: Makita sa ibabawng bahin sa kadaghanang mga panid, kini maoy tabang aron daling pangitaon ang mga asoy sa Bibliya.

Panaplin nga mga Reperensiya: Ang matag panid naundan ug mga reperensiya nga magtultol kanimo ngadto sa nalangkit nga mga teksto sa Bibliya.

Konkordansiya: Usa ka seksiyon sa likod nga bahin sa Bibliya nga nag-ulohang “Giindise nga mga Pulong sa Bibliya.” Diha niini gilista ang piniling mga pulong ug mga teksto sa Bibliya, nga sagad may mubong pangutlo nga nagpakita sa konteksto.

Apendise: Usa ka serye sa mugbong mga artikulo sa paninugdang mga doktrina sa Bibliya ug sa nalangkit nga mga butang.