Nagpabiling Maunongon diha sa Nazi Alemanya
SAMA sa daghang mga batan-on sa wala pa ang Gubat sa Kalibotan II sa Alemanya, gusto kaayo akog mga dula, ilabina sa gymnastic ug sa soker. Tugob ang akong kinabuhi niining mga butanga. Apan sa ulahi nausab kini.
Pinaagi sa kauban sa trabaho sa akong amahan, nakasinati ako sa Bibliya. Sa sinugdan maduhaduhaon ako bahin sa isulti niining Bibelforscher (Estudyante sa Bibliya, nga maoy pagtawag kaniadto sa mga Saksi ni Jehova). Sa ulahi, naikag kaayo ako sa iyang gipahayag kanako, ilabina sa impormasyon bahin kang Jesu-Kristo ug sa iyang kalihokan ingong tawo.
Misugod ang Panahon sa Pagsulay
Sa 1933, tungod sa pag-okupar sa Nazi sa Alemanya, gibando ang klab sa dula nga niini membro ako. Kini, lakip sa mga butang nga akong nakat-onan sa Kasulatan, ang nakatabang kanako nga mas matinagdanon sa espirituwal nga mga butang. Sa 1935 gipahinungod ko ang akong kaugalingon kang Jehova nga Diyos ug gisimbolohan kini pinaagi sa bawtismo sa tubig, ug halos sa samang yugto, naminyo ako ug isigkamagtutuo.
Misugod ang malisod nga panahon ug taliabot ang grabe pang kahimtang. Ang tag-iya sa negosyo nga akong gitrabahoan nakadawat ug sulat gikan sa German Workers’ Front, usa ka organisasyon nga sanga sa NSDAP (Nationalsozialistische Deutsche Arbeiterpartei, kun Partido Nazi). Ang sulat miingon:
“Kami uban niini naghangyo kanimo sa pagpapahawa sumala sa mga polisa ug mga reglamento sa imong kompaniya sa Estudyante sa Bibliya si — nga imong trabahante, sanglit nakatugaw siya sa kalinaw sa imong kompaniya sa dili pagkahimong membro sa German Workers’ Front.” Gisunod sa tag-iya sa kompaniya ang sulat, ug sanglit dili man motugot ang akong konsensiya nga magpamembro ako sa politikal nga partido, nawad-an akog trabaho.
Sa milabay ang usa ka tuig ako ug ang akong ugangang babaye gidakop. Dihay mga paningkamot nga gihimo aron akong talikdan ang akong pagtuo ug sa pagluib sa akong espirituwal nga mga igsoon. Ang akong pagdumili sa dili pagkooperar miresulta sa akong pagkabalhog sa kampong konsentrasyon sa Buchenwald sa Nobyembre 25, 1937. Gidala usab ang akong ugangang babaye sa kampong konsentrasyon.
Mga Pagsulay sa Pagkamaunongon sa Buchenwald
Mikabat halos walo ka tuig ang akong pagkapriso sa Buchenwald. Dinhi kuno unta nako taposon ang akong kinabuhi—nga maoy paghunahuna sa yawan-on ug hunahunang mga tawo. Pabalikbalik nga sultihan kami sa mga guwardiyang SS sa Aleman: “Dili kamo makagawas dinhi nga buhi.” Gipugos ako sa pagtrabaho gikan sa alas kuwatro sa buntag hangtod sa pagsalop sa adlaw, bisag gamay ra kaayo ang makaon. Apan tungod kang Jehova nga Diyos, nga kaniya nagtinguha akong magpabilin sa akong pagkamaunongon, nakatigayon ra ako.
Niining malisod nga kahimtang, bililhon kaayo ang espirituwal nga pagkaon. Sa unsang paagi among nadawat kini diha sa kampong konsentrasyon? Sa matag karon ug unya, dugang mga Saksi ni Jehova ang gipasulod sa Buchenwald. Sila gidala dili lamang gikan sa Alemanya kondili gikan usab sa Holandiya, Belgium, ug Pransiya. Ang mga butang nga ilang nahinumdoman nga ilang nabasa sa bag-ong mga gula sa Ang Bantayanang Torre isulat ug, tungod sa among sekretong paagi sa pag-apod-apod, ipasa kini sa isigka-Saksi. Busa among madawat ang espirituwal nga pagpahimsog nga maoy among gikinahanglan aron makapabilin sa among pagkamaunongon.
Apan, ang among tagana sa espirituwal nga pagkaon wala magpabiling sekreto, apan wala molampos ang mga guwardiya sa pagdiskobre kon sa unsang paagi among nadawat kana. Usa ka adlaw gihatagan kami ug ultimatum: Kon dili isurender ang tanang pinatik nga basahon ugma sa alas 12, kada duha ka tawo posilon. Diha sa kampong konsentrasyon, dili kana tiawtiaw nga hulga!
Ang among mga igsoon nga maoy responsable sa sinulat nga materyal nakakitag mga paagi sa pagtigom aron sa paghisgot sa mga butang ug sa pag-ampo bahin niana. Nadesisyonan nga ihatag ang mga bahin sa mga sinulat sa kamot nga “tagana sa mga pagkaon.” Niining mga sinulat, nagkalainlaing dili kristohanong mga buhat sa Katolikong Iglesya giladlad. Ang desisyon sa paghatag niining materyala mibungag maayong mga resulta. Walay gipatay, ug maayong pagpamatuod ang nahatag. Sa pagkatinuod, ang ubang mga opisyales sa SS mipakitag interes sa mga butang nga gisulat.
Nakahimo kami sa pagtaganag espirituwal nga pagkaon ngadto sa ubang mga kampo. Kon adunay igsoon nga gikan sa Buchenwald nga ibalhin sa laing kampo, ilang itahan ang ilang kinabuhi pinaagi sa pagtago ug mga porma sa mga kamatuoran sa Bibliya nga sinulat sa kamot. Ug diha sa sulod sa Buchenwald, mihimo kamig espesyal nga kampaniya sa pagpamatuod ngadto sa ubang kaubang mga binilanggo, nga giabot ang libolibo kanila sa maayong balita.
Isalikway ang Pagtuo o Mamatay
Sa misugod ang Gubat sa Kalibotan II sa 1939, naagian namo ang pinakamalisod nga pagsulay. Gipugos kami sa pagpirmag deklarasyon nga nag-ingon nga gisalikway na namo ang among pagtuo ug andam sa pagngalan sa mga tawo nga aktibong nagsuportar sa mga pagtulon-an sa mga Estudyante sa Bibliya. Kon mopirma kami, kami buhian. Ang tanang Saksi nga dili mopirma posilon.
Matag karon ug unya gigamit kining mga hulgaa. Ang sugo ihatag: “Mga Estudyante sa Bibliya, pangadto kamo sa ganghaan!” Magbarog kami didto—nga mga niwang kaayo, sa nagkagidlay nga sapot. Diha sa mga torre mao ang armadong mga guwardiya. Soblion sa komander sa kampo ang iyang hulga nga ang tanang modumili sa pagpirma patyon. Bug-os nga kahilom. Walay miboluntaryo.
Sa usa ka higayon, duha ka Saksi nga nakapirmag dokumento miabante, ug miingon nga gusto niyang kanselahon ang ilang mga ngalan! Mas gusto pa nilang mamatay uban sa ilang mga igsoon. Dihay katingala, ug kabalaka, sa mapintas nga mga SS. Sa primero, walay pag-abuso, walay paghulga, kondili sugo lamang: “Buhi na! Ayaw pagreport sa trabaho.” Sa moagi ang duha ka oras, molanog na usab ang mga pulong: “Mga Estudyante sa Bibliya, pangadto kamo sa ganghaan!” Kining sulod ug gula nga kahimtang nagpadayon sa tulo ka adlaw.
Sa makusog nga madunggan namo, maghisgot ang SS nga palinyahon kami ug pamosilon. Among nadunggan ang usa ka komander nga nag-ingon: “Ang labing maayo natong buhaton mao ang paglibot kanila ug posilon sila sa tanang kiliran.” Apan napadayag nga taktika lamang kini aron mapaluya ang among kadasig sa gipagawas na usab kami sa tugkaran sa pagparada.
Ang komander sa kampo nga si Huttig misugod sa iyang pakigpulong uban sa malaw-ayng mga pulong: “Mga salbahis kamo, mga baboy kamo . . . ” Apan unsay among madunggan? Dili ang naandang mga hulga sa kamatayon, kondili: “Maayo kaayo kaninyo ang Führer. Gisaylo una ang pagpakanaog sa inyong mga silot hangtod sa kadaogan.” Napuno kami sa dakong pasalamat kang Jehova, bisag misinggit si Huttig: “Apan hinumdomi . . . ang paghawid sa sentensiya wala magpasabot nga nakalingkawas na kamo.” Napildi ang kaaway.
Laing Kadaogan
Bisag dili na maantos ang kahimtang sa pagkasunod tuig, naghulat pa sa unahan ang daghang mga kalisdanan. Sa usa ka hilabihang matugnawng panahon, gisugo kami sa pagdonar ug besti sa kasundalohan sa Aleman didto sa Silangan. Sa midumili kami sa pagsuportar sa mga paningkamot sa pakiggubat niining paagiha, gihukasan kami sa among mga putos sa kamot, sa salipod sa among mga dalunggan, ug sa among mga kamesita. Giembargo usab ang among panit nga sapatos. Gipulihan hinoon kami ug bakya, nga gitawag Dutchmen. Bisan pa sa kakulang sa sapot, gipugos kami sa pagpatrabaho sa gawas, bisan sa mga temperaturang 5 grado Fahrenheit (–15° C.).
Sa usa ka adlaw niana dihay gisibya nga dili dapatan ug tambal ang mga Estudyante sa Bibliya diha sa ospital sa kampo. Busa, kami, napugos sa dugang pagsuportar sa usag usa, nagtinabangay ug nag-inatimanay ug mahigugmaong ‘nagyayongay’ sa mga masakiton, sa laing pagkasulti. (Galacia 6:2) Kining paagiha, nga giplano sa pagbungkag kanamo, sa pagkatinuod lahi ug epekto. Oo, nasabtan namo ang kamot sa among Diyos niining bahina!
Sanglit among giatiman ang masakiton ug maluyahon pinaagi sa Kristohanong gugma, walay namatay kanamo. Sa laing bahin, daghan sa mga binilanggo nga gitambalan sa ospital sa kampo nangamatay. Siempre, ang nahimulag sa Diyos nga mga SS, nga nangahimong mananapon, dili makasabot sa mahimo sa gugma. Sa ulahi, sa pagkakita nga kaming tanan makareport gihapon sa pagtawag sa ngalan, milingolingo ang usa ka SS nga doktor nga dili makatuo ug miingon: “Usa ka kini ka katingad-anan sa medisina.”
Nagsaulog sa Memoryal
Marso 1942 kadto, ug nagsingabot ang panahon sa pagsaulog sa Panihapon sa Ginoo, o Memoryal sa kamatayon ni Kristo. Apan unsaon namo sa pag-organisar niini diha sa kampong konsentrasyon? Nakaremedyo ang usa ka igsoon ug mga hapin sa higdaanan aron gamiton ingong mga mantil sa lamesa; ang komander sa SS nga mihatag sa permiso nagtuo nga gamiton kini sa pagsaulog sa komplianyo. Himoon ang Memoryal sa D nga dapit sa among bloke.
Ang unang grupo sa mga igsoon nga gipayuhot sa D nga dapit nagkatigom na alang sa kasaulogan. Ang ubang mga igsoon magbantay sa gawas sa lawak. Sa kalit lamang may nahitabo nga wala damha. Taliabot na ang komander sa iyang naandang inspeksiyon! Ug mipadulong siya D nga dapit. Mikubakuba ang dughan sa mga igsoong nagbantay. Wala silay mahimo. Nagsaka na ang komander sa hagdanan. Busa hilom silang nag-ampo. Sa tunga sa hagdan mikalit ug hunong ang komander, milingi sa palibot, ug, sa walay katarongan, mikanaog.
Bisan karon nga 40 na tuig ang milabay, ang mga handumanan niining mga hitaboa nakatabang kanako sa pagpakitag bug-os nga pagsalig kang Jehova sa tanang mga sirkumstansiya nga mahimutang ako. Iyang gihimo ang daw walay paglaom nga mga situwasyon nga mga dagkong kaluwasan.—Isaias 26:3, 4.
Panahon sa Kahumpayan
Sa kataposan sa gubat, gibuhian kami sa kampo. Sama ang among gibati sa mga Israelitas sa karaan, nga kanila kini ang giingon: “Sa gipabalik na ni Jehova ang mga binihag ngadto sa Sion, nanghisama kami kanila nga nanagdamgo. Nianang panahona ang among mga baba nangapuno sa pagkatawa, ug ang among mga dila sa malipayong pag-awit.”—Salmo 126:1, 2.
Sa nagtalitapos na ang Gubat sa Kalibotan II gidakop ang akong asawa aron dalhon sa kampong konsentrasyon. Ang akong ugangang babaye nabalhog sa Ravensbruck, ug sa pipila lamang ka bulan sa nagtalitapos na ang gubat gipadala siya sa SS ngadto sa ibabawng Bavaria. Apan sa 1945 namauli kaming tanan. Malipayon kaayo kaming nagkahiusa na usab, mapasalamatong nakapabilin kaming matinumanon, ug mapabilhon nga libreng makapadayon kami sa among pagsimba kang Jehova.
Gidakop Pag-usab
Sa milabay ang pipila ka tuig tapos sa Gubat sa Kalibotan II, tungod sa pagbando sa buluhaton sa mga Saksi ni Jehova sa nasod nga akong gipuy-an, gidakop na usab ako ug nabulag sa among pamilya duolan sa upat ka tuig. Sulod ning malisod nga panahon, kanunay namong gibati ang tabang ni Jehova, ang atong maluloy-ong Diyos.
Human sa gubat, gipanalanginan kamig anak nga lalaki, ug sa mihamtong siya, giatubang usab siya sa desisyon nga nalangkit ang prinsipyo sa neyutralidad nga gipadayag diha sa Bibliya sa Isaias 2:4. Sa among kalipay, mipili siya sa pagkamaunongon kang Jehova. Busa sa duha ka tuig nakaeksperyensiya siya sa kinabuhi sa bilanggoan.
Tungod kay nagpabilin sa pagkamaunongon ngadto sa Diyos, ang among gamayng pamilya makapanumdom sa total nga 23 ka tuig diha sa mga kampong konsentrasyon ug sa mga bilanggoan. Dili tanan kanato ang makaagig samang mga butang. Apan ginaatubang nato matag adlaw ang hagit sa paghupot sa pagkamaunongon niining daotang kalibotan. Busa, hinaot unta nga determinado ka sa paghupot sa imong pagkamaunongon. Dili ka gayod magbasol niini, kay ang salmista nag-ingon: “Ug mahitungod kanako, tungod sa akong pagkamaunongon ikaw nagatuboy kanako, ibutang mo ako sa atubangan sa imong nawong sa walay kataposan. Bulahan si Jehova ang Diyos sa Israel gikan sa walay kataposan ngadto sa walay kataposan.” (Salmo 41:12, 13)—Sanglit nagpuyo ang magsusulat nasod diin gibando ang mga kalihokan sa mga Saksi ni Jehova sa karon, ang iyang ngalan wala gamita.
[Blurb sa panid 11]
Ang tanang Saksi nga dili mopirma posilon
[Blurb sa panid 12]
Ang komander sa SS miingon: “Ang labing maayo natong buhaton mao ang paglibot kanila ug posilon sila sa tanang kiliran”
[Blurb sa panid 13]
Ang among gamayng pamilya makapanumdom sa total nga 23 ka tuig sa mga kampong konsentrasyon ug sa mga bilanggoan
[Mga Letrato sa panid 10]
Ang kampong konsentrasyon sa Buchenwald nga niini nakagugol akog walo ka makalilisang nga mga tuig
[Tinubdan]
UPI/BETTMANN NEWSPHOTOS