Ang mga Kalisdanan nga Giatubang sa mga Inahan

“Ang hinungdanong mga buluhaton sa tawo mao ang mga buluhaton nga may kalabotan sa panimalay. . . . Kon ang inahan dili mobuhat sa iyang katungdanan, walay mosunod nga kaliwatan, o kon duna man, mas maayo pag wala na lang kini motungha.”​—Theodore Roosevelt, ika-26 nga presidente sa Tinipong Bansa.

KLARO nga ang inahan hinungdanon sa kinabuhi sa tawo, apan ang iyang papel naglangkit ug labaw pa kay sa pagpanganak lamang. Mahitungod sa papel sa mga inahan diha sa kadaghanang dapit sa kalibotan karon, usa ka magsusulat miingon: “Siya mao ang pangunang tigpanalipod sa panglawas, edukasyon, intelihensiya, personalidad, batasan, ug emosyonal nga kalig-on sa matag bata.”

Usa sa daghang papel sa inahan mao ang pag-edukar sa iyang mga anak. Ang unang mga pulong nga malitok sa bata ug ang iyang sinultihan kasagarang makat-onan gikan sa iyang inahan. Kasagaran ang inahan maoy mogugol ug mas daghang panahon uban sa mga anak kada adlaw kay sa amahan, busa ang inahan mao tingali ang ilang pangunang magtutudlo ug tigdisiplina. Busa, ang panultihon sa Mexico nga “Ang edukasyon nagsugod sa pagsuso sa bata” nagpasidungog sa hinungdanong papel sa mga inahan.

Ang atong Maglalalang, si Jehova nga Diyos, nagpasidungog usab sa mga inahan. Gani, usa sa Napulo ka Sugo, nga sinulat sa “tudlo sa Diyos” diha sa mga papan nga bato, nag-awhag sa mga anak: “Pasidunggi ang imong amahan ug ang imong inahan.” (Exodo 20:12; 31:18; Deuteronomio 9:10) Dugang pa, ang usa ka proverbio sa Bibliya naghisgot sa “balaod sa imong inahan.” (Proverbio 1:8) Giila na karon sa kadaghanan ang kahinungdanon sa pagtudlo sa mga anak panahon sa iyang unang tulo ka tuig sa kinabuhi​—sa dihang ang kadaghanan kanila kasagarang nailalom sa pag-atiman sa ilang inahan.

Unsa ang Pipila ka Kalisdanan?

Alang sa daghang inahan, ang usa ka kalisdanan sa pagtudlo sa ilang mga anak panahon sa hinungdanong katuigan sa pagtubo mao ang kapit-os sa pagpanarbaho aron makasuportar sa pamilya. Ang mga estadistika nga nahipos sa Hiniusang Kanasoran nagpakita nga diha sa daghang industriyalisadong mga nasod, kapin sa katunga sa mga inahan nga adunay mga anak nga wala pay tres anyos ang nanarbaho.

Dugang pa, ang kadaghanan sa mga inahan maoy nag-abaga sa responsibilidad sa pagmatuto sa ilang mga anak tungod kay ang ilang mga bana mibiya sa balay aron sa pagpanarbaho sa laing siyudad o nasod. Pananglitan, gitaho nga sa pipila ka dapit sa Armenia, duolan sa un-tersiya sa mga lalaki ang miadto sa laing nasod aron mangitag trabaho. Ang ubang mga inahan nag-inusara sa pagmatuto sa ilang mga anak tungod kay ang ilang mga bana nag-abandonar kanila o namatay.

Diha sa pipila ka nasod ang laing kalisdanan alang sa daghang inahan mao nga sila kulang ug edukasyon. Ang Department of Economic and Social Affairs sa HK nagbanabana nga dos-tersiya sa 876 ka milyong tawo sa kalibotan nga dili makamaong mobasa ug mosulat maoy mga babaye. Gani, sa Aprika, sa Arabong mga nasod, ug sa Sidlakan ug Habagatang Asia, kapin sa 60 porsiyento sa mga babaye dili makamaong mobasa ug mosulat, sumala sa UNESCO. Dugang pa, daghang lalaki ang nagtuo nga ang pag-edukar sa mga babaye dili kinahanglanon ug makapahimo pa gani kanilang dili takos sa ilang papel sa pagpanganak.

Ang magasing Outlook nag-ingon nga sa usa ka distrito sa estado sa Kerala sa India diin ang mga babaye sagad mahimong mga inahan sa edad nga 15 anyos, walay lalaki nga gustong makigminyo ug edukadang babaye. Sa sikbit nga Pakistan, ang mga lalaki gihatagan ug prioridad. Ang pagmatuto kanila nag-andam kanila sa pagpangita ug mas dagkog-suweldo nga mga trabaho aron ilang masuportahan ang ilang mga ginikanan inigkatigulang na nila. Sa laing bahin, sumala sa librong Women’s Education in Developing Countries, “ang mga ginikanan dili mogasto sa pag-edukar sa ilang mga anak nga babaye tungod kay ang mga ginikanan wala magdahom nga ang ilang mga anak nga babaye makatabang sa pamilya sa pinansiyal nga paagi.”

Dugang pa, anaa ang kalisdanan maylabot sa lokal nga mga kostumbre. Pananglitan, diha sa pipila ka nasod ang inahan gidahom nga mosunod sa mga kostumbre sama sa pagbaligya sa batan-ong mga anak nga babaye diha sa kaminyoon ug sa pagputol sa kinatawo sa babaye. Gidid-an usab ang mga inahan sa pagtudlo ug pagdisiplina sa ilang mga anak nga lalaki. Obligado ba ang inahan sa pagsunod sa maong mga kostumbre ug isalig na lang sa uban ang pagtudlo sa iyang mga anak nga lalaki?

Sa sunod nga mga artikulo, atong mahibaloan kon sa unsang paagi gisagubang sa pipila ka inahan ang maong mga kalisdanan. Mas mapabilhan usab nato ang mga inahan ug ang pagkainahan ug mabatonan ang timbang nga panglantaw sa papel sa inahan ingong tig-edukar sa iyang mga anak.

[Kahon/Hulagway sa panid 4]

“Hinungdanon ang papel sa inahan maylabot sa pagtukbil sa intelihensiya ug pagkamaukiton sa bata, maingon man sa pag-ugmad sa iyang pagkamamugnaon.”​—Regional Summit on Children’s Rights, Burkina Faso, 1997.

[Mga hulagway sa panid 3]

Ang mga inahan dakog kalabotan sa panglawas, edukasyon, personalidad, ug emosyonal nga kalig-on sa matag bata