Ang Hampak Mikaylap

Ang batang si Robert maoy 11 anyos lamang, apan siya nakit-ang nagdungo ang nawong ilalom sa gubang taytayan. Dihay duha ka inagian sa bala sa likod sa iyang ulo. Gituohang siya gipatay sa mga membro sa iyang kaugalingong gang sa batan-on.

Ang kinse-anyos nga si Alex hapit nang magpamembro sa gang ug tingali magpadulong ngadto sa ahat nga kamatayon. Apan nakita niyang namatay ang usa ka higala, ug siya naghunahuna sa iyang kaugalingon: ‘Dili ko buot nga maingon niana.’

ANG mapintas nga mga gang sa dalan, nga kas-a gilangkit sa nailhan pag-ayong mga gang sa Los Angeles nga gitawag ug Bloods ug Crips, nagkaylap sa tibuok kalibotan. Apan bisan diin sila, ang mga gang sa pagkakatingalahan managsama.

Ang “Teddy Boys” sa Inglaterra nagpakurat sa kalibotan sa katuigang 1950. Ang The Times sa London nag-ingon nga sila migamit ug mga atsa, kutsilyo, kadena sa bisikleta, ug ubang mga hinagiban sa “pagpahamtang ug grabeng mga samad” diha sa inosenteng mga tawo. ‘Dihay mga away ginamit ang kutsilyo, gidaot ang mga restawran, ug gipangguba ang mga kapehan.’ Giamong-amongan ang mga tawo, gikawatan, gikulata, ug usahay gipatay.

Ang Die Welt sa Hamburg, Alemanya, nagtaho nga niining mas bag-o lang ang mga batan-on “sa ilang pag-adto sa disko o sa ilang pagpauli sa balay” giatake sa mga gang nga may “mga bunal sa besbol, kutsilyo, ug mga pusil.” Ang Süddeutsche Zeitung sa Munich nag-ingon nga ang mga kinagisag-ulo sa Berlin miatake kang bisan kinsa “nga namatikdang mas huyang​—mga walay balay, baldado, retiradong mga babaye.”

Ang koresponsal sa Pagmata! sa Espanya nagtaho nga ang problema sa mga gang sa tin-edyer bag-o lang didto apan nagtubo. Ang mantalaan sa Madrid nga ABC may pangunang balita nga “Mga Kinagisag-Ulo​—Ang Bag-ong Makahahadlok nga Damgo sa Kadalanan.” Usa ka kinagisag-ulo niadto gikan sa Espanya miingon nga panid-an nila ang “mga langyaw, mga pampam, ug mga homoseksuwal.” Siya midugang: “Way-pulos ang gabii kon walay kapintasan.”

Sa Habagatang Aprika ang Cape Times nag-ingon nga kadaghanan sa mapintas nga krimen didto maoy “gumikan sa mabangis nga kultura sa gang.” Usa ka basahon nga gipatik sa Cape Town nag-ingon nga ang mga gang sa Habagatang Aprika nahimong “mga parasito” diha sa mas kabos nga mga lungsod ug nga sila “nangawat ug nanglugos sa mga membro sa ilang kaugalingong mga komunidad ug miapil sa mga bugno sa gang gumikan sa teritoryo, mga paninda, ug mga babaye.”

Ang O Estado de S. Paulo, usa ka mantalaan sa Brazil, nag-ingon nga ang mga gang didto “nagdaghan sa makalilisang nga gikusgon.” Kini nag-ingon nga sila moatake sa kaindig nga mga gang, sa mas adunahang mga batan-on, sa mga tawong lahig rasa, ug sa kabos nga laling mga mamumuo. Giingon usab nga usa ka adlaw niana ubay-ubayng mga gang ang mihimog daghang pag-atake, “gikawatan ang mga tawo sa baybayon . . . , nagbugnoay,” ug naghimo sa pangunang dalan sa Rio de Janeiro nga “usa ka panggubatan.” Laing taho gikan sa Brazil nag-ingon nga ang gidaghanon sa mga gang nagtubo sa dagkong mga siyudad sama sa São Paulo ug Rio de Janeiro ug sa mas gagmayng mga lungsod.

Ang magasing Maclean’s sa Canada nag-ingon sa 1995 nga sumala sa pagbanabana sa polis, dihay labing menos walo ka aktibong mga gang sa dalan sa Winnipeg, Canada. Ug ang mga mantalaan sa Tinipong Bansa nagpatik ug mga letrato sa mga membro sa gang nga nagduso sa mga sinina ug eslogan sa gang ngadto sa hilit Indian nga mga reserbasyon sa Habagatan-kasadpan sa Amerika.

Sa Siyudad sa New York, ang pagdagsang sa kapintasan nga nalangkit sa gang miulbo sa miaging tuig. Ang mga membro sa Bloods ug sa Crips, mga gang nga sa sinugdan prominente sa Los Angeles, gikaingon nga nalangkit. Sumala sa mayor sa New York, tali sa Hulyo ug Septiyembre, ang polis nakahimog 702 ka pagpangdakop sa mga insidente nga direktang nalangkit sa mga gang sa dalan.

Ang problema dili diha lang sa dagkong mga siyudad. Ang Quad-City Times, nga gipatik sa sentral nga bahin sa Tinipong Bansa, nagsugilon bahin sa “nag-uswag nga kapintasan taliwala sa mga tin-edyer, kaylap nga paggamit sa droga ug usa ka nagtubong pagbati sa kawalay-paglaom.”

Usa ka Makapasubong Hampak

Usa ka gang ang gikaingong nagsugod ingong usa ka grupo sa mga higala. Apan samtang nagdako ang reputasyon sa lider niini, nagdako usab ang kapintasan. Ang lider sa gang nagpuyo sa balay sa iyang apohan nga babaye, nga gipusil makadaghan, bisag ang apohan nga babaye diha sa sulod. Usa ka mantalaan nagtaho nga dihay kapin sa 50 ka inagian sa bala diha sa balay. Dayag nga ang maong pagpusil maoy panimalos sa mga buhat nga gipasangil sa gang sa apong lalaki. Dugang pa, ang igsoong lalaki sa lider sa gang nabilanggo ingong sangpotanan sa nalangkit-sa-gang nga kalihokan, ug ang iyang ig-agaw, nga mibalhin aron malikayan ang kapintasan ug mipauli sa balay aron sa pagbisita, napusilan sa usa ka tawong nagsakay sa milabayng van.

Sa Los Angeles, gipusil sa mga membro sa gang ang usa ka kotse ug nakapatay sa inosenteng tres-anyos kansang inahan ug trato sayop nga nakaagi sa dili maong dalan. Usa ka bala ang mihapak sa usa ka tunghaan ug nakaigo sa usa ka magtutudlo kinsa naningkamot sa pagtabang sa mga estudyante nga mapauswag ang ilang mga kinabuhi. Daghang uban pa ang nangamatay usab nga wala malangkit sa mga gang apan nahimong ilang mga biktima. Usa ka inahan sa Brooklyn, New York, nailado sa iyang kasilinganan tungod sa labing makapasubong kahimtang​—namatyan sa tanan niyang tulo ka anak lalaki gumikan sa kapintasan sa gang.

Unsay hinungdan niining tibuok kalibotang hampak sa kapintasan sa batan-on, ug sa unsang paagi mapanalipdan nato ang atong minahal nga kabataan gikan niana? Sa unsang paagi nagsugod ang mga gang sa unang bahin, ug nganong daghan kaayong batan-on ang miduyog kanila? Kini nga mga pangutana hisgotan sa mosunod nga mga artikulo.

[Picture Credit Line sa panid 3]

Scott Olson/Sipa Press