TABANG ALANG SA PAMILYA | PAGMATUTO UG MGA ANAK
Kon Nganong Importante ang Pagbasa Para sa mga Bata—Bahin 1: Magbasa o Motan-aw?
Dihang magrelaks ang imong mga anak, unsay mas ganahan nila: motan-awg mga video o magbasa? Unsa kahay ilang pilion: cellphone o libro?
Sulod sa daghang tuig, naa nay kakompetensiya ang pagbasa—una ang TV, ug karon daghan nag puwedeng matan-aw ug mahimo online. “Moabot gyod tingali ang panahon nga dili na mobasa ang mga tawo,” misulat si Jane Healy sa iyang 1990 nga librong Endangered Minds.
Niadtong panahona, morag imposibleng mahitabo ang iyang giingon. Pero karon, nga 30 ka tuig na ang milabay, namatikdan sa ubang titser sa mga nasod diin gigamit pag-ayo ang teknolohiya nga daghang batan-on ang maglisod ug basa.
Niining artikuloha
Nganong importante ang pagbasa para sa mga bata?
Ang pagbasa makapalihok sa imahinasyon. Pananglitan, dihang magbasa kag estorya, unsay imong ma-imagine nga tingog sa mga karakter? Unsay ilang hitsura? Unsay naa sa palibot? Ang nagsulat sa estorya naghatag ug pipila ka detalye, pero ang nagbasa mao nay mag-imagine sa uban.
“Dihang magtan-aw tag mga salida o video, nagtan-aw ta sa gi-imagine sa laing tawo,” miingon ang inahan nga si Laura. “Makalingaw man na, pero lahi ra gyod ang pagbasa—kay ikaw mismo ang mag-imagine sa imong ginabasa.”
Ang pagbasa makatabang sa mga bata sa pag-develop ug maayong mga hiyas. Samtang magbasa ang mga bata, makakat-on sila sa pag-analyze sa mga problema ug sa paghunahunag mga solusyon. Dugang pa, dihang magbasa ang mga bata, kinahanglan silang magpokus. Pinaagi ana, ma-develop nila ang mga hiyas sama sa pailob, pagpugong sa kaugalingon, ug empatiya.
Empatiya? Oo! Ang ubang researcher miingon nga ang hinayhinay ug pagbasag maayo sa usa ka estorya makatabang sa mga bata sa paghunahuna sa gibati sa mga karakter nga ilang gibasa. Tungod ana, ang mga bata mahimong magpakitag empatiya sa mga tawo nga ilang makauban.
Ang pagbasa makatabang sa paghunahunag lawom. Aron masabtan sa uban ang ilang ginabasa, dili sila magdalidalig basa. Basahon pa gani nila nig balik kon gikinahanglan aron masabtan ang ginasulti sa awtor. Pinaagi ana, mas dali nilang mahinumdoman ang ilang gibasa ug makabenepisyo sila niana.—1 Timoteo 4:15.
Ang amahan nga si Joseph miingon: “Dihang magbasa ka, mas makahunahuna kag maayo sa kahulogan sa imong ginabasa, ma-connect dayon nimo kini sa imo nang nahibaloan, ug mapamalandong ang mga leksiyon nga imong nakat-onan. Ang mga video ug mga salida dili kanunayng magpalihok nato sa paghunahunag lawom.”
Ang punto: Bisan pag naay kaayohan ang mga video ug ubang visual media, naa gyoy importanteng mga butang nga dili makat-onan ang imong mga anak kon dili sila magbasa.
Kon unsaon pagdasig ang mga anak nga mobasa
Pagsugod dayon. Si Chloe, nga naay duha ka anak nga lalaki, miingon: “Gibasahan namo ang among mga anak bisag naa pa sila sa tiyan, ug padayon namo nang gihimo human sila ipanganak. Maayo ra gyod nga amo nang gihimo kay sa ngadtongadto, ganahan na kaayo silang mobasa ug nahimo na ning bahin sa ilang rutina.”
Prinsipyo sa Bibliya: “Sukad sa imong pagkatawo nahibalo ka sa balaang mga sinulat.”—2 Timoteo 3:15.
Himoang makapadasig sa pagbasa ang inyong balay. Pagbutang ug mga basahon sa inyong balay aron mainteres ang imong anak nga mobasa. “Pangitag mga libro nga magustohan sa imong anak ug ibutang kini duol sa iyang higdaanan,” miingon si Tamara, nga naay upat ka anak.
Prinsipyo sa Bibliya: “Bansaya ang bata sa dalan nga angay niyang subayon; bisag matigulang na siya dili siya motipas gikan niini.”—Proverbio 22:6.
Limitahe ang paggamit ug Internet. Ang amahan nga si Daniel misugyot nga maayong mag-eskedyul ug gabii nga walay mogamit ug mga gadyet. Siya miingon: “Naa gyoy gabii kada semana nga hilom ang balay kay walay mag-TV, maong makabasa mi nga magkauban o mag-iyahay ug basa.”
Prinsipyo sa Bibliya: ‘Seguroa ang mas importanteng mga butang.’—Filipos 1:10.
Magpakitag maayong ehemplo. Si Karina, nga naay duha ka anak nga babaye, miingon: “Himoang makapainteres ang mga estorya pinaagi sa imong binasahan ug ipakita sa imong mga anak nga nalingaw ka sa imong ginabasa. Kon ganahan kang mobasa, posibleng masundog na sa imong mga anak.”
Prinsipyo sa Bibliya: “Padayon sa pagkugi sa publikong pagbasa.”—1 Timoteo 4:13.
Dili tanang bata ang maganahan kaayong mobasa. Pero ang imong pagdasig mao tingali kinahanglan sa imong mga anak aron ganahan silang mobasa. Si David, nga naay duha ka anak nga babaye, naa pay dugang nga gihimo. Siya miingon: “Basahon nako ang ginabasa sa akong mga anak, maong kabalo ko kon unsay ilang mga ganahan ug unsang mga topic ang among estoryahan. Morag naa mi kaugalingong reading club. Nalingaw gyod mi!”