ABUGHOAN, PANGABUGHO

Sumala sa paggamit niini sa Bibliya, ang “pangabugho” mahimong usa ka positibo o negatibo nga hiyas o emosyon. (Pr 14:30; Zac 1:14) Ang Hebreohanong nombre nga qin·ʼah sa lainlaing paagi nagkahulogan nga “pagpangayog bug-os nga pagkamahinalaron; dili pagtugot nga may makig-indig; kasibot; kainit; pangabugho [husto o dili-husto]; pagkasina.” Ang Gregong zeʹlos adunay samang kahulogan.​—2Co 11:2; 12:20.

Pangabugho ni Jehova. Si Jehova naghubit sa iyang kaugalingon ingong usa ka “Diyos nga nagapangayo ug bug-os nga pagkamahinalaron.” (Ex 20:​5, ftn sa Rbi8; Deu 4:24; 5:9; 6:15) Siya usab nag-ingon: “Si Jehova, kansang ngalan maoy Abughoan, siya usa ka Diyos nga abughoan.” (Ex 34:14) Unsay iyang gipangabughoan ug unsang matanga kini sa pangabugho? Dili ang masinahon, mahakogon nga pangabugho sa mga tawo. Kini maoy usa ka pangabugho, usa ka kasibot o kainit alang sa iyang balaang ngalan, nga labot niini siya mismo nag-ingon: “Ako magpakitag bug-os nga pagkamahinalaron alang sa akong balaang ngalan.”​—Eze 39:25.

Alang sa iyang ngalan. Kon palandongon sa usa ka tawo ang gihawasan sa ngalan sa Diyos, iyang masabtan kon nganong ang Diyos ‘nangayog bug-os nga pagkamahinalaron.’ (Eze 5:13) Ang iyang ngalan naghawas sa tanan nga husto ug matarong. Siya balaan, mahinlo, matul-id, maunongon sa kinalabwang sukod. (Isa 6:3; Pin 4:8; 16:5) Ang iyang pagkasoberano gikinahanglan sa paglungtad sa uniberso, ug ang pagkamaunongon sa iyang pagkasoberano ug mga balaod gikinahanglan aron mahuptan ang kahapsay ug kalinaw sa tanang linalang. (Pr 29:2; 1Co 14:33) Busa ang iyang pangabugho maoy maputli, mahinlo nga pangabugho ug sa katibuk-an maoy alang sa kaayohan sa iyang mga linalang, kay ang ilang pagkamahinalaron dili makahatag ug kaayohan sa Maglalalang, Magtatagana, ug Maghahatag sa tanang maayong mga butang. (Job 41:11; Sal 145:16; Rom 11:35; San 1:17; Pin 4:11) Apan tungod sa iyang debosyon sa pagkamatarong ang iyang kasingkasing mapalipay uban ang mahigugmaong pagpabili kon ang iyang mga alagad mobarog nga malig-on alang sa pagkamatarong ug mohatag ug bug-os nga pagkamahinalaron kaniya.​—Pr 23:​15, 16; 27:11.

Kadtong nagaalagad sa Diyos makasalig kaniya sa pag-establisar sa pagkamatarong, nga magmasaligon sa iyang kasibot alang sa iyang ngalan. Iyang gipakita ang iyang kasibot diha sa iyang mga pagpakiglabot sa karaang Israel, ug iyang gibutyag kanato ang mahitungod sa kalaglagan sa yutan-ong mga kagamhanan ug ang pagtukod sa kagamhanan sa Prinsipe sa Pakigdait uban ang hustisya ug pagkamatarong, nga nag-ingon: “Ang kasibot mismo ni Jehova sa mga panon ang mobuhat niini.”​—Isa 9:​6, 7; Sof 3:​8, 9.

Alang sa pagkamatarong. Tungod sa iyang gugma sa pagkamatarong ug sa iyang pagpangayog bug-os nga pagkamahinalaron, si Jehova dili mapihigon. Gipasidan-an ni Moises ang katawhan sa Israel nga gipakigsaaran sa Diyos nga ang si bisan kinsa nga motalikod sa pakigsaad, “ang kasuko ni Jehova ug ang iyang kainit moaso batok nianang tawhana, . . . ug si Jehova magpala sa iyang ngalan gikan sa ilalom sa mga langit.” (Deu 29:19-21) Gisultihan sa Diyos ang apostata, magsisimba sa idolo, imoral nga siyudad sa Jerusalem nga siya maghukom kaniya ug maghatag kaniya sa “dugo sa kaaligutgot ug pangabugho.” (Eze 16:38; 23:25) Kini nahitabo sa dihang gilaglag sa mga Babilonyanhon ang siyudad ug ang templo nga diha niana gibutang ang ngalan ni Jehova, ang ngalan nga ilang gipasipalahan pag-ayo. Bisan pa niana, ang iyang pangabugho wala mangibabaw o maghanaw sa iyang mga katuyoan ug sa iyang kaluoy, kay giluwas ni Jehova ang usa ka nahibilin aron mobalik ug tukoron pag-usab ang templo.

Alang sa iyang katawhan. Tungod sa iyang gugma alang sa iyang katawhan ug tungod kay sila nagdala sa iyang balaang ngalan, si Jehova abughoan alang kanila uban ang nagdilaab nga kasibot. Maingon nga ang bana maabughoong manalipod sa iyang asawa ingong bililhon alang kaniya, si Jehova nag-ingon usab: “Siya nga nagahilabot kaninyo nagahilabot sa kalimutaw sa akong mata.” (Zac 2:8) Busa, tungod sa daotang mga buhat nga gibuhat sa mga nasod ngadto sa iyang katawhan, ang Diyos nagtagna: “Ako mangabugho alang sa Zion uban ang dakong pagpangabugho, ug uban ang dakong kaaligutgot ako mangabugho alang kaniya,” usab, siya magmasiboton alang sa iyang yuta ug maluoy sa iyang katawhan.​—Zac 8:2; 1:14; Joe 2:18.

Pag-aghat kang Jehova sa pagpangabugho. Tungod sa iyang pagpangayog bug-os nga pagkamahinalaron, si Jehova dili kayagayagaan. (Gal 6:7) Ang si bisan kinsa sa iyang mga alagad nga modumili sa paghatag kaniyag bug-os-kasingkasing nga pagkamahinalaron, nga mapakyas sa paghigugma kaniya sa tibuok niyang kasingkasing, hunahuna, kalag, ug kusog, maoy tawo nga naningkamot sa pag-alagad sa duha ka agalon. Gipatin-aw ni Jesus nga ang sangpotanan niini nga dalan maoy malaglagon, kay higugmaon sa maong tawo ang usa ka agalon ug dumtan ang lain. (Mat 6:24) Ang maong tawo “nag-aghat [kang Jehova] sa pagpangabugho.” (Deu 32:16; 1Ha 14:22) Diha sa usa ka panan-awon nga gihatag kang Ezequiel, gipakita ni Jehova kaniya ang usa ka “simbolo sa pangabugho,” dayag nga idolatroso, diha sa ganghaan nga nag-atubang sa templo. (Eze 8:​3, 5) Tungod kay ang Juda mitalikod gikan sa bug-os nga pagkamahinalaron kaniya, ang pangabugho ni Jehova nagdilaab batok kanila.

Si apostol Pablo nag-ingon sa mga Kristohanon: “Dili kamo mahimong moambit sa ‘lamesa ni Jehova’ ug sa lamesa sa mga demonyo. O ‘ato bang giaghat si Jehova sa pagpangabugho’? Dili kita mas kusganon kay kaniya, dili ba?” (1Co 10:​21, 22; Deu 32:21) Iyang gipasiugda nga kon ang usa ka Kristohanon tinuyong magpakasala human makadawat sa tukmang kahibalo sa kamatuoran, iyang mapaabot lamang ang paghukom ug ang “nagdilaab nga pangabugho nga magaut-ot niadtong mga nagasupak.”​—Heb 10:​26, 27.

Si Jesu-Kristo. Ang Anak sa Diyos, nga mas suod sa iyang Amahan kay kang bisan kinsa sa iyang mga linalang, ug labaw nga makasundog kaniya ug makabutyag kaniya ngadto sa uban, nakaingon: “Siya nga nakakita kanako nakakita usab sa Amahan.” (Ju 14:9; Mat 11:27; Ju 1:18) Busa ang iyang kasibot ug pangabugho alang sa pagkamatarong ug sa ngalan sa iyang Amahan milabaw nianang sa tanang uban pa. (Heb 1:9; Sal 45:7) Sa tanang panahon siya naghatag ug bug-os nga pagkamahinalaron ngadto kang Jehova. (Mat 4:10; Ju 8:29) Sa dinhi pa sa yuta, ang iyang kasingkasing nagdilaab sa kasibot, uban ang pangabugho tungod sa pagpasipala sa ngalan ni Jehova nga gihimo sa mahigugmaon-ug-salapi nga mga negosyante sa templo. (Ju 2:13-17) Sama nga iyang gituman didto ang tagna sa Salmo 69:​9, “Ang tumang kasibot alang sa imong balay naglamoy kanako,” busa ang iyang mga tinun-an makatino bahin sa iyang kasibot alang sa bug-os nga pagpatungha sa walay-kataposang pagkamatarong, hustisya, ug pagtahod sa ngalan ug pagkasoberano ni Jehova ingong katumanan sa tagna sa Salmo 45:3-6.

Mga Magsisimba sa Diyos Uban ang Bug-os nga Pagkamahinalaron. Ang tanan nga nahimong matuod nga mga magsisimba sa Diyos nagpakitag kasibot alang sa iyang pag-alagad ug pangabugho alang sa iyang ngalan. Ang manalagnang si Elias, kinsa mihimog gamhanang mga buhat sa pagpatalikod sa daghan sa Israel gikan sa bakak nga pagsimba ngadto sa pagsimba kang Jehova, miingon: “Ako bug-os nangabugho alang kang Jehova nga Diyos sa mga panon.” (1Ha 19:​10, 14) Gipasundayag ni Pinehas ang pagkamahinalaron nga nakapahimuot sa Diyos ug nagluwas sa Israel gikan sa pagkapuo pinaagi sa iyang kasibot sa pagpatay sa usa ka pangulo sa Israel nga naghugaw sa kampo pinaagi sa pagdala sa mahugaw nga pagsimba kang Baal labot sa kinatawo sa lalaki. Tungod kini kay, ingong usa ka Israelinhon ug saserdote, si Pinehas “wala motugot nga may makig-indig” kang Jehova.​—Num 25:11; itandi ang 2Ha 10:16.

Ang Kristohanong kongregasyon kinahanglang magpakita ug samang mapangabughoong pagbantay nga walay mahugaw nga butang nga mogitib ingong usa ka “makahilong gamot” nga makasamok ug makahugaw sa daghan. (Heb 12:15) Kon ang si bisan kinsa nga mahugaw makayuhot ug mosulay sa paghugaw sa uban, ang kongregasyon kinahanglan nga ‘magpakitag pagkamatinuoron sa pagpahigawas sa ilang kaugalingon sa atubangan ni Jehova pinaagi sa kasuko ug kasibot.’ Sila kinahanglang ‘magkuha sa tawong daotan gikan sa ilang taliwala.’​—1Co 5:​4, 5, 13; 2Co 7:​11, 12.

Busa, maayo alang sa mga Kristohanon nga ipakita ang “diyosnong pangabugho” alang sa mga isigka-Kristohanon. Sa ato pa, sila angayng adunay nagdilaab nga tinguha sa paghimo sa tanan kutob sa ilang maarangan nga matabangan ang usag usa aron padayong mahuptan ang bug-os nga pagkamahinalaron ngadto sa Diyos ug pagkamasinugtanon kang Kristo. Gipakasama ni apostol Pablo ang iyang espirituwal nga mga igsoon sa usa ka ulay nga sinayoran kang Kristo ingong iyang umaabot nga pangasaw-onon. Siya maabughoon nga nanalipod kanila aron sila matipigan nga dili mahugawan alang kang Kristo. (2Co 11:2; itandi ang Pin 19:​7, 8.) Ang iyang kasibot alang kanila gipakita pinaagi sa daghang ekspresyon diha sa iyang mga sulat ngadto sa kongregasyon sa Corinto ug sa uban pa. Ug ang pangabugho mismo ni Kristo alang sa iyang “pangasaw-onon” (Pin 21:9) gipakita diha sa iyang kusganong mga pulong ngadto sa mga kongregasyon ingon sa natala sa Pinadayag, mga kapitulo 1 hangtod sa 3.

Naaghat sa pagpangabugho sa hustong paagi. Si Jehova nagpakitag kaluoy sa nasod sa Israel human nga ang tanan gawas sa usa ka nahibilin misalikway sa Mesiyas. Ang nahibilin sa magtutuong mga Hudiyo mao ang sinugdanan sa Kristohanong kongregasyon; ang pag-uyon ni Jehova anaa niana inay sa gisalikway nga Hudiyohanong nasod. Gipasundayag ni Jehova kini nga kausaban sa pagpakiglabot pinaagi sa mga ilhanan ug sa mga tilimad-on ug sa gamhanang mga buhat. (Heb 2:​3, 4) Gibuksan niya ang dalan alang sa mga Hentil aron makadangat sa iyang pag-uyon. Apan wala niya ‘sirad-i ang pultahan’ alang sa Israel sa katibuk-an. Sama sa gipakita sa Kasulatan: “Nangapandol ba sila [tanang Israelinhon] mao nga sila nangapukan? Dili gayod unta kana mahitabo! Apan pinaagi sa ilang sayop nga lakang adunay kaluwasan sa katawhan sa kanasoran, aron aghaton sila sa pagpangabugho.” (Rom 11:11) Kini ang giingon ni Jehova nga iyang pagabuhaton, kasiglohan una pa niana, nga misangpot sa pagluwas sa pipila kanila. (Deu 32:21; Rom 10:19) Si apostol Pablo, nga matinuorong nagtinguha sa kaayohan alang sa mga isigka-Israelinhon, misunod niini nga prinsipyo, nga nag-ingon: “Sanglit ako, sa pagkatinuod, usa ka apostol alang sa kanasoran, akong gihimaya ang akong ministeryo, kon unta sa bisan unsang paagi maaghat ko ang mga sama kanako sa unod sa pagpangabugho ug magluwas sa pipila gikan sa ilang taliwala.”​—Rom 11:​13, 14; 10:1.

Sayop nga Kasibot. Ang usa ka tawo mahimong masiboton kaayo, o abughoan, alang sa usa ka tinong kawsa ug bisan pa niana maoy sayop ug dili makapahimuot sa Diyos. Ingon niini ang daghan sa mga Hudiyo sa unang siglo. Sila naglaom nga ang pagkamatarong modangat kanila pinaagi sa ilang kaugalingong mga buhat ubos sa Moisesnong Balaod. Apan gipakita ni Pablo nga sayop ang ilang kasibot tungod sa kakulang sa tukmang kahibalo. Busa sila wala makadawat sa tinuod nga pagkamatarong nga naggikan sa Diyos. Kinahanglan nilang makita ang ilang mga sayop ug moliso sa Diyos pinaagi ni Kristo aron makadawat sa pagkamatarong ug kagawasan gikan sa pagkahinukman sa Balaod. (Rom 10:1-10) Si Saulo sa Tarso maoy usa kanila, nga tungod sa hilabihan nga kasibot alang sa Judaismo, ‘naglutos sa kongregasyon sa Diyos ug naglaglag niini.’ Siya makutihon kaayong nagbantay sa pagtuman sa Balaod ingong “usa nga walay-ikasaway.” (Gal 1:​13, 14; Flp 3:6) Bisan pa niana ang iyang pangabugho alang sa Judaismo maoy sayop nga pangabugho. Siya tim-os sa kasingkasing, nga tungod niana si Jehova nagpakitag dili-takos nga kalulot pinaagi kang Kristo sa pagtultol kaniya ngadto sa dalan sa matuod nga pagsimba.​—1Ti 1:​12, 13.

Pangabugho ug Kasina. Ang usa ka tawo nga nagpakitag dili-hustong pangabugho matahap sa uban bisan walay igong hinungdan o mayugot kon ihatag ngadto sa uban ang usa ka butang nga dili-makataronganon niyang gipangangkon ingong iyaha. Ang masinahong tawo, tungod kay dili kontento, nagtinguha o naibog sa kabulahanan ug sa mga kalamposan sa uban. Ang konteksto sagad maoy magtino sa kahulogan sa paggamit sa Bibliya sa Hebreohanong mga pulong nga kasagarang gihubad nga “abughoan” o “pangabugho,” apan usahay “kasina.” Ingon usab niini ang Gregong pulong alang sa “pangabugho,” apan ang Gregong pinulongan usab adunay lahi nga pulong, ang phthoʹnos, alang sa “kasina.”

Sa kongregasyon sa Corinto sa unang siglo, nakayuhot ang ambisyosong mga tawo nga naghatag ug pagtagad sa ilang kaugalingon, nga nanghambog labot sa mga tawo, ug sila nagdalag kabingkilan sulod sa kongregasyon. Ang kongregasyon nagkabahinbahin, nga maabughoong nagsalig, nagbayaw, ug nagsunod sa mga tawo. Gipasiugda ni Pablo nga ang maong pangabugho maoy unodnon, dili espirituhanon. (1Co 3:3; 2Co 12:20) Siya nagpatin-aw nga ang diyosnong gugma dili abughoan sa dili-hustong paagi kondili, hinuon, masaligon ug malaomon, nga kanunayng nagabuhat alang sa kaayohan sa uban.​—1Co 13:​4, 5, 7.

Ang matang sa pangabugho nga gisaway ni Pablo diha sa kongregasyon sa Corinto maoy dili-matarong nga pangabugho. Dili kini pangabugho alang sa bug-os nga pagkamahinalaron kang Jehova. Hinunoa, kini maoy usa ka porma sa idolatriya, nga naggikan sa demonyo, ug kini nagpatunghag kasina ug panag-away. Ang Bibliya sublisubling nagpasidaan batok niini, nga nagpakitang kini nakaapektar mismo sa kasingkasing. Si Santiago nga igsoon ni Jesus sa inahan misulat: “Kon ang inyong kasingkasing naghambin ug mapait nga pangabugho ug pagkamatigion, ayaw pagpanghambog ug pagpamakak batok sa kamatuoran. Dili kini ang kaalam nga gikan sa itaas, kondili kini yutan-on, mananapon, demonyohanon. Kay kon diin anaa ang pangabugho ug pagkamatigion, anaa ang kasamok ug ang tanang mangil-ad nga butang.”​—San 3:14-16; Rom 13:13; Gal 5:19-21.

Ang sayop nga matang sa pangabugho adunay makadaot nga epekto sa pisikal nga kahimsog sa usa ka tawo, kay “ang kalmado nga kasingkasing mao ang kinabuhi sa unod, apan ang pangabugho maoy pagkadunot sa kabukogan.” (Pr 14:30) Ang pangabugho moresulta tungod sa paghambin ug mga katahap o kayugot. Kini mas malaglagon kay sa kapungot o kasuko tungod kay kini lagmit nakagamot pag-ayo, mas malungtaron ug mapinadayonon, ug kini dili daling mahanaw. Kini sagad nga dili mamati ug katarongan. (Pr 27:4) Ug ang pangabugho sa usa ka tawo nga makataronganong nayugot sa laing tawo nga nanapaw sa iyang asawa dili modawat ug bisan unsang pangatarongan o lukat!​—Pr 6:32-35.

Ang sayop nga matang sa pangabugho sa usa ka tawo moresultag pagpakasala batok sa Diyos, sama sa napulo ka igsoong lalaki ni Jose sa amahan. (Gen 37:11; Buh 7:9) Kini mahimong mosangpot sa pagkawala sa kinabuhi sa usa ka tawo ug sa uban nga nalangkit, sama sa nahitabo kang Datan ug Abiram ug sa mga membro sa ilang mga panimalay. (Sal 106:​16, 17) Mas grabe pa, ang pangabugho nagtukmod sa dili-magtutuong mga Hudiyo sa paghimog grabeng mga krimen batok sa mga apostoles ug ingon man usab sa pagpasipala ug sa pagsulay sa pagbuno.​—Buh 13:​45, 50; 14:19.

Pangabugho Diha sa Kaminyoon. Ang pangabugho sa usa ka tawo ngadto sa iyang kapikas maayo kon kini maoy hustong pangabugho, usa ka kasibot alang sa kaayohan sa iyang kapikas. Apan ang dili-hustong pangabugho, o kawalay pagsalig nga walay pasukaranan, maoy sayop ug kawalay gugma, ug kini mosangpot sa pagkadaot sa kaminyoon.​—1Co 13:​4, 7.

Ubos sa Moisesnong Balaod, adunay tagana alang sa mga kaso sa pangabugho diin gikatahapan sa bana ang iyang asawa nga nakapanapaw sa tago. Kon walay duha ka saksi nga magpamatuod sa akusasyon aron ang tawhanong mga maghuhukom makahimo sa pagpahamtang ug silot nga kamatayon, ang paagi nga gilatid sa Balaod mao nga ang magtiayon moatubang sa hawas ni Jehova, ang saserdote. Kining buhata naglakip sa pagpangamuyo kang Jehova, nga nahibalo sa tanang kamatuoran, alang sa iyang paghukom. Kon nakapanapaw, ang babaye mawad-an sa iyang mga katakos sa pagpanganak ingong direktang silot gikan kang Jehova. Kon ang pangabugho sa bana walay pasukaranan, nan iyang dawaton ang pagkainosente sa iyang asawa pinaagi sa pagpakigsekso kaniya aron siya makapanganak.​—Num 5:11-31.

Gipasidan-an ang mga Alagad sa Diyos Batok sa Pag-indigay. Dili husto ang pag-indigay o kompetisyon nga komon kaayo sa presenteng sistema sa mga butang. Ang magsusulat sa basahon sa Ecclesiastes nag-ingon: “Nakita ko ang tanang kahago ug ang tanang hanas nga buhat, nga kini nagkahulogan sa pag-indigay [Heb., qin·ʼathʹ] sa usag usa; kini usab kakawangan ug usa ka paggukod sa hangin.”​—Ecc 4:4; itandi ang Gal 5:26.

Tungod sa pagpangabugho sa mga kalamposan, mga kabtangan, o mga kahimoan sa uban, lagmit maugmad sa usa ka alagad sa Diyos ang kasina ug kadalo, nga mosangpot pa gani sa pagkasina niadtong daotan apan nagmauswagon. Ang Kasulatan nagpasidaan nga kini angayng likayan; bisan tuod lagmit nga taudtaod na sila nga nagmauswagon, sila makadawat ug hinanali nga paghukom sa tinakdang panahon sa Diyos, sama sa nahisulat: “Ayaw pagpanginit tungod sa mga mamumuhat ug daotan. Ayaw pagkasina sa mga nagabuhat ug dili-matarong. Kay sa madali mangalaya sila sama sa balili.” (Sal 37:​1, 2) Ang pagkasina sa maong mga tawo motultol sa usa ka tawo sa pagsundog sa ilang mapintas nga mga paagi, nga dulumtanan kang Jehova.​—Pr 3:​31, 32; 23:17; 24:​1, 19; itandi ang Sal 73:​2, 3, 17-19, 21-23.